Kwaliteit van afstromend regenwater Wat hebben we geleerd van Arnhem, Schoonhoven, Krimpen a/d IJssel, Haastrecht, Eindhoven en Almere?
Welke parameters? Lokaal (vijver, singel) Zuurstof (BZV) Algen + kroos: (N en) P Zwerfvuil Stank: zuurstofloosheid, zwavel, vetzuren Toxiciteit: metalen Hygiënische kwaliteit (zwem- en speelwater): bacteriën Waterbodem: metalen, PAK, PCB s, bestrijdingsmiddelen Verblijftijd! 27-1-2015 2
Welke parameters? Regionaal (boezem, stroomgebied) Biodiversiteit (o.a. nutriënten en metalen) Toxiciteit (o.a. NH4) Hygiënische kwaliteit (zwemwater): bacteriën (Waterbodem: metalen, PAK, PCB s, bestrijdingsmiddelen) Hormoonverstorende stoffen (vooral rwzi) 27-1-2015 3
Onderzoeksbehoefte 2009 (RR 13) Bijdrage niet significant: geen onderzoeksbehoefte Bijdrage wel significant: Probleem afhankelijk van rekenconcentraties: onderzoeksbehoefte Probleem onafhankelijk van rekenconcentraties: geen onderzoeksbehoefte Kleine schaalniveaus: Stikstof, fosfaat, koper, zink, PAK, bacteriën Verklarende parameters? 27-1-2015 4
Bijdrage regenwaterriolering kleine schaal (RR13) P-totaal Zn 27-1-2015 5
Gevoeligheid voor lage rekenconcentratie P-totaal Zn 27-1-2015 6
Gevoeligheid voor hoge rekenconcentratie P-totaal Zn 27-1-2015 7
Bovendien: probleem met steekmonsters 27-1-2015 8
En verschillen tussen buien op zelfde locatie 27-1-2015 9
Onderzoeken afstromend regenwater sinds 2007 1. Brabantweg Arnhem-Zuid (2007 2009) 2. Dordrechtweg Arnhem Zuid (2007 2009) 3. Burg. Matsersingel Arnhem Zuid (2007 2009) 4. Eindhoven Driehoeksbos (2014) 5. Rotterdamseweg Schoonhoven (2013 2014) 6. Sleedoornlaan Krimpen aan den IJssel (2013 2014) 7. Albert Schweitzerstraat Haastrecht (2013 2014) 8. Baljuwstraat Almere (2013 2014) 9. (Sluis Almere - lopend) 10. (Palembangweg Almere lopend) 27-1-2015 10
Vastlegging gegevens in gegevensdrager Niet-hydraulische stelselkenmerken Jaar van aanleg of grootschalige vervanging : 2005? zelfde datum als lamellenfilter? Onderhoud reinigingsfrequentie : 1 maal per jaar jaar recentste reiniging : Kenmerken ondergrond Overwegende grondsoort : veen Grondwaterstand variatie door het jaar heen : altijd boven b.o.b. Kenmerken afvoerend gebied Afvoerend oppervlak totaal : 0.99 ha Uit rapportage Tauw waarvan open verharding : 0.57 ha gesloten verharding : 0.42 ha daken hellend : 0 ha daken vlak : 0 ha jaar recentste inventarisatie : 2009 Ouderdom van de wijk : 1968 Straatbeeld aantal zwerfvuileenheden : < 1 per 100 m2 datum opname : 17-dec-14 via Google Straatvegen frequentie : 1 maal per weken Kolkenreinigen frequentie : 1 maal per 6 maanden Samenstelling wijk % woonwijk hoogbouw : 10 % via Google % woonwijk laagbouw : 90 % % industrie : 0 % aard industrie : < selecteer > % winkelgebied : 0 % % kantoren : 0 % % recreatieterrein : 0 % aard recreatieterrein : < selecteer > % overig : % Worden er gedurende de meetperiode (significante) veranderingen aan bovengenoemde stelsel- en gebiedskenmerken verwacht? nee 27-1-2015 11
Kenmerken onderzoeksgebieden Locatie Dak / weg Vervuiling wegopp. Stelsel Foutaansluitingen Arnhem Brabantweg Dak+weg Schoon Deels verdronken Niet onderzocht Arnhem Dordrechtweg Dak+weg Redelijk Deels verdronken Niet gevonden Arnhem Burg. Matsersingel Dak+weg Redelijk Deels verdronken Niet onderzocht Eindhoven Driehoeksbos Dak+weg Redelijk VGS Niet onderzocht Schoonhoven Rotterdamseweg Weg Schoon Verdronken Alleen weg Krimpen a/d IJssel Sleedoornlaan Weg Schoon Ledigt via pomp Alleen weg Haastrecht Albert Schweitzerstraat Dak+weg Schoon Verdronken Niet onderzocht Almere Baljuwstraat Dak+weg O.a. markt Deels verdronken Niet gevonden Almere Sluis Dak+weg Redelijk Deels verdronken Verholpen Almere Palembangweg Dak+weg Schoon Deels verdronken Niet gevonden 27-1-2015 12
CZV [mg/l] Locatie n Gewogen gemiddelde Mediaan 90% STOWA RWD 2007 regenwater 4 20 20.5 29 STOWA RWD 2007 daken en wegen 78 61 32 110 Arnhem Brabantweg 46 35 22 70 Arnhem Dordrechtweg 81 41 22 45 Arnhem Burg. Matsersingel 141 28 20 59 Eindhoven Driehoeksbos 5 134 120 166 Schoonhoven Rotterdamseweg 23 34 32 49 Krimpen a/d IJssel Sleedoornlaan 9 42 44 68 Haastrecht Albert Schweitzerstraat 17 47 35 99 Almere Baljuwstraat 51 26 24 62 Almere Sluis 15 33 32 43 Almere Palembangweg 16 22 22 45 27-1-2015 13
Nutriënten (fosfaat) 27-1-2015 14
Gevolgen eutrofiëring 27-1-2015 15
Fosfaatbelasting op ontvangend water Kritisch = > 0,7 g/m 2 /jaar Voorbeeld: 500 mm afstroming Opp. water 25% van aangesloten oppervlak 2 m 3 /m 2 belasting / jaar Per 0,1 mg/l: 0,2 g/m 2 MTR: 0,15 mg/l 27-1-2015 16
P-totaal [mg/l] In voorbeeld: 0,3 mg/l 0,6 g/m 2 /jaar Locatie n Gewogen gemiddelde Mediaan 90% STOWA RWD 2007 regenwater 4 0.1 0.08 0.16 STOWA RWD 2007 daken en wegen 107 0.42 0.26 0.97 Arnhem Brabantweg 39 0.2 0.13 0.42 Arnhem Dordrechtweg 80 0.29 0.14 0.37 Arnhem Burg. Matsersingel 135 0.24 0.24 0.42 Eindhoven Driehoeksbos 5 5.4 6.2 9.6 Schoonhoven Rotterdamseweg Krimpen a/d IJssel Sleedoornlaan Haastrecht Albert Schweitzerstraat Almere Baljuwstraat 51 0.2 0.2 0.41 Almere Sluis 15 0.3 0.36 0.52 Almere Palembangweg 16 0.51 0.30 1.15 27-1-2015 17
N-Kjeldahl [mg N/l] Locatie n Gewogen gemiddelde Mediaan 90% STOWA RWD 2007 regenwater 4 1 1.2 1.5 STOWA RWD 2007 daken en wegen 100 2.8 1.7 5.2 Arnhem Brabantweg 42 1.7 1.1 4.1 Arnhem Dordrechtweg 81 1.9 1.3 2.8 Arnhem Burg. Matsersingel 137 1.5 1.1 2.6 Eindhoven Driehoeksbos 5 26 30 43 Schoonhoven Rotterdamseweg 22 1.9 1.9 3.1 Krimpen a/d IJssel Sleedoornlaan 9 3.0 3.0 4.2 Haastrecht Albert Schweitzerstraat 17 2.4 2.3 4.8 Almere Baljuwstraat 51 1.4 1.4 3.0 Almere Sluis 15 1.2 1.7 2.2 Almere Palembangweg 16 1.1 1.25 1.7 27-1-2015 18
Ammonium [mg N/l] Locatie n Gewogen gemiddelde Mediaan 90% RIVM regen Eibergen 1992-2005 1.0 0.5 4.0 STOWA RWD 2007 daken en wegen 120 2.5 0.8 6.1 Arnhem Brabantweg Arnhem Dordrechtweg Arnhem Burg. Matsersingel Eindhoven Driehoeksbos 5 21 21 39 Schoonhoven Rotterdamseweg 21 0.82 0.73 1.4 Krimpen a/d IJssel Sleedoornlaan 9 1.33 1.30 2.02 Haastrecht Albert Schweitzerstraat 16 1.2 0.97 2.5 Almere Baljuwstraat 51 0.4 0.03 1.7 Almere Sluis 15 0.2 0.03 0.66 Almere Palembangweg 16 0.4 0.03 0.74 27-1-2015 19
Zware metalen Waterbodem Wieringerwerf: toxiciteit Zink, vanadium nikkel, molybideen, kobalt, thallium MTR: 40 μg/l Maximale waarde verspreiding baggerspecie: 563 mg/kg DS 27-1-2015 20
Zink [μg/l] Locatie n Gewogen gemiddelde Mediaan 90% STOWA RWD 2007 regenwater 17 28 22 71 STOWA RWD 2007 daken en wegen 169 194 95 450 Arnhem Brabantweg 47 76 55 130 Arnhem Dordrechtweg 88 152 85 180 Arnhem Burg. Matsersingel 136 97 70 145 Eindhoven Driehoeksbos 5 175 200 300 Schoonhoven Rotterdamseweg (*) 24 53 49 81 Krimpen a/d IJssel Sleedoornlaan (*) 9 51 48 84 Haastrecht Albert Schweitzerstraat 19 192 190 269 Almere Baljuwstraat 51 80 60 150 Almere Sluis 15 86 91 106 Almere Palembangweg (**) 16 31 26 75 27-1-2015 21
Minerale oliën en PAK (aardolieproducten) Somparameter minerale oliën koolstoffracties (C10-C40) In de regel biologisch slecht afbreekbaar Grotere / zwaardere oliën: fysieke effecten 25 ml/m 2 wateroppervlak Vooral door ongevallen / grote lozingen Toxiciteit vooral bepaald door PAK MTR PAK-10 VROM 4.31 μg/l (naftaleen, antraceen, fenantreen, fluoranteen, benzo(a)antraceen, chryseen, benzo(k)fluoranteen, benzo(a)pyreen benzo(ghi)peryleen, indeno(1,2,3 cd)pyreen) 27-1-2015 22
PAK-10 VROM [μg/l] Locatie n Gewogen gemiddelde Mediaan 90% STOWA RWD 2007 regenwater STOWA RWD 2007 daken en wegen 51 0.8 0.3 1.2 Arnhem Brabantweg Arnhem Dordrechtweg Arnhem Burg. Matsersingel Eindhoven Driehoeksbos 5 0.08 0.06 0.11 Schoonhoven Rotterdamseweg 17 0.055 0.036 0.096 Krimpen a/d IJssel Sleedoornlaan 4 0.016 0.013 0.027 Haastrecht Albert Schweitzerstraat 12 0.048 0.055 0.055 Almere Baljuwstraat 51 0.102 0.0475 0.21 Almere Sluis 15 0.071 0.0475 0.156 Almere Palembangweg 16 0.097 0.0475 0.175 27-1-2015 23
Hygiënische betrouwbaarheid 27-1-2015 24
Europese zwemwaterrichtlijn binnenwateren A B C D E Parameter 1 Intestinale enterokokken (kve/100 ml) 2 Escherichia coli (kve/100 ml) Uitstekende kwaliteit Goede kwaliteit Aanvaardbare kwaliteit Referentiemeth oden voor de analyse 200 ( 1 ) 400 ( 1 ) 330 ( 2 ) ISO 7899-1 of ISO 7899-2 500 ( 1 ) 1 000 ( 1 ) 900 ( 2 ) ISO 9308-3 of ISO 9308-1 (1) 95% percentiel (2) 90% percentiel 27-1-2015 25
Escherichia coli [kve/100 ml] Locatie n Gewogen gemiddelde Mediaan 90% STOWA RWD 2007 regenwater STOWA RWD 2007 daken en wegen 26 34000 12000 120000 Arnhem Brabantweg 12 5800 4800 9800 Arnhem Dordrechtweg 15 3200 570 4400 Arnhem Burg. Matsersingel 31 3300000 12000 35000 Eindhoven Driehoeksbos Schoonhoven Rotterdamseweg Krimpen a/d IJssel Sleedoornlaan Haastrecht Albert Schweitzerstraat Almere Baljuwstraat 51 8044 2500 20800 Almere Sluis 15 19992 8000 38200 Almere Palembangweg 16 9525 2100 11800 27-1-2015 26
Pharmaceuticals Niet in RR13 (niet als probleem gezien) Inmiddels wel potentieel probleem Resistentie Volgend symposium? 27-1-2015 27
Nadere blik op Eindhoven Driehoeksbos Parameter 6/7 mrt 13/14 mrt 26/27 mrt 7/8 apr 6/7 mei DWA DWA DWA/ RWA RWA RWA 24h 24h 24h 6h 6h CZV [mg/l] 110 120 170 160 110 ZS [mg/l] 40 31 51 150 36 Ammonium [mg N/L] 40 37 21 2.2 3.0 Kjeldahl [mg N/L] 41 45 30 6.3 5.7 Ortho-P [mg P/L] 3.3 3.2 2.0 0.2 0.2 Fosfor tot [mg P/L] 9.2 9.8 6.2 1.1 0.8 Koper [μg/l] 30 7.1 42 24 24 Lood [μg/l] 5.1 <5.0 30 39 57 Zink [μg/l] 79 26 210 200 360 Min.olie [μg/l] 280 250 460 220 250 PAK10 [μg/l] 0.14 <0.12 <0.12 <0.12 <0.12 E-coli / Enterococcen >50/>200
Beperkte monstername i.c.m. UV-Vis 27-1-2015 29
Waarom grote verschillen? Kenmerken afvoerend oppervlak Invloed op m.n. zink Foutaansluitingen Lijkt het geval bij hoge concentraties NH 4 Moet nog bevestigd door nader onderzoek (Meetfouten) 27-1-2015 30
Foutaansluitingen 27-1-2015 31
Invloed foutaansluitingen Vracht per parameter Per persoon per jaar Per huishouden per jaar Per ha per jaar zonder foutaansluitingen BZV 18 kg 40 kg 7 mg/l: 35 kg 88% CZV 52 kg 114 kg 35 mg/l: 175 kg 65% N-totaal 4,5 kg 9,9 kg 2,5 mg/l: 12,5 kg 79% P-totaal 750 g (*) 1,7 kg 0,23 mg/l: 1,2 kg 142% Koper 4 g 9 g 10 μg/l: 50 g 18% Zink 8 g 18 g 100 μg/l: 500 g 4% Toename door 1 foutaansluiting / ha ( 2%) (**) (*) 2012. Toename pp sinds 1990: 28% (vaatwasmachines) (**) Sluis, Almere-Haven: 8 fout op 7 ha 27-1-2015 32
1 foutaansluiting: > kritische P-belasting 27-1-2015 33
Percentage foutaansluitingen? De Haan et al. (Vakblad) DTS Extrapoleren: 70.000 foutaansluitingen in NL? Ofwel 5% Moons (Vakblad): RioSonic 9% (vuil op regenwater) (bias) 27-1-2015 34
Conclusie Regenwater is niet helemaal schoon Nutriënten: kritische concentraties en vrachten Foutaansluitingen: problematisch Metalen: (beperkt) toxisch + slibkwaliteit Daken: zink Minder uitloogbaar zink voorschrijven werkt? PAK: minder dan gedacht o.b.v. RWD 2007 Hygiënische betrouwbaarheid: Niet in zwemmen Niet in fonteinen / speelwater 27-1-2015 35
27-1-2015 36