Infobrochure voor studenten Sp Neurologie 2 Straat 122
2 INHOUDSOPGAVE ALGEMENE GEGEVENS 4 Globale omschrijving van de afdeling 4 Functies: 4 GRONDPLAN 5 PROFIEL VAN DE AFDELING 5 Medische pathologieën, behandeling, onderzoeken 5 Kenmerken van de patiëntengroep/patiëntenprofiel 6 De meest voorkomende verpleegactiviteiten 7 Woordverklaring & gebruikte afkortingen 8 ORGANISATIE EN WERKING VAN DE AFDELING 9 Dagschema 9 Diensturen verpleegkundigen 11 Diensturen studenten 11 Afdelingsgebonden tips 12 Orbis 12 BIJLAGE 13 Werkpostfiche risicoanalyse van de afdeling 13 MEDISCHE TERMINOLOGIE 15 Etymologie 15 Woordenschat 20
3 WELKOMSTWOORD Beste student, Welkom in AZ St-Lucas Gent! Je komt binnenkort bij ons op stage en wij zijn daar heel blij om. We investeren graag wat tijd in jou als student. Jij bent immers onze toekomst! AZ St-Lucas kan jou heel wat mogelijkheden bieden. Met 825 bedden, meer dan 2300 medewerkers en zo n 70.000 opnames per jaar behoren we tot één van de grootste ziekenhuizen van Vlaanderen. Het hele gamma van specialiteiten staat voor onze patiënten ter beschikking. We kunnen je dus heel wat leermomenten aanbieden. Grijp deze kansen dan ook met beide handen, vraag gerust om eens een onderzoek bij te mogen wonen, een techniek uit te voeren, Jouw interesse speelt alleen maar in je voordeel. Een organisatie zoals AZ St-Lucas, brengt heel wat met zich mee. Daarom geven we je graag wat extra informatie, die je op de volgende bladzijden kan terugvinden. Neem deze bundel zeker door als je voor de eerste maal op stage komt in ons ziekenhuis. Je kan er belangrijke informatie in terugvinden! We wensen je alvast een fijne en zeer leerrijke stage toe, Christine Van der Hoogerstraete Directeur personeel en organisatie Els Vanblaere Verpleegkundig en paramedisch directeur Wim Moerman Kurt Bourguillioen Begeleidingsverpleegkundigen
4 Globale omschrijving van de afdeling De SP-dienst is een chronische afdeling die voorziet in de neurologische behandeling en revalidatie. De SP-dienst poogt een multidisciplinaire opvang te bieden om het fysieke, psychische en sociaal potentieel bij de patiënten op een zo hoog mogelijk peil te houden of te brengen in functie van het ontslag naar huis, seviceflat, rust- en verzorgingstehuis of naar de palliatieve eenheid. De dienst heeft een capaciteit van 20 bedden. De dienst is gesitueerd op straat 122, de derde verdieping in campus Volkskliniek :09 224 51 22 : spneurologie2@azstlucas.be Functies: ALGEMENE GEGEVENS Arts :Neuroloog zie ook op website www.azstlucas.be zorgaanbod medisch aanbod Hoofdverpleegkundige : Wim Moeraert Stagementoren : Els Luwaert Team van verpleegkundigen en zorgkundigen Kinesisten: Ergotherapeuten: Logopedisten: Logistieke assistenten : zij voeren ondersteunende taken uit zoals : o Zorgen voor het voedingsgebeuren o Zorgen voor het patiëntenvervoer o Het uitvoeren van allerlei boodschappen o Ondersteunende hulp voor de verpleegkundigen
5 GRONDPLAN Komt er later aan.. Medische pathologieën, behandeling, onderzoeken De hoofdpathologie zijn neurologische aandoeningen Pathologie Behandeling Onderzoeken Neurologie CVA syncopes T.I.A. Thrombose Parkinson bewegingsstoornissen MID / Alzheimer Epilepsie Hersentumor ICB SAB Slikproblemen PROFIEL VAN DE AFDELING Revalidatie: Kinesitherapie Logopedie Ergotherapie Psychosociale benadering Medicatie: per os (= PO), subcutaan (= SC), intramusculair (= IM), intraveneus (= IV) medicamenteus CT NMR EEG Infecties Urineweginfecties Luchtweginfecties Gastro-intestinale problemen Dehydratatieondervoeding Braken Obstipatie Diarree Zonder klachten : geen behandeling, veel water drinken Zo T en klachten : antibiotica Koorts : antibiotica, aërosol, tapotage Rehydrateren, bijvoeding, IV voeding, medicatie PEG sonde, SV Labo, urinekweek Recidiverende UWI : IVP Labo, sputumkweek, hemocultuur, RX thorax Labo, echo abdomen, overzicht abdomen, gastroscopie
6 diabetes Cardiale problemen Hartdecompensatie Ritmestoornissen Bloeddrukproblemen Acute verwardheid Medicatie : diuretica, digitalis, ACE inhibitoren, dieet Medicatie : anti-aritmica, pacemaker, cardioversie Medicatie, aangepaste voeding Medicatie : antipsychotica, sedativa, anxiolitica, antidepressiva Uitsluiten somatische aandoeningen Labo, EKG, RX thorax Holterregistratie, EKG, labo RR controle CT hersenen, EEG, labo, urinesediment, RX thorax MID / Alzheimer Medicatie Labo, holterregistratie, EEG, ORL Valpartijen Medicatie, afhankelijk van de oorzaak CT hersenen, EEG, labo Pneumologie Slikpneumonie medicamenteus aërosoltherapie zuurstoftherapie labo. Rx. sputumoz Kenmerken van de patiëntengroep/patiëntenprofiel De meeste patiënten zijn reeds van hogere leeftijd. De kenmerken van deze patiënten zijn: o een multiple pathologie o neiging tot polyfarmacie o een zeer zwakke homeostase o vaak psychosociale problemen o een neiging tot inactiviteit en bedlegerigheid o dikwijls financiële problemen Op een SP-dienst is er geen leeftijdsgrens De meeste patiënten zijn zwaar zorgbehoevend
7 De meest voorkomende verpleegactiviteiten Behandelingen Ademhalingsstelsel o O2 therapie, aërosoltherapie, stimulatie tot opzitten, toedienen medicatie, ademhalingskiné door kinesist evenals tappotage Bloedsomloopstelsel o stimuleren om zowel passieve als actieve oefeningen te doen afhankelijk van de pathologie o toedienen medicatie o Aanbrengen van dauers, anti-embool kousen Spijsverteringsstelsel o stimuleren om op te zitten, eventueel rond te lopen, voeding aangenaam maken, zorgen voor een rustige omgeving, ongemakken voorkomen Urogenitaal stelstel o zorgen voor lediging van de blaas, vb. sondage o zorgen voor een goede houding tijdens het urineren, privacy, medicatie (op doktersvoorschrift) om blaasatonie op te heffen, water te laten lopen (werkt suggestief op urineren), geen te koude bedpan geven, eventuele pijn verlichten o bladderscan o Observatie stoelgangsfrequentie, aspect, consistentie, Huid en zintuigen o zorgen voor een intacte huid, is deze reeds beschadigd (wonden) erop toezien dat herstel bekomen wordt. (wondzorg, drukopheffende/verlagende maatregelen, Medicamenteuze toedieningen o zorgen voor de juiste medicatie, juiste dosis, juiste manier van toedienen, juiste tijd en juiste patiënt (IM-IV-SC-PO) Bijzondere technieken Voedsel en vochttoediening: Aandacht voor goede mondhygiëne Nagaan of de patiënt geen slikproblemen heeft, is logopedie reeds gestart? Zorgen voor een goede rechtzittende houding en positionering van het hoofd Controle van het gebit : soms zijn gebitsaanpassingen nodig! Zorgen voor een aangepaste voeding Eten geven volgens patiënt zijn ritme. Patiënt voldoende vocht geven SOS aanvullende voeding starten (voedende pap ) Bij infuustherapie o aandacht voor hygiëne en steriliteit bij plaatsen van infuus bij de manipulatie ervan o plaatsen in minst mobiele arm (belangrijk! Niet bij CVA) o risico van overvulling voorkomen (gebruik van infuuspomp dosiflow) o voorkom onnodig herprikken van het infuus (goede fixatie) Bij sondevoeding maagsonde gastrostomiesonde o vermijden van beschadiging neusvleugel o voorkomen slikpneumonie (minimaal 30 houding, niet plat liggen) o voedings-/vochtbalans
8 Mobiliteit: Hygiëne: Wisselhouding in bed, zetel of rolstoel om de 4 uur Gebruik van anti-decubitusmateriaal, tillift, draaischijf, spalken, positioneringskussen, Kiné inschakelen voor passieve mobilisatie Ergo inschakelen (transfers oefenen, hulpstukken) Geven van een bedbad / toilet aan de lavabo Geven van een douche Haarwassing Aandacht voor detailzorgen (oog-, oor-, neus-, hand-, mond-, navelhygiëne) Geven van bad in aangepaste badkamer Dagelijks kledij en regelmatig luier wisselen Respecteer privacy ADL training door ergo Stimuleren tot zelfzorg. Fysieke beveiliging Steeds zorgen voor beveiliging, bij onrustige patiënten fixatiemateriaal aanwenden zoals een lendengordel,bekkengordel, polsbinders, verpleeglaken,. Nagaan of de pat. voldoende veilig ligt in bed. Is dit niet het geval dan brengt men bedsponden aan. Is dit nog niet voldoende, moet men overleggen om eventueel fixatiemateriaal aan te brengen. (verpleeglaken geniet de voorkeur). Er voor zorgen dat het belsignaal altijd in het bereik van de patiënt ligt. Woordverklaring & gebruikte afkortingen Afasie Apraxie CI CVA Dysartrie Dysfagie EPI Hemianopsie Hgt MID MRSA Neglect PI TIA UWI VKF ICB Taalstoornis Stoornis in het doelgericht handelen Centraal infuus Cerebraal Vasculair Accident Spraakprobleem, stoornis in de spraakverstaanbaarheid Slikstoornis Epilepsie Verlies van een gezichtshelft Hemoglucotest Multi Infarct Dementie Multi Resistente Staphylococcus Aureus Gestoorde perceptie of volledig verlies van een hemiplegische kant Perifeer infuus Trans Ischemisch Accident Urineweginfectie Voorkamerfibrillatie Intra craniële bloeding
9 ORGANISATIE EN WERKING VAN DE AFDELING Dagschema Op onze afdeling werken we per unit (2). De dienstverantwoordelijke wijst de patiënten dag per dag toe. Vroegdienst: Elke vroegdienst beschikt over een mobiel telefoontoestel (DECT) V 1 : 8822 verantwoordelijk voor kamer 1 t.e.m. Kamer 6 = unit 1 V 2 : 8922 verantwoordelijk voor kamer 7 t.e.m. Kamer 14 = unit 2 06.30u V1 : overdracht van de nachtdienst Medicatiecontrole V2 : Medicatiecontrole Overdracht van de nachtdienst Na overdracht verdere medicatiecontrole 07.00u 08.00u Infuuscontrole + Medicatie en sondevoeding toedienen Patiënt installeren voor het ontbijt Ontbijt wordt opgediend, Vpk geeft voeding aan patiënt Invullen van de voedingsbalans 08.00u - 8.15 u overdracht per unit 08.15u - 11.15u Verzorgen van patiënten verslaggeving onmiddellijk na verzorging van de patiënt + invullen en aanpassen van de zorgplanning Bedpannen en urinaals verzamelen in utility 11.15u - 11.30 u Pauze 11.30u 12.00u Controleren, aftekenen van de medicatie van 12 u en 14 u Uitdelen van medicatie van 12 u 12.15u 13.15u Helpen eten geven / afdienen Patiënten installeren in bed of relaxzetel Patiënten naar toilet brengen of incontinentiecontrole Invullen voedingsbalans 13.30u 14.00u Overdracht naar L dienst per unit 14.00u 14.12u Uitdelen medicatie van 14 u 14.12u Einde vroegdienst
10 Dagdienst: DECT 8623 ½ Dagdienst: Laatdienst: 08.00u Overdracht 08.15u Start verzorging Baden en detailzorgen Registreren van verpleegactiviteiten Karren opruimen + aanvullen 11.45u middagmaal opdienen en eten geven afdienen + invullen voedingsbalans 12.45u 15.00u pauze 15.00u Verzorging van patiënten patiënten naar het toilet brengen eventueel wondverzorging, sondages, lavementen Levering apotheek controleren en wegsteken hulp straat 123 16.30u Opdienen van avondmaal en eten geven 17.00u Afdienen avondmaal + invullen voedingsbalans 17.57u Einde dagdienst 08.00u Overdracht 08.15u Start verzorging Baden en detailzorgen 8.15u Registreren van verpleegactiviteiten Karren opruimen + aanvullen 11.45u middagmaal opdienen en eten geven 11.51 Einde ½ dagdienst Elke laatdienst beschikt over een mobiel telefoontoestel (DECT) L 1 : 8822 verantwoordelijk voor kamer 1 t.e.m. Kamer 6 L 2 : 8922 verantwoordelijk voor kamer 7 t.e.m. Kamer 14 13.30u overdracht van V naar L per unit 14.00u aanvang namiddagverzorging patiënten naar het toilet brengen eventueel wondverzorging, sondages, lavementen Verpleegdossier invullen 15.30u Controle medicatie 16 u, 18 u en 20 u 16.00u Uitdelen van medicatie van 16.00u 16.30u Opdienen en eten geven, afdienen + invullen voedingsbalans 17.30u - 17.45u Pauze 18.30u Avondverzorging patiënten naar bed brengen patiënten naar toilet brengen urinezakken legen Verslaggeving, invullen en aanpassen zorgplanning Medicatie uitdelen Aanvullen en opruimen karren (linnenzakken, vuilniszakken)
11 Nachtdienst: 20.45u overdracht naar nacht 21.12u Einde laatdienst 20.45 u overdracht 21.00u Controle slaapmedicatie 21.15 u Uitdelen slaapmedicatie Incontinentieronde Medicatie voor de nacht klaarzetten Bij ontslagpatiënten medicatie klaarzetten voor ontslag Bestelling apotheek op dinsdag- en woensdagnacht 24.00 u Nachtronde (met mobiele Vpk) patiënten droogleggen bedpan aanreiken wisselhouding geven patiënten die nuchter moeten zijn, drinken en voeding wegnemen, en er op attent maken. Nuchter aanduiden op bed. Opmaken van nachtverslag Medicatieblaren afdrukken Invullen en aanpassen van de Orbis zorgplanning 04.30 u 2 de nachtronde (met mobiele Vpk) patiënten droogleggen bedpan aanreiken wisselhouding geven parameters waar nodig urinezakken legen + noteren Bloedafname Orde en netheid van de labokar verzekeren 05.30 u Uitdelen medicatie Klaarzetten verzorgingskarren, linnenkarren, koffiekannen, 06.30 u Overdracht naar vroegdienst 6.45 u Einde nachtdienst slaapwel! Diensturen verpleegkundigen Dagdienst 8u tot 17u57 (2u15 pauze) 8u tot 16u42 (1u pauze) ½ dagdienst 8u tot 11u51 Vroegdienst 06u30 tot 14u12 (geen pauze) Late dienst 13u15 tot 20u57 (geen pauze) Nachtdienst 20u45 tot 06u45 (geen pauze) Diensturen studenten De diensturen voor studenten zijn dikwijls verschillend per school. Toch volgen de studenten de uren van de medewerkers = 7.42u Laat dagelijks je urenlijst aftekenen door de verantwoordelijke. Als je naar de introductie komt de eerste stagedag, breng ook je urenlijst mee en laat je deze door de begeleidingsverpleegkundige aftekenen.
12 Afdelingsgebonden tips Bij positioneren van patiënt zorgen voor een goede houding onder verlamde arm kussen en spalk aanbrengen,. Bij vrije momenten kan je deze steeds gebruiken voor volgende aktiviteiten: o Nagels knippen o Wat gaan praten met patiënten o Werking van medicatie opzoeken o.. Bij het geven van voeding letten op volgende zaken: o Goed rechtzittende houding o Nakijken of er een voedingsadviesblad is opgemaakt door logo. Dit steeds volgen! o Steeds goed laten slikken o Steeds zorgen dat de mond leeg is vooraleer de kamer te verlaten o Nooit het eten laten doorslikken met water o Invullen vocht- en voedingsbalans Orbis Op deze afdeling in AZ Sint-Lucas werkt men met het nieuwe elektronisch verpleegkundig dossier Orbis. Om al eens een zicht te krijgen hoe dit systeem werkt en in elkaar zit, stellen we online een e-learning module ter beschikking. Deze e-learningmodule is opgedeeld in verschillende lestopics waarin aan de hand van schermfilmpjes en geanimeerde presentaties wordt getoond hoe het elektronisch verpleegdossier binnen AZ Sint Lucas werkt. Deze e-learningmodule kun je bereiken via http://www.lereninazstlucas.be
13 BIJLAGE Werkpostfiche risicoanalyse van de afdeling vzw AZ Sint-Lucas & Volkskliniek Campus Sint-Lucas Campus Volkskliniek Groenebriel 1 Tichelrei 1 9000 Gent 9000 Gent Tel. 09/224 61 11 Tel. 09/224 56 11 fax 09/224 61 10 Fax 09/224 56 10 info@azstlucas.be info@volkskliniek.be WERKPOSTFICHE STAGIAIRS in uitvoering van het KB van 21/09/04 betreffende de bescherming van stagiairs Onderneming : AZ Sint-Lucas Werkposten : Verpleegafdeling VK 300 straat 122 Typefunctie : Verpleegkundige - zorgkundigen Opleiding : Bachelor in verpleegkunde / 4 e graadsopleiding verpleegkunde LUIK A Beschrijving van de werkzaamheden : - Waar : Verpleegafdeling VK 300 straat 122 - Welke machine, transportmiddel, producten :.. - Taken : Verpleegkundige/zorgkundige taken Resultaat risico-evaluatie (1) : - Risico s : Risico biologische agentia groep 2 : TBC + bloedoverdraagbare infectieziekten, dragen van lasten, contact met voeding - Genomen preventiemaatregelen : Vaccinaties, standaardvoorzorgsmaatregelen - Specifieke instructies, opleiding : standaardvoorzorgsmaatregelen beheersen, hef- en tiltechnieken Risico s en hinder (2) val op de begane grond van hoger gelegen vlak prikwonden/snijwonden verbrijzelingen rondvliegende scherven brandwonden elektrische risico s val van voorwerpen geïsoleerd werk andere.. lawaai trillingen warmte koude vochtigheid chemische hinder spatten stof gassen, dampen LUIK B Verplicht medisch toezicht (3) risico beroepsziekten : fysisch.. chemisch.. biologisch. longaandoening huidaandoening.. veiligheidsfunctie? :.. contact met voedingswaren gebruik van beeldschermen (4) manueel hanteren van lasten (met gevaar voor rugletsel) inentingen/test : tetanus tuberculoses hepatitis B andere : ioniserende stralingen
14 noodzakelijke maatregelen bij zwangerschap en borstvoeding. Conform risicolijst AZSL aard v/h gericht onderzoek. Periodiciteit 1 x geldig voor de volledige opleiding Welke werkkledij/persoonlijke beschermingsmiddelen worden gedragen? (verantwoordelijkheid gebruiker) broekpak/schort/andere : broekpak of schort ademhalingsbescherming (type) :.. veiligheidsschoenen (type) :.. oorkap/oorpropjes (type) :.. handschoenen (type) : PVC of Latex helm/kapje (type) :. bril/scherm (type) : bij risico op bloedspatten andere :.. Voor de onderneming : naam en handtekening Ondergetekende werd geïnformeerd over de in te nemen werkpost. Datum : Datum : (1) indien het een arbeidspost zonder specifieke gezondheids-en veiligheidsrisico s betreft, dient de tabel Risico s en kinder niet aangevuld te worden (2) geeft de specifieke kenmerken van de arbeidspostanalyse (3) aard van de blootstelling zoals voorzien in de inventaris opgemaakt in uitvoering van ARAB art.124 & 1b en meegedeeld aan de arbeidsgeneesheer (4) gebruik van beeldschermen gedurende een aanzienlijke deel van de normale werktijd (bv.meer dan 4 uur) in functie van wat bij de gebruiker geldt (5) algemene opmerking : de werkpostfiche is vooraf ter advies voorgelegd aan de diensten van preventie en bescherming op het werk en het comité
15 MEDISCHE TERMINOLOGIE Etymologie ALGEMEEN a- zonder dys- wijst op een stoornis -ectomie wegname intra- in -itis ontsteking logos ( -logie, -loog) leer pathos ( -pathie) lijden poly- veel CARDIOVASCULAIR STELSEL card-, cardi- (afgeleid van het Grieks) hart cardiologie leer of studie van de hartziekten cardiopathie het lijden aan een hartziekte vas- (afgeleid van het Latijn) (bloed)vat BLOED- EN LYMFESTELSEL hem-, hemat- (afgeleid van het Grieks) bloed RESPIRATOIR STELSEL trache- (afgeleid van het Latijn) houdt verband met de luchtpijp tracheitis ontsteking van de luchtpijp bronch- (afgeleid van het Latijn) wijst op een luchtpijpvertakking bronchitis ontsteking van de luchtpijpvertakking pneum-, pneumon- ( van het Grieks) houdt verband met de long pneumectomie wegnemen van de long pneu (van het Grieks) houdt verband met het ademen apnoe toestand waarbij tijdelijk het ademen
16 ophoudt dyspnoe een moeilijke ademhaling polypnoe snel en veelvuldig ademen SPIJSVERTERINGSSTELSEL stomat- (afgeleid van het Grieks) mond stomatologie studie van de mondaandoeningen stomatitis mondslijmvliesontsteking gastr- (afgeleid van het grieks) wijst op maag gastrectomie wegnemen van de maag gastritis maagontsteking enter- (afgeleid van het Grieks) darm enteritis darmontsteking gastro-enteritis ontsteking van maag en darm hepat- (afgeleid van het Grieks) lever hepatitis infectie aan de lever UROGENITAAL STELSEL nefr- (afgeleid van het Grieks) houdt verband met de nier ur- (Grieks) wat verbandt houdt met de urine ureter (Latijn) urineleider cyst- (afgeleid van het Grieks) houdt verband met de blaas cystitis blaasontsteking uterus (Latijn) baarmoeder hyster- (afgeleid van het Grieks) houdt verband met de baarmoeder hysterectomie wegnemen van de baarmoeder gynaec- (afgeleid van het grieks) wat verband houdt met de vrouw gynaecologie vrouwenziekten ZENUWSTELSEL neur- (afgeleid van het Grieks) zenuw neurologie studie van de zenuwen, zenuwziekten encefal- (afgeleid van het Grieks) hersenen cerebr- (afgeleid van het Latijn) hersenen psych- (afgeleid van het Grieks) ziel
17 oste- (afgeleid van het Grieks) muscul- (afgeleid van het Latijn) artr- (afgeleid van het Grieks pod- (afgeleid van het Grieks) thorac (afgeleid van het Latijn) psychiatrie tak van de geneeskunde die zich bezighoudt met het behandelen en genezen van geestesaandoeningen OSTEOMUSCULAIR STELSEL houdt verband met het been spier intramusculair inspuiting in de spier gewricht artritis gewrichtsaandoening voet podologie studie van de voet borstkas OTORINOLARYNGOLOGIE, OFTALMOLOGIE, DERMATOLOGIE ot- (afgeleid van het grieks) rin- (afgeleid van het Grieks) oftalm- (afgeleid van het Grieks) dermat- (afgeleid van het grieks ) cut- (afgeleid van het Latijn) subcutane injectie oor otitis oorontsteking neus oog heeft betrekking op de huid dermatoloog dokter in de huidziekten huid inspuiting onder de huid Aantal / hoeveelheid hemi-, semiuni-, monobi-, ditrioligopoly-, multi- PREFIX helft hemiplegie verlamming van een lichaamshelft één twee drie weinig oligofrenie weinig verstand, een verstandelijke handicap veel polypnoe veel en snel ademen
18 Afmeting micro- macro- mega-, megalo- Gelijkenis / verschil / tegenstelling auto- homo-, iso- hetero- anti- Graad / hoedanigheid hypo- hyper- dys- Ontkenning a-, an- in-, im- Plaats in-, intra-, en-, endo-, ento- klein micro-organisme klein organisme, bijv. een bacterie groot macroscopisch wat te zien is met het blote oog groot zelf gelijk homoseksueel Zich aangetrokken voelen tot hetzelfde geslacht isomorf dezelfde vorm ander hetero-anamnese bevraging van een familielid tegen antibioticum tegen de ziekte onder, te weinig, onvoldoende hypotensie te lage bloeddruk boven, te veel, overdreven hypertensie te hoge bloeddruk moeilijkheid, stoornis dyspnoe moeilijke ademhaling zonder, gebrek aan anemie bloedarmoede niet incontinentie niet kunnen ophouden van urine in, binnen intramusculair in de spier e- ec-, ex- exo- uit, buiten
19 inter-, meso- Snelheid bradytachy- Tijd ante-, pre-, propost- tussen, in het midden traag bradycardie trage hartslag snel tachycardie snelle hartslag voor prematuur vroeggeboorte na posttraumatische stress stress na een trauma -algie -ectomie -emie -fobie -geen, -genese -itis -manie -pathie, -paat -scopie -therapie SUFFIX pijn gastralgie maagpijn wegnemen houdt verband met bloed glycemie suikergehalte van het bloed vrees claustrofobie vrees voor kleine ruimten ontwikkeling, vorming pathogeen ontwikkelen van een ziekte ontsteking cystitis blaasontsteking drang kleptomanie neiging tot stelen aandoening cardiopathie hartlijden onderzoek gastroscopie maagonderzoek behandeling farmacotherapie behandeling met medicatie
20 Woordenschat A Abces Abnormaal Abortus Abrasie Abrupt Absence Absorptie Abstinentie Accidenteel Acne Activeren Acuut Adolescent Adult Afasie Agitatie Alert Allergie Amnesie Analyse Anamnese Anesthesie Anorexia Antibioticum Antidepressivum Apathie Artrose Autonoom etterbuil, ophoping van pus in het lichaam afwijkend van de norm miskraam schaafwond plotseling kortstondig bewustzijnsverlies opname onthouding van medicijnen, alcohol, drugs toevallig, of als gevolg van een ongeluk puistjes werkzaam maken plotseling en hevig puber, jeugdig persoon volwassene spraakstoornis opwinding oplettend overgevoeligheid geheugenverlies ontleding vraaggesprek naar de ziektegeschiedenis verdoving of narcose magerzucht, eetstoornis geneesmiddel dat bacterien doodt middel tegen ziekelijke neerslachtigheid lusteloosheid gewrichtsaandoening zelfstandig
21 B Biopsie Bronchitis C Carcinoom Cardiaal een stukje weefsel uit een orgaan verwijderen voor onderzoek ontsteking van de luchtpijptak kankergezwel met betrekking tot het hart Caries Causaal Cellulitis Celmembraan Cerebraal Cerebrovasculair Chemotherapie Chirurgisch Cholesterol Chronisch Circulatie Classificatie Cognitief Coitus Combinatie Complex Complicatie Conceptie Conditie Contraceptivum Convulsie Coronair Correlatie Crisis Criterium tandbederf oorzakelijk verband (oorzaak gevolg) ontsteking van het onderhuidse bindweefsel wand, omhulsel van de cel met betrekking tot de grote hersenen met betrekking tot de bloedvaten in de hersenen behandeling van kanker met medicijnen operatief lichaamsvet van lange duur (bloeds)omloop indeling, rangschikking met betrekking tot het denkproces geslachtsgemeenschap verbinding ingewikkeld bijkomende ziekte bevruchting toestand waarin iemand verkeert voorbehoedsmiddel stuip, toeval m.b.t. de kransslagaders van het hart samenhang ernstige ziekteaanval toets, een reden
Curatief Curve Cyclus Cytoplasma Cyste D Decubitus Deficit Delirium Dementie Dermatologisch Detectie Diabetes Diagnose Distilleren Donor Dosis Drainage E Echografie Eczeem Effectief Efficiënt Ejaculatie Elastisch Elektro-Encefalo-Grafie Elektrocardiografie Eliminatie Embolie Embryo Emesis genezend kromme lijn terugkerende regelmatige reeks celvloeistof holte gevuld met vocht doorligwond gebrek acuut psychische stoornis t.g.v. een lichamelijke aandoening, vergiftiging of onthouding van middelen geestelijke achteruitgang met betrekking tot de huisziekten opsporing, ontdekking suikerziekte vaststelling van een ziekte zuiveren degene die zijn orgaan afstaat hoeveelheid van een geneesmiddel vochtafvoering beeld van organen oppervlakkige huidaandoening doeltreffend doelmatig zaadlozing rekbaar beeld van de elektrische hersenstroom onderzoek van de elektrische activiteit van het hart verwijdering bloedvatverstopping vrucht in het moederlichaam braken 22
23 Emfyseem Emotioneel Epidemie Epilepsie Equivalent Etiologie Euforie Evaluatie Evolutie Excessief Excitatie Extern F Faeces Fataal Fenomeen Fertiliteit Fixatie Fobie Fractuur Fysisch G Genetisch Genitaal Geriatrisch Gradueel Gynaecologisch H Hallucinatie Hemopathie Hepatitis longaandoening gevoelsmatig besmettelijke ziekte die zich verspreid onder een bevolkingsgroep vallende ziekte, toevallen gelijkwaardig leer van de ziekteoorzaken verhoogd gevoel van welzijn beoordeling ontwikkeling overdreven opgewondenheid uitwendig ontlasting noodlottig verschijnsel vruchtbaarheid vasthechting ziekelijke vrees been(bot)breuk lichamelijk met betrekking tot de erfelijkheid met betrekking tot de geslachtsorganen medische zorg voor de oudere mens trapsgewijs met betrekking tot de vrouwenziekten zinsbedrog, waanvoorstelling bloedziekte leverontsteking
24 Homogeen Hygiënisch Hyperkinesie Hypersecretie Hypersensitiviteit Hypertensie Hyperventilatie Hypotensie Hysterectomie I Identificatie Immaturiteit Immobilisatie Immuniteit Implantatie Implicatie Impotentie Impregnatie In vitro In vivo Inactief Incidenteel Incisie Inclusief Incompatibel Incontinentie Incubatie Indicatie Indicatief Indirect Individueel Inductie gelijksoortig met betrekking tot de lichaamszorg overmatige bewegingsdrang verhoogde afscheiding verhoogde gevoeligheid verhoogde bloeddruk angstige ademhaling te lage bloeddruk verwijdering van de baarmoeder vereenzelviging onrijpheid onbeweeglijk maken onvatbaarheid voor een ziekte inplanting verwikkeling onvermogen tot geslachtsgemeenschap binnendringen van de zaadcel in de eicel in een reageerbuis in het levende organisme onwerkzaam bijkomend insnijding met inbegrip van onverenigbaar onvermogen om urine of ontlasting op te houden sluimeren van een ziektekiem aanwijzing aanduidend niet rechtstreeks afzonderlijk gevolgtrekking
25 Infantiel Influenza Infuus Inhalatie Injectie Insomnia Intensiteit Interactie Interval Interventie Intoxicatie Intramusculair Intraveneus Irreversibel Irritatie Isoleren K Katheter Kinetisch Klinisch L Lactatie Latent Lateraal Leukemie Libido Lipide Lokaal Lumbago M Malaise Manie kinderlijk griep vochttoediening in de bloedvaten inademen van dampen inspuiting slapeloosheid sterkte onderlinge beïnvloeding tussenperiode ingreep vergiftiging in de spier in de ader onomkeerbaar prikkeling afsluiten buisje wat beweging veroorzaakt direct voor de arts zichtbaar borstvoeding sluimerend aan de zijkant bloedkanker geslachtsdrift vetachtige stof plaatselijk, van beperkte omvang lendenpijn gevoel van onwelzijn ziekelijke neiging
26 Manifest Melanoom Membraan Menarche Meningitis Menopauze Menstruatie Mentaal Metabolisme Microbiologisch Microniseren Mimiek Mobilisatie Modificeren Monotherapie Morbiditeit Mortaliteit Motorisch Mucus Musculair Mutisme N Narcoticum Nasaal Neonataal Nervositeit Neveneffect Nihil O Obesitas Obsessie Obstipatie onmiddellijk herkenbaar kwaadaardig gezwel van de huid dun vlies eerste maandstonden hersenvliesontsteking overgangsjaren maandstonden verstandelijk stofwisseling met betrekking tot de kleinste levende wezens verpulveren gezichtsuitdrukking beweeglijk maken wijzigen behandeling met één geneesmiddel ziektecijfer sterftecijfer met betrekking tot beweging slijm met betrekking tot de spieren onvermogen om te spreken verdovend middel met betrekking tot de neus m.b.t. de eerste weken na de geboorte zenuwachtigheid bijwerking niets overgewicht, vetzucht dwangvoorstelling moeilijke stoelgang
27 Obstructie Occasioneel Odor Oedeem Oestrogeen Oraal Osteoporose Otitis Ovulatie P Palliatief Parallel Paralyse Paranoia Parese Partikel Pathologisch Pediatrisch Penetratie Perceptie Periodiek Peristaltiek Permanent Permeabiliteit Pigmentatie Placebo Placenta Pneumonie Populatie Post Partum Postnataal Postoperatief verstopping nu en dan voorkomend reukzin waterzucht vrouwelijk hormoon met betrekking tot de mond botontkalking oorontsteking eisprong verzachtend evenwijdig verlamming achtervolgingswaanzin gedeeltelijke verlamming klein deeltje ziekte m.b.t. de kindergeneeskunde binnendringing door de huid heen waarneming regelmatig terugkerend darmbeweging blijvend doordringbaarheid verkleuring geneesmiddel zonder werking moederkoek longontsteking bevolking na de bevalling na de geboorte na een heelkundige ingreep
Posttraumatisch Potentie Potentieel Predispositie Prematuur Prenataal Preoperatief Preventie Prognose Progressief Proteïne Prothese Pseudotumor Psychisch Psychologisch Psychomotorisch Psychose Psychosomatisch Punctie Purgatief R Radiografie Radiotherapie Recuperatie Referentie Regressie Reïnfectie Renaal Repetitief Reproductie Research Resistent 28 na een letsel kracht mogelijk vatbaarheid voortijdig voor de geboorte voor de operatie voorkoming (van ziekte) voorspelling van het verloop en de afloop van een ziekte voortschrijdend eiwit kunstmatig lichaamsdeel schijngezwel geestelijk m.b.t. het gevoelsleven m.b.t. bewegingen door de geest veroorzaakt geestelijke stoornis m.b.t. het verband tussen geest en lichaam prik middel tegen verstopping fotograferen d.m.v. röntgenstralen bestraling herstel van krachten verwijzing achteruitgang hernieuwde besmetting m.b.t. de nier zich herhalend vermenigvuldiging wetenschappelijk onderzoek bestand tegen
Respons Retardatie Reversibel Rhinitis Routinematig S Salivatie Sarcoom Secretie Sedativum Segment Seniliteit Sensorieel Simultaan Solutio Somatisch Spasme Sporadisch Sputum Stase Steriliteit Substitutie Supervisie Suppositorium Symptoom Syncope Syndroom Systematisch Systemisch T Tendens Terminaal 29 antwoord vertraging, achterstand omkeerbaar, veranderbaar (neus)verkoudheid zoals gewoonlijk speekselvloed kwaadaardig gezwel afscheiding kalmerend middel onderdeel geestelijke en lichamelijke ouderdomsverschijnselen zintuiglijk gelijktijdig oplossing m.b.t. het lichaam kramp zeldzaam fluim, speeksel stilstand onvruchtbaarheid vervanging toezicht zetpil, pil die via de anus wordt ingebracht ziekteverschijnsel plotseling bewustzijnsverlies ziektebeeld stelselmatig over het hele lichaam verspreid neiging, richting van een ontwikkeling in het eindstadium
Tetanus Therapie Thermisch Thoracaal Thrombus Tic Tolerantie Tonus Toxicomanie Toxisch Tranquillizer Transfer Transformatie Transplantatie Traumatisch Tremor Trombose Tumor U Ulcus Uniform Urgentie Uterus V Vaccinatie Variabiliteit Vasculair Vegetatief Veneus Vertigo Viraal Visioen 30 infectieziekte die door gifstof leidt tot spierspasmen geneeswijze, behandeling met betrekking tot warmte m.b.t. de borstkas bloedprop zenuwtrek verdraagzaamheid spierspanning verslaving aan gifstof giftig middel dat opwindingstoestanden bedaart overdracht verandering overplanting door een letsel ontstaan beving vorming van bloedprop in bloedvat of hart gezwel zweer éénvormig dringende noodzaak baarmoeder inenting veranderlijkheid m.b.t. de bloedvaten buiten het bewustzijn om m.b.t. de aders duizeligheid door een virus veroorzaakt droombeeld
31 Visueel m.b.t. het zicht