Politiek memorandum van de financiële sector voor de nieuwe federale regering 2010 Politiek Memorandum Politiek memorandum van de financiële sector voor de nieuwe federale regering
Voorwoord Op weg naar een duurzamer financieel systeem Febelfin, de Belgische federatie van de financiële sector, vertegenwoordigt 234 financiële instellingen die een belangrijke bijdrage leveren aan de Belgische economie. De Belgische financiële en bancaire sector staat voor een totale toegevoegde waarde van 16 miljard euro en 135.000 directe jobs of 6,8% van de sector van de verhandelbare diensten. Bovendien is de sector, ondanks de financiële en economische crisis, zijn rol in de economie blijven vervullen en kredieten blijven verstrekken aan particulieren en ondernemingen. Deze zijn, ondanks de crisis, met 146 miljard euro 1 aan hypothecaire kredieten aan particulieren en 107 miljard euro 2 aan kredieten aan ondernemingen op een zeer hoog niveau gebleven. De sector wordt gekenmerkt door een grote diversiteit op het vlak van omvang en activiteiten en telt zowel een aantal grote, internationale financiële groepen als lokale spelers, nichespelers en instellingen met internationale faam, zoals Euroclear, Swift en Bank of New York Mellon. De Belgische financiële en bancaire sector opereert en evolueert in een open, concurrerende, internationale en vooral Europese economische context. Wat de banken betreft, is 85% van de in België gevestigde instellingen (meer dan 100) van buitenlandse oorsprong en hebben ze hun beslissingscentrum buiten België. Die buitenlandse banken vertegenwoordigen een marktaandeel van meer dan 50%. Daarnaast zijn ook Belgische banken actief in het buitenland. Vermogensbeheerders zijn nog sterker geïnternationaliseerd. Meer dan 97% van de in België actieve vermogensbeheerders is van buitenlandse oorsprong. Bovendien kent België, na Luxemburg en Ierland, binnen de groep van 15 oude EU-lidstaten de meest geïnternationaliseerde bankpopulatie. Als gevolg van de financiële crisis gaat onze sector door een grondig transformatieproces dat nog volop aan de gang is. Sinds de crisis uitbrak in september 2008 daalde het balanstotaal van de Belgische banken met bijna een vijfde 3. Er werd een kloof geslagen met het verleden, een terugkeer naar de periode vóór de crisis is mogelijk noch wenselijk. Belangrijk is dat er nu bruggen worden gebouwd, afgewerkt of verstevigd op weg naar een duurzamer financieel systeem. Dit is een moeilijke denkoefening waar de sector, de lessen uit de crisis indachtig, constructief wil toe bijdragen. In het najaar van 2009 lanceerden wij, na een intense reflectieperiode, een aantal eigen en concrete initiatieven met het oog op een herstel van vertrouwen in onze sector. Nu, naar aanleiding van de vorming van een nieuwe federale regering en met het oog op de onderhandelingen over het bijbehorende regeerakkoord, stellen wij graag ons Politiek Memorandum voor. Dit Memorandum bevat een enuntiatieve lijst van thema s waarover wij als partner in dialoog willen treden met alle betrokken partijen. Stefaan Decraene Voorzitter Febelfin Michel Vermaerke CEO Febelfin P 2 I 9 1. Cijfers per eind maart 2010. 2. Cijfers per eind april 2010. 3. Tussen eind augustus 2008 en en eind februari 2010 daalde het balanstotaal van de in België gevestigde banken met 19,7%.
Febelfin wenst een opbouwende dialoog aan te gaan omtrent de volgende thema s, maar benadrukt dat de volgende opsomming verre van exhaustief bedoeld is: 1. Financiële regelgeving en financieel toezicht, geharmoniseerd en proportioneel P 4 2. Bijdrage tot de gezondmaking van de overheidsfinanciën P 5 a. Bankenheffing P 5 b. Fiscaliteit en bankgeheim P 7 3. Pensioenen P 8 4. Drie overlegplatformen met het oog op een herstel van vertrouwen P 8 P 3 I 9
1. Febelfin pleit voor financiële regelgeving en financieel toezicht die geharmoniseerd en proportioneel zijn De Belgische financiële en bancaire sector is vragende partij voor nieuwe en betere regelgeving en een weerbaarder financieel systeem. Gezien het open en internationaal karakter pleit de sector voor een internationaal geharmoniseerde aanpak, met aandacht voor de Belgische concurrentiepositie en het toepassen van het proportionaliteitsbeginsel. De scharnierfunctie van de banken en financiële instellingen bij de ondersteuning van de economie mag door het instellen van nieuwe regelgeving niet worden uitgehold. Internationaal geharmoniseerde aanpak De sector onderschrijft de basisbeginselen van de verschillende initiatieven op het gebied van regelgeving, onder meer de doelstellingen die aan de basis liggen van de internationale Basel III-voorstellen. Hij pleit evenwel voor het streven naar een level playing field en een doordachte invoering van maatregelen zowel op het vlak van fasering, sequentie als overgang. België dient zich daarom in te schrijven in de internationale en Europese context en scheeftrekkingen ingevolge (bijkomende) nationale regelgeving te vermijden. Proportionaliteit Het Belgische financiële landschap wordt gekenmerkt door financiële actoren die erg divers zijn qua activiteiten en omvang. De sector onderstreept het belang van het in rekening brengen van de specificiteit van financiële en marktinfrastructuur instellingen, o.a. niet-grootbanken en nichespelers, bij de implementatie van nieuwe of bijkomende regelgeving. Daarom pleit de financiële en bancaire sector niet alleen voor een grondige analyse van de cumulatieve impact maar ook voor een gefaseerde implementatie van nieuwe regelgeving en nieuw toezicht. Er moet daarbij zorgvuldig worden nagedacht over de geleidelijke invoering van talrijke, nieuwe en complexe regels en verplichtingen, rekening houdend met de kosten en gevolgen die deze maatregelen inhouden zowel voor de financiële instellingen zelf als voor hun scharnierrol in de economie. Alle financiële en marktinfrastructuur instellingen, zowel grote als kleinere spelers, dienen de mogelijkheid te krijgen om zich aan te passen en te evolueren zodat het gediversifieerde Belgische bancaire en financiële landschap niet in het gedrang komt in een ruimer Europees en internationaal kader. Met het oog op een duurzaam financieel en economisch herstel vraagt Febelfin daarom aan de nieuwe regering om bij de invoering van nieuwe maatregelen aandacht te hebben voor een evenwicht tussen maatschappelijke doelstellingen, regelgeving, toezicht, vrije-marktdynamiek en ruimte voor economische groei. De substantiële meerkost die de implementatie van nieuwe regelgeving, o.a. Basel III met zich zal meebrengen, de intresten die een aantal banken betalen op de toegekende overheidsgaranties en de nationale bankheffingen zullen de werkingsmiddelen van banken beperken en kunnen hun kredietverleningscapaciteit aantasten. In verband met de werkingsmiddelen bepleit de sector de invoering van een wettelijk stelsel voor covered bonds in België, in navolging van wat in nagenoeg alle eurolanden bestaat. Die effecten voorzien de emittenten van werkingsmiddelen op lange termijn, ondersteunen de lange-termijnkredietverlening en dragen bij tot meer stabiliteit. Bovendien gaat het om veilige instrumenten voor investeerders, aangezien er geen overdracht is van het risico. P 4 I 9
2. Febelfin wil bijdragen tot de gezondmaking van de overheidsfinanciën 2.1 Bankenheffing De invoering van een globale bankenheffing ( Global Banking Tax ) staat al enige tijd op de internationale agenda s van het IMF, de G20 en de Europese Unie (cf. infra). Concreet worden voorstellen gedaan voor een fonds voor financiële stabiliteit ( Financial Stability Fund ) en een belasting op financiële transacties ( Financial Activity Tax ). Een zogenaamd Financial Stability Fund zou worden gefinancierd via bijdragen uit de financiële sector en bedoeld zijn om bankfaillissementen op te vangen en een destabilisering van het financiële systeem te voorkomen. Een zogeheten Financial Activity Tax zou worden geheven op de winsten en op bepaalde aspecten van de variabele verloning in de financiële sector. In België werden, krachtens de programmawet van december 2009, ter compensatie van de verhoging van de depositogarantie tot 100.000 euro de bijdragen van de banken aan dit systeem opgetrokken van 0,0175% in 2008 tot 0,0485% in 2009 en 0,1% in 2010. Dat cijfer wordt 0,15% vanaf 2011. Door deze substantiële bijdrage heeft de Belgische overheid reeds eind 2009 de facto een bankenheffing ingevoerd. De sector toonde steeds begrip voor de verhoging van de bijdrage aan het depositogarantiestelsel en leverde reeds een aanzienlijke bijdrage tot de stabilisering van het financiële stelsel, maar heeft niettemin enkele opmerkingen: Krachtens de programmawet van december 2009 wordt aan de bancaire sector een quasi-verdrievoudiging van zijn bijdrage aan het depositogarantiestelsel opgelegd waarvan de opbrengst vanaf 2010 rechtstreeks naar de schatkist vloeit (cf. supra). Die nieuwe opbrengst voor de schatkist werd door de regering geraamd op 1,130 miljard euro voor de periode 2010-2012. Zowel de berekeningsbasis als de omslagregeling tussen de bijdrageplichtige instellingen nodigen in een ruimere sectorale en Europese context uit tot de ontwikkeling van een alternatief voorstel. De financiële en bancaire sector werkt daarom een tegenvoorstel uit waarbij rekening wordt gehouden met het proportionaliteitsbeginsel, het risicoprofiel van de financiële instelling die moet bijdragen, en de Europese en internationale debatten en oriëntaties in deze aangelegenheid. De sector meent bovendien dat die substantiële bijdrage in rekening moet worden gebracht bij de analyse van de cumulatieve impact van alle maatregelen die aan de sector worden opgelegd. Febelfin meent dat de bijkomende heffing die de Belgische overheid eind 2009 invoerde in de vorm van een verhoogde bijdrage aan het depositogarantiefonds dient te worden geïntegreerd in de toekomstige globale bankenheffing. De huidige in 2009 besliste bijdrage (waarvan de opbrengst door de regering werd geraamd op 1,130 miljard euro voor de periode 2010-2012) vormt dan ook naar de mening van de sector een maximale heffingsopbrengst voor deze periode ten laste van de sector en bevat geen verdere ruimte tot verhoging. Rekening houdend met het internationale perspectief zijn bijkomende verder bezwarende heffingen te vermijden en dient ook nationaal, in België, een billijk alternatief van bijdrageregeling en omslag te worden verwezenlijkt. P 5 I 9
2. Febelfin wil bijdragen tot de gezondmaking van de overheidsfinanciën Wat de globale bankenheffing betreft zijn internationale afspraken nodig om de vorming van een level playing field te bevorderen, wat door de sector noodzakelijk wordt geacht. Een aantal landen, waaronder Australië, Canada en Japan, hebben ondertussen het instellen van een dergelijke heffing evenwel afgewezen. Door de bestaande regeling voor depositogarantie (cf. supra) zijn de in België gevestigde instellingen op internationaal vlak vandaag reeds onderhevig aan een concurrentienadeel. Een internationale bankenheffing dient te voldoen aan de volgende karakteristieken: Ze heeft het juiste toepassingsgebied: een dergelijke heffing opleggen vergt een weloverwogen antwoord op de vraag wie eraan dient te worden onderworpen en met welke doelstelling. Dient ze alleen ten laste te worden gelegd van financiële instellingen of wordt er bovendien ook een bijdrage verwacht van andere professionele actoren in het financieel bestel. Bovendien dient het proportionaliteitsbeginsel ook hier voldoende aandacht te krijgen. de staatsschuld te verminderen, ontstaat het risico en het verwachtingspatroon dat de overheid zelf (ten volle) instaat voor het opvangen van financiële crisissen. Ze wordt op een geharmoniseerde wijze ingevoerd: een dergelijke heffing is niet los te koppelen van andere kostenverhogende maatregelen, o.m. op prudentieel vlak. Febelfin vestigt de aandacht op het belang van een analyse van de cumulatieve impact o.a. van de globale bankenheffing en Basel III-maatregelen. Er is bovendien nood aan een weldoordachte, zogenaamde entry strategie die aandacht heeft voor de timing en fasering van dergelijke maatregelen, niet alleen in België, maar ook in andere landen die gelijkaardige maatregelen invoeren. Ten slotte mag de impact op de economie en de rol die het bancaire systeem speelt in de financiering van ondernemingen en particuliere woningen, alsook in de efficiënte werking van een modern betaalsysteem niet uit het oog worden verloren. Ze streeft een gelijke behandeling na: bij de berekening van de heffing mag niet uit het oog worden verloren dat de bankmodellen van land tot land, van continent tot continent, aan beide kanten van de Atlantische Oceaan, verschillen. De basis waarop de heffing wordt berekend, mag niet in het voor- of nadeel spelen van het ene model ten aanzien van het andere en moet verhoudingsgewijze even zwaar wegen, ongeacht waar de banken gevestigd zijn. Ze is doeltreffend: de opbrengst van de heffing dient om een eventuele nieuwe financiële crisis op te vangen. Daartoe moet een apart fonds worden opgericht. Indien de opbrengsten worden gebruikt om P 6 I 9
2. Febelfin wil bijdragen tot de gezondmaking van de overheidsfinanciën 2.2 Fiscaliteit en bankgeheim Febelfin pleit voor het ongewijzigd behoud van de notionele intrestaftrek Ons land heeft in het verleden bewust gekozen voor de invoering van de notionele intrestaftrek als alternatief voor een verlaging van het vennootschapsbelastingstarief. De notionele intrestaftrek bleek een goede keuze voor zowel Belgische bedrijven als buitenlandse investeerders. De maatregel heeft de Belgische bedrijven versterkt en weerbaarder gemaakt in tijden van crisis. Tegelijk bleek de maatregel nuttig voor de promotie van ons land als aantrekkelijke vestigingsplaats voor buitenlandse investeerders. Het is nu niet het ogenblik om het geweer van schouder te veranderen. Febelfin pleit voor het behoud - en zonder enig onderscheid tussen de sectoren - van de notionele intrestaftrek, aangezien elke afbreuk aan deze maatregel contraproductief dreigt te zijn voor de Belgische economie en het lokale investeringsklimaat. Raken aan de notionele intrestaftrek voor banken riskeert te wegen op hun kredietverleningscapaciteit. Daarenboven zou een afschaffing ingaan tegen de internationale trend om het gebruik van eigen vermogen aan te moedigen via een vermindering van de fiscale discriminatie tussen eigen en vreemd vermogen. Er dient nogmaals aan herinnerd te worden dat meer dan 80% van de in ons land gevestigde banken een beslissingscentrum buiten België hebben. Febelfin is voor het behoud van de fiscale discretieplicht van de bankier ten opzichte van belastingplichtigen die hun fiscale verbintenissen correct nakomen In het kader van de strijd tegen de fiscale fraude werd in een nabij verleden gedacht aan een uitbreiding van de onderzoeks- en controlebevoegdheden van de fiscus. Febelfin is van oordeel dat dit niet mag leiden tot de volledige afschaffing van de fiscale discretieplicht van de bankier. Voor belastingplichtigen die hun fiscale verbintenissen correct nakomen, moet die verplichting ongewijzigd blijven gelden. Inzake de regels voor toegang tot bankgegevens is Febelfin voorstander van een duidelijke regeling met efficiënte en weloverwogen oplossingen waarbij een evenwicht wordt gevonden tussen de bescherming van de persoonlijke levenssfeer en de behoefte aan een doeltreffende bestrijding van de fiscale fraude. Overeenkomstig de Europese spaarrichtlijn heeft België zich trouwens verder aangesloten bij de geldende maatregelen in andere Europese landen en voerde het een aantal belangrijke wijzigingen in. Zo geldt in België sinds 1 januari 2010 het systeem van automatische informatie-uitwisseling i.p.v. de bronheffing. Ook op internationaal niveau paste België zijn beleid inzake internationale samenwerking op fiscaal gebied aan na de vergadering van de G20 in april 2009 die, in het kader van de intensere strijd tegen fiscale fraude en belastingparadijzen, aanleiding gaf tot het sluiten van bilaterale overeenkomsten tussen verschillende landen inzake uitwisseling van fiscale gegevens op verzoek. België sloot een aantal nieuwe dubbelbelastingverdragen en een groot aantal protocollen ter aanpassing van vroeger gesloten dubbelbelastingverdragen. De financiële sector blijft tevens pleiten voor een diepgaand en voorafgaand overleg met alle betrokkenen. Alleen zo kunnen een duidelijke regelgeving en rechtszekerheid voor allen worden gegarandeerd. P 7 I 9
3. Pensioenen De vergrijzingsproblematiek dwingt ons om steeds meer aandacht te besteden aan pensioenopbouw. België scoort binnen Europa niet goed in de vergelijkende statistieken over pensioenopbouw en -reserves. Daarom legde BEAMA, de beroepsvereniging van vermogensbeheerders en een deelvereniging van Febelfin, de klemtoon op de belangrijkheid van gecombineerde inspanningen op het vlak van de drie pensioenpijlers 4 veeleer dan op het niet ter zake doende debat over welke pijler eerst moet worden ondersteund. Internationale instellingen zoals de Europese Commissie, de OESO en het IMF spraken zich in dit kader reeds uit voor en gaven concrete aanbevelingen omtrent de ontwikkeling van de derde pensioenpijler als een noodzakelijk en optimaal element in de langetermijnbeleggingen van de burger. Febelfin en BEAMA sluiten zich aan bij de voorstellen van diverse belangengroeperingen (o.a. het VBO) om de verdere ontwikkeling van een aanvullend pensioen zowel via de tweede als de derde pijler te promoten. 4. Drie overlegplatformen met het oog op een herstel van vertrouwen De financiële sector en de samenleving kunnen niet los van elkaar worden gezien. Om de vertrouwensbreuk als gevolg van de financiële crisis te herstellen, nam de sector een voor Europa uniek initiatief. Hij richtte drie overlegplatformen op voor het opstarten van een dialoog met de consument, de ondernemer en de burger om op die manier hun behoeften en verwachtingen ten aanzien van de sector in kaart te brengen. de perceptie rond kredietverlening en -voorwaarden die leeft bij de ondernemingen zelf. Het platform neemt daarenboven initiatieven om de financiële vaardigheid van bedrijven te verhogen en hen te wijzen op de bestaande initiatieven inzake overheidssteun. Ten slotte maakt het platform ook de bankiers attent op hun eigen inspanningen en verantwoordelijkheid op het gebied van kredietverlening. Het eerste platform, het Consumentenplatform, brengt de financiële sector en de consumenten, die worden vertegenwoordigd door een waaier aan organisaties, samen aan tafel. Het platform overkoepelt tevens de initiatieven die de sector en zijn leden nemen om de financiële kennis en vaardigheid van de consument te verbeteren. Het platform Financiering van ondernemingen volgt van nabij de evolutie van de kredietverlening aan ondernemingen op en houdt onder meer voeling met Het Maatschappelijk platform ngo s ten slotte is een ontmoetingsplaats voor de financiële sector en de vertegenwoordigers van een ruim maatschappelijk middenveld, vertegenwoordigd door ngo s. Op de agenda staan thema s zoals duurzaamheid, de ethische aspecten van bankieren, financiële inclusie en een eerlijke fiscaliteit. Febelfin bevestigt haar engagement om op regelmatige basis over deze initiatieven verslag uit te brengen aan de politiek bevoegde organen. P 8 I 9 4. De drie pensioenpijlers betreffen het wettelijk pensioen (eerste pijler), het pensioenplan via de werkgever zoals groepsverzekeringen en bedrijfspensioenfondsen (tweede pijler) en het pensioensparen via pensioenspaarfondsen of pensioenspaarverzekeringen (derde pijler).
Conclusie De sector onderschreef zowel op nationaal als internationaal niveau de basisprincipes van verschillende initiatieven die het financieel systeem weerbaarder moeten maken en van binnenuit moeten versterken. Febelfin blijft zich, tijdens deze transformatie van de financiële en bancaire sector, opstellen als een constructieve partner in de zoektocht naar een evenwicht tussen een veiliger en stabieler financieel systeem enerzijds en het mogelijk maken van economische groei, ontwikkeling en innovatie binnen een internationale context anderzijds. Daarbij staat de sector in de zoektocht naar evenwichtige, doordachte en duurzame oplossingen open voor een dialoog met alle betrokken partijen, zowel op nationaal als internationaal niveau. P 9 I 9
2010 Politiek Memorandum Politiek memorandum van de financiële sector voor de nieuwe federale regering Febelfin I Aarlenstraat 82, 1040 Brussel T +32 2 507 68 11 I www.febelfin.be Verantwoordelijke uitgever: Michel Vermaerke