FORUMMOMENT ZORGCIRCUIT GGZ OUDEREN 22/11/13
VASTSTELLINGEN We leven langer: de macht van het getal De oudere levensfase is een aangename periode in het leven? benadrukken we dit genoeg? Extra kosten verbonden aan de vergrijzing (3,6% --- 3,8% BNP)? zijn we er structureel voldoende mee bezig?
Tussen 2010 en 2030 bedraagt de kost 3,8% van het bbp. De uitgaven voor gezondheidszorg en pensioenen zouden dan toenemen met respectievelijk 1,6 en 3,3% van het bbp. Andere takken van de sociale zekerheid, vooral de werkloosheid en kinderbijslag, zouden de stijging gedeeltelijk compenseren.
VASTSTELLINGEN We hadden vele jaren om de vergrijzing voor te bereiden, maar dat hebben we uiteindelijk onvoldoende gedaan (Scarfo, 2011). Er is snel actie nodig, zo niet doet er zich een sterke bedreiging voor de publieke middelen voor (Kennedy, 2010).
GEZONDHEIDS)ZORG: BEHOUDEN ALS GEMEENSCHAPSVOORZIENING, AANPASSEN AAN NIEUWE BEHOEFTEN De uitgavengroei in de gezondheidszorg beheersen door de doelmatigheid te verhogen.
VASTSTELLINGEN Tegen 2025 stijgt het aantal ouderen met een residentiële zorgbehoefte van 32% (KCE, 2011). >>> nood aan 1.600 tot 3.500 extra plaatsen >>> nood aan 20.000 extra hulpverleners Volgens de sector is dit geen realistisch scenario
VASTSTELLINGEN Gemiddeld kwamen er in België jaarlijks tussen 2000 en 2011 slechts 790 plaatsen bij in de residentiële zorg (KCE, 2011). + ongelijke verdeling over de gemeenten + ontoereikende invulling van de andere zorgschakels cfr. realisatiegraden + onevenwichten tussen de regio s + programmatiecriteria induceren een onderaanbod +? loslaten programmatiecriteria
VASTSTELLINGEN OCMW: economisch en sociaal onder druk De financiële situatie van de gemeenten in België staat onder druk Niet evident om de nood aan financiële bijsturing, om het aanbod te stimuleren, te organiseren via het lokaal niveau
Samenvattend: België wordt in lokaal ouderenbeleid met een tekort aan klassiek zorgaanbod geconfronteerd; dit zal in de toekomst nog drastisch verergeren indien het beleid niet wordt bijgestuurd. Dit geldt des te meer voor de vernieuwende woonen zorgvormen die tot op heden ondermaats zijn uitgebouwd en nochtans een cruciale schakel vormen in het voorkomen van de behoefte aan residentiële zorg.
UITDAGINGEN Hoe maken we van een vergrijzende samenleving een warme samenleving waar iedereen de kansen krijgt op een prettige oude dag? Hoe kunnen we er voor zorgen dat we onze sociale bescherming en onze gemeenschapsvoorzieningen duurzaam in stand houden in een vergrijzende samenleving? Hoe komen we tegemoet aan intergenerationele rechtvaardigheid? Hoe komen we tegemoet aan intra-generationele solidariteit?
De financiële consequenties van de vergrijzing moeten we dus heel ernstig nemen. Het is duidelijk dat er belangrijke beleidsinspanningen nodig zullen zijn. Naast deze last mogen we ook niet vergeten dat de ouderen ook een rijkdom betekenen voor onze samenleving, vb. vrijwilligerswerk, kinderopvang en andere zorgtaken.
PRIORITEITEN VOOR GEMEENTEN IN LOKAAL OUDERENBELEID Enerzijds dienen steun van gespecialiseerde aanbieders, samenwerking, netwerking, coördinatie en kwaliteitsondersteuning centraal te staan. Gemeenten en hogere overheden zouden al het mogelijke moeten doen om gespecialiseerde aanbieders aan te moedigen om bijkomend aanbod te ontwikkelen. Anderzijds spelen de gemeenten een cruciale rol in het verruimen van het lokale ouderenbeleid. Preventie via levensstijl, de gebouwde/fysieke omgeving en de sociale omgeving is de sleutel tot een effectieve oplossing.
SAMENWERKING, NETWERKING EN COÖRDINATIE Eén van de eerste prioriteiten voor het lokale ouderenbeleid op gemeenteniveau, in samenwerking met provincies, is het verder concreet begeleiden van het ontstaan van allesomvattende woonzorgnetwerken, die de continuïteit en naadloze overgang van ouderenzorg verzekeren. >>> lokaal beleid is beste regisseur >>> trigger : concrete noden dienen zich lokaal aan...
EEN PREVENTIEVE AANPAK GERICHT OP LEVENSSTIJL Preventie bij ouderen dient niet enkel ondersteund te worden via vaccinaties en screening, maar evenzeer via het geheel van preventieve maatregelen die bij andere leeftijdsgroepen van de bevolking worden genomen (Feldman & Oberlink, 2003). Immers, 80% van de zorgkosten zijn gerelateerd aan chronische ziekten (Hunter et al, 2011).
TOEGANKELIJKHEID VAN DE ZORG Zeker naar de eerste lijn toe zijn er barrières die verder weggewerkt kunnen worden: de afstand of het gebrek aan vervoer, lange en oncomfortabele wachttijden, administratieve belasting, de houding van hulpverleners en ondersteunend personeel ten opzichte van ouderen, die niet altijd optimaal is, de tijd en de emotionele steun die de zorgverstrekker aan de oudere kan besteden, het al dan niet hebben van een specifieke geriatrische training, het geneesmiddelenbeleid bij ouderen, etc. (WHO, 2004).
WAT IS KWALITEIT VAN LEVEN? Psychosociale en existentiële benadering Definitie in termen van tevredenheid van de persoon in kwestie Welke indicatoren brengen kwaliteit van het leven in kaart?
RUIMTE VOOR VERBETERING IN KWALITEIT EN WELZIJN Los van de aanbodsituatie is er ook ruimte voor verbetering in de welzijnssituatie van senioren. Diverse voorbeelden: financiële toegankelijkheid van de zorg 1/5 : psychisch (on)welbevinden Er is ruimte voor verbetering in het algemene welzijn.
FOCUS OP KWALITEIT EN WELZIJN De sleutel tot de oplossing op langere termijn bevindt zich vóór de fase van zorg, bij het stimuleren van de gezondheid en het welzijn van de oudere (primaire preventie) en het behoud van het functioneren eens er zich beperkingen voordoen (secundaire preventie). Gemeenten zijn mede verantwoordelijk voor de gezondheid en het welzijn van de lokale ouderen.
LOKAAL OUDERENBELEID VERBREED: DE FYSIEKE, MATERIËLE, GEBOUWDE, NATUURLIJKE EN SOCIALE OMGEVING
INHOUDELIJKE RANGE Een seniorvriendelijke leefomgeving Actief ouder worden mogelijk maken: Betrokken blijven bij het maatschappelijk gebeuren, actieve sport-, vrije tijd en cultuurbeleving, sociale contacten, blijven leren, vrijwilligerswerk, betrokkenheid in politiek, = beste preventie tegen vereenzaming (Het is betreurenswaardig dat de samenleving een enorm potentieel aan kennis, ervaring, vaardigheden en mogelijkheden niet ten volle benut.)
LOKAAL OUDERENBELEID VERBREED: DE FYSIEKE, MATERIËLE, GEBOUWDE, NATUURLIJKE EN SOCIALE OMGEVING Fysieke activiteit Het positieve effect van fysieke activiteit op gezondheid is een sterke motivator, vooral bij ouderen, die nog onvoldoende wordt benut in hulpverlening en beleid (Baert et al, 2011).
LOKAAL OUDERENBELEID VERBREED: DE FYSIEKE, MATERIËLE, GEBOUWDE, NATUURLIJKE EN SOCIALE OMGEVING Sociale activiteit Dankzij de fysieke activiteit is de oudere meer in staat om anderen te bezoeken en te ontmoeten. Dit versterkt op zijn beurt het sociale netwerk, het samenhorigheidsgevoel en het sociaal engagement. Ook hierbij hebben studies een duidelijke relatie met gezondheid en welzijn vastgesteld. Naast fysieke activiteit is het deel uitmaken van een sociaal netwerk één van de beste voorspellers van de fysieke en mentale welzijn als oudere (Gardner, 2011; Yen et al, 2009).
NIET PER SE DAGEN TOEVOEGEN AAN HET LEVEN, MAAR WEL LEVEN AAN DE DAGEN: KRIJGT STILAAN VORM IN HET LOKAAL OUDERENBELEID De bereikbaarheid van diensten en voorzieningen, de nabijheid van winkels, de veiligheid, bepalen sterk in welke mate ouderen nog kunnen deelnemen aan het sociale en culturele leven. Mobiliteit stimuleren betekent niet enkel het sociaal leven, maar ook de vrijheid van ouderen stimuleren.
LOKAAL OUDERENBELEID VERBREED: DE FYSIEKE, MATERIËLE, GEBOUWDE, NATUURLIJKE EN SOCIALE OMGEVING Ruimtelijke ordening Groene ruimte speelt duidelijk een rol bij gezond ouder worden. Een meer diverse ruimtelijke indeling bevordert het dagelijks functioneren, het wandelen en het fietsen.
LOKAAL OUDERENBELEID VERBREED: DE FYSIEKE, MATERIËLE, GEBOUWDE, NATUURLIJKE EN SOCIALE OMGEVING De woning van de oudere; de aanpassing van gebouwen Transport, vervoer, verplaatsingsmogelijkheden Veiligheid: van verkeer en vallen tot criminaliteit: Verkeersveiligheid Valrisico Onveiligheidsgevoelens Tewerkstelling en vrijwilligerswerk Lokale overheid kan werk en vrijwilligerswerk stimuleren
LOKAAL OUDERENBELEID VERBREED: DE FYSIEKE, MATERIËLE, GEBOUWDE, NATUURLIJKE EN SOCIALE OMGEVING o Vernieuwende initiatieven zoals groepswonen (zie vb. samenhuizen vzw) en beschut wonen nabij een zorgcentrum bestaan in ons land, maar zijn spijtig genoeg nog zeldzaam. Echter, tot 25% van de ouderen heeft hier interesse in. o >>> inspirerende voorbeelden (maar schaars)
NIET PER SE DAGEN TOEVOEGEN AAN HET LEVEN, MAAR WEL LEVEN AAN DE DAGEN Meer vrijheid en zelfbeschikking. De senioren hebben immers het recht om op elk levensdomein eigen keuzes te maken en wat met het algemeen belang?
VOORWAARDEN VOOR EEN GOED LOKAAL OUDERENBELEID Kennis en expertise (seniorenconsulent) Samenwerking Participatie (seniorenraad) Communicatie Financiering Afstemming met andere actoren
POSITIEF EN REALISTISCH BEELD SCHEPPEN VAN DE VERGRIJZING De bevolking correct informeren. Er is geen reden tot paniek. De toekomst is een uitdagend project van welvaartsopbouw waar alle generaties voordeel uit kunnen halen.