Leven met angst voor ernstige ziektes

Leven met angst voor ernstige ziektes

Van A tot ggz De boeken in de reeks Van A tot ggz beschrijven niet alleen oorzaak, verloop en behandeling van de onderhavige problemen, maar geven ook antwoord op de vraag hoe men met het probleem om moet gaan. Door de prettig leesbare combinatie van beschouwingen, cartoons en citaten zijn de boeken niet alleen geschikt voor vertegenwoordigers van patiëntenverenigingen, behandelaren en mantelzorgers, maar vooral ook voor de cliënten zelf en de mensen in hun directe omgeving. De reeks staat onder redactie van: Fred Sterk, psycholoog-psychotherapeut, werkzaam in eigen praktijk voor psychotherapie en coaching te Den Haag Sjoerd Swaen, psycholoog-psychotherapeut, werkzaam bij PsyQ. psycho-medische programma s te Den Haag, afdeling angststoornissen, tevens supervisor en docent in het post-academisch onderwijs Jenny Swart, fondsredacteur, uitgeverij Bohn Stafleu van Loghum Voor een actueel overzicht van de reeds verschenen titels zie www.a-ggz.nl.

Leven met angst voor ernstige ziektes Sjef Peeters Bohn Stafleu van Loghum Houten 2007

Bohn Stafleu van Loghum, 2007 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën of opnamen, hetzij op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet 1912 j het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden. Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouwbare uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor drukfouten en andere onjuistheden die eventueel in deze uitgave voorkomen. ISBN 978 90 313 4627 1 NUR 777/770 Ontwerp omslag: Jos Peters, Huizen Cartoons: Marcel Jurriëns Bohn Stafleu van Loghum Het Spoor 2 Postbus 246 3990 GA Houten www.bsl.nl

Inhoud Voorwoord 9 1 Wat is er met me aan de hand? 11 Typerend beeld van hypochondrie 11 Symptomen 13 Ontstaan en beloop 14 Diagnostiek 14 DSM-zelftest 21 Officiële vragenlijsten 23 Samenvatting 25 2 Hoe heeft het zover kunnen komen? 27 Hoe komt het dat je last hebt van hypochondrie? 27 Mogelijke oorzaken 28 Psychologische modellen 39 Genetische invloeden 41 Samenvatting 41 3 Wat staat me te wachten? 43 Het beloop van de klachten in de nabije toekomst 43 Hulpverlening 46 Zelfhulp 50 5

Mogelijke complicaties 50 Samenvatting 51 4 Wat betekent hypochondrie voor mijn omgeving? 53 Wat betekent het voor mezelf? 53 Wat betekent het voor mijn naaste omgeving? 54 Steun zoeken 57 Gevolgen voor activiteiten 59 Tips voor de naaste omgeving van hypochonders 62 Samenvatting 66 5 Welke behandelingen bestaan er? 67 Geschiedenis 67 Richtlijnen voor behandeling 68 Psychologische behandeling 69 Cognitieve therapie ( gedachtetherapie ) 71 Exposure met responspreventie 72 Angst- en stressmanagement 73 Registraties en bezinningsopdrachten 75 Medicatie 76 Medicijnen of therapie? 76 Groepsbehandeling 77 Nieuwe behandelingen 78 Samenvatting 80 6 Hoe kan ik de draad weer oppakken? 83 Zal ik mijn oude leven weer kunnen hervatten? 83 Wat kun je direct zelf doen? 83 Gedragsexperimenten 87 Lezen 92 Internet 92 6

Hoe ga ik om met mijn beperkingen? 93 Omgaan met terugval 93 Wat als zelfhulp niet helpt? 94 Hoe is het gegaan met de patiënten uit dit boekje? 97 Samenvatting 99 7 Slotwoord 101 8 Adressen en literatuur 103 Algemeen 103 Gericht op angst 104 Internet 105 Internet Engelstalig 105 Aanbevolen (zelfhulp)boeken 105 Voor dit boek geraadpleegde literatuur 106 Als je ook nog eens een beetje wilt lachen om je klachten 108 Over de auteur 109 Raad van advies 111 Reeds verschenen titels 113 7

8

Voorwoord Een mens lijdt vaak het meest door het lijden dat hij vreest, doch dat nooit op zal dagen. Zo heeft men meer te dragen dan God te dragen geeft. De regels hierboven komen uit een gedicht dat in de negentiende eeuw is geschreven, vermoed wordt door de dichter en predikant Nicolaas Beets. De rol van het bang zijn voor lijden als bron van het lijden zelf wordt erin benadrukt. Over dat verschijnsel gaat dit boekje. Ik heb dit boekje de titel Leven met angst voor ernstige ziektes meegegeven. Het officiële woord daarvoor is hypochondrie. Met hypochondrie wordt dan ook bedoeld de angst voor het hebben of krijgen van een ernstige ziekte zonder dat daar medisch gezien aanleiding toe is. Andere woorden ervoor zijn: ziektevrees, hartfobie, of gezondheidsangst. Je zult al deze termen door het boekje heen tegenkomen. Over hypochondrie is al heel wat gepubliceerd en er is gelukkig veel meer perspectief op (gedeeltelijk) ervan afkomen dan vroeger het geval was. Ik heb voor het schrijven van dit boekje dan ook kunnen putten uit een rijke hoeveelheid vakliteratuur, gevalsbeschrijvingen en eigen ervaringen als behandelaar. 9

Hypochondrie is een veelvoorkomende klacht. Uit onderzoek is bekend dat het bij 1 tot 5% van de bevolking voorkomt. Van de patiënten in een willekeurige dokterspraktijk zou tussen 3 en 9% lijden aan hypochondrie. De klacht komt evenveel voor bij mannen als bij vrouwen. Het gaat om zeer serieuze medisch getinte klachten, waar toch geen medische oorzaak voor gevonden kan worden. In dit boekje heb ik geprobeerd om de kennis die binnen mijn vakgebied aanwezig is over hypochondrie te ordenen en overzichtelijk te presenteren. Voor opmerkingen naar aanleiding van het boek, of nieuwe, interessante informatie houd ik me zeer aanbevolen. Graag wil ik hier de volgende mensen bedanken voor hun steun en aanmoediging bij het schrijven: collega s en patiënten van PsyQ Haaglanden, afdeling Angststoornissen, Fred Sterk en Sjoerd Swaen voor het kritisch doorlezen en becommentariëren van de tekst, Anja Greeven en Gerdie Schreuders voor het commentaar vanuit hun eigen deskundigheid en tot slot mijn partner Agnes, voor het geduldig mij terzijde staan. Sjef Peeters, Den Haag, juni 2007 10