2011update l Start eigen praktijkschool onderwerkwijs l Hosting ict, trend in de retailmarkt l Stofvrije automatiseringsklus PST-fabriek ARN
Column Hollander & Hollander Zonder samenwerking geen duurzame innovatie Duurzaamheid en samenwerking, twee begrippen die als een rode draad door deze editie van de Update lopen. De projecten van hollander techniek waar u in deze uitgave over leest, staan in het teken van duurzame technologie en energiezuinige oplossingen. Projecten die steeds vaker worden ingegeven door strategisch samen werken. Om voor onze klanten te kunnen innoveren, zoeken we actief andere bedrijven op. Voor opdrachtgevers die turnkeyoplossingen willen, zijn verschillende partijen nodig die ieder hun eigen kennis en talent inbrengen. Klanten in de industrie, de retail en de utiliteitsbouw hebben al volop kennisgemaakt met onze aanpak. Baanbrekende innovaties komen niet tot stand zonder samenwerking. Met strategische partnerships bieden we toegevoegde waarde en kunnen we onderscheid maken voor onze klanten. Het werk dat hollander techniek aflevert, wordt hoog gewaardeerd. In klant tevredenheid scoren we gemiddeld een dikke acht, weten we uit onderzoek dat onlangs is uitgevoerd. Daar zijn we trots op, maar we zijn er nog niet. We willen dit niveau niet alleen vasthouden, maar deze prachtige score nog verder opvoeren. Er zijn ook klanten die minder tevreden zijn, maar daar gaan we gericht aandacht aan besteden. Duurzaamheid Wat ons opvalt is dat nog niet alle klanten helder op het netvlies hebben wat wij allemaal op het gebied van milieu en duurzaamheid doen. Dat willen we beter voor het voetlicht brengen. Bij ons kantoorpand in Amersfoort gaan we energie opwekken met een windturbine en bij al onze vestigingen willen we een oplaadpaal voor elektrische auto s plaatsen. Zo investeren we in elektrische mobiliteit. We zijn er trots op dat we door VNO-NCW zijn verkozen tot één van de honderd duurzame bedrijven in de regio Stedendriehoek. Milieumanagement is helemaal niet nieuw voor ons. Al dertien jaar geleden schaften we voor ons kantoorpand in Apeldoorn een warmtepomp aan en kwamen er zonnepanelen aan de gevel te hangen. We hebben daarin geïnvesteerd, omdat we zelf vonden dat het moest. Onlangs werd ons milieumanagementsysteem ISO 14001 gecertificeerd. We tonen hiermee aan dat duurzaamheid goed tussen onze oren zit. We werken systematisch aan het verbeteren van onze milieuprestaties. Maatschappelijk verantwoord ondernemen vraagt echter niet alleen aandacht voor het milieu, maar ook voor de mens. Daarom kiezen we o.a. voor het ondersteunen van maatschappelijke initiatieven in de regio. Ook dat doen we al jaren. Emmy Hollander en Erik Hollander Een goed geschenk Ook dit jaar steunden wij met kerst weer drie goede doelen. Op basis van uw reactie op onze kerstkaart konden we zorglocatie Triade in Lelystad verblijden met een bijdrage van 1.940, voor de aanschaf van een elektrische duo fiets. Zorgboerderij De Modderkolk in Loenen ondersteunden wij met 2.700, en het Kinder tehuis in Bulgarije werd eveneens verblijd met een gift van 2.700,. 2 hollander techniek update 2011
Hollander techniek start eigen praktijkschool Trekpleister voor technisch talent Vol trots laat Burghout de gloednieuwe praktijkruimte in de hollander-vestiging in Apeldoorn zien. Hier kunnen ze in een systeemplafond complete installaties aanleggen, wijst hij naar de maagdelijk houten wanden en het open plafond. In acht weken rouleren de monteurs-in-opleiding langs de disciplines utiliteit, ICT, paneelbouw, beveiliging, industrie en winkelautomatisering. We zijn een veelzijdig bedrijf en komen bij klanten die meer dan een standaardoplossing verwachten. De extra benodigde bagage aan technische kennis willen we onze medewerkers zo vroeg mogelijk meegeven. Ben Aalderink (links) en Theo Burghout In het eerste jaar starten bij hollander techniek acht leerlingen, die aan het ROC de beroeps begeleidende leerweg (BBL) tot elektro monteur volgen. In de schoolbanken welteverstaan. Met een uitgebreide basistraining willen we de kwaliteit van onze nieuwe medewerkers op hoog niveau brengen en houden. De markt voorziet niet meer in een gedegen praktijkopleiding. Door iets extra s te doen onderscheiden we ons bovendien op de krappe arbeidsmarkt, vertelt hoofd P&O Theo Burghout. Competenties De monteurs met wie de leerlingen het veld ingaan, hebben een intensieve training tot werkplekbegeleider gehad. Onze monteurs voelen zich erg betrokken en hebben zelf een lijst gemaakt van competenties waar de leerlingen aan moeten werken, zoals een goede materialen- en gereedschapskennis maar ook schoon en veilig werken, zegt praktijkbegeleider Ben Aalderink, die de pupillen onder zijn hoede heeft. Iedereen ziet het belang ervan in. Dit zijn wel de technici van morgen. Maar het belangrijkst is dat ze hier ontdekken hoe leuk het vak is. Hollander techniek bezit al de positie van Erkend Leerbedrijf. Ook de pas opgerichte praktijkschool heeft een erkenning van de overheid. Bedrijfsleider Zoetbrood na 35 jaar met pre-pensioen Afscheid van een duurzaamheidsspecialist Begin april is bedrijfsleider Gerard Zoetbrood van hollander techniek met pre-pensioen gegaan. Hij was een van de drijvende krachten achter het bedrijf en man van het eerste uur naast oprichter Jan Hollander. Zoetbrood was nauw betrokken bij de bouw van het duurzame kantoor van hollander techniek in Apeldoorn eind jaren negentig. We wilden dit gebouw op een slimme manier van energie voorzien. Niet alleen vanwege het milieu en de hoge energiekosten, maar ook om klanten het goede voorbeeld te geven, vertelde de duurzaamheidsspecialist destijds in de talrijke interviews over het groene gebouw. Zoetbrood blijft twee dagen in de week actief als adviseur bij de afdeling Duurzaam en Innovatie en is verder betrokken bij Duurzaam Energie Apeldoorn (www.de-a.nl). Een afscheidscadeau werd gevonden in een mobiele hightech werkbank die de brede expertise van hollander techniek illustreert. De door collega s in elkaar gezette werkbank beschikt over onder meer toegangscontrole, bedieningspakket SCADA en een camerasysteem. Gerard Zoetbrood leest voor uit eigen werk anno 1976. hollander techniek update 2011 3
Partnership goed voor kennis, innovatie en marktmacht Hollander techniek succesvol in strategisch samenwerken Samenwerking maakt meer mogelijk. Door succesvolle allianties worden productketens met elkaar verbonden, zegt commercieel manager Jacob Brobbel van hollander techniek. Door samen te werken in de keten kun je de time-to-market verkorten. Bovendien zit je in een vroegtijdig stadium met elkaar aan tafel. Je krijgt beter inzicht in productieprocessen doordat iedereen direct zijn kennis kan inbrengen, en niet achteraf, vult zijn collega en business-consultant André Simonse aan. In de industrie en de retail neemt hollander techniek al deel aan een groot aantal samenwerkingsverbanden, denk aan het Innovatienetwerk Stedendriehoek waar in de krachten onder meer worden gebundeld met cv-ketel fabrikant Nefit. Ook in de utiliteitsbouw ontstaan vormen van samenwerking. In de corporatie E.nu Veluwe richt hollander techniek zich met vier andere bedrijven op duurzame en energie zuinige oplossingen voor gebouwen en woningen. Innovatie door samenwerking Eigenlijk is strategische samenwerking een soort huwelijk. Je investeert langjarig in een relatie, niet in het licht van een concreet project maar om kennis op te bouwen, te innoveren en samen marktkansen te creëren, vertelt Brobbel. Als in een goed spelend voetbalteam kun je sneller reageren als de klant iets wil. Je bent voldoende op elkaar ingespeeld en je hebt de instrumenten en kennis beschikbaar om snel tot resultaat te komen. Volgens Simonse is er lef voor nodig om met meerdere partijen bij een klant aan te komen met het voorstel en gezamenlijk vraagstukken op te pakken. De focus moet juist niet meteen op techniek liggen. Zorg er eerst voor dat je het vraagstuk helder krijgt en werk aan een totaaloplossing. Later komt de techniek wel. Dit soort uitdagingen pakken we graag op. Ketenintegratie Pas Reform, de internationale fabrikant van broedmachines in de pluimveesector, ziet de vraagstelling op de markt veranderen. Klanten vragen niet alleen om machines, maar ook om het inrichten van het hele gebouw of proces. Om in deze behoefte te voorzien, werkt Pas Reform samen met partners die hier de kennis voor aan kunnen leveren. Hollander techniek vervult bij turnkey-projecten een belangrijke rol in het ontwerp en de engineering van technische instal laties. Brobbel: Met onze diensten geven we efficiënt invulling aan procesinnovatie en zorgen we er mede voor dat Pas Reform voorop blijft lopen in de markt. Groen gebouw stelt bouwbegeleiding op proef Het nieuwe districtskantoor van Rijkswaterstaat in Assen, pal aan de A28, is een pareltje van duurzame bouwkunst. Het door het Rotterdamse architectenbureau 24H ontworpen kantoorpand heeft een markante, zwarte betonnen gevel, maar is voor het merendeel uit hout opgetrokken. Het gebouw heeft zonnepanelen, warmte-koudeopslag en een zeer innovatief ventilatie- en klimaatsysteem. De lucht behandeling gaat via de vloeren. De architect wilde geen luchtkanalen, kabelgoten en cv-leidingen in de plafonds. Hollander techniek was verantwoordelijk voor de bouwbegeleiding. Adviseur werktuigbouwkundige installaties Kees Jansen van hollander techniek blikt terug: Het was een logistieke puzzel om alle installaties in de vloer te krijgen. Op de vloer moet immers ook worden gelopen. Voor het storten van de vloer was dan ook een strakke planning nodig. Het resultaat is er naar. Het gebouw is in mei keurig vóór de deadline opgeleverd. 4 hollander techniek update 2011
SaNiPhos: kruisbestuiving procestechnologie en engineering Kleine boodschap nuttig hergebruikt Welkom bij Europa s eerste urineverwerkingslijn. Sinds oktober vorig jaar verwerkt een unieke fabriek in Zutphen menselijke urine tot een fosfaatrijke basisgrondstof. Hollander techniek tekende voor de volledig geautomatiseerde besturing van deze procesinstallatie van afval- en bouwbedrijf GMB. De strakke regeling van de temperatuur en andere vereisten aan ons proces zijn cruciaal, vertelt projectleider Ferdi van Rossum. Alleen zo zijn we in staat een duurzaam en nuttig restproduct terug te winnen. DUURZAAM We komen in een smetteloze fabriekshal waar een groot spandoek met de naam SaNiPhos de urineverwerkingslijn siert. Onze water technologietak bezit een rijke expertise in biologische zuiverings processen. Voor het verwerkingsproces van urine zetten we eveneens bacteriën in, zegt Van Rossum wijzend op een enorme buffertank waarin micro-organismen ureum (het hoofdbestanddeel van urine) in ammonium omzetten. Dat levert na verdere bewerking twee rest stromen op: ammoniumsulfaat (dat onder meer als meststof in de landbouw zijn toepassing vindt) en struviet. Van Rossum laat een lichtbruin poeder zien dat in een felblauwe tank wordt opgevangen. Voor het fosfaatrijke materiaal ligt een grote toekomst in het verschiet, namelijk hergebruik in de kunstmestindustrie. De voorraad natuurlijk beschikbaar fosfaaterts in de wereld is eindig. Een vervanger is op termijn noodzakelijk om voldoende voedsel te kunnen verbouwen voor de uitdijende wereldbevolking. Als we urine bij de bron scheiden, licht Van Rossum een ander voordeel toe, scheelt dat alleen al in de zuiveringsdruk op de rioolwaterzuivering. Urine vormt slechts één procent van het totale afvalwater, maar is wel goed voor 75 procent van de stikstof en 54 procent van het fosfaat in afvalwater. Het juiste samenspel De SaNiPhos-installatie kan jaarlijks vijf miljoen liter urine aan, omgerekend zo n dertien miljoen kleine boodschappen. Wekelijks wordt er circa 20 duizend liter urine van Moeders voor Moeders verwerkt, de organisatie die het hcg-hormoon terugwint voor de productie van vruchtbaarheidsmedicijnen. Verder wordt de gescheiden opgevangen urine van bezoekers van concerten en andere evenementen in Zutphen gerecycled. Van groot belang is dat de micro-organismen onder de juiste omstandigheden hun werk kunnen doen en ook het verdere verwerkingsproces stabiel is. Hollander techniek verzorgde het samenspel van temperatuursensoren, ph-sensoren en niveaumeters bij de tanks en andere regeltechnische componenten, dat nauwgezet de voortgang van het proces bewaakt. We hebben het proces nu prima onder de knie. De werking van de verschillende onderdelen van de installatie is gewaarborgd, benadrukt Van Rossum. De samenwerking is ook hollander techniek goed bevallen, stelt manager duurzaam en innovatie Kees Prins. Het bijzondere aan dit project is de kruis bestuiving tussen procestechnologie en engineering. We maken prima gebruik van elkaars kennis. Door goed te sparren zijn we tot dit uitstekende eindresultaat gekomen. Ferdi van Rossum van GMB RETAIL Snelle make-over bankshop ABN Amro De bankshop op de Dam is met dagelijks duizend bezoekers een van de grootste filialen van van ABN Amro. Het karakteristieke gebouwencomplex, waar het bankfiliaal zich in bevindt, is de afgelopen jaren grondig gerestaureerd en verbouwd. In de vernieuwde bankshop zelf op de begane grond en de eerste en tweede verdieping van het statige gebouw is door hollander techniek een variëteit aan technische installaties toegepast, waaronder brand- en inbraakbeveiliging, een datanetwerk en een camera- en toegangscontrolesysteem. De oplevering gebeurde in slechts enkele maanden. Wat voor veel hectiek op de bouwlocatie zelf zorgde. De bouwplaats was een dagelijkse heksenketel, waar zo n vijftig man continu rond liepen, onder wie elf monteurs van hollander techniek. Wat het nog eens extra lastig maakte was dat op deze historische plek in het hartje van Amsterdam geen parkeermogelijkheden zijn en ook geen ruimte voor de opslag van materialen is. Het maken van lange dagen leidde tot het succes van een snelle oplevering. Eind 2010 ging de bank shop weer open. hollander techniek update 2011 5
INDUSTRIE & IT Stofvrije automatiseringsklus bij nieuwe PST-fabriek ARN Afgedankte auto nog slimmer hergebruikt In krap een jaar tijd is in het Gelderse Tiel een gloednieuwe fabriek uit de grond gestampt voor het recyclen van auto s. Reststromen van geshredderde autowrakken worden in een ingenieus samenspel van zo n vijftig scheidingsmachines tot nieuwe afzetproducten verwerkt. De ambitie is om met de Post Shredder Technologie (PST) uiteindelijk 95 procent van de Nederlandse autowrakken te recyclen. Misschien gaan we daar nog wel overheen, zegt manager techniek Ron van der Leeuw van Auto Recycling Nederland (ARN). Het is een uitdaging om al die machines aan de gang te krijgen. Dit is echt mijn ding! Hollander techniek helpt hem daarbij. De recycling van af gedankte auto mobielen is vandaag de dag een uitgekiend proces van shredderen en scheiden. Op het smetteloos schone bedrijfsterrein van ARN in Tiel voeren vrachtwagens vermalen resten van oude auto s aan. Elders in het land zijn accu s, banden, olie, vloeistoffen en bruikbare onderdelen al verwijderd. Wat over bleef is vermalen door een shredderbedrijf. In de nieuwe PST-fabriek wacht een goed uitgerust machinepark om mineralen, metalen, kunststoffen en vezels terug te winnen. De verwerking van oude auto s gaat voortaan nog efficiënter. De auto demontagebedrijven hoeven niet langer bepaalde materialen vooraf te verwijderen, zoals bekleding, bumpers en wieldoppen, vertelt Van der Leeuw die tekst en uitleg geeft bij de gekleurde modules van scheidingsinstallaties die elk een verschillende reststroom behandelen. Korte doorlooptijd Hollander techniek tekende voor de volledige besturing van de fabriek (behalve de software) en de elektrotechnische installatie. De directievoering voor de bouw van de PST-fabriek is in handen van Topec uit Papendrecht. Wat dit project voor ons uniek maakt, zegt projectleider Ad van Vreeswijk van hollander techniek, is dat we in een korte doorlooptijd van een paar maanden tienduizend uren hebben gemaakt. In de PST-fabriek is 45 kilometer aan bekabeling aangelegd. De aanleg ervan tussen de compact gebouwde recyclingmachines was precisiewerk. Alles moest op elkaar worden afgestemd, aldus Van Vreeswijk. Onze eisen waren hoog, legt Van der Leeuw uit. De bekabeling moest stofvrij worden opgeleverd, laat hij de overdekte kabelgoten zien en stekkers met stofdichte kapjes. In hun behuizing van kunststof buizen zijn de kabels nogmaals afgedicht. Van der Leeuw: Het hele proces moet zo schoon mogelijk zijn. Essentieel is dat onze machines door kunnen blijven draaien. Projectmanager Mark Vroegop van Topec vindt dat hollander techniek een geweldige prestatie levert. Wij kunnen deze opdracht alleen maar realiseren dankzij de goede afstemming en de korte lijnen met hollander techniek. Volgens Vroegop past de flexibele opstelling zeer bij Topec als no-nonsense main-contractor. Uiteindelijk zetten wij deze prestatie samen neer. 6 hollander techniek update 2011
Interne transportlijn Hasbro (Ierland) in korte tijd omgebouwd Productiesimulatie werpt zijn vruchten af De uitdaging liegt er niet om: vervang binnen één week de volledige besturing van het transportsysteem op de Ierse productielocatie van spelletjesfabrikant Hasbro. Zonder een realtime simulatie van de interne goederenstroom was dat niet mogelijk geweest, stelt Henk-Jan Scholman, manager software engineering industrie van hollander techniek. De simulatie stelde ons in staat de software vooraf uitvoerig te testen. Onze expertise in baanbesturingssystemen hebben we verrijkt met deze ervaring in het virtueel nabouwen van zo n systeem. INDUSTRIE & IT Het ruim één kilometer lange rollenbaan systeem vormt de slagader van de productie op de vestiging van Hasbro in het Ierse Waterford, zo n 150 kilometer ten zuidoosten van de hoofdstad Dublin. Daar worden bekende spellen als Risk, Monopoly, Dr.Bibber en 4 op een rij gemaakt voor de Europese markt. Het interne logistieke systeem is de verbindende schakel tussen de aanvoer van grondstoffen en onderdelen, de productie lijnen, het magazijn en de expeditie. Als het transportsysteem stopt, staat binnen een kwartier de productie stil, legt Scholman uit. De besturing van het 230 rollenbanen tellende pallettransportsysteem bestaat uit een 300-tal sensoren, twintig barcode scanners, zeven schakelkasten, een PLC met besturings software, een SCADA-server, allemaal verbonden met het nieuw aangelegde ProfiNET communicatienetwerk. Het volledig geautomatiseerde transport systeem is geïntegreerd met het ERP-systeem van Hasbro dat de planning en logistieke afhandeling van de productie regelt. Het systeem was aan het eind van zijn levens duur. Daarom is voor een volledige upgrade gekozen. 3D-simulatie Om de backbone van Hasbro s productielijn te vernieuwen werd met simulatiesoftware een 3D-simulatiemodel gemaakt. Software-engineer Wouter Hooman van hollander techniek laat met enkele muisklikken het transportsysteem in zijn geheel virtueel passeren op een enorm beeldscherm. We kunnen tot op de millimeter op het transportproces inzoomen. We kunnen de besturingssoftware vooraf nauwkeurig testen, instellen en een-op-een meenemen naar de praktijk. Met deze simulatie kunnen we de risico s voor de klant minimaliseren, voor als hij de productie weer in bedrijf neemt. Knelpunten kun je zo veel mogelijk vooraf al oplossen. Dat hoeft niet meer ter plekke, wat niet alleen tijdrovend is maar ook veel stress oplevert, zegt Hooman. Met de simulatie kunnen we van tevoren een slimme en gedetailleerde dienstregeling voor het interne transportproces maken, vat Scholman samen. Simulatie verder onderzocht in partnership Hollander techniek werkt met logistieke specialist Ergo-Design en CV-ketel fabrikant Nefit samen om productielogistieke vraag stukken op te lossen met behulp van simulatie. Onze rol is ervoor te zorgen dat het simulatiemodel van voldoende detail niveau is om de productie-automatisering te kunnen testen, legt Scholman uit. De strategische samen werking is nuttig, stelt hij, want vaak worden we achteraf pas gevraagd om de besturing van een productieproces aan te passen. Dan ontdekken we in een te laat stadium dat er kostbare seconden in een proces verloren gaan. Nu kunnen we onze kennis veel eerder inbrengen. hollander techniek update 2011 7
DUURZAAM Hollander techniek sterk in laadpalen E-rijder op zijn wenken bediend In ons land wordt de komende jaren een nieuwe infrastructuur voor elektrische mobiliteit uitgerold. Er zal een netwerk van oplaadpunten ontstaan waar de elektrische automobilist zijn voertuig op kan laden. Zonder de garantie dat hij zijn auto op kan laden begint hij niet aan elektrisch rijden. Hollander techniek, DBT en AC-CC gaan 350 publieke laadpalen voor elektrische auto s verzorgen in opdracht van de stichting e-laad.nl. DBT die binnen dit project de laadobjecten levert is een in Noord Frankrijk gevestigde marktleider op het gebied van oplaadmogelijkheden. Zij zijn ruim 20 jaar actief en hebben in middels ruim 6000 laadpalen geleverd over de hele wereld. Hollander techniek voert de Site Acceptance Test (SAT) op locatie uit en is verantwoor delijk voor het correctieve en preventieve onderhoud. Stiching e-laad.nl Stichting e-laad.nl ontwikkelt publieke oplaadpunten voor elektrische auto s door heel Nederland om elektrisch rijden mogelijk te maken. Zij helpen gemeenten, automobilisten en andere partijen op weg met elektrisch rijden voor een duurzame toekomst. Waterstofbus Arnhem ook aan electrische laadpaal In juni werd de eerste oplaadkast voor de waterstofbus in Arnhem geleverd door adviesbureau AC-CC en geïnstalleerd door hollander techniek. De Gelderse stad profileert zich als waterstofstad. Samen met de provincie Gelderland en de Stadsregio Arnhem Nijmegen wil de Rijnstad de komst van de alternatieve milieu vriendelijke brandstof stimuleren. De HyMove-bus heeft een brandstofcel, die de stroom produceert waarop de bus rijdt. De groene stadsbus maakt amper geluid en stoot alleen maar water uit. De brandstof haalt vervoerder Connexxion op het eerste waterstof station in ons land op het voormalige Akzo-terrein in Arnhem. De elektriciteit uit de oplaad - kast is nodig, legt Veldhuis uit, om het batterijpakket van dertig in serie geschakelde batterijen te balanceren. Het opladen verlengt de levensduur van de batterijen en ontziet de brandstofcel zelf. Hollander techniek is partner van AC-CC voor het installeren van laadpalen. We zijn nauw bij de ontwikkeling van het elektrisch rijden betrokken, zegt Edwin Roeterdink van hollander techniek. Onze expertise is maatwerkoplossingen leveren. Klanten hebben specifieke wensen. De één wil bijvoorbeeld een kilowattuurmeter om zijn energie verbruik te registreren, de ander een timer om voertuigen juist alleen s avonds en s nachts op te laden. Wij kunnen die wensen voor elke klant vertalen in een eigen ontwerp, aldus de adviseur elektrotechniek. 8 hollander techniek update 2011
RETAIL Hosting-concept zet actief door in retailsector Klant in de wolken Cloud computing is al heel gewoon. Steeds meer bedrijven kopen geen eigen software meer maar werken online met webbased pakketten voor een vast bedrag per maand. Dat scheelt in ICT-infrastructuur en serverruimte en dus in operationele kosten. Ook de zorg voor updates en backups is er niet meer. Bovendien kunnen de medewerkers van het bedrijf vanaf elke willekeurige plek op onze aardbol hun werk doen via een internetverbinding. Office-programma, administratie- en boekhoudpakket, betaalsysteem, voorraadbeheersoftware, nagenoeg elke applicatie kan worden gehost door een externe provider. Google beweert dat het bedrijf er dagelijks zo n drieduizend hosting-klanten wereldwijd bij krijgt. Microsoft biedt steeds vaker software aan die op afstand in datacentra draait. Deze ontwikkeling zet zich nadrukkelijk voort in de retailsector. Winkelketen Rituals voor lichaamsverzorging met inmiddels 200 vestigingen in twaalf landen heeft haar volledige automatisering ingericht volgens het hosting-concept. De traditionele computer die we lokaal op de hoek samen met softwarepakketten kochten, hebben we vervangen door kleine apparaatjes in elke winkel die met elkaar praten, zei bestuursvoorzitter Raymond Cloosterman onlangs op het NOS Journaal. Belangrijk voor de retail is dat hosting makkelijk is op te schalen, zegt André Simonse, senior business-consultant bij hollander techniek. Je kunt snel werk plekken toevoegen. Medewerkers moeten met hun werk bezig zijn, niet met ICT. Dat geldt natuurlijk overal, maar nog eens extra in supermarkten en winkels. The Cloud en de Gelders Have Groep Directeur Gerald ten Have van Gelders Have Groep die zestien AH-winkels in franchise heeft, verklaart zijn keuze voor hosting: Onze schaalgrootte maakt hosting niet alleen noodzakelijk maar ook aantrekkelijk. We krijgen zo meer flexibiliteit met onze applicaties. Ook kunnen we de software die we gebruiken voor al onze winkels integreren. Pakketten zijn makkelijk uit te breiden en plooibaarder. Terwijl hosting tegelijkertijd minder inspanning vergt, want het onderhoud van applicaties vindt buiten de deur plaats. Ten Have vreest niet te veel afhankelijk van internet te worden. Veel digitale informatie gaat al via de cloud, denk aan pinbetalingen. Ten Have verwacht dat hollander techniek als ICT-dienst verlener flexibel is en mee kan denken. Niet alleen om het maximale rendement uit de gekozen hosting-oplossing te halen, maar ook door rekening te houden met de wensen voor de toekomst. Soms moeten er beslissingen worden genomen en investeringen worden gedaan die ons ook in de toekomst optimaal laten functioneren. We verwachten van hollander techniek dat zij ons hierin kan adviseren. Flexibiliteit, snelheid en kwaliteit met dat laatste doel ik op deskundigheid en betrouwbaarheid zijn bij deze vorm van dienstverlening essentieel. Eventuele problemen moeten snel en naar behoren worden opgelost. hollander techniek update 2011 9
WATER Volledige automatisering pompstation Laren van PWN Glaasje water geregeld De burger van het Noord-Hollandse Laren en omstreken zal er weinig van merken. Maar het kraanwater dat hij vanaf het voorjaar 2012 tapt, wordt uit de bodem gehaald door een grotendeels vernieuwd pompstation. Aan de Stegge en hollander techniek zijn partners in dit omvangrijke nieuwbouwproject. Wij zijn verantwoordelijk voor het deel van het bestek waar we ons aan gecommitteerd hebben, legt Ad van Vreeswijk uit. De projectleider van hollander techniek somt op wat de werkzaamheden zijn. We leggen het geheel van elektrotechnische, besturingstechnische en HVAC (Heating, Ventilation Air Conditioning) installaties aan. We werken steeds vaker met civiele aannemers in grote combiprojecten samen. Als je het risico van een project kunt beïnvloeden, kun je het beter ook zelf dragen. Op het drinkwaterproductiestation pal aan de snelweg A1 zijn de bouwwerkzaamheden in volle gang. De weg ernaartoe voert langs de markante watertoren die PWN begin jaren dertig bouwde in deze lommerrijke villawijk. De vers opgerichte pompgebouwen met hun antracietkleurige stenen en bordeauxrode gevelplaten passen prima bij het met paarsgesinterde mondklinkers beklede jarendertigbouwwerk. Tussen de twee identieke gebouwen ligt een dik zandpakket. Graafwerk is in volle gang. We zien vuistdikke rode kabels die door hollander techniek in sleuven in de bodem worden weggewerkt. De kabels (10 kv) transporteren de middenspanning van netbeheerder Alliander. Middenspanningsmonteur Michiel Brouwer van hollander techniek laat in een van de gebouwen het verdeelstation zien waar de kabels hun plek krijgen. In dit soort grote projecten is het heel normaal dat je met middenspanning moet werken, zegt Brouwer die met andere monteurs van hollander techniek een jaar lang een intensieve cursus volgde in deze discipline. In een volgende ruimte, de controlekamer in wording, staat een schakelkast voor de klimaatinstallaties van hollander techniek klaar voor montage. Beneden in de kelder staan drie reusachtige nog maagdelijke pompen en een enorme buffertank, eveneens in het plastic, klaar om op het pompnet naar de bestaande waterwinputten te worden aangesloten. Van Vreeswijk benadrukt dat hollander techniek inmiddels zeer actief is met de renovatie en nieuwbouw van installaties voor de drinkwaterwinning en rioolwaterzuivering. We hebben inmiddels een behoorlijke ervaring en reputatie in de watersector. 10 hollander techniek update 2011
Digitaal camerasysteem komt tegemoet aan opsporingseisen Een IP-detective voor het opvangcentrum VEILIG CCTV-systeem met bijna vijftig camera s. Het beveiligingssysteem is door hollander techniek nu voorzien van een geavanceerde digitale opnameeenheid (IP) van AXIS. Op de bestaande camera s is een converter geplaatst die de analoge in digitale beelden omzet. Ook zijn er vijftien digitale AXIS-camera s bijgeplaatst, waaronder drie autodome camera s op het binnenplein. De software is van Milestone. Je kunt precies inzoomen op een plek en items uitvergroten. Ook de beeldkwaliteit is veel beter, naast het grote bedieningsgemak, vertelt Rudolf van der Veen van hollander techniek. Vroeger werden beelden op een harde schijf opgeslagen. Dan moest je uren film terugkijken. Nu kun je in vijf minuten vinden wat je zoekt. Veiligheid is van het hoogste belang in Omnizorg. Het opvangcentrum voor daklozen en verslaafden in hartje Apeldoorn had onvoldoende grip op wat voor mogelijke criminele activiteiten zich bij het gebouw afspeelden. Een digitaal camerasysteem (IP), geïnstalleerd door hollander techniek, bracht uitkomst. Eind 2008 opende Omnizorg haar deuren. Het binnenhof met de centrale entree, waar het gebouw in hoefijzervorm omheen is gebouwd, houdt de overlast van de straat. Per dag komen er zo n 150 cliënten langs. Het opvangcentrum wil de streng gecontroleerde gebruikersruimte gaan uitbreiden met een alcoholruimte, om zo het drankgebruik buiten op het binnenplein te ontmoedigen. Je hebt hier te maken met een heel bijzondere doelgroep, vertelt teamleider Ron Bakker van Omnizorg. Er zitten zwaarverslaafden bij, vaak in combinatie met psychiatrische ziekte beelden, maar we weten de overlast van de straat te houden. In die opzet zijn we geslaagd. Sinds Omnizorg er is, zijn er geen drugsdoden meer in Apeldoorn. Dat kan geen toeval zijn. Heineken Musical Hall Een bezoek aan een vergelijkbaar project van hollander techniek in de Heineken Music Hall speelde mee in de keuze voor het nieuwe camerasysteem. We hebben aan de hand van dit gerealiseerde project aan kunnen tonen dat digitale technieken ondersteunend zijn voor de veiligheid, benadrukt van der Veen. De mogelijk heden zijn onbegrensd, bijvoorbeeld als het gaat om aspecten als zoeken, contentanalyse en gezichts herkenning. Digitale technologie is het experimentele stadium ver voorbij. Ook het vooroordeel dat deze technologie duur is, is achterhaald. Toch had het opvangcentrum onvoldoende grip op met name wat er allemaal op het binnenplein gebeurde. Waar drugs zijn, zijn ook dealers. Met het camerasysteem dat het opvangcentrum had, konden eventuele criminele activiteiten niet scherp genoeg in beeld worden gebracht, legt Harm Jan Korthals Altes uit. De adviseur sociale veiligheid bij DHV is al sinds de start van de bouwplannen in 2000 bij Omnizorg betrokken. De wens van de politie was beter te kunnen observeren en daarnaast beelden efficiënter terug te kunnen kijken. De expertise van installateur hollander techniek op het gebied van digitale cameratechnologie moest uitkomst bieden. IP opname eenheid Bij de oplevering van Omnizorg in 2008 is gekozen voor het Track4Care-systeem van ARAS Security, CARDAccess 3000 toegangscontrole en een CamTech hollander techniek update 2011 11
ICT Foto: Gert Bonestroo Aanleg datanetwerk WK Baanwielrennen Tandje erbij zonder digitale crash Op de website van Omnisport is Leontien van Moorsel vol lof over het eind maart gehouden WK Baanwielrennen. Prachtig hoe Apeldoorn dit heeft opgepakt. Ik gun het de gemeente van harte, dat ze vijf dagen van zulke topsport daarvoor terug heeft gekregen. Ik neem m n petje af, zegt de ambassadrice en oud-wielrenster. Zo n 17 duizend mensen bezochten de mondiale titelstrijd die Nederland vijf medailles opleverde, waaronder een gouden plak voor Marianne Vos. Ook achter de schermen werden prima prestaties geleverd. In korte tijd realiseerde hollander techniek, dat het wielerspektakel ook sponsorde, een datanetwerk voor 160 journalisten, twaalf fotografen en een twintigtal commentatoren. De samenstelling van het datanetwerk is in zijn geheel opgebouwd met netwerkcomponenten van Cisco. Tijdens het evenement hebben we gemonitord of de internetverbinding in de lucht bleef, blikt projectleider Gerard van t Erve terug. Natuurlijk is dit gewoon ons werk, zegt hij nuchter, Maar het was leuk om een evenement mee te maken dat wereldwijd live werd uitgezonden. ZOA-Vluchtelingenzorg kiest voor Avaya Telefonie op maat ZOA, de christelijke organisatie voor wereld wijde hulp aan vluchtelingen, heeft veel internationaal telefoonverkeer. Het overleg tussen de zestig medewerkers op het hoofdkantoor in Apeldoorn en de 900 mensen in het veld is van groot belang, legt medewerker Stefan Leeffers uit. We bieden niet alleen noodhulp maar ook steun door heropbouwprojecten op te zetten in de landen waar we actief zijn. Hierbij moet je denken aan het aanleggen van riolering of het bouwen van een school. Optimaal contact met het buitenland is hierin essentieel voor ons. ZOA zocht een alternatief voor de verouderde telefooncentrale. We wilden een zo sober mogelijke maar adequate oplossing. We willen onze middelen verstandig inzetten en onze belkosten zo laag mogelijk houden, aldus Leeffers. Hollander techniek bood een oplossing op maat. Het IP-telefoniesysteem van Avaya, geschikt voor kleine en middelgrote organisaties, kent de mogelijkheid van integratie met de gratis internetbeldienst Skype. Dat telefoniesysteem van Avaya had een pré, want we bellen heel veel via Skype, zegt Leeffers. Bovendien, stelt hij, weet ZOA zich verzekerd van een maatschappelijk geëngageerde leverancier. De visie van hollander techniek op maatschappelijk verantwoord ondernemen vinden we sterk. Het is goed als een bedrijf maatschappelijke ontwikkelingen in het oog houdt. 12 hollander techniek update 2011
UTILITEIT Van De Poel Architecten Hollander techniek adviseert in voortraject Kulturhus Oene Dorpshuis nieuwe stijl In tal van delen van ons land krimpt de bevolking en heeft de overheid het moeilijk om de voorzieningen voor haar burgers overeind te houden. Een antwoord op deze onvermijdelijke maatschappelijke ontwikkeling is het Kulturhus. Met dit uit Scandinavië geadopteerde concept wil de lokale overheid de dorpse saamhorigheid borgen. Hollander techniek trad in het voortraject op als adviseur bij de bouw van het Kulturhus in Oene nabij Epe. In één gebouw brengt opdrachtgever Triada Woondiensten een groot aantal functies onder, van school, sport en kinder opvang tot de huisartsenpraktijk en de muziek vereniging. In opdracht van de wooncorporatie maakte hollander techniek het ontwerp van de elektro technische en werktuigbouwkundige installaties tot aan het bestek met de tekeningen. Het multi functionele karakter van het gebouw maakte het extra interessant, vertelt adviseur elektrotechniek Edwin Roeterdink. De huisarts is op heel andere tijden aanwezig dan de mensen van de muziekvereniging. Daar moet je bijvoorbeeld bij de beveiliging rekening mee houden. De keuze van installaties moest dan ook zodanig zijn dat al die verschillende gebruikers er optimaal gebruik van kunnen maken. Het Kulturhus is eind van 2011 gereed. IJburg College: compleet werktuigbouwkundig project Educatief hoogstandje De Amsterdamse groeiwijk IJburg kan niet zonder goede voorzieningen. Aan de hoofdstraat die dwars door de uit eilanden bestaande woonwijk voert, werd april dit jaar de nieuwbouw van het IJburg College geopend. De school is bedoeld om de opgroeiende jeugd in de zich vanaf 2000 ontwikkelende stadswijk voortgezet onderwijs te bieden. Het door de Bossche projectontwikkelaar HEVO gerealiseerde gebouw van ruim elfduizend vierkante meter heeft het karakter van brede school en bevat naast een sporthal ook een twintigtal huurwoningen van wooncorporatie Ymere. Juist deze bonte mengeling van de drie functies school, sport en wonen geeft de vier lagen tellende hoogbouw zijn in het oog springende verschijning in de omgeving. De woningen op de bovenste verdiepingen gaan naadloos in het hele complex op. Kennis De aanleg van de werktuigbouwkundige installaties was geheel in handen van hollander techniek, van de riolering en de waterafvoer, de cv- en de warm-tapwaterinstallatie en het sanitair tot de luchtbehandeling en de koeling van de computerruimte van de school. Je praat over een gebouw waar zo n 1300 leerlingen onderwijs volgen, vertelt projectmanager Herman Kolkman. Van belang is vooral dat je kennis hebt van de installaties die vandaag de dag bij een school als deze horen. Het onderwijs wordt steeds digitaler. Leraren werken niet langer met een zwart schoolbord maar met moderne presentatiemiddelen. Leerlingen beschikken over een laptop, waar vaak een draadloos netwerk voor gebruikt wordt. Dat geheel vereist meer van de klimaatinstallaties. Door onze ruime ervaring in het onderwijs zijn we in staat integraal advies te geven over de installaties in een school. Kolkman kijkt terug op een prettige samenwerking met de ontwikkelaar en de partijen in de bouwcombinatie. Ook de school was actief bij het bouwproces betrokken. hollander techniek update 2011 13
Ondertussen in... Groen hoogstandje voor groen bedrijventerrein de Ecofactorij Duurzaam bedrijventerrein De Ecofactorij krijgt een eigen informatiecentrum, bedoeld om startende ondernemers en bedrijvennetwerken te huisvesten. Noblesse oblige, want ook dit gebouw blinkt uit in duurzaamheid. In het futuristische gebouw met twee kopgevels in de vorm van een beukenblad paste hollander techniek een aantal opvallende en unieke duurzame technieken toe, zoals een houtpelletkachel voor de verwarming van het pand, luchtbehandeling met adiabatische koeling, geïntegreerde dakbedekking met zonnepanelen en PCM vloerverwarming. Dit initiatief van adviesbureau en toekomstig bewoner Sparkling Projects wordt in de tweede helft van 2011 opgeleverd. IJDock, nieuw pareltje in hartje Amsterdam Aan de achterzijde van het centraal station in Amsterdam, pal aan het IJ, verschijnt een nieuw schiereiland met kantoren, appartementen, een hotel en een jachthaven. IJDock heet het ontwikkelingsproject van ASR Vastgoed Ontwikkeling in samenwerking met de gemeente Amsterdam en de Rijksgebouwendienst. Aan de westkant van het twee voetbalvelden grote eiland trekt de Dienst Waterpolitie van de KLPD in een eigen kantoor in, inclusief een eigen haven. In deze kantoortoren is hollander techniek verantwoordelijk voor de elektrotechnische en werktuigbouwkundige installaties. Volgens planning is het gebouw augustus volgend jaar klaar. Brede school Elzenhagen, ook voor de buurt Fotografie: Rene den Engelsman, aangeleverd door ASR Vastgoedontwikkeling Nog vóór het einde van dit jaar wordt in het centrumgebied van Amsterdam-Noord de bouw van de brede school Elzenhagen afgerond. Het nieuwe schoolgebouw, dat zestien basisschoolklassen, (naschoolse) kinderopvang en een peuterzaal gaat huisvesten, krijgt ook een maatschappelijke buurtfunctie. Omwonenden kunnen er van s ochtends zeven tot tien uur s avonds terecht. Hollander techniek leverde de elektrotechnische installatie. Opdrachtgever is ProjectManagement Bureau gemeente Amsterdam. 14 hollander techniek update 2011
Energiezuinig zwembad De Koekoek In het Gelderse Vaassen is bouwbedrijf Van Norel volgens bestek begonnen met de nieuwbouw van het energiezuinige zwembadcomplex De Koekoek. De nieuwbouw (3000 vierkante meter) komt deels naast en deels op de plek van het huidige sport complex te staan. Naast een zwembad komt er een fysio- en fitnessruimte, horeca en een sporthal. Het nieuwe sportcomplex, waar hollander techniek en Linthorst de elektrotechnische, zwembad- en werktuigbouwkundige installaties voor verzorgen, wordt gefaseerd opgeleverd. Zwembad Dijnselburg gaat voor duurzaam Zwembad Dijnselburg in Zeist bij Utrecht heeft een groene metamorfose ondergaan. Over de hele breedte komt het gerenoveerde zwembad, dat niet meer aan de moderne eisen voldeed, duurzamer uit de bus. Zo wordt het zwembadwater verwarmd met zonnecollectoren, wordt de warmte van het spoelwater hergebruikt en zijn alle elektrotechnische aandrijvingen van energiebesparende frequentieregelaars voorzien. Het zwembad is met een watermonitoringsysteem uitgerust, waardoor handmatig watermonsters nemen tot het verleden behoort. Hollander techniek was verantwoordelijk voor de aanleg van de zwembadinstallatie, de elektrotechnische- en werktuigbouwkundige installaties en de bouwkundige aanpassingen. Pompstation Vitens krijgt gefaseerde facelift Drinkwaterleverancier Vitens is haar productiebedrijf in het Overijsselse Holten aan het vernieuwen. Zo wordt er o.a. een geheel nieuwe filterinstallatie gebouwd voor het ontharden van ruw water. Hollander techniek tekende voor het ontwerpen, tekenen en bedrijfsvaardig opleveren van de elektrotechnische installaties. De gehele zuivering wordt in fases omgebouwd. De planning is de renovatie in april 2012 af te ronden. Inmiddels is ook opdracht verkregen voor het uitvoeren van de procesautomatisering middels de ViPAS (Vitens Proces Automatisering Standaard). Eigen ontwikkeling vormt aantrekkelijk alternatief Compact zandfilter voor zwembaden Binnenkort installeert hollander techniek acht compacte zandfilters in een nieuw zwembad in het zuiden van het land. Het gaat om een nieuw type filter, dat het bedrijf ontwikkeld heeft in samenwerking met een buitenlandse filterfabrikant. Het filter combineert de goede zuiveringsprestaties van het traditionele (cilindrische) zandfilter met de moderne eis van ruimtebesparing. Er komt in nieuwe zwembaden, met name in kelders, steeds minder ruimte beschikbaar om filters te plaatsen, vertelt manager afdeling zwembad en procestechnologie Raymond Visser. Dit zandfilter is een stuk lager dan conventionele filters en heeft geen scherpe hoeken. In rechthoekige zandfilters is de doorstroming veel minder goed. In plaats van staal is het filter van kunststof. Staal is sneller aan slijtage onderhevig, zegt projectengineer Freek Verhoeven. Kunststof is een beproefd materiaal. Onze partner werkt er al jaren mee. Hierdoor zijn we in staat het filter in meerdere uitvoeringen te realiseren en het levert een goede prijs-kwaliteitverhouding op. De twee medewerkers van hollander techniek zijn enthousiast over het aantrekkelijke alternatief dat zij op de zwembadenmarkt kunnen presenteren. De flexibele maatvoering maakt het zandfilter tevens geschikt voor renovatieprojecten. hollander techniek update 2011 15
www.hollandertechniek.nl Apeldoorn Postbus 1172 7301 BK Apeldoorn T (055) 368 11 11 F (055) 368 11 00 E info@hollandertechniek.nl Almere Postbus 1485 1300 BL Almere T (036) 548 74 87 F (036) 548 74 88 E almere@hollandertechniek.nl Amersfoort Postbus 28040 3828 ZG Amersfoort T (033) 454 30 80 F (033) 454 30 88 E amersfoort@hollandertechniek.nl Almelo Twentepoort West 27 7609 RD Almelo T (0546) 533 111 F (0546) 533 100 E almelo@hollandertechniek.nl Colofon Tekst Pieter van der Brand Fotografie Fred Tigelaar Vormgeving Vormvisie BNO Apeldoorn Druk Felua-groep, Apeldoorn