HALAL overal Halal is een benaming voor wat volgens de Koran goed is om te eten. Maar wat houdt dit nu precies in? Living in Mechelen vroeg het aan een beenhouwer, een zakenman en de gevangenisdirecteur van Mechelen. TEKST EN FOTO: PÉTER SMETS Rubriek 35
GEEN VARKENSVLEES IN MIJN KOELTOOG MECHELSE BEENHOUWER VERKOOPT ENKEL HALALVLEES De beenhouwerij van Arramdani bestaat al drie generaties. Arramdani Mimoun (42) werkt al zes jaar als halalbeenhouwer in zijn winkel Tamasint aan de Liersesteenweg. Hij verkoopt zijn ritueel geslachte vleeswaren aan alle Mechelaars, moslims en niet-moslims. TEKST EN FOTO: PÉTER SMETS Voor ik de beenhouwerij overnam, was Tamasint van mijn vader. Hij was niet alleen mijn opvoeder, maar ook mijn mentor. Voor halalvlees heb ik geen speciale vergunning nodig zolang ik de dieren niet zelf slacht. Het slachthuis heeft wel een certificaat om te bewijzen dat hun producten halal zijn. Maar het vlees in stukken snijden - wat ik dus wel doe - is ook een kunst op zich. Hoe verloopt zo n rituele slachting? Om te beginnen moet de ruimte waarin het dier geslacht wordt rein zijn. Het mag enkel dienen voor halalslachting. Het hoofd van het dier moet wijzen naar Mekka. Daarnaast moet de slachter zelf moslim zijn. Hij heeft ook al wat ervaring nodig. Het dier moet zo snel mogelijk dood zijn, zodat het niet te lang lijdt. Traditioneel wordt het dier bij de keel opengesneden. Waar je ook rekening mee moet houden, is dat er geen andere dieren toekijken terwijl je slacht. Tegenwoordig worden kippen vaak geslacht aan de lopende band. De ene kip ziet dus hoe een andere sterft. 36 Dossier halal Dit mag niet gebeuren bij de dhabiha, de rituele slachting. Je toont het dier respect door vlug en discreet te werk te gaan. Wanneer je op het punt staat om de keel open te snijden moet je bismillah zeggen. Dat is Arabisch voor in de naam van God. Het ritueel verplicht je ook om de dieren te laten leegbloeden, want voor moslims mag er geen bloed aanwezig zijn in het vlees. Dierenrechtenorganisaties zoals GAIA zijn niet bepaald voorstanders van deze slachtwijze. GAIA is ertegen omdat de dieren vaak niet verdoofd worden. In de slachthuizen is het wettelijk verplicht om dit te doen. Maar sommige slagers en imams geloven dat het moeilijker is om een dier te laten leegbloeden als het onder verdoving geslacht wordt. Anderen vinden het juist belangrijker om de dieren zo min mogelijk leed aan te doen. Ik bevind me tussen die twee meningen. Als er geen bloed meer in het vlees is en het dier niet moet lijden of zo min mogelijk dan maakt het me niet uit of het met of zonder verdoving is gedaan. Rundsvlees is halal, varkensvlees niet
Waar komt jouw vlees vandaan? Het rundvlees komt van het Mechelse slachthuis, de kippen uit Vilvoorde en het lamsvlees uit Nederland. Ik moet het schapenvlees importeren omdat niemand in de buurt lamsvlees aanbiedt dat op rituele wijze is geslacht. In het slachthuis van Mechelen slachten ze enkel runderen en varkens. Moslims mogen geen varkens eten, dus heeft het weinig zin om varkensvlees in mijn beenhouwerij aan te bieden. Je toont het dier respect door vlug en discreet te werk te gaan Maar er komen toch ook niet-moslims bij jou winkelen? Ja, van mij mag iedereen hier komen winkelen, ik hou niemand tegen. Een paar van mijn kopers, ik kan niet zeggen hoeveel exact, zijn geen moslims en toch komen ze geregeld in mijn winkel vragen om halalvlees. Ik denk dat ze tevreden zijn met de kwaliteit van mijn vlees, of ze zijn gewoon nieuwsgierig. Wat vind je van moslims die varkens slachten? Ik zie het als onrein. Maar volgens anderen is het geen inbreuk op het geloof, zolang de slager niet van dat varken eet. De Koran verbiedt je om bepaalde dingen te eten, tenzij je in hongersnood verkeert en er geen andere oplossing is. HALAL IS OOK EEN MERK Omar Mohout (42) van de organisatie Behalal Services deelt certificaten uit aan bedrijven die hun producten als halal willen exporteren. Volgens hem is het woord halal gewoon een merknaam zoals bio en diervriendelijk, maar met een religieuze achtergrond. Halal en haram zijn termen voor wat mag en niet mag gebruikt worden door moslims volgens de Koran. Maar ook niet-moslims mogen halalproducten gebruiken. In feite doen we dat al onbewust. Veel halalproducten worden door Westerse niet-moslims gemaakt en krijgen gewoon een labeltje waarop staat: halal. Je zal dus het verschil niet merken, zegt Mohout. Er zijn een paar zaken die niet halal zijn, zoals: alcohol, varkensvlees, slangen, insecten en schorpioenen. Maar die laatste drie worden in België sowieso niet gegeten. Geen zekerheid Voor halalproducten is er in België geen controle zoals voor biologische voeding. Dit komt omdat halal geassocieerd wordt met religie en we in een land leven dat de scheiding maakt tussen kerk en staat. De overheid houdt zich hier dus niet mee bezig. Je bent nooit zeker of je echt halalproducten koopt. Het kan net zo goed oplichterij zijn. En omdat er geen wettelijk kader is, kan je de verkoper niet aanklagen, zegt Mohout. In Mechelen vind je veel winkels en supermarkten die een assortiment aan halalproducten aanbieden. Maar de afdeling voor dierenvoeding is wel veel groter dan het assortiment aan halalvoedsel. (lacht) Italiaans voorbeeld Halalproducten zullen volgens Mohout in de toekomst niet meer afzonderlijk in de rekken staan. Hij vergelijkt het met de introductie van Italiaanse gerechten in de vorige eeuw: Vroeger kwamen er veel Italiaanse arbeiders naar België om te werken in de steenkoolmijnen. Pasta was hier toen niet te vinden, dus werden er speciale Italiaanse winkels geopend. Ietsje later was er een afdeling enkel voor Italiaanse producten. Vandaag eet iedereen spaghetti. Dat komt doordat de Italiaanse cultuur zich met de Belgische heeft vermengd. Halalvoedsel zal net dezelfde evolutie meemaken. Dossier halal 37
À LA CARTE IN DE CEL Volgens de Belgische wetgeving zijn gevangenissen verplicht om in de voedingsgewoontes van gedetineerden te voorzien. Krijg je dan ook kreeft op je bord? Ook de cipiers kunnen uit deze menu s kiezen. Toch kiest elk personeelslid voor de gewone maaltijd. De gevangenis van Mechelen heeft één van de beste keukens. We hebben Vermeulen zijn er nooit problemen geweest met de kwaliteit van het eten. Wel waren er in 2012 enkele incidenten tijdens de ramadan. Dan mogen moslims niets eten van zonsopgang tot zonsondergang. In 2012 viel de ramadan erg vroeg en dus bleef het lang licht. Een zware beproeving voor sommige gedetineerden, merkt de directeur op. Het huishoudelijk Gevangenisdirecteur Bert Vermeulen (40) werkt sinds januari 2012 in het arresthuis in Mechelen. Zijn taak is onder meer de gedetineerden te voorzien in hun religieuze en medische behoeftes. Een voorbeeld hiervan is het serveren van halalmaaltijden. We geven gedetineerden dagelijks drie maaltijden, waarbij ze kunnen kiezen tussen de gewone, de vegetarische en de varkensvrije variant die officieel erkend is als halal, zegt Vermeulen, We durven nog een alternatief te bedenken indien een gevangene medische problemen heeft. Als een jood koosjer wil eten, dan kan dat. Maar dit maken we heel zelden mee. Budgetmaaltijd Van de 120 gevangenen zijn er 49 die het varkensvrije dagmenu kiezen en negen die de vegetarische schotel kiezen. Ingang van het Mechels arresthuis 38 Rubriek een chef-kok en zeven gevangenen die hem elke dag helpen tegen een kleine betaling. We zijn wel heel strikt met het budget voor het eten. Per gevangene mogen de maaltijden niet meer dan vier euro per dag kosten. Dat is dus voor een ontbijt, middagmaal en avondeten. Koude frieten Je zal hier geen gevangene zien met een kreeft op zijn bord. Bovendien eet elke gedetineerde in zijn eigen cel. Volgens Gevangenisdirecteur Bert Vermeulen houdt toezicht op de maaltijden van gedetineerden. reglement zegt dat er na negen uur s avonds geen eten meer naar de cel mag gebracht worden. De zon was nog niet onder tegen die tijd en het eten werd te vroeg geleverd. Koude frieten zijn niet lekker, dus werd er door gedetineerden geklaagd. Uiteindelijk wist de gevangenis de zaak op te lossen en ging het vasten gewoon verder, zonder protest. We besloten om tijdens de ramadan enkel avondeten te maken dat ook goed smaakt als het afgekoeld is, zoals rijst. Eten aan vier euro per dag Feestdagen Na de ramadan volgt het Suikerfeest en drie maanden later het Offerfeest. Tijdens deze islamitische feestdagen komt een imam naar de gevangenis voor een gezamenlijke viering. Dit zijn dus uitzonderlijke momenten waarop gedetineerden wel samen mogen eten en bidden, zegt directeur Vermeulen. Ook met christelijke en joodse feestdagen worden uitzonderingen gemaakt. Een gevangenis is geen hotel. Maar religie is een belangrijk detail dat zeker niet genegeerd mag worden in het Mechelse arresthuis. Gedetineerden worden in deze behoeftes gerespecteerd zolang het binnen een bepaald budget en in eigen cel blijft, besluit de gevangenisdirecteur.
Dit hart werd 400 jaar geleden gemummificeerd zodat het voor eeuwig intact zou blijven. De jezuïeten gebruiken het hart als een ode aan Jan Berchmans. 40 Rubriek
Verborgen schat op de Bruul In de zeventiende eeuw was het een traditie om een deel van het lichaam van een heilige te bewaren als een relikwie. In de Bruul, naast brasserie De Margriet en tegenover de Inno, ligt het 400 jaar oude hart van Jan Berchmans verstopt achter het altaar van de kerk van Leliëndael. TEKST EN FOTO: PÉTER SMETS Jan Berchmans werd in 1599 geboren in Diest in een schoenmakersgezin. Op zijn twaalfde vertrok Jan naar Mechelen om daar als rooms-katholieke priester door het leven te gaan. Berchmans raakte bij de Mechelaars bekend als één van de eerste leden van de Mechelse jezuïetenorde die in 1615 tot stand kwam. Na zijn studies vertrok Jan te voet naar Rome, waar hij op 22-jarige leeftijd stierf aan een longontsteking. Hij werd in 1888 heilig verklaard door de toenmalige paus en vereerd als de beschermheilige van de jeugd. Onbreekbare passie Georges Cerfontain (88) is één van de laatste Mechelse jezuïeten en de bewaker van het hart van Sint Jan Berchmans. Volgens hem kent haast niemand het bijzondere relikwie. Jan Berchmans was buitengewoon gewoon. Een jongeman met veel ambitie en altijd met een lach op zijn gezicht, vertelt Cerfontain. Toen hij stierf, werd zijn hart zo behandeld dat het niet zou rotten. Iets later werd het hart door Rome geschonken aan de Kerk der Paters, het toenmalige hoofdkwartier van de jezuïeten in Leuven. In de jaren 60 werd deze kerk bouwvallig verklaard en dus ontwijd. De relikwie van Jan Berchmans kreeg een nieuwe plaats in de kerk aan de Bruul. 2013 is het jaar waarin Sint Jan Berchmans gevierd wordt, omdat hij exact 125 jaar geleden heilig verklaard werd. Tijdens de viering zal het hart geregeld zichtbaar zijn in zijn geboortestad, Diest. Cerfontain is tevreden met dit initiatief. Vroeger ging het hart regelmatig rond bij de jezuïeten in Mechelen, Leuven en Diest. We namen het zelfs mee naar de Hanswijkprocessie, een christelijke feestdag in mei met een stoet die dwars door Mechelen gaat. Het hart werd oorspronkelijk bewaard in een kristallen vaas. Maar op een bepaald moment liet iemand het vallen. Nu zit het hart in een metalen omhulsel in een glazen pot. Een vaas kan je breken, maar het hart van Jan Berchmans niet, zegt Cerfontaine. Een vaas kan je breken maar het hart van Jan Berchmans niet Mechelse dynastie De jezuïetenorde heeft veel hoogte- en dieptepunten gekend in de Mechelse geschiedenis. Keizer Karel zag de orde aan als te modern terwijl zijn opvolger, Filips II, goed bevriend was met de jezuïeten. In 1773 werd de orde ontbonden, maar hij keerde in 1814 terug en vestigde zich in 1901 in de Bruul. Momenteel leven er nog maar acht jezuïeten in Mechelen waaronder Georges Cerfontain zelf. Het verwondert me niet echt, merkt hij op. Veel inwoners weten niet eens dat er nog een jezuïetenkerk bestaat. Sint Jan Berchmans was een pionier in de jezuïtische orde. WAT IS EEN JEZUÏET? In 1540 werd de Sociëteit van Jezus goedgekeurd door de toenmalige paus, Paulus III. Deze groep heet in de volksmond de orde van de jezuïeten. Alle leden zijn mannen met een functie in de rooms-katholieke kerk. Het doel van een jezuïet is om letterlijk God in alles terug te vinden. www.jezuieten.org Hart in de Bruul 41