2017 2022 Beheerplan vijvers Arboretum Assen Wesley Baas
Inhoudsopgave Inhoudsopgave Pagina 1 1. Voorwoord Pagina 2 2. Algemene informatie Pagina 3 3. Locatie Pagina 4 4. Huidige wet- en regelgeving Pagina 5 5. Subsidie Pagina 5 6. Waterstand in de vijvers Pagina 6 7. Natuurvriendelijke oevers Pagina 7 8. Flora en Fauna Pagina 8 9. Onderhoud beheergroepen 9.1 zaailingen Pagina 8 9.2 Maaien van de oever Pagina 9 9.3 Maaikorven Pagina 10 9.4 Duikers Pagina 13 10. Begroting Pagina 14 11. Arbeidsfilm Pagina 15 12 Conclusie Pagina 16 13. Literatuur en hulpbronnen Pagina 17 1
1. Voorwoord Voor mijn opleiding Cultuurtechniek en Waterbeheer niveau 4 op het Terra Meppel, heb ik een beheerplan geschreven voor het Arboretum Assen, locatie de vijvers. Het Arboretum is een bomentuin van ongeveer 22 hectare. De vijvers van het Arboretum hebben allemaal een natuurvriendelijke oever, voor deze oevers en vijvers maak ik een beheerplan. In dit beheerplan wordt een duidelijk beeld geschapen over het onderhoud en de kosten die daar aan zijn verbonden voor de komende 5 jaar. Aangezien het onderhoud voor een gedeelte door vrijwilligers wordt gedaan, kan dit beheerplan als een handboek worden gebruikt. 2
2. Algemene Informatie Voor wie is het plan bedoeld: Dit beheerplan is geschreven voor het Arboretum Assen, met als doel een 5 jaren visie voor het beheren en onderhouden van de vijvers en oevers. Ook te gerbuiken als handboek. Wie is de eigenaar en wie is waar verantwoordelijk voor: De gemeente is grondeigenaar en verpacht het gebied aan de stichting Het Arboretum, de vrijwilligers zijn verantwoordelijk voor het onderhoud. Ook doet BetaWater een gedeelte van het onderhoud. BetaWater is dochter onderneming van de Water Maatschappij Drenthe, en doet ook alle werkzaamheden op de golfbaan DGCC. Wie doet wat in het onderhoud: Het huidige onderhoud, dat BetaWater op zich neemt, is het maaien van oevers en het maaikorven met de kraan. De vrijwilligers doen de overige werkzaamheden zoals, het bosmaaien van de oevers, verwijderen van begroeiing aan de oever en het vrijsteken van jong groen. Hoe zijn de vijvers in het Arboretum tot stand gekomen: In 1997 is het initiatief genomen om een bijzondere bomentuin in Assen te ontwikkelen. In 2005 is het Arboretum officieel in gebruik genomen. De vrijwilligers wouden dat de vijvers een natuurvriendelijk karakter hadden. Dit door de vijvers met glooiende lijnen aan te leggen, en de oevers langzaam te laten overlopen naar de vijvers. Wat is de doelstelling: Het Arboretum als bomenpark in stand houden en de collectie bomen en struiken verder ontwikkelen en voor een breed publiek toegankelijk houden met veel aandacht voor landschapsschoon, wetenschap en recreatieve beleving. De doelstelling van de vijvers en natuurvriendelijke oevers is, het veranderen van de Flora - en Fauna zodat er andere planten zoals, de kleine zonnedauw en moeraswolfsklauw meer tot hun recht komen. De waterstand van nu is per seizoen heel wisselend, dit willen we meer constant hebben. Wat is de visie: - Natuurlijk karakter - landschappelijke vormgeving - Altijd veilig en goed bereikbaar 3
3. Locatie De locatie is Het Arboretum Assen Ten Oeverstraat 11, 9489 TH in Zeijerveen. Deze locatie heeft een totaal oppervlakte van ongveer 22000 m2. Beheergroepen en aantallen Beheergroep Eenheid Hoeveelheid Vijver A m2 2368 Vijver B m2 399 Vijver C m2 1312 Vijver D m2 946 Vijver E m2 1402 Vijveroever A* m2 960 Vijveroever B* m2 377 Vijveroever C* m2 941 Vijveroever D* m2 938 Vijveroever E* m2 1055 Duikers Stuk 5 *3 meter gemeten rondom het wateroppervlak Plattegrond van locatie 4
4. Huidige wet- en regelgeving Natuurbescherming wet De nieuwe Wet natuurbescherming vervangt vanaf 1 januari 2017 drie wetten: de Natuurbeschermingswet 1998, de Boswet en de Flora- en Faunawet. Ongeveer 500 van de 36.000 diersoorten die in Nederland voorkomen, vallen onder de bescherming van deze wet. De wet kent een aantal verboden, bijvoorbeeld: bepaalde planten mag je niet plukken en dieren mag je niet verstoren, verjagen of doden. In bepaalde situaties mag dit wel, maar daarvoor is dan een ontheffing of vrijstelling nodig. Waterwingebied Het terrein van het Arboretum staat in een waterwingebied, hierdoor zijn er bepaalde eisen en regels. In een waterwingebied gelden vaak regels die dienen om de kwaliteit van het grondwater te beschermen. Bij de aangrenzende golfbaan worden de middelen Primstar en Jepolinex gebruikt, dit om onder andere breedbladige kruiden tegen te gaan. Deze middelen worden in zo verre, kleinschalig gebruikt dat dit geen problemen veroorzaakt voor de kwaliteit van het water. 5. Subsidie De NAM heeft in het kader van haar Leefbaarheidsprogramma een bijdrage van 3000,- aan dit project toegekend. Dit bedrag is speciaal bedoeld voor de aanschaf van een trekker met klepelmaaier. Deze klepelmaaier kan worden gebruikt voor het maaien van de oevers. De WMD levert ook een bedrag waarmee het grootschalig beheer van de vijvers kan worden gefinacierd 5
6. Waterstand in de vijvers De vijvers in het Arboretum zijn aangelegd als zichtbeeld en voor de biodiversiteid. De waterstand in deze vijvers is van seizoen tot seizoen heel verschillend. De bodems van de vijvers zijn van leem houdent zand, hierdoor staan de vijvers droog in de zomer en s winters staat het gebied onder water. Alleen vijver E bij de Pagode is jaarlijks redelijk constant, dit komt door de diepte van deze vijver. Het waterschap Hunze en Aa kan de vijvers niet verbinden met de aangrenzende hoofdwaterafvoer, dit wegens niveau verschil van het water en dat de vijvers dan aan een aantal eisen moeten voldoen, die voor de doeleinden van de vijvers niet toepasselijk zijn. Naar aanleiding van het gesprek met het waterschap, kwamen een aantal mogelijkeheden naar boven om het waterpijl constanter te houden. Om te bepalen hoe de waterstand is rond de vijvers, zou je peilbuizen moeten slaan om grondwaterstand te meten rond de vijvers. Als de grondwaterstand onder de leem houdent zand laag zit, is het misschien een mogelijkheid om de vijvers uit te diepen, door door de zand houdendende leemlaag te graven. Ook is Het een mogelijkheid om water uit de bodem omhoog te pompen. Peilbuis slaan tot diepte van 5 meter, geschatte kosten per peilbuis 250 Grondwaterbron aanleggen geschatte kosten Hoofdwaterafvoer Stroomrichting 6
7. Natuurvriendelijke oevers Een natuurvriendelijke oever is een oever waarbij ruimte is voor planten en dieren. Een natuurvriendelijke oever is zo ingericht dat de gewenste natuur zich daar goed kan ontwikkelen en handhaven. Over de hele breedte van de oever groeit een grote hoeveelheid aan water- en oeverplanten zoals Riet, Kleine lisdodde, Oeverzegge, Holpijp, Veenpluis, Kleine zonnedauw en Moeraswolfsklauw. Waarom een natuurvriendelijke oever? Een steile oever biedt amper leefmogelijkheden voor diverse planten, vissen en andere waterdieren. Bij een natuurvriendelijke oever is die ruimte er wel. Planten trekken verschillende kleine waterdiertjes, vissen, insecten, vogels en zoogdieren aan, die er voedsel kunnen zoeken, schuilen of zich voortplanten. Veel waterplanten hebben een zuiverende werking. Ze zijn behalve mooi om te zien dus ook goed voor de waterkwaliteit. 1 Bloemrijk grasland 2 Vegetatie van vochthoudende grond 3 Vegetatie van natte ruigtes 4 Moerasplanten inondiep water 5 Moerasplanten in dieper water 6 Drijfbladplanten 7 Onderwaterplanten. 7
8. Flora en Fauna Het verder ontwikkelen en het in stand houden van de Flora en Fauna met een diverse vegetatie van oeverplanten en waterplanten waarin water- en oeverdieren een geschikt leefgebied vinden. Aanwezige oever beplanting Moeraswolfklauw (Lycopodiella inundata) Kleine zonnedauw (Drosera intermedia) Veenpluis (Eriophorum angustifolium) Moerasandoorn (Stachys palustris) Grote kattenstaart (Lythrum salicaria) Gewone dopheide (Erica tetralix) Late guldenroede (Solidago gigantea) Pitrus (Juncus effusus) Grote brandnetel Lisdodde Riet Pinksterbloem Paarse dovenetel Vingerhoedskruid Jakobskruiskruid Ridderzuring Akkerdistel Wilde gagel Haarmos Oeverzegge Gele lis gewone dotterbloem Brem Wilg Berk (Typha latifolia) (Phragmites australis) (Cardamine pratensis) (Lamium purpureum) (Digitalis purpurea) (Jacobaea vulgaris) (Rumex obtusifolius) (Cirsium arvense) (Myrica gale) (Polytrichum) (Carex riparia) (Iris pseudacorus) (Caltha palustris) (Cytisus scoparius) (Salix) (Betula Pendula) Aanwezige water beplanting Fonteinkruid (Potamogeton) Waterpest (Elodea) Waterlelie (Nymphaea alba) Pijlkruid (Sagittaria sagittifolia) holpijp (Equisetum fluviatile) 8
Veel voorkomende fauna Kleine watersalamander Kikker Bloedzuiger Waterjuffer Beekjuffer Libelle Schaatsrijder Zoetwaterslakken Wilde eend Aalscholver Blauwe reiger Visdief Staafwants Rietzanger Waterinsecten Rietvoorn In de Pagodevijver ( vijver E ) zijn goudvissen aangetroven, deze zijn niet gewenst, omdat ze niet thuis horen in dit ecosysteem. Het aantal waargenomen goudvissen zou geen drastische gevolgen hebben voor dit ecosysteem. Toch wordt aanbevolen deze goudvissen zou snel mogelijk te verwijderen, om mogelijke voortplanting te voorkomen. 9
9.1 Zaailingen Huidige situatie In de huidige situatie zijn 90% van de wilg zaailingen verwijderd, dit om overbegroeiing tegen te gaan. De overige 10% van de wilgen (Salix), blijven staan omdat dit een belangrijke drachtplant is voor de bijen. Onderhoud Jaarlijks onderhoud aan het verwijderen van de zaailingen is noodzakkelijk, om te voorkomen dat de oevers dicht gaan groeien en verlanden. Opslag van berken en de 90% van de wilgen verwijderen door uitspitten. Jaarlijks berk zaailingen verwijderen (uitspitten) Wilg zaailingen incidenteel laten staan, niet groter laten worden dan een stam diameter van 10 cm Verwijderen van zieke zaailingen 10
9.2 Maaien van de oever Definitie Het terugbrengen van de vegatatie tot de gewenste hoogte. Huidige situatie In de huidige situatie is er een breed assortiment van wilde beplanting aanwezig, Dit is goed voor de flora en fauna. Doel en visie Het doel is dat er veel verschillende soorten beplanting aanwezig is, dit willen we bereiken door het verschralen van de bodem en het afvoeren van het maaisel. Norm Na het afvoeren geen maaisel meer aanwezig op de oevers, dit op de oevers te verschralen. Onderhoud Maaien doen we met een trekker met een klepelarm. Jaarlijks maaien van de oevers is noodzakkelijk, om te voorkomen dat de oevers dicht groeien. Ook het afvoeren is hierin een belangrijk proces voor het verschralen van de oever. De oevers worden gemaait in een mozaiek beheer, het ene jaar de oost oever en en het andere jaar de west oever. Bij het maaien worden stengels van riet (en andere vegetatie) op ongeveer 10 cm boven waterniveau afgemaaid. Jaarlijks in het najaar maaien van de oevers, we maaien in het najaar Afvoeren van het maaisel, verwerken als een broedhoop in het terrein Zonnedauw en moeraswolfsklauw markeren, deze zone niet maaien Vervanging Niet van toepassing, de natuur vervangt de begroeiing 11
9.3 Maaikorven Definitie De hydromotor laat de messen via de aandrijfarm heen en weer bewegen. Planten onder- en boven water, die zich tussen de messen bevinden, worden afgesneden. Door de trekkende beweging van de gehele maaikorf wordt het maaisel opgevangen in de korf, die op de kant van de sloot of in de berm geleegd kan worden. Huidige situatie In de huidige situatie zijn de vijvers vol gegroeid met waterplanten. Doel en visie De vegetatie heeft een functie als schuilplaats en als voedsel voor de dieren, hierom maar een derde jaarlijks verwijderen. Norm Alle vijvers jaarlijks maaikorven, beheren in mozaiek beheer. Met de kraan minstens 3 meter van de waterkant blijven, ter bescherming van de flora en fauna. Onderhoud Elk jaar wordt een derde van alle vijvers gemaaikorft, dit doen we zodat de flora zich goed kan herstellen. Jaarlijks in het najaar maaikorven, omdat de flora en fauna zich heeft kunnen voortplanten en ontwikkellen. Bij kleine werkzaamheden is het mogelijk dat een krooshark wordt gebruikt Vervanging Niet van toepassing, de natuur vervangt zelf de vegatatie. 12
9.4 Duikers Definitie Een duiker is een civieltechnisch kunstwerk. Het is een kokervormige constructie, gelegen in een weg of toegangsdam, die is bedoeld om wateren met elkaar te verbinden. Ook kan een duiker worden aangelegd indien een waterweg een watergang kruist. Huidige situatie In de huidige situatie zijn er 5 duikers, 4 van deze duikers zijn verbonden met de vijver. 1 duiker staat in verbinding met de aangrenzende sloot voor het afvoeren van het te veel aan water. De duikers zijn aan de uiteinden draaibaar, hierdoor kan het waterpeil kleinschalig worden geregeld. 1 duikers is beschadigd deze moet worden vervangen. Doel en visie Het doel is het afvoeren van te veel water, het te veel aan water word afgevoerd naar de aangrenzende sloten. Norm Er mogen geen technische gebreken zijn aan de duikers, dit houdt in geen scheuren of afgebroken stukken buis. De duikers moeten ook schoon van binnen zijn zodat de waterafvoer optimaal is. Onderhoud De duikers dienen met enige regelmaat gecontroleerd te worden op technische gebreken. Bij begroeiing voor de duikers dient deze te worden verweidert, mechanisch of handmatig. Chemische bestrijding is uitgesloten. Vervanging In dien noodzakelijk, bij gebreken of beschadiging, dient de duiker te worden vervangen. 13
10.Begroting In deze begroting is een duidelijk beeld geschept wat het gaat kosten als de werkzaamheden worden uitbesteed, en wat ze besparen als ze het zelf doen. Werkzaamheden zijn incl. personeel 14
11. Arbeidsfilm 15
Primstar jepolinex 12. Conclusie 16
De wisselde waterstand is op te lossen met grootte ingrepen, waarbij een deel van de flora en fauna zal worden aangetast. Ook de kosten voor beide ingrepen zijn duur en kunnen ook een blijvende kostenpost zijn wegens stroombehoefte. De werkzaamheden die moeten worden uitgevoerd om de flora en fauna verder te laten ontwikkellen staan beschreven in het beheerplan. De kosten bij deze werkzaamheden kunnen laag worden gehouden door veel uit te laten voeren door de vrijwilligers. Door de uitbreiding van de onder ander de moeraswolfsklauw en de kleine zonnedauw is te zien dat de natuur in het gebied zich steeds verder door ontwikkeld. 17
Omtrek Opp. Vijver A 212 m 2368 m2 Vijver B 118 m 399 m2 - Vijver C 262 m 1312 m2- Vijver D 223 m 946 m2- Vijver E 150 m 1402 1328 Oever A 230 m 960 m2 Oever B 132 m 377 m2 Oever C 276 m 941 m2 Oever D 242 m 938 m2 Oever E 1055 2216 totaal 18
Oever + vijver A 230 m 3328 m2 Oever + vijver B 132 m 776 m2 Oever + vijver C 276 m 2253 m2 Oever + Vijver D 242 m 1884 m2 Literatuur en hulpbronnenlijst Hulpbronnen: Jorn Kanninga Chris Kombrink Simone Bakker Melchior Leutscher http://www.rvo.nl/onderwerpen/agrarisch-ondernemen/beschermde-planten-dierenen-natuur/flora-en-faunawetffw?ns_source=google&ns_mchannel=cpc&ns_campaign={campaign}&ns_linkname ={adgroup}&gclid=cjdp7ejeh9acfwiq0wodb8gdtg http://www.vlinderstichting.nl/content.php?id=250 https://nl.wikipedia.org/wiki/waterwingebied https://planther.nl/waterplanten/ https://ecogroen.nl/thema/wetnatuurbescherming/?gclid=cnn83r7ktnicfael0wodwf0hqw https://www.rijnland.net/over-rijnland/wat-doet-rijnland/downloads-taken/handreikingnatuurvriendelijke-oevers.pdf https://www.gemeentebest.nl/data/downloadables/6/0/3/3/beheerplan-bos-ennatuur.pdf http://www.floravannederland.nl/home/ 19