Dienst uitvoering en toezicht Energie Postbus 16326 Bezoekadres Statenlaan 8 5223 LA 's-hertogenbosch 2500 BH Den Haag Postadres Postbus 689 5201 AR 's-hertogenbosch Telefoon 073 853 15 00 Fax 073 853 13 36 E-m ail energie@essent.nl I nternet www.essent.nl Onderwerp Onderzoek m arktwerking groothandelsm arkt gas Van Helm a Kip Doorkiesnr. 073 85 31096 E-m ail Helm a.kip@essent.nl Uw ref Onderzoek groothandelsm arkt, kenm erk 101991 Onze ref 05U0004159 Geachte heer/ m evrouw, Graag m aakt Essent Energie van de gelegenheid gebruik te reageren op het door u uitgevoerde onderzoek naar de werking van de groothandelsm arkt gas. Wij zullen op basis van de door u gestelde vragen in het betreffende inform atie- en consultatiedocum ent de opvattingen van Essent Energie weergeven en daarnaast nog een aantal opm erkingen plaatsen over de analyses die ten grondslag liggen aan de door u getrokken conclusies. Voor de goede orde wijs ik u erop dat vertrouwelijke gegevens onderstreept zijn weergegeven. Deze gegevens dienen dan ook te worden verwijderd indien u besluit tot openbaarm aking over te gaan. 1 Antw oorden op gestelde vragen Vraag 1: Hoe beoordeelt u de analyse van DTe over de m arktstructuur op de groothandelsm arkt en de conclusies in de tabel m et indicatoren? Essent Energie ondersteunt de conclusie van de DTe m et betrekking tot het vaststellen van de indicatoren van de m arktstructuur. Echter m et betrekking tot de hieraan ten grondslag liggende analyses en de navolgende conclusies hebben wij een aantal opm erkingen. De stellingnam e dat er voldoende fysieke capaciteit op de m arkt aanwezig is voor transport en kwaliteitsconversie is ons inziens onterecht. Bedrijf Essent Energie B.V. Handelsregister 17 12 64 10 Bank 40 42 12 425
Bladnummer 2 Gas Transport Services (Gts) heeft m eerdere m alen aangegeven, naar aanleiding van verzoeken van Essent voor extra transportcapaciteit en capaciteit voor kwaliteitsconversie, dat er geen capaciteit beschikbaar is tot en m et 2009. GTS is bovendien op dit m om ent bezig via een procedure van Open Season shippers en eindafnem ers op de beperkte capaciteitstrajecten langjarig capaciteit te laten com m itteren. Zonder een dergelijk com m itm ent zegt GTS niet te investeren. Dit gegeven is volgens ons in strijd m et de bepalingen in de Gaswet, in het bijzonder artikel 8 van deze wet. Dit artikel schrijft nam elijk voor dat de beheerder van het landelijke transportnet ervoor m oet zorgen dat er voldoende capaciteit voor het transport van gas m oet zijn om te kunnen voorzien in de totale behoefte. Volgens lid 2 van dit artikel dient de netbeheerder jaarlijks aan de directeur van de DTe een docum ent te overleggen waarin hij dit aannem elijk m aakt, het zogenaam de capaciteitsplan. Ons inziens heeft de Minister voldoende m ogelijkheid op basis van artikel 9 Gaswet om dit capaciteitsprobleem aan te pakken door de netbeheerder op te dragen voorzieningen te treffen teneinde zeker te stellen dat er voldoende capaciteit aanwezig is. Tot op heden is niet gebleken dat op dit punt enige vooruitgang is geboekt. Met betrekking tot de analyses kunnen wij ons niet vinden in een aantal observaties van DTe. Navolgend zullen wij puntsgewijs onze opm erkingen naar voren brengen. I n punt 48 wordt gesuggereerd dat GUTS m arktpartijen som s de keuze biedt tussen levering op TTF en levering op GOS. Eveneens wordt hier verondersteld dat handel op GOSSEN m ogelijk zou zijn. Met beide suggesties zijn wij het niet eens: GUTS heeft nog nooit een shipper de m ogelijkheid gegeven gas te kopen op het TTF. Wel heeft Guts onlangs voor het eerst een zeer geringe hoeveelheid gas voor de m aand juli verkocht onder handelscondities. Dit beschouwen wij niet als een vervanging voor levering op GOS. Aangezien de volum es, condities en het feit dat het m aandcontracten betreft, niet vergelijkbaar zijn m et de bilaterale contracten die Essent Energie m et Guts heeft voor levering op GOSSEN. Daarnaast wordt handel op GOSSEN niet gefaciliteerd door Regionale Netbeheerders en GTS, conform de afspraken in PVE-verband. I n punt 52 wordt aangegeven dat GUTS sinds novem ber 2004 m et beperkte hoeveelheden handelt op TTF. Dit is onjuist. GUTS is voorlopig alleen van plan gas te verkopen op het TTF, overigens in zeer beperkte hoeveelheden en alleen in m aandcontracten. I n punt 53 wordt aangegeven dat de voorwaarden voor bilaterale handel op het TTF onderdeel uitm aken van de Transm ission Service Conditions (TSC). Wij stellen vast dat de TSC voorwaarden, in het bijzonder voor balancering, voor financiële instellingen een obstakel vorm en om de voorwaarden te accepteren en deel te nem en aan de handel op het TTF. Het niet deelnem en aan de handel door deze instellingen vorm t een ernstige belem m ering voor de verdere ontwikkeling van de groothandelsm arkt. I n punt 55 wordt naar aanleiding van een door DTe uitgevoerde enquête geconstateerd dat door de introductie van een gasbeurs in Nederland, de handel op het TTF significant zal
Bladnummer 3 toenem en. Wij delen deze conclusie niet: De gasbeurs voegt waarde toe doordat zij producten financieel cleart. Hierdoor hebben de handelende partijen geen kredietrisico. De exposures en dus kredietrisico s van de gashandel liggen vooral in de handel van lange term ijn producten (m aanden, kwartalen, seizoenen, jaren). Hoewel wij het APX initiatief van harte toejuichen en actief ondersteunen, is de verwachting dat sec hierdoor de handel sterk zal toenem en niet reëel. Hiervoor is allereerst de toenam e van het volum e belangrijk, en daartoe is het nodig dat GUTS direct of indirect (via de huidige wederverkopers ) actief gaat deelnem en. I n punt 71 wordt geconstateerd dat er geen indicaties zijn van discriminatie in toegang tot ondersteunende diensten. Die constatering delen wij niet om dat GUTS exclusieve toegang tot het Groningen veld heeft waarm ee ze een zeer dom inante positie heeft zowel in laagcalorisch gas als in flexibiliteit, I n punt 75 kom t naar voren dat er in de m arkt behoefte bestaat naar m eer transparantie. Wij onderstrepen dit punt en willen aangeven voor welke gebieden wij van m ening zijn dat transparantie ontbreekt/ m eer transparantie gewenst is: - historische flows op uurbasis van alle entry- en exitpunten, - m axim ale capaciteiten van individuele entrypunten en gasvelden, - withinday dem and en linepack, - dayahead vraagvoorspelling van het gehele systeem. De constatering in punt 78 dat er in het verleden altijd voldoende transportcapaciteit is geweest om aan de transportvraag te voldoen is onjuist. (.vertrouwelijk) I n punt 84 wordt gesuggereerd dat er bij een econom isch inefficiënte verdeling van capaciteit op de prim aire m arkt, diensten op de secundaire m arkt efficiënt kunnen worden verhandeld en daardoor herverdeeld. Dit is alleen zo als partijen geen belang hebben bij het blokkeren van de secundaire m arkt. Vraag 2: Hoe beoordeelt u de analyses van DTe over de m arktuitkom sten op de groothandelsm arkt en de conclusies in de tabel m et indicatoren? Wij ondersteunen de conclusies van de DTe op dit punt ten dele. Oneens zijn wij het m et het standpunt dat een hoge prijsvolatiliteit per definitie een indicator is voor het slecht functioneren van de m arkt. Daarnaast kan ons inziens een GOS niet beschouwd worden als een m arktplaats: gas verhandelen is hier niet m ogelijk. Vanwege het com m erciële beleid van Guts, waarbij al het in Nederland benodigde gas verkocht wordt op een GOS, is er sprake van een onderontwikkeling van het TTF. We bepleiten dan ook dat Guts deel zal nem en aan de handel op het TTF, bijvoorbeeld door onder bilaterale contracten waarin nu op een GOS wordt geleverd op het TTF te gaan leveren, tenm inste voor partijen die dit aan Guts verzoeken.
Bladnummer 4 Als laatste punt m et betrekking tot dit deel van het onderzoek willen wij opm erken dat we de observatie m et betrekking tot het niet volledig benutten van de arbitragem ogelijkheden tussen TTF en Zeebrugge niet onderschrijven. Bedacht m oet worden dat het gas fysiek alleen m aar binnen kan op Zelzate, en niet naar buiten. Er kan geen sprake zijn van een fysieke stroom van TTF naar Zeebruggehub. Export is dus alleen mogelijk door het afnetten van im portflows. Hierdoor kan de arbitrage niet volledig worden uitgenut. Vraag 3: I n hoeverre bent u van m ening dat er ten aanzien van de eerste sleutelfactor (lage concentratiegraad) beleidsm aatregelen m oeten worden getroffen en welke zouden dat naar u oordeel m oeten zijn? Wij kunnen ons vinden in de uitkom sten van het DTe onderzoek. Wel wensen wij op te m erken dat hoewel de randvoorwaarden van het TTF redelijk goed zijn, de grote sprong voorwaarts naar een volwassen m arkt nog m oet kom en. Dit kan bereikt worden indien er een sterke toenam e plaatsvindt van het verhandelbare volum e. Guts als grootste speler op de Nederlandse m arkt zou naast levering op GOS ook gas op het TTF m oeten aanbieden, voor de m arktpartijen die hierom verzoeken. Dit zal in positieve zin bijdragen aan het verhogen van de liquiditeit, waardoor het bereiken van een stadium waarin er sprake is van een volwassen m arkt, eerder en efficiënter bereikt zal worden. Vraag 4: I n hoeverre bent u van m ening dat er ten aanzien van de tweede sleutelfactor (transparantie) beleidsm aatregelen m oeten worden getroffen en welke zouden dat naar uw oordeel m oeten zijn? Uitgaande van de definitie van het sleutelbegrip transparantie op pagina 13 het consultatiedocum ent: Op TTF is er de m ogelijkheid om 4 kwaliteiten gas te verhandelen. Om het doel van een transparante, liquide m arkt te bereiken is het niet wenselijk m eerdere deelm arkten te creëren waar een verschillende kwaliteit gas wordt verhandeld. Het m anagen van de kwaliteit van het gas is een TSO taak. Evenzo dient het gebrek aan kwaliteitsconversie een probleem te zijn voor de TSO, niet van de shippers. Deze verplichting (zie punt 1) vloeit voort uit de verplichtingen voor landelijke netbeheerder op basis van artikel 8 van de Gaswet. I ndien de TSO de taak niet uitvoert en er geen sprake is van transparantie op dit punt (waardoor en waarom is er onvoldoende capaciteit), voornam elijk vanwege een gebrekkige inform atievoorziening, dan dienen er m aatregelen te worden genom en. De m aatregelen dienen als doel te hebben de transparantie te vergroten voor de m arktpartijen die daar behoefte aan hebben. Wij vertrouwen erop u hierm ede van dienst te zijn geweest en zijn graag bereid nader op een en ander in te gaan.
Bladnummer 5 Met vriendelijke groet, W.N. Kip Manager Regulatory & Public Affairs