RUIMTE VOOR GEZONDHEID NOTA OPENBARE GEZONDHEIDSZORG GEMEENTE KRIMPEN AAN DEN IJSSEL (2008 tot en met )
Inleiding... 3 1. Samenvatting... 4 2. Kaders voor ruimte voor gezondheid... 5 2.1 Uitgangspunten... 5 2.2 Definitie gezondheid... 5 2.3 Wettelijke kaders... 5 2.4 De landelijke preventienota... 6 2.5 Evaluatie nota volksgezondheid 2003-2007... 8 3. Prioriteiten 2008 tot en met... 10 3.1 Genotmiddelen... 10 3.2 Overgewicht en diabetes... 15 3.3 Depressie... 19 3.4 Verbetering binnenmilieu op scholen en in kindercentra... 21 3.5 Financieel overzicht prioriteiten... 22 4. Uitvoering... 23 5. Bijlagen... 24 Bijlage 5.1: Lijst van veel gebruikte afkortingen... 24 Bijlage 5.2: Lijst geraadpleegde nota s en instellingen en/of personen... 26 Bijlage 5.3: Wcpv... 27 Bijlage 5.4: Toelichting basistaken GGD... 30 Bijlage 5.5: Gezondheidsenquête 2005... 32 Bijlage 5.6: Voorlopige cijfers Jeugdmonitor (schooljaar 2006-2007)... 38 Bijlage 5.7: Informatie uit demografie, gezondheidsenquête en jeugdmonitor... 42 2
Inleiding Wanneer mensen op straat een bekende tegenkomen, wordt al snel gevraagd: Hoe is het?. Hoewel dit een heel open vraag is waar veel onderwerpen onder kunnen vallen, wordt er al vaak een antwoord gegeven dat iets zegt over de gezondheid van die persoon. Bijvoorbeeld Gaat wel! Ik ben al weken verkouden! of Goed, want we zijn net lekker uitgerust teruggekomen van vakantie! of Druk, druk, maar ja.. we zijn gezond!. Het is een voorbeeld waaruit blijkt dat gezondheid heel belangrijk is voor mensen. Wanneer je je immers niet lekker voelt of zelfs ziek voelt, heeft dat direct invloed op het dagelijks functioneren. Als gemeente zijn we er ons van bewust dat er factoren zijn die niet of nauwelijks te beïnvloeden zijn, maar wel invloed hebben op de gezondheid van mensen. We willen ons daar waar het kan richten op gezondheidsbevordering en preventie. We willen door het bevorderen van een gezonde leefstijl gezondheidsproblemen beperken of vermijden en de gezondheid bevorderen. We hebben daarin, vanuit de Wet collectieve preventie (Wcpv) ook een taak. Die taak bestaat uit het bewaken, beschermen en bevorderen van de gezondheid van onze inwoners. In ons Collegeprogramma Ruimte voor mensen geven we aan dat het gemeentelijke beleid moet draaien om mensen. Bij het preventieve gezondheidsbeleid is dat niet anders waardoor deze nota de titel Ruimte voor gezondheid heeft gekregen. In deze Nota Openbare Gezondheids Zorg (ogz) geven wij aan op welke wijze we de komende vier jaar (2008 tot en met ) willen gaan werken aan de door ons gekozen speerpunten. De keuze van de speerpunten wordt onderbouwd door de gekozen aandachtspunten in de landelijke preventienota. De speerpunten daaruit zijn vergeleken met onder meer de lokale gezondheidsenquête, de jeugdmonitor, de evaluatie van de oude nota Openbare Gezondheidszorg en interviews met lokale instellingen. Per speerpunt zijn de doelstellingen en de actieplannen weergegeven. De actieplannen zijn gericht op het stimuleren van mensen te kiezen voor een gezonde leefstijl. Naast senioren is er speciale aandacht voor de doelgroep jeugd en jongeren. Verwacht kan worden dat bij die doelgroep de leefstijl nog in ontwikkeling is. Door een gezonde leefstijl kan blijvende schade door de aantasting van de gezondheid in de toekomst worden voorkomen. Uit de actieplannen blijkt dat voor het aanpakken van de speerpunten, naast onze inbreng, veel partners in het veld nodig zijn. Intensieve samenwerking en afstemming zijn nodig om de plannen zo adequaat mogelijk uit te voeren. Gemeente Krimpen aan den IJssel, november 2007 3
1. Samenvatting In deze nota openbare gezondheidszorg (ogz) Ruimte voor gezondheid worden de doelstellingen en actieplannen van de gemeente Krimpen aan den IJssel beschreven gericht op gezondheidsbevordering en preventie. Uitvoering van de nota vindt plaats in de periode 2008 tot en met. In hoofdstuk 2 worden de kaders voor dit nieuwe gemeentelijke gezondheidsbeleid weergegeven. Hierbij komen de definitie van gezondheid, de wettelijke kaders, de landelijke preventienota 2007-2010 en de evaluatie van de Krimpense gezondheidsnota 2003-2007 aan bod. In hoofdstuk 3 zijn alle gegevens vertaald in lokale doelstellingen en actieplannen. De speerpunten met de doelstellingen zijn: 1. Genotmiddelen (roken, drugs en schadelijk alcoholgebruik): 1.a. Doelstellingen ten aanzien van roken: - Voorkomen en terugdringen van het roken, in het bijzonder bij jeugd en jongeren - Percentage rokers terugdringen van 24% naar 20% 1.b. Doelstellingen ten aanzien van schadelijk alcoholgebruik: Het schadelijke alcoholgebruik onder de bevolking, en onder de jeugd in het bijzonder, terugdringen. - Het percentage jongeren onder de 16 jaar dat ooit alcohol heeft gebruikt, terugdringen tot 66%. - Het percentage volwassen probleemdrinkers laten afnemen van 11,7% naar 7,5%. 1.c. Doelstellingen ten aanzien genotmiddelen - Informatie verstrekken aan jongeren en ouders, weerbaarheid vergroten en problematisch gebruik van genotmiddelen bespreekbaar maken en terugdringen door een gerichte informatiecampagne en projectmatige interventies. 2. Overgewicht en diabetes: 2.a. Doelstellingen ten aanzien van overgewicht : Het overgewicht onder de bevolking in het algemeen, en onder de jeugd in het bijzonder, terugdringen. - Het percentage volwassenen met overgewicht (inclusief obesitas) moet gelijk blijven of minder worden dan de huidige 52%. - Het percentage jeugdigen met overgewicht moet dalen onder de huidige 20%. - 90% van de jeugdigen die een begeleidingsprogramma gericht op terugdringen overgewicht gevolgd hebben, dienen na afloop een gelijkblijvend of verminderd gewicht te hebben. 2.b. Doelstelling ten aanzien van diabetes: Het percentage volwassenen met diabetes mag niet hoger worden dan 5% bij de mannen (is nu 4.2%) en 4% bij de vrouwen (is nu 3,5%). 3. Depressie: Het vergroten van het bereik van bewezen effectieve interventies tegen depressie. 4. Verbetering binnenmilieu op scholen en in kindercentra: Verbetering binnenmilieu op scholen en in kindercentra. 4
2. Kaders voor ruimte voor gezondheid 2.1 Uitgangspunten Bij het opstellen van deze nota heeft een aantal uitgangspunten een rol gespeeld. De ervaring met de vorige nota Openbare gezondheidszorg had geleerd dat beter aansluiting gezocht diende te worden bij het landelijke preventiebeleid. De in november 2006 vastgestelde preventienota Kiezen voor een gezond leven is daarmee een belangrijk uitgangspunt. De speerpunten uit deze nota zijn gelegd naast lokale gegevens en daarmee van accenten voorzien. Een concrete vertaling naar actiepunten wordt dan vervolgens in hoofdstuk 4 van deze nota weergegeven. In dit hoofdstuk gaat het om de speerpunten uit de landelijke nota. Hieronder wordt allereerst aangegeven van welke definitie van gezondheid de gemeente Krimpen aan den IJssel uitgaat, de wettelijke verplichtingen van de gemeente in het kader van de Wcpv, de speerpunten voor de komende jaren uit het landelijke beleid, evenals de aanbevelingen die voortgekomen zijn uit de evaluatie van de vorige nota volksgezondheid. 2.2 Definitie gezondheid Bij het opstellen van deze nota ogz, gaan we voor de definitie van gezondheid uit van de definitie van de Wereld Gezondheidsorganisatie (WHO), te weten: Gezondheid is een toestand van lichamelijk, geestelijk en sociaal welbevinden. Hieruit blijkt dat gezondheid een breed begrip is. Gezondheid wordt onder andere beïnvloed door leefstijl, aanleg, omgeving en het zorgsysteem. Dit betekent dat wij voor de uitvoering van het brede volksgezondheidsbeleid, ook een breed scala van instellingen en beleidsterreinen nodig hebben. Niet alleen organisaties uit de zorgsector (bijvoorbeeld GGD, huisartsen, maatschappelijk werk, verslavingszorg, cliëntenorganisaties, etc.), maar ook andere organisaties (bijvoorbeeld onderwijs, jeugd- en jongerenwerk, veiligheid) zullen een bijdrage moeten leveren om de nieuwe plannen ook daadwerkelijk gerealiseerd te krijgen. 2.3 Wettelijke kaders Het gezondheidsbeleid dient te voldoen aan diverse wetten. Hierbij zijn voor de gemeente de Wet collectieve preventie (Wcpv) en de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) heel belangrijk. Ook voor de uitvoering van deze nota is vooral de Wcpv van belang. Hieronder wordt in het kort weergegeven wat die wetten inhouden. Wcpv De gemeente is bij wet verplicht aandacht te besteden aan de gezondheid van haar burgers. Gemeentelijk gezondheidsbeleid gaat over het bewaken, beschermen en bevorderen van de gezondheid van de burgers. Dit staat in de Grondwet, maar ook in de Wet collectieve preventie volksgezondheid (Wcpv). In bijlage 5.3 staat de inhoud van de Wcpv uitgebreider beschreven. 5
Wmo De maatschappelijke ondersteuning van mensen die beperkingen en belemmeringen ondervinden om deel te nemen aan de samenleving is met de inwerkingtreding van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo), met ingang van 1 januari 2007, als taak bij de gemeente neergelegd. De Welzijnswet en de Wet voorzieningen gehandicapten zijn opgegaan in de Wmo. Vanuit de AWBZ zijn de taken en middelen voor hulp bij het huishouden en de ondersteuning van vrijwilligers en mantelzorgers naar de gemeente overgeheveld. In een aparte nota wordt aangegeven hoe we de Wmo gaan invullen (zie: Uitgangspuntennotitie ter voorbereiding op het meerjarig Beleidsplan Wet maatschappelijke ondersteuning ). Relatie Wcpv en Wmo De Wcpv heeft als doel om door middel van preventieve interventies de gezondheid te bevorderen en mensen te stimuleren zo lang mogelijk zo gezond mogelijk te blijven. Dit heeft onder meer als gevolg dat de zelfredzaamheid wordt bevorderd en de mensen dus langer kunnen meedoen. De Wmo moet het diverse doelgroepen door middel van verschillende vormen van ondersteuning mogelijk maken om zo lang mogelijk zelfstandig in de maatschappij te functioneren, ook als ze beperkingen hebben. De Wmo betreft negen prestatievelden, waarbij er enkele ook direct over gezondheid gaan, bijvoorbeeld de openbare geestelijke gezondheidszorg en de zorg voor mensen met een verslaving. De Wcpv en Wmo zijn dus aanvullend en versterkend aan elkaar. Diverse wetten Voorts zijn er nog diverse wetten en regelingen op specifieke terreinen die taken betreffende de gezondheid aan de gemeente opdragen, zoals de Infectieziektewet, de Wet Bijzondere Opneming in Psychiatrische Ziekenhuizen (BOPZ), de Quarantainewet, de Wet op de lijkbezorging, de Drank- en horecawet en de Wet geneeskundige hulpverlening bij ongevallen en rampen (GHOR). Voor het vervolg van deze nota zijn deze verder buiten beschouwing gelaten. 2.4 De landelijke preventienota In november 2006 stelde de Tweede Kamer de preventienota Kiezen voor een gezond leven vast. Deze nota van het Ministerie van VWS zet de lijnen uit voor het preventiebeleid in de periode 2007-2010. De titel van de preventienota legt bewust de nadruk op de mogelijkheid van kiezen. Niet alleen een individu kan kiezen tussen gezond en ongezond leven. Werkers in de gezondheidszorg kunnen ook, meer dan voorheen, de gezonde keuze nadrukkelijker bevorderen bij hun cliënten. 2.4.1. Gezond leven is een maatschappelijk belang Mensen profiteren zelf het meest van langer gezond leven. Zo kunnen zij zich optimaal ontwikkelen en langer zelfstandig deelnemen aan de maatschappij. Zij hebben minder maatschappelijke ondersteuning en langdurige en/of intensieve zorg nodig. Investeren in een goede preventieve gezondheidszorg dient hiermee een maatschappelijk belang. Nederland presteert goed met gezondheidsbescherming en ziektepreventie. 6
Er is bijvoorbeeld weinig ziekte en sterfte door onveilige producten. Bij gezondheidsbevordering ligt dat anders. Daar is nog gezondheidswinst te behalen. De Nota Kiezen voor Gezond Leven zet in op die gezondheidsbevordering. 2.4.2 Preventiebeleid Preventiebeleid is er op gericht dat mensen langer in goede gezondheid leven. Die goede gezondheid is af te leiden van de doelen van het preventiebeleid: a. Het ouder worden van mensen (toename levensverwachting). b. Langer gezond leven (toename aantal gezonde levensjaren). c. Minder verschil in gezondheid tussen mensen (verkleining aantal jaren kortere levensduur bij mensen uit lagere sociaal-economische milieus). De landelijke preventienota zet in op de volgende vijf speerpunten: 1. Roken 2. Diabetes 3. Overgewicht 4. Schadelijk alcoholgebruik 5. Depressie De rijksoverheid stelt per speerpunt ook te halen doelstellingen: 1. Roken: Het percentage rokers laten afnemen van 28% nu tot 20% in 2010. 2. Diabetes: - Het aantal patiënten met diabetes mag tussen 2005 en 2025 met niet meer dan 15% stijgen. (In 2005 hebben meer dan 600.000 mensen diabetes, elk jaar komen er 70.000 bij. Tussen 2005 en 2025 wordt er dus een toename verwacht van 32,5%. De inzet is dus om de groei van die toename te beperken tot 15%). - Daarbij heeft 65% van de diabetespatiënten geen complicaties. 3. Overgewicht: - Het percentage volwassenen met overgewicht mag niet stijgen (peiljaar 2005), dus niet meer dan 50% worden. - Het percentage jeugdigen met overgewicht moet dalen (peiljaar 2005), dus minder dan 20% worden. 4. Schadelijk alcoholgebruik: - Het gebruik van alcohol bij jongeren onder de 16 jaar terugbrengen naar het niveau van 1992. (In 1992 was het percentage 12-16 jarigen dat ooit alcohol gebruikt heeft 66% en in 2003 was dat 83,7%). - Het percentage volwassen probleemdrinkers terugbrengen van 10,3% naar 7,5% in 2010. 5. Depressie: Meer mensen krijgen preventieve hulp tegen depressies. De landelijke nota stelt, dat nu ongeveer 4.000 personen (van de 359.000 mensen die jaarlijks voor het eerst een depressie krijgen), bereikt worden met preventieprogramma s gericht op het voorkomen van depressie. Het percentage ligt dus op ongeveer 1%. Depressie komt veel voor, dus het aantal inwoners dat met preventieve hulp wordt bereikt, moet sterk vergroot worden. 7
2.5 Evaluatie nota volksgezondheid 2003-2007 2.5.1 Nota Speerpunten Gezondheidsbeleid Krimpen aan den IJssel 2003-2007 De nota Speerpunten Gezondheidsbeleid Krimpen aan den IJssel 2003-2007 is vastgesteld in december 2002. Deze nota beschreef de lokale gezondheidssituatie en werd opgesteld mede op basis van de gezondheidsenquête en interviews met sleutelinstanties. Speerpunten voor de periode 2003 tot en met 2007 waren ouderen, jeugd, leefstijl en verplichtingen Wcpv. Zowel voor senioren als voor jongeren werd een actieplan opgesteld, elk bestaand uit vier programma s. Het actieplan voor senioren omvatte de vier programma s vroegsignalering, informatievoorziening, beeldvorming en sport en bewegen. Het actieplan voor jeugd omvatte de vier programma s preventie gebruik genotmiddelen, jeugd, voeding en bewegen, opvoedingsondersteuning en zorgstructuur voor 0-19 jarigen. In oktober 2006 is de evaluatie van de Nota Speerpunten Gezondheidsbeleid Krimpen aan den IJssel 2003 tot en met 2007 vastgesteld. 2.5.2 Aanbevelingen voor de nieuwe nota OGZ In de evaluatie van de oude nota OGZ zijn punten aangegeven die verbeterd kunnen worden. Dit heeft geleid tot aanbevelingen voor de nieuwe nota OGZ. a. SMART formulering De actieplannen gericht op jeugd en ouderen, kregen hun uitwerking in de vorm van programma s. Deze programma s kenden alle één of meer doelstellingen. Deze doelstellingen bleken onvoldoende SMART geformuleerd. 1 De vraag in hoeverre de in de programma s geformuleerde doelstellingen uiteindelijk zijn gerealiseerd, is dan ook niet eenduidig te beantwoorden. Aanbeveling: In de nieuwe nota ernaar streven om doelstellingen zoveel als mogelijk SMART te formuleren. b. Ambitieniveau Aanbeveling: De nieuwe nota dient een realistisch ambitieniveau te hebben. In relatie tot onder andere ambtelijke capaciteit en financiële mogelijkheden, wordt bekeken of de doelstelling haalbaar kan zijn. c. Samenstelling werkgroepen Aanbeveling: De organisatie- en overlegstructuur rondom de (uitvoering van) de nieuwe nota dient platter vorm te worden gegeven en dient meer aan te sluiten op al bestaande overlegsituaties. Verantwoordelijkheidsvragen dienen vooraf zoveel mogelijk te worden beantwoord. 1 SMART is Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch en Tijdgebonden 8
d. Aansluiting landelijke prioriteiten Aanbeveling: De nieuwe nota dient aan te sluiten op de tweede landelijke nota Kiezen voor gezond leven en de daarin genoemde speerpunten. e. Financiën Aanbeveling: De nieuwe nota zal inzicht geven in de financiën behorende bij de verschillende deelprojecten. 9
3. Prioriteiten 2008 tot en met Op basis van collegeprioriteiten, de gezondheidsenquête, de demografische samenstelling van de bevolking, landelijke prioriteiten (preventienota) én gesprekken met de partijen uit het veld, zijn voor deze nota volksgezondheid de hieronder genoemde prioriteiten bepaald: Genotmiddelen (roken, overmatig alcoholgebruik, speciale aandacht voor jeugd en jongeren). Overgewicht en diabetes. Depressie. Verbetering binnenmilieu in scholen. In dit hoofdstuk worden de gestelde prioriteiten toegelicht en uitgewerkt in actieplannen. 3.1 Genotmiddelen 3.1.1 Roken Landelijke preventienota: In de landelijke preventienota wordt aangegeven, dat roken een fors gezondheidsprobleem is. Roken is nog steeds de belangrijkste vermijdbare (onnodige) doodsoorzaak in Nederland. Jaarlijks sterven ruim 20.000 Nederlanders aan ziektes die met roken te maken hebben. Ongeveer 90% van alle longkanker komt door roken. Circa 30% van alle kanker is het gevolg van roken. Bij hart- en vaatziekten is dat ongeveer 20%. Ook chronische longziekten ontstaan in 80 tot 90% van de gevallen na jarenlang roken. Roken schaadt niet alleen de gezondheid van de roker zelf, maar ook die van anderen in zijn omgeving. Meeroken (passief roken) leidt in Nederland jaarlijks naar schatting tot (circa) tien gevallen van wiegendood, enkele honderden doden door longkanker, enkele duizenden sterfgevallen door hartaandoeningen en vele tienduizenden (meer of minder ernstige) luchtwegaandoeningen bij kinderen. Stoppen met roken geeft direct resultaat en zorgt ervoor dat mensen langer gezond leven. Het rijk wil een krachtig tabaksontmoedigingsbeleid voeren om de gezondheidsschade en maatschappelijke kosten door roken zoveel mogelijk te voorkomen dan wel terug te dringen. Het succes van het beleid zal worden afgemeten aan de daling van het percentage rokers. In 2005 rookte 28% van de Nederlandse bevolking van 15 jaar en ouder. Streven is om dat in 2010 te hebben teruggebracht tot 20%. In het Nationaal Programma Tabaksontmoedigingsbeleid (2006-2010) en het Partnership Stop met Roken geeft het Ministerie van VWS advies en instrumenten aan met behulp waarvan de gemeenten aan de slag kunnen met het terugdringen van roken. Hiervan is gebruik gemaakt bij het opstellen van de onderstaande initiatieven. 10
Gezondheidsenquête: De gezondheidsenquête levert voor Krimpen aan den IJssel voor wat betreft roken de volgende gegevens: Percentage inwoners dat rookt 1998 2001 2005 25% 24% 24% Verschil in gezondheid en leefstijl tussen 18-54 jarigen en 55-84 jarigen: Krimpen aan den IJssel Regio gemeenten totaal Roken 18-54 jaar 29% 26% 55-84 jaar 15% 19% Het gemiddelde van 24% ligt lager dan het Nederlands gemiddelde (28%). Doelstellingen: - Voorkomen en terugdringen van het roken, in het bijzonder bij jeugd en jongeren. - Percentage rokers terugdringen tot 20% (gelijk aan de landelijke doelstelling). Actieplan roken: Naam project Jaar Partijen Doel Budget 2008 Rookvrije school (Bao) (Lesprogramma, regels) Rookvrije school (VO) (Lesprogramma, regels) Theatervoorstelling Roken waarom zou je? (BaO) 2008 2008 2008 Jaarlijks budget 2009- Internetpreventie 2008 Stoppen met roken 2008- (verwijzen naar en het geven van cursus) Scholen, GGD Scholen, GGD Scholen, GGD GGD Huisartsen, Thuiszorg, GGD Preventie roken jeugd Preventie roken jeugd Preventie roken jeugd Preventie roken jeugd Preventie roken volwassenen 1.000 1.000 1.000 1.000 2.000 2.000 Regulier budget GGD Ziektekosten verzekering Idem Idem Totaal 4.000 4.000 11
3.1.2 Schadelijk alcoholgebruik Landelijke preventienota: De landelijke preventienota stelt vast, dat het met het genotmiddelengebruik onder de Nederlandse bevolking, speciaal het alcoholgebruik, de verkeerde kant uitgaat. Het problematische gebruik van alcohol is een ongezonde leefstijl met allerlei ernstige gevolgen voor de lichamelijke en psychische gezondheid. Schadelijk alcoholgebruik is niet alleen een volksgezondheidsprobleem, maar hangt ook samen met agressie, criminaliteit, openbare orde en verkeersveiligheid. De landelijke preventienota geeft aan dat te veel alcohol drinken schadelijke gevolgen heeft. Eén keer te veel alcohol kan leiden tot dronkenschap, maagklachten, acute vergiftiging, een black-out en natuurlijk een kater. Bovendien is er meer kans op ongevallen. Chronisch te veel alcohol beschadigt op den duur alle organen die direct bij de opname en verwerking van alcohol betrokken zijn, zoals de maag, de lever en de alvleesklier. Ook de hersenen, het zenuwstelsel en het immuunsysteem lijden onder aanhoudend misbruik. Te veel drinken verhoogt bovendien het risico op hoge bloeddruk en daarmee op beroerten en bepaalde hartziekten. Diverse onderzoeken laten een verband zien tussen overmatig alcoholgebruik en kanker aan de mond, keel en slokdarm, vooral bij drinkers die ook roken. Overmatig gebruik van alcohol verhoogt ook het risico op kanker aan de lever en de dikke darm. Vrouwen die veel drinken, krijgen vaker borstkanker dan vrouwen die niet drinken De gezondheidsgevolgen van alcoholgebruik voor jeugdigen zijn nog ernstiger. Nederlandse jongeren drinken veel, vaak en op steeds jongere leeftijd. Nederlandse jongeren behoren tot de stevigste drinkers van Europa. Fors alcoholgebruik op jonge leeftijd kan leiden tot acute alcoholvergiftiging en op langere termijn tot schade aan de hersenen, die nog in de groei zijn. Uit onderzoek blijkt ook, dat wie jong begint met het drinken van alcohol, op latere leeftijd een verhoogd risico op alcoholproblemen heeft. Ouders zijn steeds makkelijker geworden over het (toenemende) drankgebruik van hun kinderen. Zij kennen de schadelijke effecten van alcohol meestal niet voldoende. En zij weten vaak niet goed hoe zij in de opvoeding met het alcoholgebruik van hun kinderen moeten omgaan. Kinderen en jongeren verdragen alcohol slechter dan volwassenen. In de benadering van jongeren moet daarom worden uitgedragen dat het beter is om niet te drinken voor je 16 e. Op die manier wordt het moment waarop jongeren beginnen met het drinken van alcohol uitgesteld. Daarmee kan de huidige trend, dat jongeren eerder beginnen met drinken, worden gekeerd. Bovendien laat onderzoek zien dat, bij jongeren die later beginnen met drinken, de kans kleiner is, dat zij zich later schuldig maken aan alcoholmisbruik. De alcoholproblematiek wordt aangepakt door middel van integraal alcoholbeleid, dat bestaat uit: preventie, zorg, toezicht, controle en handhaving. De landelijke preventienota richt zich op het vermijden van alcoholgebruik op jonge leeftijd, vooral onder de 16 jaar. In 1992 was het percentage 12-16 jarigen dat ooit alcohol had gedronken 66% en in 2003 was dat 83,7%. Daarnaast richt de nota zich op de preventie van schadelijk en overmatig alcoholgebruik van oudere jongeren en op probleemdrinkers. 12
Doelstelling vanuit de landelijke preventienota: Het percentage jongeren onder de 16 jaar dat ooit alcohol gebruikt terugdringen naar het niveau van 1992 (van 84% terugbrengen naar 66%) Het aantal volwassen probleemdrinkers laten afnemen van 10,3% nu naar 7,5% in 2010. Gezondheidsenquête: De gezondheidsenquête levert voor Krimpen aan den IJssel voor wat betreft alcoholgebruik voor mensen boven de 18 jaar de volgende gegevens: 1998 2001 2005 Percentage inwoners dat alcohol drinkt 69% 78% 84% Percentage zware drinkers 11% 14% 10% Percentage excessieve drinkers 6% 6% 13,4% Verschil in gezondheid en leefstijl tussen 18-54 jarigen en 55-84 jarigen: Zware drinker 18-54 jaar 55-84 jaar Krimpen aan den IJssel 12,5% 3,5% Regio gemeenten totaal 12% Het percentage excessieve drinkers is tussen 2001 en 2005 meer dan verdubbeld. Daarnaast ligt het gemiddelde van 11,7% zware én excessieve drinkers in Krimpen aan den IJssel ook nog hoger dan het Nederlands gemiddelde (10,3%). Jeugdmonitor: De jeugdmonitor in de eerste klas van het voortgezet onderwijs levert voor Krimpen aan den IJssel voor wat betreft alcoholgebruik de volgende gegevens: Alcoholgebruik, ooit Jongens meisjes Totaal n % n % n % drink nooit alcohol 92 72% 114 75% 206 74% drinkt wel eens (een glas) alcohol 35 28% 39 26% 74 26% Alcoholgebruik, laatste vier weken Jongens meisjes Totaal n % n % n % geen enkele keer 112 89% 137 90% 249 90% 1-2 keer 12 10% 13 9% 25 9% 3 of meer keer 2 2% 2 1% 4 1% Bovenstaande informatie komt uit de jeugdmonitor die is afgenomen onder 12-jarigen. Het alcoholgebruik in deze leeftijdsgroep is beperkt. Cijfers over alcoholgebruik van 16-jarigen in Krimpen aan den IJssel zijn niet beschikbaar. Landelijke cijfers over 16-jarigen geven een indicatie van het gebruik van alcohol onder tieners van die leeftijd in de gemeente. Met betrekking tot onderstaande doelstellingen en actieplan is uitgegaan van het landelijke percentage. 7% 13
Doelstellingen: Het schadelijke alcoholgebruik onder de bevolking in het algemeen, en onder de jeugd in het bijzonder, terugdringen. Hierbij kan aansluiting gezocht worden bij de landelijke doelstellingen, te weten: - Het percentage jongeren onder de 16 jaar dat ooit alcohol gebruikt terugdringen tot 66%. - Het aantal volwassen probleemdrinkers laten afnemen van 11,7% nu naar 7,5% in 2010. Actieplan schadelijk alcoholgebruik / genotmiddelen: Naam project Jaar Partijen Doel Budget 2008 Convenant: Geen alcoholverkoop aan, gebruik van alcohol in het openbaar door jeugd onder de 16 jaar Weerbaarheidstrainingen (Lesprogramma; leren nee zeggen) Gezonde School en Genotmiddelen (Lesprogramma, regels, ouders) Hangplekproject (Preventieprogramma op hangplekken over gebruik genotmiddelen) Internetproject alcohol (Zelftest en tips via Internet) Internetcursus Minder Drinken Verslavingspreventie volgens de aanpak Het Geheim van Goeree * 2008 Horeca, Slijterijen, Supermarkten, Gemeente, Politie 2008-2008 - 2008 en 2010 2008-2008 - 2008 - GGD, Scholen GGD, Scholen Jeugd- en Jongerenwerk, Bouman GGZ, Gemeente, Politie GGD, Scholen GGD Gemeente, Bouman GGZ, De Hoop, GGD, Interkerkelijk platform Terugdringen alcoholgebruik door jeugd onder de 16 jaar (Zie: Nota Integraal Veiligheidsbeleid) Jongeren weerbaarder maken tegen gebruik genotmiddelen Informatie geven over gebruik genotmiddelen aan jongeren én ouders Informatie geven en ontvangen over gebruik genotmiddelen door hanggroepjongeren Aanpak alcoholgebruik door jongeren Aanpak overmatig alcoholgebruik door volwassenen Genotmiddelen-gebruik bespreekbaar maken en acties ontwikkelen -- -- Jaarlijks budget 2009-4.000 4.000 2.100 2.100 7.000 2009: 0 2010: 7.000 : 0 -- -- -- -- 3.500 2009: 10.750 2010: 3.750 : 10.750 Totaal 16.600 16.850 * Met Het Geheim van Goeree (zoals de naam aangeeft, een project uitgevoerd op het eiland Goeree- Overflakkee) wordt een project bedoeld, waarbij alcohol- en druggebruik onder jongeren (én de negatieve gevolgen ervan) verminderen. Dit gebeurt door o.m. het verhogen van kennis- en vaardigheden bij jongeren en snelle toeleiding naar hulpverlening te bevorderen. Hiernaast wordt beoogd ouders te informeren zodat zij problemen vroegtijdig kunnen signaleren. 14
3.2 Overgewicht en diabetes 3.2.1 Overgewicht Landelijke preventienota: De landelijke preventienota geeft aan dat overgewicht wereldwijd een explosief groeiend probleem is. Ook in Nederland stijgt het aantal mensen (volwassenen en kinderen) dat te zwaar is, snel. De nieuwste cijfers over de toename van overgewicht en obesitas (ernstig overgewicht) zijn verontrustend. In 1980 had 1 op de 15 kinderen van 4 tot 14 jaar overgewicht, in 1997 was dit al 1 op de 8 à 9 kinderen. Vervolgens is dat toegenomen tot 1 op de 5 kinderen nu (=20%). Het percentage overgewicht bij volwassenen ligt landelijk op 50%. Overgewicht komt meer voor bij mensen met een lage sociaal economische status (laag inkomen, goedkope huisvesting, achterstand in gezondheid). Mensen met obesitas leven minder lang en vooral langer in slechtere gezondheid. Met overgewicht lopen mensen niet alleen meer kans op fysieke problemen, zoals diabetes, hart- en vaatziekten, sommige vormen van kanker en aandoeningen aan het bewegingsapparaat. Maar ook hebben mensen met overgewicht vaak een negatief stempel en kunnen daarmee psychische klachten krijgen of in een sociaal isolement raken. De landelijke preventienota richt zich op de volgende doelstellingen met betrekking tot de aanpak van overgewicht: - Het percentage volwassenen met overgewicht (is 50%) moet minimaal gelijk blijven. - Het percentage jeugdigen met overgewicht (is 20%) moet dalen. De doelgroepen jeugd en mensen met een lage sociaal-economische status krijgen speciale aandacht. Gezondheidsenquête: Uit de gezondheidsenquête blijkt dat het percentage overgewicht bij volwassenen in Krimpen aan den IJssel niet afwijkt van het landelijke percentage. Verschil in gezondheid en leefstijl tussen 18-54 jarigen en 55-84 jarigen: Krimpen aan den IJssel Regio gemeenten totaal Ernstig overgewicht 18-54 jaar 12,6% 10% Overgewicht (inclusief obesitas) 55-84 jaar 18-54 jaar 11,4% 48% 13% 45% 55-84 jaar 56% 59% De situatie onder de jeugd met betrekking tot overgewicht is (nog) niet inzichtelijk. Momenteel wordt het afnemen van de jeugdmonitor in Krimpen opgebouwd. Er zijn wat eerste cijfers betreffende de jeugd uit de eerste klas van het voortgezet onderwijs (zie bijlage 6.7), maar niet over de jeugd in het algemeen. Op termijn komen die cijfers beschikbaar. Aan te nemen valt dat de Krimpense jeugd in dezen niet afwijkt van het landelijke beeld en dat het dus ook van belang is om de doelstellingen betreffende overgewicht te richten op de jeugd. 15
Deze signalen kwamen ook naar voren uit de gesprekken met de professionals die met jeugd werken. Door initiatieven te nemen gericht op het terugdringen van overgewicht, wordt overigens ook gewerkt aan het terugdringen van de groei van het aantal personen met diabetes. Overgewicht vergroot immers de kans op diabetes. Doelstellingen: Het overgewicht onder de bevolking in het algemeen, en onder de jeugd in het bijzonder, terugdringen. - Het percentage volwassenen met overgewicht (inclusief obesitas) moet gelijk blijven of minder worden dan de huidige 52%. - Het percentage jeugdigen met overgewicht moet dalen onder de huidige 20%. (In verband met het nog ontbreken van de cijfers over overgewicht bij jeugdigen in Krimpen aan den IJssel, wordt het landelijke percentage als uitgangspunt gebruikt). - 90% van de jeugdigen die een begeleidingsprogramma gericht op terugdringen overgewicht gevolgd hebben, dient na afloop een gelijkblijvend of verminderd gewicht te hebben. Actieplan overgewicht jeugd en jongeren: Naam project Jaar Partijen Doel Budget 2008 Gezonde voeding in schoolkantines (VO) Gezonde overblijflunches op scholen (BaO) 2008 2009 Scholen, GGD Scholen, Ouders, GGD Tegengaan overgewicht jeugd Tegengaan overgewicht jeugd Jaarlijks budget 2009-3.000 3.000 3.000 Lessen over gezonde voeding (Lesprogramma; in het verlengde van activiteiten vanuit BOS-impuls) Lessen bewegen/sporten (Zie plan van aanpak BOS-impuls) Real Victory (Begeleidingsprogramma voor tieners met overgewicht) Fit Oké (Begeleidingsprogramma s voor kinderen met overgewicht) Voorlichting voeding en beweging in consultatiebureaus 2008-2008- 2008-2008- Via ziektekostenverzekering 2008- Scholen, GGD Scholen, Sportservice Zuid-Holland Stg Victory for Life, Sportschool, Diëtist, Psycholoog Fysiotherapie, diëtist Jeugdgezondheidszorg 0-4 jaar Tegengaan overgewicht jeugd Tegengaan overgewicht jeugd Tegengaan overgewicht tieners Tegengaan overgewicht bij kinderen Tegengaan overgewicht peuters 2.000 2.000 Budget BOSimpuls Idem 6.500 3.250 Regulier budget jgz 0-4 Idem Idem 16
Internet-initiatief Hallo Wereld www.hallowereld.nl (Voorlichtingsprogramma via e-mail; gezonde leefstijl/opvoeding bevorderen bij zwangeren en jonge ouders) Wandelen en fietsen bevorderen door deze verplaatsingsmogelijkheden zo veilig mogelijk te maken 2008-2008- Jeugdgezondheidszorg 0-4 jaar, Stg Hallo Wereld Gemeente Tegengaan overgewicht jeugd door het bevorderen van een gezonde leefstijl bij zwangeren en jonge ouders Tegengaan overgewicht jeugd Initiatief vanuit Min. Jeugd en Gezin Regulier gemeentelijk beleid Sector Ruimte Idem Idem Totaal 11.500 11.250 Overgewicht volwassen en senioren: Naam project Jaar Partijen Doel Budget 2008 Sportief Afvallen (Begeleidingspro gramma voor volwassenen met overgewicht) Wandelen en fietsen bevorderen door deze verplaatsingsmogelijkheden zo veilig mogelijk te maken Fitplus (Sportstimuleringsproject voor 55-65 jarigen; nader uit te werken via de Sportnota) Meer bewegen voor ouderen (MbvO) (Bewegingsactiviteiten voor ouderen) 2008- Via ziektekostenverzekering 2008-2009- 2008- Gemeente, Thuiszorg, fysiotherapie, diëtist Gemeente Gemeente, Sportvereniging, Sportservice Zuid-Holland Meldpunt, Thuiszorg Tegengaan overgewicht bij volwassenen Tegengaan overgewicht volwassenen Tegengaan overgewicht senioren Tegengaan overgewicht senioren Regulier gemeentelijk beleid sector Ruimte Regulier budget Meldpunt Jaarlijks budget 2009 - Idem Idem Nader uit te werken bij Sportnota Idem 17
3.2.2 Diabetes Landelijke preventienota: De landelijke preventienota stelt dat in Nederland meer dan 600.000 mensen diabetes hebben (diabetes mellitus, type 2). Elk jaar komen er ruim 70.000 bij. De groei van diabetes komt vooral door de demografische ontwikkelingen, zoals veroudering van de bevolking en steeds zwaardere mensen in alle leeftijdsgroepen. Het RIVM voorspelt dat het aantal personen met diabetes tussen 2005 en 2025 met een derde toeneemt. Bovendien hebben naar schatting 250.000 mensen de ziekte al zonder het te weten, waardoor de kans op complicaties groter is. Zonder een passende leefstijl en goede behandeling krijgen veel patiënten complicaties, waaronder hart- en vaatziekten, blindheid, aantasting van de nieren en het zenuwstelsel en soms amputaties. Preventie kan de kans op diabetes verminderen en complicaties voorkomen. Er is veel bekend over diabetes, ook over mogelijkheden om de aandoening te voorkomen en om verergering te vermijden. Een belangrijke rol spelen: overgewicht, voeding, fysieke activiteiten en roken, vooral in combinatie met elkaar. Het succes van de aanpak van diabetes hangt op de lange termijn dus mede af van de resultaten in het bestrijden van bijvoorbeeld overgewicht en bewegingsarmoede. De landelijke preventienota stelt zich ten doel dat het aantal patiënten met diabetes tussen 2005 en 2025 met niet meer dan 15% stijgt. Dus van 600.000 patiënten in 2005 tot maximaal 690.000 in 2025. Daarbij mag 65% van de diabetespatiënten geen complicaties hebben. De meeste winst is te behalen bij de groepen met meer kans op diabetes: jongeren met overgewicht, mensen met een lage sociaal economische status, allochtonen met een bovenmatig risico, zwangere vrouwen en mensen die al diabetes hebben maar dat nog niet weten. Gezondheidsenquête: Uit de gezondheidsenquête blijkt dat het percentage patiënten met diabetes in Krimpen aan den IJssel iets lager ligt dan het landelijke percentage. Percentage inwoners met diabetes 1+2 in 2005 Krimpen Krimpen Nederland Nederland mannen: vrouwen: mannen: vrouwen: 4,2% 3,5% 4,8% 3,8% Tevens blijkt dat er een kleine toename van 0,8% is opgetreden in het voorkomen van diabetes in Krimpen in de periode 2001-2005. Aandachtspunt blijft, dat een grote groep mensen wel diabetes heeft, maar dat zelf nog niet weet. Daarnaast heeft Krimpen een vergrijzende bevolking en heeft ruim 50% overgewicht, waardoor er aandacht moet blijven voor het probleem diabetes. Dat kan bijvoorbeeld door nog verborgen diabetes door screening aan het licht te brengen. Hierdoor zal naar verwachting het percentage diabetes in eerste instantie stijgen. Het is belangrijk dat de ziekte diabetes wordt onderkend, zodat er aan gewerkt kan worden en complicaties kunnen worden voorkomen. 18
Doelstelling: Het percentage volwassenen met diabetes mag niet hoger worden dan 5% bij de mannen (is nu 4.2%) en 4% bij de vrouwen (is nu 3,5%). Actieplan diabetes: Naam project Jaar Partijen Doel Budget 2008 Jaarlijks budget 2009 Screening van senioren op diabetes en de risicofactoren 2008- Huisartsen, Thuiszorg, Gemeente Screening van senioren in de eerste lijn op diabetes en voorlichting geven. Naast regulier budget ziektekostenverzekering nog 1.000 Idem + 1.000 Tevens dragen de projecten in het kader van de actieplannen overgewicht jeugd en jongeren en volwassenen en senioren bij aan het voorkomen van diabetes. 3.3 Depressie Landelijke preventienota: De landelijke preventienota geeft aan, dat per jaar 737.000 volwassenen in Nederland aan depressie lijden, waarvan 359.000 nieuwe gevallen. Depressie kenmerkt zich door een depressief gevoel of duidelijk verminderde algemene interesse het grootste deel van de dag, gedurende minimaal twee weken. Daarnaast beïnvloeden andere klachten samenhangend met depressie, iemands functioneren, zoals: slaapstoornissen, moeheid en lusteloosheid, problemen met concentratie, piekeren over de dood en zelfdoding. Een depressie duurt gemiddeld zes maanden; bij 14% van de mensen met een depressie duurt de ziekte langer dan twee jaar. Depressie is ook na herstel niet altijd voorgoed weg: iemand die depressief is geweest, kan dat gemakkelijk weer worden. Depressie gaat vaak samen met angststoornissen en alcoholmisbruik. Depressie is in 8% van de gevallen de veroorzaker van angststoornissen en in 27% van de gevallen de veroorzaker van alcoholmisbruik. Omgekeerd: angststoornissen leiden in 66% van de gevallen tot een depressie, bij alcoholmisbruik is dat 59%. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) zet depressie bij mannen en vrouwen op de tweede plaats van veroorzakers van de grootste ziektelasten. Depressie kost de zorg bij benadering 384 miljoen euro per jaar en dit betreft dan alleen de mensen bij wie de diagnose gesteld is. Ook mensen die niet als depressief herkend worden en hulp zoeken, kosten de zorg geld. Werkgevers betalen ook een prijs: depressieve werknemers verzuimen veel meer dan andere werknemers. Preventie van depressie voorkomt veel menselijk leed en kan geld besparen. In Nederland zijn de laatste jaren allerlei methoden beschikbaar gekomen om depressie bij jongeren, volwassenen en ouderen te voorkomen. Volgens de Landelijke Steunfunctie Preventie GGZ en Verslavingszorg (LSP) krijgen jaarlijks ongeveer 4.000 personen (jongeren, volwassenen, ouderen) preventieve hulp tegen depressies. Dat is ruwweg 1% van het aantal mensen dat jaarlijks voor het eerst een depressie krijgt (het eerder genoemde aantal van 359.000 mensen), een zeer beperkt bereik dus. 19
In de landelijke preventienota wordt daarom als belangrijke doelstelling gesteld: het zorgen voor een groter bereik van bewezen effectieve interventies de komende jaren. Cursussen via Internet kunnen meer mensen bereiken dan groepscursussen en zijn voor lichtere depressies effectiever. Gezondheidsenquête: In de uitslag van de gezondheidsenquête valt het op dat 10% van de mensen, in de leeftijdsgroep 55-84 jaar in Krimpen aan den IJssel, een hoog risico op depressie loopt. Verder wordt een samenhang geconstateerd tussen eenzaamheid en psychische welbevinden. Mensen die aangeven in meer of mindere mate eenzaam te zijn, rapporteren vaker een minder goede psychische gezondheid. Verschil in gezondheid en leefstijl tussen 18-54 jarigen en 55-84 jarigen: Krimpen aan den IJssel Hoog risico op depressie 18-54 jaar 4% 55-84 jaar 10% Regio gemeenten totaal 4% 5% De relatie tussen eenzaamheid en psychische gezondheid en migraine: 35 33 30 25 20 22 20 15 10 10,5 12,8 14 5 2,2 5 0 Psychisch ongezond Hoog risico op depressie Last van depressie in afgelopen 12 maanden Last van migraine in afgelopen 12 maanden Niet eenzaam Eenzaam Doelstelling: Het vergroten van het bereik van bewezen effectieve interventies tegen depressie 20
Actieplan Depressie: Naam project Jaar Partijen Doel Budget 2008 Jaarlijks budget 2009 - Signalering vereenzaming van senioren (Nader uit te werken in notitie Sociaal Isolement) Cursus oriëntatie op nieuwe levensfase (Actief worden als vrijwilliger) Signalering en doorverwijzing depressiviteit in de eerste lijn Aandacht voor financiële positie van senioren Tip voor je dip (Lesprogramma depressiviteit op scholen) 2008 Gemeente, n.t.b. 2009 Meldpunt, Gemeente, n.t.b. 2008 Huisartsen, Context, n.t.b. 2008-2008- Gemeente GGD, Scholen Tegengaan sociaal isolement senioren d.m.v. signalering Tegengaan sociaal isolement senioren d.m.v. bevordering participatie Vroegsignalering en aanpak depressiviteit senioren d.m.v. deskundigheidsbevordering Verbeteren financiële positie van die senioren die dat nodig hebben Tegengaan depressiviteit onder jongeren Nader uit te werken binnen Wmo en notitie sociaal isolement Nader uit te werken binnen Wmo en notitie sociaal isolement Budget Wmo Collectieve preventie GGZ Idem idem idem Budget nota Idem Stimulering zelfredzaamheid en ondersteuning minima 5.000 5.000 Totaal 5.000 5.000 3.4 Verbetering binnenmilieu op scholen en in kindercentra Landelijk: Hoewel niet genoemd in de landelijke preventienota, heeft het onderwerp binnenmilieu op scholen en in kindercentra op landelijk niveau de aandacht. Op de website www.binnenmilieu.nl is diverse informatie te vinden over dit onderwerp. Een slecht binnenmilieu op scholen en in kindercentra is een landelijk probleem. Onder het binnenmilieu verstaan we alle fysische, chemische en biologische factoren die van invloed zijn op de gezondheid en het welzijn van de gebruikers. Hiertoe behoren het thermische binnenklimaat, de luchtkwaliteit, kunstlicht, daglicht en uitzicht en geluid. Juist jonge kinderen (15 tot 20% heeft astma of een andere allergie) zijn extra gevoelig voor een slechte binnenmilieukwaliteit, omdat ze fysiek nog in ontwikkeling zijn. Vandaar dat speciale aandacht uit moet gaan naar kindercentra en basisscholen. De lucht in de gebouwen en de diverse ruimtes (lokalen), waar kinderen langdurig verblijven, is verontreinigd. Er wordt vaak slecht schoongemaakt en slecht geventileerd. Ook is het vaak te warm en zijn er licht- en geluidproblemen. 21
Dit komt zowel in oude als nieuwe gebouwen voor. Slechte omstandigheden hebben een negatieve invloed op de leerprestaties van leerlingen en verhogen het ziekteverzuim. Onderzoeken hebben uitgewezen, dat in 80% van de onderzochte lokalen het CO2-gehalte niet aan de gezondheidskundige advieswaarden voldoet. Het slechte binnenklimaat zorgt voor een hoger ziekteverzuim onder leerkrachten en leerlingen. Ongeveer een kwart van het gemiddelde ziekteverzuim is gerelateerd aan het slechte binnenmilieu op scholen. De leerprestaties lijden onder het slechte binnenmilieu. In het buitenland is daar al onderzoek naar gedaan en is een rechtstreekse relatie vastgelegd. TNO heeft deze relatie nu ook in Nederland vastgesteld door middel van een onderzoek. Doelstelling: Verbetering binnenmilieu op scholen en in kindercentra (ruimtes waar kinderen langdurig verblijven). Wij richten ons daarbij op de bestaande gebouwen. Daarnaast is het van belang om het aspect binnenmilieu vanaf het begin mee te nemen in nieuwbouwplannen. Actieplan Verbetering Binnenmilieu Naam project Jaar Partijen Doel Budget 2008 Jaarlijks budget 2009- De Frisse School (Eendaags programma ter bevordering van het binnenmilieu door middel van meting en voorlichting over vooral ventilatie) 2008- scholen, muziekschool, kinderopvang, GGD, gemeente Verbeteren van het binnenmilieu in scholen en in kindercentra. (o.a. ventilatieprotocollen opstellen) 10.000 10.000 Totaal 10.000 10.000 3.5 Financieel overzicht prioriteiten Prioriteit 2008 2009 2010 3.1 Genotmiddelen: 3.1.1 Roken 4.000 4.000 4.000 4.000 3.1.2 Schadelijk alcoholgebruik / 16.600 16.850 16.850 16.850 genotmiddelen 3.2. Overgewicht en diabetes: 3.2.1 Overgewicht 11.500 11.250 11.250 11.250 3.2.2 Diabetes 1.000 1.000 1.000 1.000 3.3 Depressie 5.000 5.000 5.000 5.000 4.4 Verbetering binnenmilieu scholen 10.000 10.000 10.000 10.000 Totaal: 48.100 48.1000 48.100 48.100 Hierboven staan de bedragen genoemd voor zover opgenomen in de actieplannen. In de gemeentelijke meerjarenbegroting is voor 2008 tot en met een bedrag beschikbaar tot 48.100 per jaar voor de uitvoering van de nota volksgezondheid. Bovenstaand overzicht is dus toereikend. 22
4. Uitvoering Zoals opgemerkt in de kernboodschap van deze nota en ook elders in deze nota kunnen de plannen en voornemens zoals die zijn neergelegd in de overzichtsschema s in hoofdstuk 3 (prioriteiten), alleen tot uitvoering gebracht worden als vele maatschappelijke partijen bereid zijn om samen met de gemeente die uitvoering op te pakken. Dit is ook gebeurd bij de uitvoering van de voorgaande gezondheidsnota. Wij zullen het eerste initiatief nemen om partijen te benaderen en bij elkaar te brengen. Vervolgens zullen we afspraken maken met diverse partijen. Die afspraken betreffen soms het leggen van accenten binnen al bestaande contracten en overeenkomsten (dus ook het werken binnen bestaand budget vanuit de gemeente), soms een beroep op het werk van partijen binnen hun financiering vanuit het zorgkantoor (AWBZ) of de zorgverzekeraar. Maar soms ook nieuwe initiatieven waarvoor we budget vrijmaken. In de overeenkomsten wordt vastgelegd welke prestaties er geleverd moeten worden en welke partij de voortrekker (verantwoordelijke) voor een initiatief is. De gekozen projecten (zie actieplannen in hoofdstuk 3) hebben de vorm van effectieve interventies. Het betreft dus veelal projecten die op één of meer plaatsen elders in Nederland al zijn uitgevoerd en daar hun effectiviteit bewezen hebben. Voor zover we nieuwe interventies ondernemen, wordt de effectiviteit ervan gemeten. We zullen jaarlijks de voortgang van de uitvoering van de actieplannen blijven volgen en zo nodig bijstellen. Bij de actieplannen in hoofdstuk 3 zijn die bedragen opgenomen, die verbonden zijn met concrete projecten in het kader van deze nota. Wanneer er geen bedragen staan genoemd, staat er wel genoemd uit welk budget het project betaald wordt; budget uit een andere gemeentelijke nota, regulier werk van een instelling, zorgverzekeraar, etc. Tijdens het ontwikkelingstraject van deze nota zijn diverse instellingen en organisaties geraadpleegd. Uit al deze overleggen en reacties kwam naar voren dat men de gestelde prioriteiten herkent en onderschrijft. Tevens toonde men belangstelling om mee te werken aan de uitvoering van de nota. Uit de evaluatie van de vorige nota ogz is gebleken dat de werkgroepen, die belast waren met de uitvoering van de programma s, een brede samenstelling kenden. Omdat dit de continuïteit van de uitvoering van de programma s niet altijd ten goede kwam, is als aanbeveling in de evaluatie opgenomen dat de organisatie- en overlegstructuur platter dient te worden vorm gegeven en meer dient aan te sluiten op al bestaande overlegsituaties. Verantwoordelijkheidsvragen dienen vooraf zoveel mogelijk te worden beantwoord. De gemeente onderhoudt overleg met haar projectpartners om de voortgang en resultaten van initiatieven te monitoren. Gegevens uit de Jeugdmonitor en de Gezondheidsenquête, die in 2008 weer bij volwassenen wordt afgenomen zullen bij de verdere uitwerking van de actieplannen in de komende jaren worden betrokken, evenals nieuw beleid op het terrein van gezondheidsbevordering en preventie van het rijk en gespecialiseerde expertisecentra (Trimbos, Rivm etc.). 23
5. Bijlagen 5.1 Lijst van veel gebruikte afkortingen 5.2 Lijst geraadpleegde nota s en instellingen en/of personen 5.3 Wcpv 5.4 Toelichting basistaken GGD 5.5 Gezondheidsenquête GGD 5.6 (Voorlopige) cijfers Jeugdmonitor eerste klas voortgezet onderwijs 5.7 Informatie uit demografie, gezondheidsenquête en jeugdmonitor. Bijlage 5.1: Lijst van veel gebruikte afkortingen AMW ANBO ANGO ASHG AWBZ AZRR BZK BOPZ CBZ CIZ CLZ CBS CTG CWI EHBO FGT GB GBA GGD GGZ GHOR GOA GR GZ IGZ IKG JGZ KBO LCHV LZN NABW NISBO NIZW NNGB NPV OGGZ Algemeen Maatschappelijk Werk Algemene Nederlandse Bond van Ouderen Algemene Nederlandse Gehandicapten Organisatie Advies- en Steunpunt Huiselijk Geweld Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten Ambulancezorg Rotterdam Rijnmond Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Wet Bijzondere Opneming in Psychiatrische Ziekenhuizen College Bouw Ziekenhuisvoorzieningen (uitvoering WZV) Centrum Indicatiestelling Zorg Commissie Leerlingen Zorg Centraal Bureau voor Statistiek College Tarieven Gezondheidszorg Centrum voor Werk en Inkomen Eerste Hulp Bij Ongelukken Forensisch Geneeskundige Taken Gezondheidsbevordering Gemeentelijke Basis Administratie Geneeskundige- en Gezondheidsdienst Rotterdam-Rijnmond Geestelijke Gezondheidszorg Geneeskundige Hulpverlening bij Ongevallen en Rampen Gemeentelijk Onderwijs Achterstandenbeleid Gemeenschappelijke Regeling Gehandicaptenzorg Inspectie voor de Gezondheidszorg Informatie- en Klachtenbureau Gezondheidszorg Jeugdgezondheidszorg Katholieke Bond voor Ouderen Landelijk Centrum Hygiëne en Veiligheid Lokaal Zorg Netwerk (Nieuwe) Algemene Bijstandswet Nederlandse Bond voor Oudere Migranten Nederlands Instituut voor Zorg en Welzijn Nederlandse Norm Gezond Bewegen Nederlandse Patiënten Vereniging Openbare Geestelijke Gezondheidszorg 24
OGZ OKZ PCOB PGB PGO PIN RAV RHRR RIAGG RIVM RVZ SEGV SMZ SO SOA SOB SoZaWe TBC TI VNG VO VSO VTO VTV VWS WAV Wcpv WHO WIW Wmo WSW WTG WW WWB WZV ZFW ZW Openbare Gezondheidszorg Ouder en Kindzorg Protestants Christelijke Ouderen Bond Persoonsgebonden budget Preventief gezondheidsonderzoek Project Integratie Nieuwkomers Regionale Ambulance Voorziening Regionale Hulpverleningsdienst Rotterdam-Rijnmond Regionale Instelling voor Ambulante Geestelijke Gezondheidszorg Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu Raad voor de Volksgezondheid en Zorg Sociaaleconomische Gezondheidsverschillen Sociaal Medische Zorg Speciaal Onderwijs Seksueel Overdraagbare Aandoeningen Samenwerkende Ouderenbonden Sociale Zaken en Werkgelegenheid Tuberculosis Trimbos Instituut Vereniging van Nederlandse Gemeenten Voortgezet Onderwijs Voortgezet Speciaal Onderwijs Vroegtijdige onderkenning Ontwikkelingsstoornissen Volksgezondheid Toekomst Verkenning Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Wet Ambulance Vervoer Wet Collectieve Preventie Volksgezondheid Wereldgezondheidsorganisatie Wet Inschakeling Werkzoekenden Wet Maatschappelijke Ondersteuning Wet Sociale Werkvoorziening Wet Tarieven Gezondheidszorg Werkloosheidswet Wet Werk en Bijstand Wet Ziekenhuis Voorzieningen Ziekenfonds Wet Ziektewet 25