Verlichting in de Cleanroom

Transcriptie

1 Verlichting in de Cleanroom Joost van Rooij Cleanroom Systems International bv Nationaal Symposium Contamination Control 2019

2 even voorstellen... Joost van Rooij Commercieel Werktuigbouwkundige met passie voor cultuur, geschiedenis en technologie 1996 tot 2005 R&D - Hfd. BiDi Projecten Alcoa Inc tot 2013 Sales Manager Europe 2013 tot heden DGA Cleanroom Systems International bv Bouwkundig (B): Design Engineer Build Care Preferred partners Werktuigbouwkundige- (W) en Elektrotechnische Installaties (E) 2

3 verlichting door Licht Wat is Licht? Elektromagnetische straling in frequentiebereik waarneembaar met menselijk oog Daglicht waarneembaar spectrum 380 tot 780nm < 400nm Ultra-Violet en > 780nm Infra-Rood Kunstlicht verleden: gloeilamp heden: fluorescentielamp (FL, TL, T8 T5) en LED toekomst: LED, OLED en SMART-LED en...? 3

4 basisbegrippen Lichtstroom [S] Lichtintensiteit [I] Verlichtingssterkte[E] Luminantie [L] lumen candela lux candela per m2 [lm] [cd] [lx] [cd/m2] S L I E 4

5 (H)erkenning verlichting Erkenning correcte verlichting start met herkenning slechte verlichting Onjuist ontwerp en materiaalgebruik (warmteafgifte) Verblinding (UGR) Slechte of foutieve kleurweergave-index (CRI) (effect dynamische lichtsturing) Maintenance Factor (MF) LLMF Lamp Lumen Maintenance Factor = x (L x )/100 LSF Lamp Survival Factor = 1 z (C z )/100 LMF Luminaire Maintenance Factor RMF Room Maintenance Factor (Dialux) Levensduurcriterium L-, B- en C-factoren gemeten levensduur [L x ] bij x branduren bezit x% oorspronkelijke lichtsterkte lichtstroom teruggang [B y ] bij x branduren bezit y% < 70% oorspronkelijke lichtsterkte totale uitval [C z ] bij x branduren z% uitgevallen 5

6 (H)erkenning verlichting Voorbeeld: 150lm/W L70B30C h = 150*0.7*0.7*0.95 = 70lm/W bij uur 150lm/W L90B10C h = 150*0.9*0.9*0.99 = 120lm/W bij uur Let op Levensduur (aanname) is géén gebruiksduur. Alle vermelde waarden worden door fabrikanten opgegeven bij een genormaliseerde omgevings-bedrijfstemperatuur van t=25oc tenzij anders vermeld. Bij LED-armaturen kan dit leiden tot extra uitval van 4% per 1oC stijging! 6 Incorrecte verlichting

7 Wetten Normen Aanbevelingen (1) Arbowet Arbeidsomstandighedenwet ArboNorm NEN 3087 ATEX 137 Bouwbesluit (2012) IEC Edition 8.0 (2014) Luminaires General requirements and tests IEC Edition 1.0 (2014) ISSO-79 publicatie Inspectie en Onderhoud Noodverlichtingsinstallaties ISSO-79.1 methodiek voor ontwerp en installatie Noodverlichtingsinstallaties NEN 1010:2015 Elektrische Installaties voor Laagspanning NEN-EN 1838:2013 Noodverlichting NEN 3011:2015 Veiligheidskleuren en tekens NEN-EN ISO 7010:2012 Vluchtwegaanduiding NEN-EN :2011 Licht en Verlichting - Werkplekinrichting NEN-EN Centrale Voedingssystemen 7

8 Wetten Normen Aanbevelingen (2) NEN-EN Noodverlichtingssystemen voor vluchtwegen NEN-EN-IEC :2014 Noodverlichtingsarmaturen Wet ECO-Design (2014) Labeling en verpakking armaturen WABO Wet Algemene Bepalingen Omgevingsrecht Voorts - anno 2019 zijn lichtberekeningen en opleveringen conform NEN 1891 een wettelijke verplichting geworden (DIALUX-EVO) - daglichtaandeel (energiebesparing) dient te worden meegenomen In overleg met opdrachtgever kan in specifieke gevallen van wet- en regelgeving worden afgeweken. 8

9 NEN-EN :2011 Licht en Verlichting - Werkplekinrichting Onderwerp en toepassingsgebied Normatieve verwijzingen Termen en definities Criteria voor het lichtontwerp * omgeving luminantieverdeling verlichtingssterkte verblinding verlichting in interieur kleuraspecten flikkering en stroboscopische effecten Tabellen met verlichtingseisen * 9

10 NEN-EN :2011 Tabel 5.18 Industriële activiteiten Metaalbewerking en verwerking Ref.nr Precisie en Micromechanica is conform NEN-EN :2011 wettelijk vereist: Ē m = Lux gemiddelde verlichtingssterkte UGR < 19 mate onbehaaglijke verblinding U o = 0.7 gelijkmatigheid Ra = 80 kleurweergave LET OP: rekening houden met MF (Maintenance Factor)!! geen specifieke eisen t.a.v. kleur (K), aanvullende verlichting, veiligheid, verlichtingsrichting, reflectie e.d. 10

11 11

12 Subsidieregelingen (1) Fiscaal voordeel voor onderneming, vereniging of stichting Energie-Investerings-Aftrek (EIA) voor investering in energiezuinige technieken en duurzame energie 45% investeringskosten aftrekbaar fiscale winst (bovenop gebruikelijke afschrijving) voordeel: gemiddeld 11% + lagere energierekening budget M Besparingssysteem verlichting (W) / publ wijz vermindering energieverbruik verlichting in/bij bestaande bedrijfsgebouwen middels regelinstallatie (licht- of bewegingssensoren, schakel- of regeleenheid, dimlichtregeling) max. investeringsbedrag 150,00/sensor LED-verlichtingssysteem / publ wijz verlichting in/bij bestaande gebouwen middels LED-armaturen (anders dan LED-buizen) met specifieke lichtstroom > 100lm/W (conform LM-79-08, NEN-EN IEC :2016 o.g. 12

13 Subsidieregelingen (2) Besparingssysteem LED-buis (W) / publ wijz vermindering energieverbruik verlichting in/bij bestaande bedrijfsgebouwen middels systeem van LED-buis met externe LED-driver en specifieke lichtstroom > 130lm/W (conform LM-79-08, NEN-EN IEC :2016 o.g. max. investeringsbedrag 20,00/LED-buis Energieprestatieverbetering / publ wijz bestemd voor: verbeteren van energieprestatie bestaande bedrijfsgebouwen, bepaald volgens energie-indexberekening en vastgelegd in ISSO 75.1 bestaande uit: pakket van energie-investeringen gebaseerd op maatwerkadvies, zoals vastgelegd in ISSO 75.2 eis: bedrijfsgebouw dient door energiemaatregel minimaal label B te bezitten en met minimaal 3 labels te zijn verbeterd max. investeringsbedrag 75,00/m2 BVO per label-sprong 13

14 Subsidieregelingen (3) Voorbeeld 1 Investering 100 LED-armaturen 5.000lm en 42W per armatuur (119lm/W) Aantal lumen = 100x = lm Gedane investeringskosten ,00 Maximale bedrag EIA in aanmerking: /1.000 x 25,00 = ,00 (35%) Voorbeeld 2 Investering 50 LED-armaturen lm en 71W per armatuur (152lm/W) Aantal lumen = 50x = lm Gedane investeringskosten ,00 Maximale bedrag EIA in aanmerking: /1.000 x 25,00 = ,00 (45%) Conclusie: in voorbeeld zijn kwalitatief betere en duurdere armaturen uiteindelijk goedkoper, hebben een hogere lumen-output (rendement) en lager verbruik (3.55KW vs 4.2KW) (H)ERKENNING VERLICHTING 14

15 Overdracht en actualisatie informatie Ministerie voor Infrastructuur en Waterstaat Erkende Maatregelen Energiebesparing Rijksdienst voor Ondernemend Nederland diverse subsidieregelingen EIA / MIA / Vamil Informatieplicht Energiebesparing Meutzner Light Vision NSVV Nederlandse Stichting Voor Verlichtingskunde NVFN Nederlandse Vereniging van Fabrikanten van Noodverlichting ArboNed Risico Inventarisatie en Evaluatie (werkplek- en omgevingsverlichting) Arbonormen 15

16 vragen - opmerkingen - aanvullingen 16