Speurtocht door Utrecht De speurtocht start in de oude kloostertuin aan de Mariaplaats. Hier stond vroeger de Maria Maior, de Mariakerk. 1. Mariakerk De kloostergangen van de Mariakerk anno 2010. Mariakerk. 1 De kloostertuin hoorde bij de Mariakerk. Deze kerk is nu gesloopt. De tuin ligt binnen een Romaanse kloostergang uit de elfde eeuw. Het is de oudste kloostergang van ons land. Noem drie kenmerken van de Romaanse bouwstijl. 2 De kanunniken van de Mariakerk verbouwden hier kruiden. Van sommige planten maakten ze medicijnen. Die noemen we medicinale kruiden. Zoek de plattegrond van de kloostertuin. In welk vak staan de medicinale kruiden? Speurtocht - routeblad 1
3 Luister naar audiofragment 1. Welke conclusies kun je trekken uit dit fragment? 4 Zou de moordenaar van Borre het vingerhoedskruid (digitalis purpurea) hier nu nog steeds kunnen plukken? Loop door het blauwe hek, richting de Domtoren. Steek de straat over en loop rechtdoor de Zadelstraat in. Ga de eerste links, de Donkerstraat. Vingerhoedskruid. 2. Huis Zoudenbalch 1 In het pand met de rode luiken woonde kanunnik Evert Zoudenbalch. Voor vijf bestaande kleinere huizen liet hij een nieuwe grote gevel bouwen. Heb je de middeleeuwse plattegrond bij je? Omcirkel zijn wooncomplex op de plattegrond. 2 Boven de vensters zie je gotische spitsbogen. Teken er een na. Speurtocht - routeblad 2
De zeven werken van barmhartigheid. 3 In 1491 liet Zoudenbalch een weeshuis bouwen. Wat was in de Middeleeuwen de beloning voor het doen van goede werken (de werken van barmhartigheid)? Loop verder, de Donkerstraat uit. Je bent nu op de Steenweg. Sla linksaf en ga de tweede straat rechts, de Bakkerstraat. 3. Bakkerstraat 1 In de late Middeleeuwen woonden in deze straat de bakkers. Hoeveel bakkers tel je nu? 2 Aan welke twee voorwaarden moesten ambachtslieden, zoals bakkers, voldoen om hun beroep uit te mogen oefenen? 3 Welk brood kocht matrona Maeycken bij Jan Butendyck voor de Domscholieren? 4 Is dit brood nog steeds bij de bakker te koop? Loop verder, de Bakkerstraat uit. Wandel rechtdoor over de Oudegracht en sla linksaf. Het water loopt nu links van je. Op de hoek van de Oudegracht met de Drakenburgstraat staat een Middeleeuws stadskasteel. 4. Stadskasteel 1 Bekijk de gevel. Hoe noem je dit type gevel? 2 Hoe heet dit stadskasteel? Wie woonde hier? (denk aan het Speurtocht - routeblad 3
webspel) 3 Beluister audiofragment 2. Wat is het alibi van Frederik Utenham? 4 Geloof je hem? Margaretha stormde de Drakenburgstraat. Ga haar achterna! 5 In dit huis bevonden zich de chique pronkzalen waar de gasten werden ontvangen. Het nadeel van die hoge zalen was dat ze heel moeilijk warm te stoken waren. Daarom bouwden de praktische middeleeuwers een klein huis naast de pronkzalen van het grote pand. Wat zit er nu in Klein Drakenburg? Loop de Drakenburgstraat uit naar de Neude. 5. Neude 1 De Neude was vroeger een drassig moerasland (Latijn=noda). In de vijftiende eeuw werd de Neude verhoogd met 3000 karren zand om als marktplaats te kunnen gebruiken. Vergelijk de huidige situatie met die op de afbeelding. Wat herken je nog terug? 2 Hier woonden en werkten onder andere de kolenhandelaren zoals Ansem Salm. Zoek de Beurs en bedenk hoe korenhandelaars hun graan naar de zolder brachten. Loop links van café De Beurs de straat in. Je staat nu op de Ganzenmarkt. In de Middeleeuwen stond het hier vol marktkramen met kakelende kippen en ganzen. Ga rechtsaf en loop via het Wed (de tunnel) naar beneden en daal af naar het donker. 6. Haven Hier was de haven van Utrecht. De Oudegracht was de belangrijkste aan- en afvoerroute voor handelswaar en bouwmateriaal. Het water uit de gracht werd gebruikt voor het brouwen van bier en het looien (bewerken) van leer en het blussen van branden. Speurtocht - routeblad 4
1 Luister naar audiofragment 3. Waarom liet Jan van Montfoort Geerlof de stad uitzetten? 2 Geloof jij dat Geerlof de moord niet gepleegd kan hebben? 3 Bekijk de gevelsteen in de muur. In deze haven stond de stadskraan. Wat herinnert er nu nog aan deze kraan? 4 Wat was de functie van de kraan? Loop via de houten trap omhoog. Loop rechtdoor, langs het water, naar de open ruimte. Zoek in de gekleurde straatstenen een windroos. Kijk naar het schilderij hieronder en ga staan waar de mensen op de voorgrond staan. 7. Huis Hasenberg 1 Dit was een belangrijke plek in de Middeleeuwen. Er werd markt gehouden en er vonden soms terechtstellingen plaats. Op de rechterhoek van het huidige stadhuis stond Huis Hasenberg. In welke windrichting stond Huis Hasenberg? 2 Zet op de tekening een pijl bij Huis Hasenberg. 3 In Huis Hasenberg werden s nachts de sleutels van de stadspoorten bewaard. In de rechtszaal (vierschaar) werd recht gesproken. Soms werden schuldig bevonden burgers opgehangen. Dit gebeurde buiten de stad op de Galgenwaard. Wat is de Galgenwaard nu? Ga bij Huis Hasenberg links de hoek om. Je bent nu op het Oudkerkhof. Loop rechtdoor de straat uit. Op de hoek van de Domstraat en het Oudkerkhof stond vroeger het huis van Dirck en de andere Domscholieren. Speurtocht - routeblad 5
8. Huis Domscholieren 1 Kijk goed naar het schilderij. Ga op de plek staan waar de schilder stond. Maak met je camera een moderne versie van het schilderij. Let op het standpunt en het kader van je foto! 2 Beluister nu audiofragment 4. Waarom is de rector ontslagen? Rechts zie je het huis van Dirck. 3 Geloof je zijn alibi? Ga met je rug naar het Oudkerkhof staan. Loop vervolgens recht, richting de grote kerk, de Domkerk. Sla voor de kerk rechtsaf. Zoek op het Domplein een plekje tussen de kerk en de Domtoren. 9. Domplein Op de tekening zie je hoe de Domkerk er ooit uitzag. In 1674 verwoestte een tornado het middenschip van de kerk. Kijk om je heen. Waaraan kun je zien dat hier ooit een middenschip stond. Maak hier een foto van. (Er zijn meerdere antwoorden mogelijk). Loop door het poortje links van de Domtoren. 10. Het Bisschoppelijk paleis 1 Rechts zie je de Domtoren weer. Hoog, in de muur zit een kleine deur met een traliehek. Hoe kwam de bisschop bij deze deur? 2 Het pand links is de Spinde. Dit is het enige bewaard gebleven gebouw van het Bisschoppelijk paleis dat hier ooit stond. Speurtocht - routeblad 6
Wat was de functie van het gebouw? Wie woonde er in de tijd van Dirck in het Bisschoppelijk paleis? Loop rechtdoor. Ga rechts onder de poort en gelijk links de Servetstraat in. Halverwege de straat steek je een bronzen lijn over. 11. Geschiedenis op straat 1 Tweeduizend jaar geleden liep de grens van het Romeinse rijk dwars door de Lage Landen. Hoe heet deze grens? Het antwoord vind je in de bronzen lijn. Maak een foto van het antwoord. Pas op voor het verkeer! 2. Geef op de tekening aan waar je staat. 3 Wat geeft de bronzen lijn aan? O de grens van de immuniteit van de Domkerk O de oude stadsgrenzen van Utrecht O de oude stroom van de Rijn O de omtrek van het Romeinse fort Trajectum Loop rechtdoor en steek de Maartensbrug over. Deze brug verbond in de Middeleeuwen de immuniteit van het Domkapittel met de stad. Ga rechtsaf de Choorstraat in. 12. Buurkerk 1 In de Choorstraat vind je een plattegrond in de bestrating. Hier stond ooit een stuk van de kerk, de Buurkerk. Dit was de kerk voor de gewone burgers, de buren. In 1586 werd een groot deel van de kerk gesloopt, om plaats te maken voor het verkeer in de binnenstad. In de Middeleeuwen werd de ch uitgesproken als een k. Welk deel van de Buurkerk is toen gesloopt? Speurtocht - routeblad 7
2 Geef op de tekening aan welk deel van de kerk afgebroken is. Zet op de luchtfoto een pijl waar jij nu staat. 3 Vlakbij een etalage vind je een plaat ter herinnering aan zuster Bertken. Wat is er zo bijzonder aan haar? 4 Beluister audiofragment 5. Op welke plek vind je de oplossing van de moord? Je bent klaar! Ga je nu naar Museum Catharijneconvent? Loop dan terug de Choorstraat uit. Ga naar links over de Maartensbrug en sla rechtsaf de Lichte Gaard op. Ga de vijfde straat links: de Dorstige Hartsteeg. Loop deze uit en je staat voor Museum Catharijneconvent. Speurtocht - routeblad 8