Dag van het Licht 3 oktober 2011
ISSO-publicatie 90 Energie-efficiënte verlichting André Derksen Projectcoördinator ISSO Rienk Visser Rapporteur ISSO-publicatie 90 3 oktober 2011
ISSO-publicatie 90 Energie-efficiënte verlichting Inhoud: Wat is ISSO ISSO-publicatie 90 Bestaande bouw
ISSO = Hét kennisinstituut voor de installatiesector In 1974 opgericht door:
Kennis vraag Wat doet ISSO? Inventarisatie benodigde kennis, Marktmonitor, Uneto- VNI,Overheid, OTIB, TVVL, eigen waarneming. Kennisontwikkeling In samenwerking met gespecialiseerde advies- en installatiebureaus, met TNO, in eigen beheer. Kennisoverdracht Via publicaties, digitaal, instructiebijeenkomsten, seminars, redactionele uitgaven. Kennisbeheer Het actueel houden en structureren van de aanwezige kennis.
ISSO-publicaties
ISSO-publicaties
ISSO-publicaties
ISSO-publicaties
Realisatie ISSO-publicaties KG: Branche organ. Adviesbureaus Installateurs Opdrachtgevers Leveranciers ISSO Rapporteur Concept ISSO-pub. Wetten, Norm (nat., inter) R.v.B. ISSO ISSOpublikatie.
Opbouw publicatie Deel I Programmafase Deel II Ontwerpfase Deel III Uitwerkings- en realisatiefase Deel IV Beheerfase Deel V Voorbeelden uit de praktijk Informatieve bijlagen
Opbouw publicatie Bestaande bouw Nieuwbouw
Programma van eisen 1. Voldoet de verlichting nog aan de huidige normen, richtlijnen en aanbevelingen
Programma van eisen 1. Voldoet de verlichting nog aan de huidige normen, richtlijnen en aanbevelingen 2. Inventariseren van de bestaande installatie 1. Lampen 2. Armaturen 3. Schakel- en regelmogelijkheden
Inventariseren bestaande lampen
Inventariseer bestaande armaturen
Inventariseer bestaande schakel/regelmogelijkheden
Programma van eisen 1. Voldoet de verlichting nog aan de huidige normen, richtlijnen en aanbevelingen 2. Inventariseren van de bestaande installatie 1. Lampen 2. Armaturen 3. Schakel- en regelmogelijkheden 3. Vaststellen van de eisen voor de nieuwe installatie 1. Regelgeving 2. Energie-efficientie 3. Visueel comfort en biologische effecten
Invloed op het energielabel Nieuwe verlichting? Verlaag uw energielabel met twee stappen. Overzicht van de mogelijkheden.
Invloed op het energielabel Huidig Bestaande regeling Nieuw (50% vermogen + detectie +lichtafh.) Project 1 G 2,10 Vertrek G 2,02 project 2 G 1,95 Veeg G 1,84 project 3 B 1,11 Veeg A 0,96 project 4 A 1,05 Veeg + aanwezigheid A 0,91 project 5 G 2,24 Veeg G 2,13 project 6 G 2,34 Vertrek G 1,83
Vaststellen eisen nieuwe installatie Normen Ontwerp Energie-efficiëntie
NEN-EN 12464-1 Licht en verlichting werkplekverlichting deel 1: Werkplekken binnen
Normen NEN-EN 12464-1: Licht en verlichting - Werkplekverlichting - Deel 1: Werkplekken binnen. Visuele ergonomie: NEN 3087 NEN-EN 1838: Toegepaste verlichtingstechniek: Noodverlichting. Bij sportaccommodaties is NEN-EN 12193: Licht en verlichting: Sportverlichting van toepassing.
Normen die betrekking hebben op het energiegebruik van de kunstverlichting in gebouwen NEN 2916:* Energieprestatie van utiliteitsgebouwen Bepalingsmethode NPR 2917:* Rekenprogramma energieprestatie utiliteitsbouw NEN 5128:* Energieprestatie van woonfuncties en woongebouwen - Bepalingsmethode NPR 5129:* Rekenprogramma energieprestatie van woonfuncties en woongebouwen NEN 7120: Energieprestatie van gebouwen Bepalingsmethode NEN-EN 13363-1 Zonwerende voorzieningen gecombineerd met beglazing Deel 1: Vereenvoudigde methode NEN-EN 13363-2 Zonwerende voorzieningen gecombineerd met beglazing Deel 2: Gedetailleerde berekeningsmethode NEN-EN 15193 Energieprestatie van gebouwen Energie-eisen voor verlichting * Vervallen per 1 juni 2011
Ontwerp Factoren die bepalend zijn voor een goede binnenverlichting Verlichtingssterkte Gelijkmatigheid Voorkomen van verblinding (direct en indirect) Kleurweergave Lichtkleur (kleurtemperatuur) Luminantiecontrast en -verhoudingen Richting en schaduwwerking
Lichtberekening
Energie-efficiëntie Lampen en voorschakelapparatuur Armaturen Daglicht Lichtregel- en schakelsystemen Energieprestatienormen Eisen duurzaamheid
Lamprendement Type lamp Lamprendement in lm/w Gloeilampen, standaard uitvoeringen 6-16* Halogeenlampen netspanning 11-24* Halogeenlampen met IR-coating netspanning 17-23 Halogeenlampen laagspanning 12-26* Halogeenlampen met IR-coating laagspanning 18-26 Fluorescentielampen TL 900-serie 36-78 Fluorescentielampen TL 800-serie 35-93 Compacte fluorescentielampen 30-87 Hogedruk kwiklampen 32-60* Metaalhalogeenlampen 64-120 Lagedruk natriumlampen 100-200 Hogedruk natriumlampen 58-130 Superhogedruk natriumlampen 37-50 Inductielampen 64-80 Leds, wit tot 100 * Worden de komende jaren uitgefaseerd
Publicatiebladen Europese Commissie - Verordening (EG) Nr. 244/2009 van de Commissie houdende uitvoeringsbepalingen van Richtlijn 2005/32/EG van het Europees Parlement en de Raad voor het vaststellen van eisen inzake ecologisch ontwerp voor niet-gerichte lampen voor huishoudelijk gebruik - Verordening (EG) Nr. 245/2009 van de Commissie tot uitvoering van Richtlijn 2005/32/EG van het Europees Parlement en de Raad betreffende eisen inzake ecologisch ontwerp voor fluorescentielampen zonder ingebouwd voorschakelapparaat, voor hogedrukgasontladingslampen en voor voorschakelapparaten en armaturen die deze lampen kunnen laten branden, en tot intrekking van Richtlijn 2000/55/EG van het Europees Parlement en de Raad. - Verordening (EU) Nr. 347/2010 van de Commissie tot wijziging van Verordening (EG) Nr. 245/2009. Deze betreffen een wijziging van de bijlagen I, II, III en IV.
Geïnstalleerd vermogen Gebruiksfunctie van een gebouw of gedeelte van een gebouw Geïnstalleerd vermogen voor de verlichting W/(m² 100 lx) Gezondheidsfunctie, niet klinisch 2 Kantoorfunctie Industriefunctie Celfunctie Onderwijsfunctie 2,5 Bijeenkomstfunctie Sportfunctie Gezondheidsfunctie, klinisch Logiesfunctie Winkelfunctie 3,5
Besparingspercentage t.o.v. niet schakelen en regelen Veegpulsschakeling 30% Daglichtafhankelijk schakelen 20% Daglichtafhankelijke lichtregeling 25-40% In gevelzone tot 70% Aanwezigheidsdetectie 10-30% In magazijnen tot 80% Lichtmanagementsysteem met alle hiervoor genoemde faciliteiten tot 70% Bouwkundige voorzieningen om zo optimaal mogelijk gebruik te kunnen maken van toegepaste energiereducerende schakel- en regelsystemen tot 80%
Verantwoord lichtontwerp Wensen opdrachtgever Normen Milieu (energiegebruik en duurzaamheid) Kosten Bouwkundige factoren Welzijn
Dank u voor uw aandacht U vindt ISSO in Hal 8 standnummer F050.