SCHOLIERENONDERZOEK E-MOVO

SCHOLIERENONDERZOEK E-MOVO GEMEENTE VELSEN SOCIAAL WELBEVINDEN SOCIAAL WELBEVINDEN SOCIAAL WELBEVINDEN WELBEVINDEN SOCIAAL WELBEVINDEN

SCHOLIERENONDERZOEK E-movo GEMEENTE VELSEN Een onderzoek naar de gezondheid, het welzijn en de leefstijl van tweede- en vierdeklassers van het voortgezet onderwijs. HET ONDERZOEK In het najaar van 2009 hebben ruim 7.600 scholieren woonachtig in de Kennemerland meegedaan aan een vragenlijstonderzoek van de GGD, ook wel E-movo onderzoek genoemd. Leerlingen van klas 2 en 4 van het voortgezet onderwijs beantwoordden tijdens een lesuur op school via internet vragen over hun gezondheid, thuissituatie, leefstijl en vrije tijd. Het doel van het onderzoek is om gemeenten, scholen en de GGD inzicht te geven in de gezondheid en leefstijl van de jeugd. Deelnemende scholieren In totaal hebben 1.285 scholieren die in wonen een bruikbare vragenlijst ingevuld: 443 woonachtig in IJmuiden/ -Noord, 820 in Santpoort/Velserbroek/Driehuis/- Zuid en 22 van wie de woonkern onbekend is (deze laatste groep gaat in een andere GGD- naar school). Geschat wordt dat de totale groep deelnemers uit 68% is van alle tweede- en vierdeklassers die in wonen. De scholieren zijn afkomstig van verschillende scholen binnen en buiten de gemeente. De Kennemerland omvat tien gemeenten: Beverwijk, Bloemendaal, Haarlem, Haarlemmerliede en Spaarnwoude, Haarlemmermeer, Heemskerk, Heemstede, Uitgeest, en Zandvoort. Deze factsheet bespreekt de resultaten van de deelnemende scholieren die wonen in. Ook voor de andere negen gemeenten en voor de in zijn geheel zijn factsheets opgesteld, die zijn te downloaden vanaf de website van GGD Kennemerland. Tabel 1. Achtergrondgegevens deelnemende scholieren en Tabel 1 toont de achtergrondgegevens van de scholieren uit de en uit, uitgesplitst in de woonkernen IJmuiden/- Noord (1) en Santpoort/Velserbroek/Driehuis/-Zuid (2). In vergelijking tot Santpoort/Velserbroek/Driehuis/-Zuid hebben in IJmuiden/-Noord relatief veel vmbo-leerlingen aan het onderzoek meegedaan. Verder is te zien dat in IJmuiden/ -Noord relatief weinig leerlingen hebben meegedaan die bij beide eigen ouders wonen en die autochtoon zijn. Hiermee moet rekening worden gehouden bij vergelijkingen van de resultaten tussen de woonkernen. 1.285 scholieren (%) totaal 1 2 Regio 7.674 scholieren (%) Geslacht Jongens 50 48 52 50 Meisjes 50 52 48 50 Klas Klas 2 54 57 53 54 Klas 4 46 43 47 46 Onderwijstype Vmbo 47 65 35 42 Havo/vwo 54 35 65 58 Onderwijstype Vmbo klas 2 26 37 20 24 naar klas Vmbo klas 4 21 28 16 19 Havo/vwo klas 2 28 20 33 31 Havo/vwo klas 4 25 14 32 27 Gezinssamenstelling Twee ouders (beide eigen ouders) Twee ouders (van wie één stiefouder) Co-ouders (twee huizen) Eén ouder Anders 75 7 6 12 1 68 9 7 15 1 78 6 5 1 75 6 5 12 1 Etniciteit Autochtoon 86 78 91 81 Westers allochtoon 6 8 5 8 Niet-westers allochtoon 8 14 4 11

Van de scholieren uit vindt 82% zijn gezondheid goed of heel goed, 15% antwoordt gaat wel en 3% ervaart zijn gezondheid niet zo best of slecht. Dit komt overeen met de nale percentages. In oordelen havo/vwo-leerlingen positiever over hun eigen gezondheid dan vmbo-leerlingen en jongens oordelen positiever dan meisjes. Chronische aandoeningen en allergieën De door de scholieren meest genoemde ziekten en/of aandoeningen in het jaar voorafgaand aan het onderzoek zijn: migraine of regelmatige ernstige hoofdpijn (15%), astma of bronchitis (11%), eczeem (%) en chronische vermoeidheid (9%). Het gaat hier om ziekten en/of aandoeningen die al dan niet zijn vastgesteld door een arts. Een vijfde van de scholieren uit (20%) is allergisch voor pollen en/of stuifmeel (hooikoorts), 13% voor bepaalde huisdieren en 12% voor huisstof/huismijt. Ongevallen In de drie maanden voorafgaand aan het onderzoek heeft 35% van de scholieren uit een verwonding, vergiftiging of blessure opgelopen waarvoor medische behandeling nodig was ( eveneens 35%). Van deze scholieren heeft 65% het letsel opgelopen tijdens het sporten en 7% in het verkeer. Kwaliteit van leven Kwaliteit van leven is een belangrijke maat om een indruk te krijgen van de totale gezondheid en het welbevinden. Kwaliteit van leven wordt gedefinieerd als de eigen mening van een persoon over zijn functioneren op fysiek, psychisch en sociaal gebied. Van de scholieren uit ervaart 28% een hoge kwaliteit van leven, 45% een gemiddelde kwaliteit en 28% een lage kwaliteit. Dit komt in grote lijnen overeen met de nale cijfers. Een hoge kwaliteit van leven komt meer voor bij jongens (36%) dan bij meisjes (20%), meer bij tweede- (32%) dan bij vierdeklassers (23%) en meer bij meer vmboleerlingen (31%) dan havo/vwo-leerlingen (25%). Psychische gezondheid De psychische gezondheid is gemeten aan de hand van vijf vragen naar verschillende gevoelens: zenuwachtigheid, rustig voelen, neerslachtigheid, gelukkig voelen en in de put zitten (Mental Health Inventory-5: MHI-5). Van de scholieren in voelt 18% zich psychisch ongezond ( eveneens 18%). Het gaat om meer meisjes (24%) dan jongens (12%) en om meer vmbo-leerlingen (21%) dan havo/vwo-leerlingen (15%). Psychosociale problematiek De psychosociale problematiek is gemeten met de SDQ (Strengths and Difficulties Questionnaire). In figuur 1 staat de totaalscore weergegeven en de uitkomsten op vier deelgebieden van de SDQ. De figuur geeft tevens leerlingen weer die in het grensgebied zitten, in de tekst wordt op deze groep verder niet ingegaan. Van de scholieren heeft 5% psychosociale problematiek. Psychosociale problematiek komt meer voor bij meisjes (6%) dan bij jongens (3%), meer bij tweede- (6%) dan bij vierdeklassers (3%) en meer bij vmbo-scholieren (7%) dan bij havo/vwo-scholieren (3%). Wat betreft de deelgebieden van de SDQ kan het volgende worden opgemerkt. Emotionele problemen komen meer voor bij meisjes (8%) dan bij jongens (3%) en meer bij vmboleerlingen (7%) dan bij havo/vwo-leerlingen (4%). Verder hebben meer vmbo-leerlingen (%) dan havo/vwo-leerlingen (5%) gedragsproblemen. Ook hyperactiviteit komt meer voor bij vmbo-leerlingen (19%) dan bij havo/vwo-leerlingen (14%). Figuur 1. Psychosociale problematiek volgens de SDQ vergeleken met de (%) 30 20 0 7 8 5 4 totaalscore psychosociale problematiek 16 16 hyperactiviteit 4 4 9 5 5 grensgebied psychosociale problematiek Mishandeling en ongewenste seksuele ervaring Van de scholieren uit geeft 4% aan op dit moment wel eens geestelijk mishandeld te worden, dit wil zeggen getreiterd, gekleineerd of uitgescholden ( 5%). Dit gebeurt relatief vaak door een medescholier. Drie procent van de scholieren emotionele problemen 2 2 problemen met leeftijdsgenoten 7 6 7 7 gedragsproblemen

uit geeft aan op dit moment wel eens lichamelijk te worden mishandeld ( 2%). Zeven procent heeft wel eens zonder het te willen een seksuele ervaring met iemand gehad ( eveneens 7%). Onder seksuele ervaring wordt verstaan: alles van zoenen, intiem betasten tot naar bed gaan. Van de scholieren uit wilde 2-5% bovenstaande vragen niet beantwoorden ( 3-4%). Suïcidegedachten In de twaalf maanden voorafgaand aan het onderzoek heeft 18% van de scholieren uit er wel eens serieus over gedacht een eind te maken aan zijn leven ( 17%). In heeft 12% er een enkele keer aan gedacht, 4% af en toe, 1% vaak en 1% heel vaak. van de lichaamsbeweging. Daarmee geven bovenstaande uitkomsten niet de Nederlandse Norm Gezond Bewegen (NNGB) weer. Van de scholieren uit sport 75% in verenigingsverband, 25% sport niet bij een sportvereniging ( 28%). Meer vmbo-leerlingen (33%) dan havo/vwo-leerlingen (19%) sporten niet bij een vereniging en meer meisjes (28%) dan jongens (23%). SOCIAAL WELBEVINDEN Pesten op school Van de scholieren uit wordt 8% regelmatig op school gepest ( 7%). Meer tweede- (%) dan vierdeklassers (6%) worden gepest en meer vmbo- (11%) dan havo/vwoleerlingen (5%). Elf procent pest zelf regelmatig andere leerlingen op school ( 9%). Meer jongens (14%) dan meisjes (7%) geven aan regelmatig te pesten en meer leerlingen van het vmbo (17%) dan van het havo/vwo (5%). Spijbelen Dertien procent van de scholieren uit heeft minimaal één lesuur gespijbeld in de vier weken voorafgaand aan het onderzoek ( eveneens 13%). Spijbelen gebeurt meer door vierdeklassers (20%) dan door tweedeklassers (8%). De figuren 2 tot en met 4 geven voor een aantal leefstijlonderwerpen de resultaten weer van scholieren uit en die van de. Lichamelijke (in)activiteit Van de scholieren uit beweegt 5% minder dan 3 uur per week, 27% tussen de 3-7 uur, en 68% meer dan 7 uur. Dit wijkt niet veel af van de nale cijfers, die respectievelijk 7%, 28% en 66% bedragen. Minder dan 7 uur bewegen komt meer voor bij meisjes (35%) dan bij jongens (29%), meer bij vierdeklassers (36%) dan bij tweedeklassers (29%) en meer bij vmbo-leerlingen (38%) dan bij havo/vwo-leerlingen (27%). Hierbij is niet gekeken naar de verdeling van lichaamsbeweging over de week en de intensiteit Voeding Vijftien procent van de scholieren uit ontbijt minder dan vijf keer en voldoet daarmee niet aan de ontbijtnorm ( 16%). Meer meisjes (21%) dan jongens (%) voldoen niet aan de ontbijtnorm en meer leerlingen van het vmbo (21%) dan van het havo/vwo (11%). Van de scholieren uit eet 66% niet elke dag groente ( 62%) en 60% eet niet elke dag fruit ( 62%). De fruitnorm van minstens twee stuks fruit per dag wordt door 83% niet gehaald ( 84%). Roken Vijftien procent van de scholieren uit rookt wekelijks (minstens één keer ). Het nale percentage is 14%. Wekelijks roken gebeurt in meer door vmboleerlingen (22%) dan door havo/vwo-leerlingen (9%), meer door vierde- (22%) dan door tweedeklassers (8%) en meer door meisjes (17%) dan door jongens (12%).

Figuur 2. Leefstijl vmbo-scholieren vergeleken met de (%) vmbo Kennemerland vmbo 90 80 70 60 50 30 20 0 38 21 22 22 21 55 49 42 37 11 5 4 25 25 beweegt < 7 uur ontbijt < 5 dagen rookt wekelijks alcohol gedronken binge-drinken hasj of wiet gebruikt ooit harddrugs gebruikt geslachtsgemeenschap gehad Alcohol In de maand voorafgaand aan het onderzoek heeft 47% van de scholieren uit alcohol gedronken ( actuele drinkers ) en is 25% van alle scholieren dronken/aangeschoten geweest. In de heeft 44% van de scholieren in de maand vóór het onderzoek alcohol gedronken en is 21% dronken/ aangeschoten geweest. Actueel drinken gebeurt meer door vierde- (72%) dan door tweedeklassers (25%) uit en meer door leerlingen van het vmbo (55%) dan van het havo/vwo (%). Een derde van de scholieren uit (33%) heeft in de maand vóór het onderzoek tenminste eenmaal vijf of meer drankjes gedronken bij één gelegenheid. Dit wordt bingedrinken genoemd. Het nale gemiddelde is 29%. Binge-drinken komt meer voor bij vierde- (53%) dan bij tweedeklassers (16%) uit en meer bij leerlingen van het vmbo (42%) dan van het havo/vwo (26%). Van de binge-drinkers uit vindt een grote meerderheid (88%) van zichzelf dat hij/zij niet teveel drinkt. De scholieren die in de maand vóór het onderzoek alcohol hebben gedronken noemen als locaties of gelegenheden waar ze alcohol drinken het meest: bij anderen thuis (58%), in een discotheek (%), thuis, met anderen (37%), in een café, bar, snackbar of op terras (27%) en op straat, in een park of ergens anders buiten (25%). Vier op de tien actuele drinkers uit (39%) zeggen dat hun ouders het goed vinden dat ze alcohol drinken. Figuur 3. Leefstijl havo/vwo-scholieren vergeleken met de (%) havo/vwo Kennemerland havo/vwo 90 80 70 60 50 30 20 0 27 31 11 11 9 9 26 24 7 6 3 2 14 12 beweegt < 7 uur ontbijt < 5 dagen rookt wekelijks alcohol gedronken binge-drinken hasj of wiet gebruikt ooit harddrugs gebruikt geslachtsgemeenschap gehad

Figuur 4. Leefstijl scholieren naar geslacht (%) jongens meisjes 90 80 70 60 50 30 20 0 29 35 21 12 17 48 46 34 32 8 5 3 19 18 beweegt < 7 uur ontbijt < 5 dagen rookt wekelijks alcohol gedronken binge-drinken hasj of wiet gebruikt ooit harddrugs gebruikt geslachtsgemeenschap gehad ( 3%). In dit onderzoek zijn nagevraagd: xtc, cocaïne, amfetaminen, heroïne en lsd. Naast het gebruik van drugs is het aangeboden krijgen van drugs nagevraagd. Van de scholieren uit heeft 33% ooit hasj/wiet aangeboden gekregen ( 30%). Als plaats waar men hasj/wiet kreeg aangeboden is het meest genoemd op straat, in een park of bij een hangplek (19% van alle scholieren uit ). Acht procent heeft ooit harddrugs aangeboden gekregen ( 6%). Ook harddrugs kreeg men het vaakst aangeboden op straat, in een park of bij een hangplek (4% van alle scholieren uit ). Drugs Negen procent van de scholieren uit gebruikte hasj/wiet in de maand voorafgaand aan het onderzoek ( recente gebruikers ). Het nale gemiddelde is 8%. Recent gebruik van hasj/wiet komt meer voor bij vierde- (15%) dan bij tweedeklassers (4%) en meer bij vmbo-leerlingen (11%) dan bij leerlingen van het havo/vwo (7%). Het grootste deel van de recente gebruikers (82%) komt meestal aan hasj/wiet via vrienden. Drie kwart van de recente gebruikers (75%) gebruikt hasj/wiet meestal op straat, in een park of een andere plek buiten, 53% gebruikt bij vrienden. Eén procent van de scholieren uit gebruikte ooit ghb ( eveneens 1%) en 4% heeft ooit harddrugs gebruikt Seksualiteit Een vijfde van de scholieren uit (19%) heeft geslachtsgemeenschap gehad ( 17%). Meer vmboleerlingen (25%) dan havo/vwo-leerlingen (14%) hebben geslachtsgemeenschap gehad en meer vierdeklassers (31%) dan tweedeklassers (9%). Van de scholieren die wel eens geslachtsgemeenschap hebben gehad, heeft 48% niet altijd een condoom gebruikt ( 45%). Van deze groep denkt de meerderheid (82%) dat ze geen risico hebben gelopen op een soa. Regionaal is dit 84%. Naast het eigen seksuele gedrag is naar de houding ten opzichte van homoseksualiteit gevraagd. Aan de scholieren is gevraagd wat ze ervan vinden als twee meisjes/vrouwen of twee jongens/mannen verliefd op elkaar zijn: % vindt dit erg raar of verkeerd. Meer jongens (15%) dan meisjes (5%) vinden dit en meer vmbo-leerlingen (13%) dan havo/vwoleerlingen (8%).

Vrije tijd Een derde (34%) van de scholieren uit vindt dat er in de buurt voldoende leuke dingen voor jongeren georganiseerd worden, 54% vindt van niet en 13% weet het niet. Dit komt overeen met de nale cijfers, die respectievelijk 35%, 53% en 13% bedragen. Op de vraag welke plekken men in zijn/haar buurt mist antwoordt 45% van de scholieren uit dat hij/zij niets mist. Een kwart van de scholieren (26%) mist hangplekken, 16% mist een jeugdhonk, 14% mist pleintjes en 13% mist een voetbalveld. Criminaliteit en veiligheid Van zeven strafbare feiten is gevraagd of de scholieren er slachtoffer van zijn geworden in de 12 maanden voorafgaand aan het onderzoek. Bij 31% is dit het geval ( eveneens 31%). Het meest werd genoemd: er zijn spullen van mij vernield (15% van alle scholieren uit ), er zijn spullen van mij gestolen (11%) en er is geld van mij gestolen (8%). Vier op de tien scholieren uit (41%) voelt zich wel eens onveilig ( %). De meest genoemde plekken waar men zich wel eens onveilig voelt zijn op het station (trein, bus, metro) (15% van alle scholieren uit ), op straat buiten mijn eigen woonbuurt (13%) en in de trein, tram, bus, metro (%). Risicogroepen in de Onderzocht is welke (achtergrond)kenmerken in de samenhangen met een negatieve gezondheidsbeleving. Uit deze analyse blijkt dat een matig tot slecht ervaren gezondheid significant vaker voorkomt bij leerlingen die (in volgorde van belangrijkheid): zich psychisch ongezond voelen, onvoldoende bewegen, wekelijks roken, meisje zijn en binge-drinken. Zich psychisch ongezond voelen komt significant vaker voor bij leerlingen die (in volgorde van belangrijkheid): psychosociale problematiek hebben, een matig tot slechte gezondheid ervaren, gepest worden, meisje zijn, zich wel eens onveilig voelen, bij twee ouders wonen van wie één stiefouder is of bij één ouder wonen, onvoldoende bewegen, niet-westers allochtoon zijn of gespijbeld hebben.

VERGELIJKING TUSSEN WOONKERNEN EN TUSSEN 2005 EN 2009 Tabel 2 vergelijkt voor een aantal onderwerpen de woonkernen van. Tevens wordt een vergelijking gemaakt met de resultaten van 2005, het jaar waarin de GGD het vorige scholierenonderzoek E-movo heeft uitgevoerd. Uit de tabel is af te lezen dat de resultaten van scholieren uit IJmuiden/-Noord in het algemeen ongunstiger zijn dan die van scholieren uit Santpoort/Velserbroek/Driehuis/ -Zuid. Verder is te zien dat vergeleken met 2005 het alcoholgebruik in 2009 is afgenomen; psychische ongezondheid, roken en hasj/ wietgebruik daarentegen zijn niet (veel) veranderd. Tabel 2. Vergelijking tussen woonkernen en tussen 2005 en 2009 In % psychisch ongezond (MHI-5) rookt wekelijks afgelopen maand alcohol gedronken binge-drinken afgelopen maand afgelopen maand hasj of wiet gebruikt Totaal 2009 18 15 47 33 9 Woonkern IJmuiden, -Noord Santpoort, Velserbroek, 21 15 18 13 51 45 41 29 8 Driehuis, -Zuid Klas en jaar Klas 2, 2005 Klas 4, 2005 Klas 2, 2009 Klas 4, 2009 17 16 17 18 6 19 8 22 42 82 25 72 22 55 16 53 3 15 4 15 VELSEN IN DE REGIO KENNEMERLAND In de factsheet Scholierenonderzoek E-movo Regio Kennemerland zijn de resultaten van de te vinden. Deze nale factsheet is te downloaden vanaf de website van de GGD (www.ggdkennemerland.nl). Daar is tevens een document te vinden met achtergrondinformatie over het onderzoek. ONDERZOEKEN IN DE REGIO De GGD voert regelmatig onderzoeken uit in de. Rapporten en factsheets zijn te downloaden vanaf de website van de GGD. COLOFON Uitgave GGD Kennemerland, december 20, www.ggdkennemerland.nl Tekst en figuren Regina Overberg, Resi Cluitmans, Jolanda ten Brinke en Saskia Mérelle (epidemiologen) Contact GGD Kennemerland, Epidemiologie Postbus 5514, 2000 GM Haarlem E: epi@ggdkennemerland.nl T: +31 (0)23 789 1786 Vormgeving en drukwerk Sixtyseven, Beverwijk