Een zwelling in de schildklier
EEN ZWELLING IN DE SCHILDKLIER Op de polikliniek worden regelmatig mensen gezien met een zwelling in de schildklier. Waarvoor dient de schildklier? De schildklier produceert schildklierhormoon, een hormoon dat verantwoordelijk is voor de snelheid van de stofwisseling. Een overmaat aan schildklierhormoon leidt ertoe dat processen in het lichaam versnellen en kan aanleiding geven tot een milde verhoging van de lichaamstemperatuur, een versnelling van de hartslag, afname van het gewicht, nerveusheid, trillerigheid en zweten. Een gebrek aan schildklierhormoon geeft tegenovergestelde klachten. Een zwelling in de schildklier heeft meestal geen invloed op de functie van de schildklier. Wat is de oorzaak van een zwelling in de schildklier? Soms is er sprake van een ontsteking van de schildklier, in die gevallen kan de schildklier pijnlijk of gevoelig zijn en is de schildklierhormoonproductie vaak verstoord. Jodiumgebrek kan leiden tot een vergroting van de schildklier, maar is in Nederland zeldzaam. Meestal blijft de oorzaak onbekend. U kunt dus ook meestal niets doen om de zwelling tegen te gaan of verdere groei te stoppen. Welke klachten kunnen optreden? Meestal zijn er klachten zoals druk op de hals, moeite met slikken, en soms wat toegenomen slijmvorming. Soms zijn er klachten passend bij overproductie of juist gebrek aan schildklierhormoon. In veel gevallen zijn er geen klachten anders dan dat er een zwelling in de hals is opgemerkt. Indien een zwelling in de schildklier wordt gevonden zijn drie zaken van belang: - is de zwelling misschien kwaadaardig? - hoe is de functie van de schildklier, produceert de schildklier een juiste hoeveelheid hormoon? Dit kan eenvoudig worden aangetoond met bloedonderzoek. - geeft de schildklier mechanische of cosmetische klachten die zo hinderlijk zijn dat u daar iets aan wil doen? 1
Hoe groot is de kans op kanker? Zwellingen in de schildklier komen veel voor en de kans op kwaadaardigheid is klein. Om schildklierkanker niet over het hoofd te zien wordt verder onderzoek gedaan. Hiervoor wordt een punctie geadviseerd. Er wordt meestal geen punctie verricht als uit bloedonderzoek blijkt dat de schildklierfunctie verstoord is, er een schildklierontsteking is of als de schildklier egaal vergroot is zonder afgrensbare knobbels. In die gevallen is de kans op kwaadaardigheid zeer klein. Punctie van de schildklierknobbel Hierbij wordt met behulp van echo-onderzoek op de afdeling radiologie met een dun naaldje in de schildklierzwelling geprikt en wordt materiaal verzameld en beoordeeld door de patholoog. De punctie vindt plaats zonder verdoving, duurt enkele minuten en u kunt na het onderzoek gewoon naar huis. Na enkele dagen is de uitslag bekend. Er zijn verschillende uitkomsten mogelijk: - er is onvoldoende materiaal voor een goede diagnose. Helaas komt dit bij 10-20% van de puncties voor, in dat geval is een nieuwe punctie noodzakelijk. - het beeld is goedaardig, de kans op kwaadaardigheid is zeer klein. In dat geval wordt geen aanvullend onderzoek gedaan en wordt u na zes maanden voor de zekerheid teruggezien op de polikliniek. Alleen bij uitzondering vindt na zes maanden opnieuw onderzoek plaats. - het beeld is twijfelachtig, er is een mogelijkheid van kwaadaardigheid. De kans op schildklierkanker is dan ongeveer 20%. U wordt waarschijnlijk geadviseerd chirurgisch een deel van de schildklier te laten verwijderen om een zekere diagnose te kunnen stellen. - het beeld is zeer verdacht voor schildklierkanker. Vervolgbehandelingen worden besproken. Waarschijnlijk wordt geadviseerd de gehele schildklier te laten verwijderen en aanvullende behandelingen te laten plaatsvinden. Moet er iets gedaan worden aan een goedaardige schildklierzwelling? Als de schildklierfunctie goed is, hoeft een goedaardige schildklierzwelling niet te worden behandeld. Te verwachten valt dat de zwelling in de loop van het leven langzaam in grootte toeneemt. Alhoewel de luchtpijp, zenuwen en bloedvaten langs de schildklier lopen zullen deze normaal gesproken geen hinder ondervinden van de schildklierzwelling. Er zijn enkele redenen om toch iets aan de schildklierzwelling te doen: - u vindt de zwelling in de hals cosmetisch niet fraai; - u ondervindt veel mechanische klachten bij bewegen of slikken. 2
Welke behandelingen zijn mogelijk ter verkleining van een goedaardige schildklierzwelling? U heeft de keuze uit een behandeling met radioactief jodium of een schildklieroperatie. Een schildklieroperatie Bij een schildklieroperatie wordt onder algehele narcose (een deel van) de schildklier verwijderd. Nadelen van de schildklieroperatie zijn: - u houdt een litteken. - zeer kleine risico s verbonden aan de narcose. - kleine risico s verbonden aan de operatie zoals bloeduitstorting, beschadiging van de stembandzenuw (met heesheid tot gevolg), beschadiging van de bijschildklieren en daarmee (soms tijdelijke) ontregeling van de calciumhuishouding. - er is een risico op blijvende schade aan de schildklierfunctie. In dat geval dient u levenslang schildklierhormoon te gebruiken. Een behandeling met radioactief jodium Jodium is een belangrijke bouwsteen van schildklierhormoon en de schildklier neemt zeer efficiënt jodium op uit de bloedbaan. Bij de behandeling wordt van dit mechanisme gebruik gemaakt door radioactief jodium toe te dienen. Op deze manier wordt de schildklier van binnenuit bestraald. U neemt de jodium in door een capsule te slikken. Bij deze manier van behandelen kan de radioactieve dosis laag worden gehouden en een type straling worden gekozen die niet ver buiten de schildklier treedt. De behandeling is veilig en kent nauwelijks bijwerkingen. Een groot voordeel ten opzichte van een schildklieroperatie is dat u geen litteken overhoudt en omliggende weefsels niet door de behandeling worden beschadigd. Enkele nadelen zijn: - de behandeling leidt pas na maanden tot resultaat. - de mogelijkheid bestaat dat 1 behandeling niet voldoende is en dat u na zes tot negen maanden een tweede jodium behandeling moet ondergaan. - er is een grote kans op blijvende vermindering van de schildklierfunctie, deze treedt soms maanden of jaren na de behandeling op. - het volume van de schildklier zal maximaal met 30% afnemen, bij grote schildklieren is dat mogelijk onvoldoende voor het gewenste resultaat. 3
- als de schildklierzwelling vooral uit cysten bestaat (met vocht gevulde knobbels) dan zal een behandeling met jodium in de meeste gevallen niet effectief zijn. - u mag niet zwanger zijn tijdens de behandeling en niet zwanger worden tot zes maanden na de behandeling. - soms moet u voor de behandeling één of meer dagen worden opgenomen op de afdeling nucleaire geneeskunde waar u vanwege de straling geïsoleerd verblijft. Bezoek van verpleegkundigen of familie is, met inachtneming van enkele eenvoudige voorzorgsmaatregelen mogelijk. - na de behandeling zijn kortdurend leefregels van kracht, waarbij u voorzichtig moet zijn met contact met kinderen en zwangere vrouwen. Uitvoerige informatie wordt u toegezonden door de afdeling nucleaire geneeskunde zodra bovengenoemde behandeling ter sprake komt. En als er toch sprake is van schildklierkanker? Schildklierkanker is in de meeste gevallen zeer goed te behandelen en de vooruitzichten voor patiënten zijn meestal goed, zelfs als er sprake is van uitzaaïngen buiten de schildklier. 4
5
Kennemer Gasthuis Locatie noord Vondelweg 999 2026 BW Haarlem Locatie zuid Boerhaavelaan 22 2035 RC Haarlem Postadres Postbus 417 2000 AK Haarlem Telefoon (023) 545 35 45 Website www.kg.nl e-mail info@kg.nl 1102040-06-2012