Januari-maart Commissie van Toezicht voor jeugdinstellingen Leuvenseweg 86, 1000 Brussel inge.schoevaerts@cvtj.be - 02 552 41 32 www.cvtj.be Tussentijds rapport Januari maart 2019 Gemeenschapsinstelling De Kempen campus De Markt 1. Algemene observaties en signalen Sinds januari startten twee nieuwe maandcommissarissen in campus De Markt. Het zijn er twee omwille van het aantal leefgroepen. Er werd tijd gemaakt om het team te leren kennen, de jongeren en de werking van de campus. Ook teamvergaderingen, cliëntoverleg, ateliers, onderwijs en groepssessies werden bijgewoond. Om de werking te leren kennen, namen de maandcommissarissen het huishoudelijk reglement door van bepaalde leefgroepen. Het viel hen op dat elke stap zeer strikt gereglementeerd is. Pictogrammen zorgen voor verduidelijking. Ondanks dat het huishoudelijk reglement een afstandelijke, strikte opvoedingsstijl doet uitschijnen, is de sfeer tijdens het bezoek in bepaalde leefgroepen wel gemoedelijk en hartelijk. Populatie In een bepaalde leefgroep verblijft een jongen met een zwaar psychiatrische problematiek. Hij hoort eigenlijk niet thuis in een gemeenschapsinstelling. Vanuit OPZ Geel komen ze één keer per week langs. Omdat de jongen niet kan functioneren in groep, verblijft hij voornamelijk op kamer. De jongen geeft zelf aan iets meer van kamer te willen maar dat zou niet gaan met de andere jongens. De maandcommissaris zal dit verder opvolgen want de kamer bijvoorbeeld ruikt zeer onfris en moet dringend verlucht worden. Dit wordt doorgegeven aan de campusdirecteur voor verdere opvolging. GIB-leefgroepen (geïndividualiseerde behandeltrajecten) De GIB-leefgroepen waar jongeren een geïndividualiseerd programma volgen zijn kleinschaliger. Er is een sterkere samenwerking tussen de jongeren en de opvoeders. Er wordt meer ingezet op rust voor de jongeren en duidelijkheid over het individueel programma. De sfeer is er huiselijker en gemoedelijker. Jongeren volgen er bijvoorbeeld ook een eigen onderwijsprogramma, wat eerder aansluit bij het BUSO-onderwijs. De maandcommissaris volgde mee les en bewondert de wijze waarop de leerkracht met deze jongeren omging. De jongeren mogen hem gewoon bij naam aanspreken, zonder mijnheer te moeten zeggen. Via vragen prikkelt hij de jongeren voortdurend en kan hij hun aandacht vasthouden. Veiligheid In de GIB-leefgroep gaan de deuren tijdens de kamermomenten op slot. Opvoeders geven aan dat ze hier zelf ook mee worstelen maar in het verleden is gebleken dat als ze dit niet doen, de jongens voortdurend van kamer komen. Afzondering De maandcommissaris bevraagt zich over het afzonderings-en sanctiebeleid bij het niet terugkeren na een bezoekmoment. Dit blijkt gradueel te zijn opgebouwd. Keren de jongeren na een Pagina 1 van 6
bezoekmoment (buitenshuis) niet terug maar komen ze wel vanzelf terug, dan moeten ze 24 uren in afzondering. Worden ze door de politie teruggebracht, is het 48 uren. Testen ze bovendien positief op drugs, is het 3 dagen. Onthaalfase Er verblijven een aantal jongeren langer in de onthaalfase omdat ze niet kunnen doorschuiven naar de reguliere leefgroepwerking wegens plaatsgebrek. Sociaal- en pedagogisch raamwerk In een welbepaalde leefgroep wordt er niet langer gewerkt met een puntensysteem maar met kleuren. Opvoeders geven aan dat het puntensysteem wat achterhaald is maar wachten op een beslissing van bovenaf om dit te wijzigen of input rond te geven. Bij de atelierwerking daarentegen is het puntensysteem wel nog gangbaar en hebben de jongeren een soort puntenkaart mee. Zo kreeg tijdens het bezoek een jongere 0 omdat die een scheldwoord had geuit ten aanzien van een opvoeder. Een andere jongen kreeg bijvoorbeeld een 7. Toen de maandcommissaris uit nieuwsgierigheid vroeg waarom net een 7, antwoordde de leerkracht: tja, het zijn uiteindelijk geen gewone jongeren die hier zitten. De maandcommissaris maakt de bedenking of die jongeren dan eens geen 9 of 10 verdienen? Welke visie zit hier achter? Het puntensysteem zou ook binnen het onderwijs op termijn verdwijnen en evolueren naar categorieën onvoldoende, goed en zeer goed. Een aantal jongeren ervaren het puntensysteem dan weer wel als positief omdat er een beloning aan gekoppeld is als ze het goed gedaan hebben. Tijdens een bezoek aan een leefgroep, viel het de maandcommissaris op dat daar een andere aanpak gehanteerd werd: minder reglementering, sanctionering en hiërarchie. En dit ondanks het feit dat deze groep erg divers was. Onderwijs Tijdens het bezoek aan de atelierwerking stelde de maandcommissaris vast dat niet in elk atelier gewerkt werd. Er bleken veel opvoeders afwezig te zijn wegens ziekte. Jongeren waren wel bezig maar er was soms weinig begeleiding van het werkproces. Een leerkracht geeft aan dat ze liever met modernere middelen zou willen werken op onderwijsvlak: nieuwe media binnenbrengen, informatica, Er is een sterke visie nodig op wat onderwijs in de gemeenschapsinstelling zou moeten zijn. De meisjes van de time-out leefgroep gaan niet naar school op de campus. Ze vinden dit zelf wel jammer. Het zou een beslissing zijn op directieniveau volgens de opvoeders. Vroeger kon dat wel. Als de thuisschool nog betrokken is en één van de meisjes staat voor de examenperiode dan zal de begeleiding ondersteunen en helpen zodat de examens kunnen afgelegd worden in de instelling. Participatie In de time-out leefgroep is er geen bewonersvergadering voorzien gezien de termijn van 14 dagen dat de meisjes er verblijven. De jongeren vinden dit zelf geen probleem. Materiële leefomstandigheden In de GIB-leefgroepen eet een deel van de jongeren op de kamer en een deel aan tafel. Dit om de rust te kunnen bewaren voor de jongeren zelf. De maandcommissaris stelt de vraag of het niet mogelijk is om bijvoorbeeld in twee shiften te eten ipv op de kamer omdat een jongere aangeeft dit niet aangenaam te vinden. Maar dat zou niet passen in het dagschema. De maandcommissarissen stellen ook verschillen vast in de materiële leefomstandigheden tussen leefgroepen. Zo zijn er leefgroepen met een moestuin en een kippenhok waar opvoeders en jongeren samen zorg voor dragen. Pagina 2 van 6
De maandcommissarissen stellen zich de vraag of het afhankelijk moet zijn van de inzet of het engagement van de opvoeders zelf om dergelijke extra s te voorzien. Wisselen de leefgroepen onderling hun werking met elkaar uit? Neemt de instelling good practices van de leefgroepen over als algemene visie? Re-integratie Bij het cliëntoverleg zijn de jongeren zelf niet aanwezig. Ze stellen schriftelijk hun vragen op en geven aan wat ze vinden dat goed loopt en waar er nog werkpunten zitten. Tijdens het cliëntoverleg wordt de inbreng van de verschillende hulpverleners samengelegd zoals de contextbegeleiding die de visie van de ouders en eventueel de school binnenbrengt. De trajectbegeleider zoomt eerder in op het vervolgperspectief, op de beschikbare plekken enz. 2. Signalen/klachten vanuit gesprekken met jongeren Sociaal- en pedagogisch raamwerk Contact met de buitenwereld en overdracht tussen de gemeenschapsinstellingen Een jongere vertelt dat hij reeds heel het traject in De Grubbe heeft afgelegd. Hij werd door de jeugdrechter na zijn verblijf daar in Mol verlengd. Hij klaagt aan dat hij het niet eerlijk vindt dat hij opnieuw 6 weken moeten wachten voor een buitenbezoek thuis. Zijn traject in De Grubbe was goed verlopen. De directie bevestigt dat er vroeger meer flexibiliteit was om de termijn van buitenbezoeken op te starten. Nu krijgen de jeugdrechters de garantie dat jongeren pas na 6 weken op verlof kunnen. Er kunnen uitzonderingen aangevraagd worden maar dat vraagt wat administratie. Als in de toekomst met het nieuwe jeugddelinquentierecht De Grubbe kan adviseren na één maand naar welke instelling de jongere gaat, moet het systeem van verlof en buitenbezoeken opnieuw bekeken worden. Dit is nog onduidelijk. De maandcommissaris vraagt zich af of de instelling zelf niet beter kan inschatten voor welke jongere dit kan. En dat eerder wordt gewerkt met minimum en maximumtermijnen om verlof toe te staan zodat er op maat van jongeren kan gewerkt worden. Dagprogramma In de time-out meisjesleefgroep wordt aangehaald dat ze zeer veel op kamer zitten en soms nutteloze dingen doen zoals lezen of een tekening maken. Soms mogen ze op de tablet een spel spelen of muziek luisteren, wat ze wel waarderen. Ze mogen enkel op hun bed zitten tijdens de kamermomenten en niet gaan liggen. De kamermomenten worden door verschillende jongeren aangehaald in de gesprekken met de maandcommissarissen. Het blijken er veel te zijn, zeker in de weekends. Als besprekingen tussen opvoeders uitlopen, moeten ze ook langer op kamer blijven zonder dat het gecompenseerd wordt op een ander tijdstip. Als er een activiteit niet kan doorgaan, wordt dit ook soms opgevangen door een kamermoment. Verschillende jongeren halen het onderscheid aan tussen de leefgroepen over de vrije tijdsinvulling. Er zijn leefgroepen die in het weekend leuke activiteiten doen zoals een fietstocht of kamperen. In andere leefgroepen worden nauwelijks activiteiten georganiseerd. Het poetsen wordt door verschillende jongeren aangehaald als storend. In een bepaalde leefgroep uiten jongeren hun ongenoegen over de poetsopdracht van maandagavond want die loopt soms uit tot 20u30. Ze moeten wachten tot iedereen klaar is alvorens terug naar de leefruimte te mogen gaan. De opvoeders van dienst geven aan dat ze aan de opmerking van de jongeren tegemoet komen door het kamermoment voor de avondkuis aanvangt, te halveren zodat ze eerder klaar zijn. Diegene die hun opdracht goed hebben afgewerkt, kunnen eerder naar de leefruimte gaan. Omgang met opvoeders privacy belmomenten vrije tijd en ontspanningsmogelijkheden Pagina 3 van 6
Het contact met de opvoeders in de time-out leefgroep wordt als positief ervaren. De meisjes vertellen dat de opvoeders onderling verschillen en elk hun kwaliteiten hebben die goed op elkaar zijn afgestemd. De ene zou bijvoorbeeld meer met hen praten, de andere bijvoorbeeld is sterk in het uitdenken van activiteiten of de andere is eerder humoristisch van aard. Tijdens het bezoek in een bepaalde leefgroep zijn er spanningen voelbaar. De jongens vertellen uiteindelijk wat er leeft. Ze zijn niet tevreden over de aanpak van een bepaalde leerkracht van een praktijkvak. De jongens hebben het moeilijk met zijn autoritaire aanpak. Hij bepaalt bijvoorbeeld of er al dan niet een pauze wordt gegeven en wanneer. Terwijl dit volgens hen vastligt: 50 minuten les en dan 10 minuten pauze. Dit valt de jongeren zwaar en het veroorzaakt ongenoegen en frustraties die doorwerken in de leefgroep. Ze ervaren de opvoeders als streng en niet echt vriendelijk. Van sommige opvoeders mag je wel meer dan twee sneden brood nemen, van anderen weer niet. Zij kunnen enkel naar Netflix kijken op woensdag terwijl dit in andere leefgroepen elke dag kan. Ook het gebrek aan privacy tijdens het bellen vinden ze storend. Met de telefoon van de begeleiding kan je maar enkel naar het ingegeven telefoonnummer bellen dus het is voldoende beveiligd volgens de jongeren. De opvoeders van dienst erkennen het gebrek aan privacy tijdens het bellen. Ook al is het nummer beveiligd, ze weten niet of diegene die opneemt bijvoorbeeld echt de ouder is of iemand anders. Sommige jongeren kan je vertrouwen en is controle tijdens de gesprekken niet echt nodig. Maar dan maken ze onderscheid tussen jongeren terwijl de jongeren zelf vaste regels belangrijk vinden, stellen de opvoeders. De maandcommissaris merkt op dat jongeren individuele programma s volgen dus op dat vlak is er al een individuele benadering maar dat wordt niet doorgetrokken op alle vlakken. Dat de jongeren de opvoeders ervaren als onvriendelijk kan verklaard worden doordat de groep vrij nieuw is in samenstelling en de opvoeders de regels heel vaak dienen te herhalen. Mogelijks hanteren ze de regels hierdoor (on)bewust ook strenger. In een bepaalde leefgroep uiten jongeren hun ongenoegen over het contact met de opvoeders. Ze voelen zich onrechtvaardig behandeld. Opvoeders zouden hen zeer negatief aanspreken. Als ze iets individueel willen bespreken, hebben de opvoeders geen tijd. Willen ze dit in groep aankaarten, dan wordt hen gezegd dat ze dit doen om stoer te doen. Er zou ook geen bewonersvergadering zijn in die leefgroep. Een drietal opvoeders van die leefgroep zouden wel positief contact hebben met de jongeren, maar de anderen niet en die versterken elkaar volgens de jongens. De klachten die de jongeren uiten over de omgang in deze leefgroep werden overgemaakt aan de pedagogische directie en verder opgevolgd door de maandcommissaris. Bij een volgende bezoek werd door de jongeren aangegeven dat de sfeer veel beter was. De teamverantwoordelijk van de leefgroep is met de klachten van de jongeren aan de slag gegaan zowel in gesprek met hen als met het team zelf. Jongeren uiten hun waardering voor opvoeders die het volgens hen goed menen: die geeft om ons ; die luistert. In de GIB-leefgroepen wordt de kleinschaligheid door de jongeren gewaardeerd. Ook het contact met de IB s (individuele begeleiding) ervaren ze doorgaans positief. Een jongen vertelt dat hij zijn verblijf in Mol erger had voorgesteld. Hij dacht het een echte gevangenis was. Het valt nog mee, stelt hij. Het verschillend gebruik van TV en multimedia wordt door meerdere jongeren aangekaart. In de ene leefgroep mag de MP3 mee naar de kamer, in de andere niet. Of in de ene leefgroep mogen jongeren de tv-programma s kiezen, in de andere leefgroep beslissen de opvoeders dit. Ook het gebruik van de playstation wordt verschillend ingevuld. De belmomenten (2x per week) vinden sommige jongeren te weinig. Een jongere die geplaatst werd omwille van een verontrustende opvoedingssituatie heeft het zeer moeilijk met het feit dat hij zijn GSM niet mag gebruiken. Pagina 4 van 6
Een meisje vertelt dat ze liever terug naar de vorige leefgroep wenst te gaan. Na een agressieincident zit ze in de GIB-leefgroep. Ze kan reeds extern naar school gaan en zou ook graag buitenshuis fitnessen. De maandcommissaris nam dit op vraag van het meisje op in het gesprek met haar IB. Het opnieuw overstappen naar de vorige leefgroep is nog iets te vroeg. Indien ze niet kan uitstromen op korte termijn wordt de vraag opnieuw bekeken. De IB zal de vraag tot sport buitenshuis met het meisje samen bekijken. Sancties omgang tussen jongeren Een jongere geeft aan dat het op een bepaald moment erg werd in het gebruiken van scheldwoorden tussen jongeren in de leefgroep. Dit punt werd behandeld op de bewonersvergadering. Er werd beslist een kamerarrest te geven van 15 minuten. Hij was niet aanwezig op die bewonersraad en heeft het moeilijk met die groepssanctie. Een taak of signaal was voldoende geweest volgens hem. De opvoeders van dienst vertellen dat jongeren het probleem erkenden en dat het werkbaar werd door dit te bespreken. Sommige jongeren stelden bijvoorbeeld voor een extra taak op te nemen. In een bepaalde leefgroep waren er afgelopen week veel incidenten geweest. Bepaalde jongeren werden uit de leefgroep gehaald en er werden afspraken gemaakt. De overgebleven jongeren hielden een informele bewonersvergadering met de maandcommissaris en de aanwezige opvoeders. Het feit dat door de nieuwe afspraken, geen weekendactiviteit kon gepland worden ervoeren de jongens als oneerlijk. Heel de groep werd immers gestraft. De jongens stelden zelf voor eerder met beloningen te werken. Dat gebeurt, maar niet systematisch. De collectieve bestraffing valt hen zwaar. Isolatie Een meisje vertelt dat ze in het geval van isolatie hun kleren moeten uitdoen in de cel. Ze vraagt zich af of dit nodig is. Uit veiligheidsoverwegingen wordt andere kledij gegeven. Een jongen in isolatie op het moment van het maandbezoek zegt dat hij niet weet hoe lang hij er nog moet zitten. De maandcommissaris maakt de vraag over aan de opvoeders die stellen dat hij dit normaal gezien heel goed weet maar dat ze het hem opnieuw zullen uitleggen. Onderwijs Twee meisjes vertellen dat ze uit een ASO-richting komen maar dat de leerkracht verantwoordelijk voor de theoretische lessen langdurig ziek is waardoor er geen aandacht meer is voor theorievakken. Ze moeten nu praktijkvakken electriciteit volgen wat hen niet interesseert. Tijdens de lesuren hadden ze voorgesteld om in de plaats van deel te nemen aan de praktijk te studeren op hun kamer maar dat mocht niet. Er waren geen afspraken gemaakt met de thuisschool waardoor ze geen takenpakketten meer ontvingen. Dit vonden ze heel spijtig. Een jongen verbleef tijdens het bezoek op time-out in de onthaalleefgroep. Hij had een conflict gehad met een leerkracht. De jongen gaf aan dat hij wist dat hij te ver was gegaan maar vroeg ook erkenning voor het feit dat de leerkracht hem viseerde en dat hij niets goed kon doen. Dit leidde volgens de jongen tot de escalatie. De volgende dag was er een herstelgesprek gepland tussen hem, de leerkracht en een vaste opvoeder van zijn leefgroep. Een jongere uit de GIB-leefgroep (behandelunit) vindt het jammer dat hij geen atelierwerking kan volgen. Deze jongeren volgen een eigen onderwijsprogramma. De directie is zich bewust van dit verschil en wil in de toekomst de atelierwerking voor elke jongere toegankelijk maken. Pagina 5 van 6
Verschillende jongeren geven aan dat ze de opleiding kapper en verzorging missen in Mol. Materiële leefomstandigheden De opvangcontainers waar de meisjes 14 dagen in time- out verblijven, kan op warmere dagen zeer warm worden. De ramen van de kamers kunnen niet open. De meisjes kunnen enkel naar buiten op de binnenkoer onder begeleiding om te roken wat ze aankaarten als te weinig. Dat ze gedurende 14 dagen alle luxe artikelen moeten afgeven zoals parfum, sierraden of GSM vinden de meisjes te streng. Ook het 3 maal dweilen per dag wordt aangehaald als nutteloos. Een jongere vertelt dat er te weinig aanbod is in halal eten. Ook het feit dat ze geen zout en peper krijgen, vindt hij niet correct. De opvoedster van dienst vertelt dat er zeker voldoende aanbod is van halal voeding, zeker in de toespijzen. De opmerking van zout begrijpt ze maar als ze dit toelaten, merken ze dat de jongeren té veel zout nemen en er mee beginnen smossen. Op dat moment wordt het terug afgenomen. Gezondheidszorgen recht op informatie Een jongere wil zijn verhaal kwijt aan de maandcommissaris. De jongen is eerder zwak begaafd. Hij vertelt dat hij zijn sigaretten kwijt is en over een medische ingreep die al dan niet moest doorgaan. De maandcommissaris nam dit op met de opvoeders en het verplegend personeel. Het viel op met hoeveel zorg en geduld dit opnieuw werd uitgelegd zonder de jongen in kwestie gewoon af te schuiven. De verpleging ging contact leggen met de specialisten van het ziekenhuis waar de jongen eerder behandeld werd omdat het om een chronische ziekte zou gaan. De maandcommissaris volgde dit verder op zodat de jongen tijdig geïnformeerd zou worden over de concrete aanpak en de medische opvolging. Vooral de meisjes uiten hun ongenoegen dat de arts geen bloedafname wil doen om te testen op hun algemene gezondheidstoestand. Verschillende meisjes geven aan dat ze al langer vragen naar een staafje in de arm als anti-conceptiemiddel maar dat blijkt niet mogelijk te zijn. De directie is zich bewust van de veranderende noden sinds er meisjes op de campus zijn. Daarover staat een overleg gepland. Politieoptreden buiten de campus Eén van de meisjes klaagt aan dat ze werd opgepakt door de politie en de nacht moest doorbrengen in de politiecel voor meerderjarigen. Ook zou de politie hardhandig opgetreden zijn. Het nummer van de Klachtenlijn van het Kinderrechtencommissariaat werd overgemaakt aan de jongere gezien dit niet onder de bevoegdheid valt van de maandcommissaris. Pagina 6 van 6