hoofdstuk 3 3 Comac, de jongerenbeweging van de PVDA 1. Inleiding Comac is de jongerenbeweging van de PVDA, de Partij van de Arbeid van België. 1 In vele basisgroepen van Comac kennen de leden de PVDA vrij goed. Er zijn immers heel wat gelegenheden om elkaar te ontmoeten, samen dingen te doen en samen strijd te voeren. Comac neemt bijvoorbeeld deel aan de organisatie van ManiFiesta, op initiatief van Solidair (de krant van de PVDA) en de groepspraktijken van Geneeskunde voor het Volk van de PVDA. Vele leden van Comac nemen regelmatig deel aan meetings en debatten die de PVDA organiseert in de verschillende provincies van het land: over de politieke situatie in België, over de campagnes van de PVDA, een historische gebeurtenis enz. Een solidariteitsbezoek brengen aan een stakingspost is ook dikwijls een gelegenheid om PVDA-leden te ontmoeten en te zien hoe zij werken in de sociale strijd. Wij nemen ook deel aan de verkiezingscampagnes, met het organiseren van debatten, maken de eisen van de PVDA in onze omgeving bekend. Er staan ook elke keer Comac-kandidaten op de lijsten van de PVDA. In verschillende afdelingen delen we lokalen. De leden van Comac ontvangen één keer per maand Solidair. En vele leden van Comac zijn ook lid van de PVDA. Maar dat is niet zo in alle basisgroepen of voor alle leden. Sommige leden kennen de PVDA bijna niet. We kunnen de partij niet altijd even gemakkelijk voorstellen in de basisgroepen, en ook niet de band met Comac. Tegenover mensen die wantrouwig staan ten opzichte van de politieke partijen, durven we soms niet praten over het feit dat Comac nu net de jongerenbeweging is van een politieke partij. Dat wekt natuurlijk vragen op bij de leden. Waarom zijn we eigenlijk de jongerenbeweging van de PVDA? Wat betekent dat juist? En wat is de PVDA eigenlijk? 2. Wat is de PVDA? 2.1. Van een studentenrevolte In 1968 vecht een groep studenten aan de universiteit van Leuven voor meer democratie binnen de universiteit. Hun groep heet de Studentvakbeweging (SVB). Die groep zal een heel belangrijke rol spelen in de studentenbeweging aan Nederlandstalige kant op het einde van de jaren 1960. Ze zal zich uitbreiden naar de Universiteit van Gent, waar ze de grootste studentenbeweging zal leiden die er tot nu toe ooit is geweest aan de Gentse universiteit 2. Zij willen inspraak in het beheer van de universiteit en bekritiseren het elitaire karakter van de universiteit. Zij zijn niet de enigen die in opstand komen. Op heel veel plaatsen ontstaan er indrukwekkende studentenbewegingen: in Frankrijk, Duitsland, Italië, Mexico, Japan, de Verenigde Staten enz. De studenten van de SVB van Leuven voelen zich ook betrokken bij de grote gebeurtenissen die op dat ogenblik de wereld beroeren, zoals de oorlog in Vietnam, de guerrillabewegingen in La- 1 Statuten van Comac, artikel 2. 2 Ludo Martens en Kris Merckx, Een kwarteeuw mei 68, EPO 1993. 55
tijns-amerika, de moord op Che Guevara. Tegenover al die sociale bewegingen beseffen zij dat het onrecht zich niet beperkt tot de universiteit van Leuven, maar dat de problemen waarmee zij in Leuven geconfronteerd worden de weerspiegeling zijn van de ongelijkheden die in de hele kapitalistische wereld bestaan. 2.2 tot de opbouw van een politieke partij Dat is het begin van een lange en rijke reflectie. Van waar komen de ongelijkheden? Wie kan ertegen vechten? Hoe? In die tijd zijn de ideeën van Marx erg populair en beïnvloeden ze de sociale bewegingen in sterke mate. Het is dus heel natuurlijk dat deze Leuvense studenten zich naar het marxisme keren. Zij vinden er vele antwoorden op hun vragen. Zo begrijpen ze dat het kapitalistische systeem, gebaseerd op de uitbuiting van de mens door de mens, al deze vormen van onrecht creëert en altijd zal creëren. 3 Zij leren ook dat de werknemers de echte motor zijn van verandering, door de plaats die zij bekleden in de maatschappij. 4 Dat als de studenten de zaken willen veranderen, zij absoluut hun universitaire ivoren toren moeten verlaten om zich aan te sluiten bij de strijdbewegingen van de wereld van de arbeid. En zo gezegd zo gedaan. De jonge studenten van de SVB stortten zich op de strijdbewegingen in de wereld van de arbeid, van de Limburgse mijnen 5 tot de scheepswerven van Antwerpen en de textielfabrieken in Gent. Ze waren bij de eersten in België die groepspraktijken oprichtten, waar gratis gezondheidszorg werd aangeboden. Ze zijn onder de arbeiders en de mijnwerkers gaan werken om te leren van hun ervaring, om te beseffen wat uitbuiting is en om de werknemers te helpen hun strijdbewegingen uit te breiden, de solidariteit te organiseren tussen verschillende mijnen en fabrieken, waarbij ze aan politiek doen met de mensen en niet voor de mensen. 2.3 Een partij met andere principes Maar om al deze strijdervaringen om te zetten in een echte maatschappelijke verandering, was een organisatie nodig, een politieke partij. Die al wie vecht tegen uitbuiting, al wie het systeem wil veranderen verenigt en vertegenwoordigt. Die strijd voert aan de kant van de mensen in vele sectoren van de maatschappij. Die de prioriteit legt bij de strijd van de werkende mensen. 6 Die de strijdervaringen van de arbeidersbeweging concentreert maar ook die van de andere lagen van de maatschappij om ze te kunnen doorgeven aan de volgende generaties. Die analyses ontwikkelt over de nationale en internationale politiek. Die de stem van de werknemers op de agenda zet. En banden smeedt met de communisten van andere landen om hun strijd te ondersteunen en te leren van hun ervaringen. Dat leidde in de loop van de jaren 1970 tot de oprichting van een politieke partij: Amada-TPO, 7 die in 1979 de Partij van de Arbeid van België wordt. De PVDA is dus geen partij als de anderen. Natuurlijk heeft zij een aantal dingen gemeen met andere partijen, zoals opkomen bij de verkiezingen. Of het feit een programma te hebben. Maar het doel is niet om in hetzelfde circus mee 3 Zie hoofdstuk 2 Comac, een communistisch jongerenbeweging, punt 3 In wat voor wereld leven wij?. 4 Zie hoofdstuk 5 Comac, een jongerenbeweging solidair met de werkende mensen. 5 Ja hoor, de Belgische mijnen hebben gewerkt, tot in 1988! 6 Zie hoofdstuk 5 Comac, een jongerenbeweging solidair met de werkende mensen. 7 Alle macht aan de arbeiders Tout le pouvoir aux ouvriers. 56
te spelen als de andere traditionele partijen. Het eerste doel is trouwens niet het winnen van de verkiezingen, zoals de andere partijen. Waarom? Omdat het volgens de PVDA niet in het parlement is dat we de dingen zullen kunnen veranderen, een maatschappij opbouwen op maat van de mensen. 8 Een maatschappij die de noden van de mensen als centrale prioriteit neemt en niet de winstzucht. Op straat zullen we de dingen kunnen veranderen, door aanwezig te zijn op het terrein, in de ondernemingen en de wijken, door strijd te voeren aan de kant van de bevolking. Het is in dat kader dat de PVDA verkozenen wil hebben in het parlement: om de strijdbewegingen van de wereld van de arbeid te ondersteunen en om de belangen van de werknemers veel ruimer te laten weerklinken. De PVDA is daar niet naïef in. Het parlement is enkel een middel dat ons kan helpen om de dingen te veranderen. De strijd voor een rechtvaardige maatschappij hangt af van de krachtverhoudingen, niet van het aantal stemmen of postjes. Dat wil ook niet zeggen dat een deelname aan de verkiezingen volkomen nutteloos zou zijn. Via het parlement heeft onze boodschap een bredere weerklank. Parlementaire verkiezingen zijn bovendien zonder twijfel een indicatie van de krachtverhoudingen in de maatschappij. Vandaag tonen ze ons dat we nog een lange weg te gaan hebben. Iets anders, dat specifiek is voor de PVDA, is haar nationale karakter: waar de andere partijen op politiek vlak de splitsing van België in hun partijstructuur opgenomen hebben en daardoor bijgedragen hebben aan de groei van het separatisme, is de taalgrens voor de PVDA nooit een obstakel geweest. Tweetaligheid wordt in de PVDA als een troef beschouwd, niet als een handicap. Op nationale congressen, activiteiten of vergaderingen zal alles steeds tweetalig zijn, Solidair is het enige weekblad in België waarvan elke editie in beide talen uitgegeven wordt, de groepspraktijken van Geneeskunde voor het Volk zijn verspreid over het hele land, en ook Comac is er trots op een nationale organisatie te zijn. Solidariteit stopt voor ons niet bij de (taal)grens. Enkele eisen van de PVDA op een rijtje gezet: 9 Invoering van een progressieve miljonairstaks op de fortuinen boven één miljoen euro BTW op energie van 21 naar 6%, op kosten van Electrabel Aanwerving van enkele duizenden jongeren waardoor werknemers vanaf 55 jaar met brugpensioen kunnen gaan Invoering van het Kiwimodel om zo de prijzen van geneesmiddelen drastisch te verlagen en om het aanbod in de gezondheidszorg te verbeteren Bedrijven die winst maken, mogen niet massaal afdanken. Doen ze het toch, dan moeten ze alle staatssteun en belastingvoordelen onmiddellijk terugbetalen (de wet-inbev) De schulden van derdewereldlanden aan België kwijtschelden Geen Belgische deelname aan buitenlandse militaire interventies Een federale kieskring, zodat de Nederlandstaligen ook kunnen kiezen voor Franstaligen en vice versa Het behoud en de versterking van een federale sociale zekerheid Een ambitieus plan om alle gebouwen in ons land te isoleren, en op die manier energie te besparen 8 Zie hoofdstuk 2 Comac, een communistisch jongerenbeweging, punt 4 Een andere wereld is noodzakelijk. 9 Voor het volledige partijprogramma, zie www.pvda.be en download de online brochure. Daarnaast zijn ook de teksten van het Achtste Congres van de PVDA een must om te lezen voor wie de partij beter wil leren kennen. 57
2.4 Solidair en GVHV, wat is dat? Solidair Solidair is het weekblad van de PVDA. De krant werd opgericht in 1970 onder de naam AMADA, heet sinds 1980 Solidair en verschijnt in twee talen (Nederlands en Frans). De krant wordt gemaakt door leden en verantwoordelijken van de PVDA. Regelmatig zijn er ook artikels geschreven door leden van Comac. Je vindt er elke week: Een andere kijk op de actualiteit Interviews met syndicalisten, kunstenaars en progressieve bekende figuren Analyses over thema s als het onderwijs, de toegang tot de gezondheidszorg, het milieu, woonbeleid, de politiek van de Europese Unie, vrede, internationale vraagstukken, de levensduurte Getuigenissen en brieven van gewone mensen Nieuws over de strijd in de bedrijven dat je nergens anders vindt Geneeskunde voor het Volk Geneeskunde voor het Volk (GVHV) is een netwerk van elf groepspraktijken die werken volgens het principe van gratis geneeskunde, verspreid over gans België, opgericht op initiatief van de PVDA. Momenteel zijn er een honderdtal gezondheidswerkers actief (artsen, verpleegkundigen, diëtisten, fysiotherapeuten ), samen met ongeveer zestig administratieve medewerkers en honderden vrijwilligers. Geneeskunde voor het Volk telt meer dan 25 000 ingeschreven patiënten. Dien het volk is het uitgangspunt van het eerste uur. Geneeskunde voor het Volk zet zich in voor de dagelijkse noden van de mensen en voor hun recht op gezondheid. Ze engageren zich in de strijd voor een fundamentele maatschappelijke verandering die het recht op gezondheid duurzaam waarmaakt. Geneeskunde voor het Volk is dus een embryo van het samenlevingsmodel dat de PVDA verdedigt. ManiFiesta! Die twee organisaties, Geneeskunde voor het Volk en Solidair, slaan nu de handen in elkaar om ieder jaar één groot Feest van de Solidariteit te organiseren: ManiFiesta. Comac neemt ook deel aan de organisatie van het feest. Wij willen er een groot evenement van maken zoals het Fête de l Humanité in Frankrijk of het Festa do Avante! in Portugal. Het is de enige gelegenheid waar Vlamingen, Walen, Brusselaars en talrijke internationale genodigden elkaar kunnen ontmoeten, niet alleen om te feesten, maar ook om met elkaar te praten en in debatten de discussie aan te gaan en de samenleving van morgen voor te bereiden. Overal in België zijn dag in dag uit duizenden mensen in de weer in de strijd voor meer rechtvaardigheid, tegen ontslagen en sluitingen, voor gratis geneeskunde, voor internationale solidariteit, voor de vrede Al die mensen en nog zo vele anderen brengt ManiFiesta samen. Er worden debatten georganiseerd met spraakmakende gasten uit de 58
hele wereld en een grote alternatieve boekenbeurs. Met stands, workshops en films. Maar ManiFiesta, dat betekent natuurlijk ook ontspanning, feest, muziek uit heel België en allerlei samenkomsten, waar er voor elke leeftijd een eigen ruimte is. Kortom, hier bereiden mensen de toekomst voor met iedereen die gelooft dat een andere wereld mogelijk is. 3. Comac, de jongerenbeweging van de PVDA De jongerenbeweging van de PVDA wordt gesticht in de jaren 1970, wanneer de PVDA nog Amada-TPO heet. De jongeren moesten immers een eigen organisatie hebben om aan politiek te doen en hun strijd en eisen te ontwikkelen. Kortom, een eigen stek. De jongerenbeweging van de PVDA heeft dus een lange geschiedenis 10 en het is in 2003 dat ze haar huidige naam krijgt: Comac. In het voorgaande wilden we duidelijk maken dat een eerste antwoord op de band tussen Comac en de PVDA duidelijk is. Comac heeft zijn bestaan enkel en alleen te danken aan de PVDA. Verder willen we schetsen wat die relatie betekent in de praktijk. 3.1 Comac en de PVDA, organisaties die samen strijd voeren Wat Comac met de PVDA verbindt, is in de eerste plaats dat wij zij aan zij vechten voor dezelfde doelstellingen van een andere maatschappij. Comac werkt en organiseert zijn activiteiten in het kader van de politieke en ideologische oriëntatie van de PVDA. 11 Dat uit zich in vele aspecten van het werk van Comac. Zoals in de inleiding staat, zijn er tal van gelegenheden om samen actie te voeren, ervaringen op te doen en dingen te organiseren: van ManiFiesta tot Dit is Belgisch, over de deelname aan de verkiezingen, aan PVDA-vergaderingen in de eigen streek, stakingsposten, betogingen enz. Maar samen strijd voeren beperkt zich niet tot het deelnemen aan dezelfde strijdbewegingen en acties. De twee organisaties zijn concreet met elkaar verbonden door het feit dat de voorzitter en de vicevoorzitter van Comac deel uitmaken van de Nationale Raad van de PVDA, die beslist over de grote oriëntaties van de partij. Zoals in Comac, wordt de Nati- 10 Zie in het inleidende hoofdstuk, deel 1.1 Korte geschiedenis van Comac vóór het Tweede Congres van Comac. 11 Artikel 2 van de statuten van Comac. 59
onale Raad wordt op het Nationaal Congres van de PVDA verkozen en hij is belast met de leiding van de partij tussen twee congressen in. De leiding van Comac stelt ook regelmatig zijn plannen en projecten voor aan de leiding van de PVDA. Die discussies zorgen ervoor dat de twee organisaties dezelfde richting uitgaan. Het is ook een gelegenheid om standpunten en ervaringen te delen, elkaar advies te geven. De PVDA geeft ons bijvoorbeeld raad op basis van haar ervaring en die van de andere organisaties die overal ter wereld strijd voeren, die van de internationale communistische beweging. Van elke strijd, succesvol of niet, kan een balans opgemaakt worden. Dat dient ervoor om de beweging te versterken door te steunen op de beste ervaringen en dezelfde fouten niet te herhalen. Het feit dat Comac op de strijd is gericht, is bijvoorbeeld niet zomaar uit de lucht komen vallen. Dat is gebaseerd op de balans van ervaringen uit het verleden, waarbij we het gevaar hebben gezien voor een organisatie als de onze om in routine te vervallen, beperkt tot het organiseren van kleine toffe activiteiten, die echter geen enkele impact hebben op de gang van zaken. De PVDA steunt Comac actief De PVDA steunt ons actief op vele andere niveaus. Met haar expertise en een marxistische analyse van verschillende dossiers (de begroting, het nationalisme, het onderwijs ). Dat helpt ons vooruit op het vlak van vorming, maar geeft ons ook perspectieven voor de strijd. Omdat het op basis van een goede kennis van de ons omringende realiteit is dat we beter in staat zullen zijn die te veranderen. De PVDA helpt ons ook voor de vormingen van de Karl Marx school, om te antwoorden op vragen in onze basisgroepen of om workshops te organiseren op het Vredeskamp. Onze banden met de PVDA zijn een kans om in contact te komen met brede netwerken van personen en organisaties die ook strijd voeren tegen onrecht: werknemers, syndicalisten, dokters die gratis geneeskunde beoefenen, progressieve advocaten, buitenlandse revolutionaire organisaties enz. Al deze ontmoetingen kunnen ons uit onze ivoren toren halen en in contact brengen met andere sectoren van de maatschappij die ook tegen onrecht vechten. Op materieel vlak zorgt de PVDA in de mate van het mogelijke voor telefoons, kopieermachines, computers, vergaderlokalen, zalen om onze activiteiten te organiseren enz. Onze leden ontvangen één keer per maand gratis Solidair, het weekblad van de PVDA. Deze krant geeft alternatieve informatie over de actualiteit, het is een goed instrument om debatten op gang te trekken in de basisgroepen van Comac. Het is ook een persorgaan waarin Comac haar campagnes kan promoten, informatie kan geven over haar activiteiten en artikels kan publiceren. en Comac helpt op zijn beurt de PVDA Dat is allemaal geen eenrichtingsverkeer. Ook wij van Comac helpen de PVDA. Als de partij een nieuwe campagne start, vragen wij ons af of die ook interessant is voor de jongeren. Omdat wij elke gelegenheid willen benutten om 60
brede bewegingen te lanceren. Als er dus thema s zijn die zowel de jongeren als de wereld van de arbeid kunnen raken, laten wij die kans niet schieten. In dat geval denken wij na over hoe wij de campagne op een aangepaste manier kunnen ontwikkelen. Zo heeft Comac-studenten meegedaan met de campagne voor de miljonairstaks en hebben de drie sectoren van Comac zich net zoals de PVDA gelanceerd in de strijd tegen het nationalisme in België. Onze strijd en discussies over het onderwijs vormen ook een bijdrage aan de discussie binnen de PVDA over dat thema en aan de uitwerking van haar programma. In het algemeen helpen wij de PVDA om aandacht te hebben voor de thema s die ons raken. De PVDA kan onze eisen dan ook politiek vertalen. Wij denken ook dat de verkiezingen ons allen aanbelangen en dat wij daarin iets te zeggen hebben. Daarom nemen wij altijd deel aan de verkiezingscampagnes, met de organisatie van debatten, het plakken van affiches, het verdelen van pamfletten, het ophalen van peters. We maken de eisen van de PVDA in onze omgeving bekend, op verschillende manieren. Kandidaten van Comac staan op de lijsten om bepaalde punten van het programma te verdedigen en naar voor te schuiven waarrond wij met Comac hebben gewerkt. Wij helpen de PVDA ook door van ManiFiesta een succes te maken. Door het feest zo ruim mogelijk bekend te maken in de universiteiten, hogescholen en wijken waar wij aanwezig zijn. Door deel te nemen aan het samenstellen van het programma, zodat het ook de jongeren aanspreekt. En door mee te helpen aan de voorbereiding en de opkuis na het feest. Tot slot versterkt Comac de PVDA door de PVDA te promoten onder zijn leden en door aan al wie dat wenst voor te stellen om lid te worden van de PVDA. Dat is een bijkomende vorm van engagement. En we blijven ook niet jong. Eens je door alle ervaringen in de jongerenbeweging overtuigd bent dat je georganiseerd moet zijn om dingen te veranderen, dan heb je daarna zin om verder te doen. 3.2 Een ruime mate van initiatief Misschien vragen sommigen zich nu wel af wat dan het echte verschil is tussen Comac en de PVDA. Zijn dat wel echt verschillende organisaties? Anderen daarentegen vragen zich soms af waarom we niet onmiddellijk de jongerenafdeling van de PVDA worden. Waarvoor dient Comac eigenlijk? Ja, Comac is een andere organisatie dan de PVDA en beschikt voor zijn eigen activiteiten over een ruime mate van initiatief bij de keuze van campagnes, zijn interne organisatie, zijn ontwikkelingsprioriteiten enz. Dat we een jongerenorganisatie zijn, is niet alleen maar een andere verpakking. Er zijn belangrijke functies die trouwens aan de basis lagen van de beslissing van de PVDA om een jongerenbeweging op te richten. Ten eerste hebben jongeren specifieke noden, eigen bekommernissen. Wat een 35-jarige spoorwerker of een 55-jarige arbeider van Caterpillar bezighoudt, staat vaak ver van de bekommernissen van een scholier of student. Comac werkt rond thema s die de jongeren betreffen. Soms zijn dat thema s die ook ouderen beroeren, maar niet altijd. Voor ons is het belangrijk om een organisatie te hebben die zich kan concentreren op de behoeften van de jongeren, zonder ons bezig te houden met allerlei thema s die ons (nog) niet raken. Zo kan Comac zijn eigen nationale campagnes lanceren, 61
vaak apart van die van de partij, maar ook soms gemeenschappelijk. Daarom heeft Comac ook een eigen vormingsweekend: de Karl Marx school, met een programma dat aangepast is aan de verwachtingen van de leden van Comac. Al zijn alle Comac-leden ook welkom op de marxistische universiteiten die de PVDA twee keer per jaar organiseert. Als jongeren hebben wij ook nood aan de ruimte om onze eigen ervaringen op te doen. Als wij de hele tijd zouden werken met oudere mensen die veel meer ervaring hebben dan wij, dan zouden wij minder kansen hebben om zelf dingen te lanceren, ervaringen op te doen en fouten te maken. Wij zouden ook minder de kans krijgen om te vernieuwen. En dat geldt voor alle niveaus van verantwoordelijkheid binnen Comac. Of je nu lid, groepsverantwoordelijke, afdelingsverantwoordelijke, sectorverantwoordelijke of zelfs voorzitter bent van Comac, iedereen moet kunnen leren. En daarvoor dus over een ruime mate van initiatief beschikken. Daarom hebben wij onze eigen structuren, onze eigen campagnes, onze eigen congressen. Tot slot is Comac een jongerenbeweging, opgebouwd door jongeren en voor jongeren. Wij willen een brede organisatie, waarin alle jongeren die willen reageren tegen onrecht hun plaats vinden. Daarom moeten we dus allerlei ontspannings- en ontmoetingsactiviteiten, feesten enz. kunnen organiseren. 3.3 Zich aansluiten bij de partij? Lid zijn van Comac impliceert niet dat je lid bent van de PVDA. Net zoals niet iedereen als communist geboren wordt, heeft niet iedereen die zich bij Comac aansluit, automatisch sympathie voor de PVDA, velen kennen de PVDA zelfs nog niet. Comac kan in dat opzicht gezien worden als een plaats waar je een eerste keer kennis kan maken met de PVDA kunt, en haar in de loop van de jaren beter en beter kunt leren kennen. Wel verwachten we dat iedereen accepteert dat we de jongerenbeweging zijn van de PVDA, en dat Comac en de PVDA hand in hand werken. Omdat Comac en de PVDA elkaar wederzijds steunen, hopen we ook dat zo veel mogelijk leden lid worden van de partij. Voor velen is het een logische keuze om lid te worden, sommigen zijn van beide tegelijk lid, anderen zullen nooit lid worden van de PVDA. We blijven niet eeuwig jong, maar dat hoeft geen rem te zijn op ons engagement. Wij hopen dus dat de Comac ers van vandaag de PVDA ers van morgen zullen zijn! 62
nota s 63
nota s 64