Project Passend Vervoer Midden Westelijk Utrecht Evaluatie pilot November 2018 specialistische geestelijke gezondheidszorg
Inhoudsopgave Samenvatting 5 1. Inleiding 7 1.1 Doelgroep 7 1.2 Partners 7 1.3 Uitgangspunten 8 1.4 Werkwijze 9 2. Borging 11 2.1 De inzettijden 11 2.2 De bemanning van de GGZ Vervoersdienst 11 2.3 Scholing en training 11 2.4 Voertuig 11 3. Registratie en monitoring 12 4. ZonMW en financiering 13 5. Kwantitatieve resultaten 14 6. Kwalitatieve resultaten 18 6.1 Patiënten en naasten 18 6.2 De politie 22 6.3 Altrecht GGZ 22 6.4 GGZ Vervoersdienst 23 6.5 Regionaal Ambulance Vervoer Utrecht (RAVU) 23 6.6 Gemeente Utrecht (Regionaal Schakelteam) 23 7. Financieel overzicht 24 8. Conclusies en aanbevelingen 25 2 3
Samenvatting In de regio Midden Westelijk Utrecht (werkgebied van ggz-instelling Altrecht) loopt sinds 1 mei 2017 een pilotproject Passend Vervoer waarin een aangepaste vorm van vervoer geboden wordt voor mensen met verward gedrag. De pilot is onderdeel van de aanpak personen met verward gedrag in de regio Utrecht. De pilot is gestart als alternatief voor en aanvulling op vervoer door de politie en ambulance. De politie blijft rijden als er sprake is van (een vermoeden van) een strafbaar feit en bij ernstige overlast. De ambulance rijdt als er direct somatisch toezicht of behandeling nodig is. In de overige situaties wordt de GGZ Vervoersdienst ingeschakeld als er een vorm van professioneel begeleid vervoer noodzakelijk is. De crisisdienst zet deze vormen van vervoer zowel voor als na de beoordeling in. ZonMW bekostigt de ritten van de GGZ Vervoersdienst vanuit projectmiddelen. De gemeente Utrecht en Zilveren Kruis hebben zich als co-financiers aan het project verbonden. Over de pilot zijn afspraken gemaakt tussen de RAVU, de GGZ Vervoersdienst, de politie, Zilveren Kruis, gemeente Utrecht, de brigadier Vervoer en Altrecht. Regiogemeenten zijn aangehaakt via het regionaal schakelteam, het bestuurlijk overleg WMO en de veiligheidsregio. Ook vindt periodiek afstemming plaats met het Regionaal Overleg Acute Zorg. De inbreng van cliënten verloopt via de projectgroep Passend Vervoer. In de pilot biedt de GGZ Vervoersdienst een vervoersalternatief naast de gebruikelijke vervoersmogelijkheden van politie en ambulance. De GGD Vervoersdienst rijdt met neutrale taxibusjes die worden bemenst door medewerkers met ruime werkervaring in de ggz. Hun werkwijze en bejegening is erop gericht gevoelens van onveiligheid bij de patiënt te voorkomen door het vervoer zo normaal mogelijk en de-escalerend te laten verlopen. Dat betekent: geen dwang (geboeid) of drang, niet liggend, zonder medicamenteus ingrijpen en met communicatie die zo goed mogelijk aansluit bij de mogelijkheden en behoeften die de cliënt op dat moment heeft. De medewerkers hebben een achtergrond als hulpverlener in de psychosociale- en/of geestelijke gezondheidszorg. In de periode van 1 mei 2017 tot en met 31 juli 2018 zijn er 630 personen met de GGZ Vervoersdienst vervoerd, waarvan 31% voor de beoordeling en ruim 69% erna. Voor patiënten met ernstige psychiatrische problematiek is vervoer met de GGZ Vervoersdienst vooral een alternatief voor de inzet van vervoer per ambulance gebleken. Het vervoer voorafgaand aan de beoordeling als alternatief voor vervoer door de politie is nog beperkt en verdient verdere groei. Patiënten, politie en de medewerkers van de crisisdienst zijn zeer tevreden over de verschillende (passende) vervoermogelijkheden voor patiënten en de beperktere inzet van dwangtoepassingen voor het vervoer. De geanonimiseerde data met betrekking tot het vervoer door de GGZ Vervoersdienst zijn ter beschikking gesteld aan de onderzoeksbureaus Significant en KPMG. Daarnaast heeft Zorgbelang Inclusief patiënten geïnterviewd. Aan deze pilot is geen nulmeting voorafgegaan. Ook ontbreken exacte gegevens over de inzet van voertuigen van politie en ambulance gedurende de pilot. 4 5
1. Inleiding Politie en Altrecht werken in de regio Utrecht al enkele jaren samen in een project om te voorkomen dat patiënten, die in afwachting zijn van de ggz-crisisdienst, worden opgenomen in een politiecel. Een patiënt die geen strafbaar feit heeft gepleegd, hoort immers niet thuis in een politiecel. In het verlengde van dit project gingen er ook stemmen op om het vervoer van patiënten dan ook anders in te richten. Het Regionaal Schakelteam Mensen met verward gedrag van de Utrechtse regio kwam met het initiatief voor een project Passend Vervoer. Altrecht heeft daar vervolgens uitvoering aan gegeven met de politie en de GGZ Vervoerdienst, in samenspraak met enkele andere partners. Gekozen is voor een pilot van één jaar waarin de projectpartners experimenteren met passend vervoer voorafgaand en aansluitend op beoordeling door de crisisdienst. In de loop van het projectjaar is in overleg met ZonMW besloten de pilot met drie maanden te verlengen. 1.1 Doelgroep van de pilot De pilot richt zich op het vervoer van mensen voorafgaand en aansluitend aan beoordeling door de crisisdienst. Voorafgaand aan beoordeling gaat het om personen die de politie voor een acute beoordeling verwijst naar (de beoordelingsruimte van) de crisisdienst. Vaak is er sprake van een vorm van overlast en gevaar, en bestaat het vermoeden dat er sprake is van een acuut psychiatrisch toestandsbeeld. Aansluitend op de beoordeling gaat het vaak om vervoer naar een opnamelocatie voor mensen die te angstig, verward of zelfdestructief zijn om zelfstandig of met familie te reizen, al dan niet in combinatie met een inbewaringstelling (ibs) of rechterlijke machtiging (rm). Wij onderscheiden drie vormen van vervoer, te weten door de politie, de ambulance (RAVU) en vervoer door de GGZ Vervoersdienst. In het kader van dit project vindt bekostiging plaats van de ritten van de GGZ Vervoersdienst en worden deze ritten gemonitord. 1.2 De partners in het project Altrecht is een instelling voor specialistische geestelijke gezondheidszorg. Mensen met een ernstige en complexe psychiatrische ziekte kunnen bij Altrecht terecht voor specialistische behandeling. Jaarlijks behandelt Altrecht zo n 25.000 mensen. Lichtere psychische en psychiatrische problemen en ziekten worden in de huisartsenpraktijk en de basis-ggz behandeld. Als de hulp die mensen hier krijgen niet voldoende is, kunnen zij verwezen worden naar Altrecht voor een meer specialistische of TOPGGz-behandeling. Vanuit Altrecht neemt de crisisdienst deel aan de pilot. Ook levert Altrecht een projectleider. De Regionale Eenheid Midden-Nederland is een van de tien regionale eenheden van de Nationale Politie. De Eenheid Midden-Nederland bestaat uit de vijf districten Gooi en Vechtstreek (A), Flevoland (B), Oost Utrecht (C), Utrecht Stad (D) en West Utrecht (E). De Regionale Eenheid kent in totaal 18 basisteams. Een deel van het district C en de districten D en E nemen deel aan het project Passend Vervoer. 6 7
zonder gebruik te maken van de politiecel en politievervoer. Indirect willen we tot betere dienstverlening komen door een betere methodische samenwerking en afstemming tussen politie en ggz. Met de pilot Passend Vervoer komt een vorm van niet-ambulancevervoer beschikbaar, waardoor: > de wachttijd voor vervoer na beoordeling vermindert; > het behandeldelay vermindert; > de crisis-dbc korter wordt en de kosten dus dalen. Normaliserend, de-escalerend vervoer en minder inzet van dwangtoepassingen (medicatie ten behoeve van het vervoer/vastliggen op een brancard) levert minder conflicten op met patiënten en wordt als minder stigmatiserend ervaren. Als hulpverleners meer in contact zijn met patiënten ontstaan er minder conflicten en zijn er minder dwangmiddelen nodig. Uiteindelijk is dat gunstig voor het herstel van de patiënt. 1.4 Werkwijze Hoe worden beslissingen genomen en hoe zien de rollen en taken van de verschillende partijen eruit? Er is onderscheid tussen: 1. vervoer voorafgaand aan psychiatrische beoordeling; 2. vervoer na beoordeling. De GGZ Vervoersdienst is een onafhankelijke vervoersdienst voor mensen met ggz- of verslavingsproblematiek. Door de aard van de problematiek is het soms niet mogelijk zelfstandig te reizen. Dan is ervaren begeleiding nodig die op een professionele wijze met de problematiek omgaat. De GGZ Vervoersdienst biedt betrouwbaar en passend vervoer naar een ggz-instelling of tussen twee instellingen. Door de de-escalerende en normaliserende inzet van medewerkers wordt al tijdens het vervoer gezorgd voor een veilige en normale situatie, waarbij het gebruik van dwang- en drangmaatregelen wordt voorkomen. Regionale Ambulance Voorziening Utrecht (RAVU) verzorgt acute zorgverlening en (besteld) ambulancevervoer. Het werkgebied van de ambulancezorg beslaat de gehele provincie Utrecht (1,3 miljoen inwoners) en komt hiermee overeen met de Veiligheidsregio Utrecht. Behalve voor de ambulancezorg is de RAVU ook verantwoordelijk voor de Meldkamer Ambulancezorg (MKA). Gemeente Utrecht /Zilveren Kruis. Vanuit de gemeente Utrecht neemt de projectleider van het Regionaal Schakelteam deel aan de pilot. De gemeente Utrecht is medefinancier van de pilot, net als verzekeraar Zilveren Kruis. 1.3 Uitgangspunten van de pilot Met het project Passend Vervoer komen verschillende vormen van vervoer beschikbaar voor patiënten en kan een keuze worden gemaakt voor een vorm van vervoer die het best aansluit bij de zorgvraag van de patiënt. Daarbij streven wij naar een betere kwaliteit van dienstverlening aan psychiatrische patiënten die zich in een crisissituatie bevinden. Dit beogen we te bereiken door sneller hulp te verlenen in een passende setting, bij voorkeur Ad 1: Hier is het triageproces belangrijk: wie vervoert waarnaartoe? Als politie aanvrager is van de beoordeling, verloopt het proces als volgt: > De politie wordt geconfronteerd met een persoon met verward gedrag en bevriest de situatie. > De politie bepaalt of vanuit overwegingen van veiligheid of strafrecht een noodzaak bestaat om de persoon per politievoertuig naar het politiebureau te vervoeren. > Indien van beide situaties geen sprake is, neemt de politie contact op met de crisisdienst en beantwoordt een aantal geprotocolleerde vragen. > Aan de hand van de antwoorden op deze vragen bepaalt de crisisdienst of de persoon door de crisisdienst beoordeeld moet worden en waar dit plaats kan vinden. > Als er geen sprake is van een strafbaar feit en er vanuit medisch opzicht geen direct somatisch toezicht of behandeling nodig is, geeft de crisisdienst de vervoersopdracht aan de GGZ Vervoersdienst. Als huisarts, RIBW of Spoedeisende Hulp aanvrager is van de beoordeling, verloopt het proces als volgt: > De aanvrager neemt contact op met de crisisdienst en beantwoordt een aantal geprotocolleerde vragen. > Aan de hand van de antwoorden op deze vragen bepaalt de crisisdienst of de persoon door de crisisdienst beoordeeld moet worden en waar dit plaats kan vinden. > Als de beoordeling op de crisisdienst/beoordelingslocatie moet plaatsvinden, de omstandigheden van de patiënt van invloed zijn op de veiligheid en er vanuit medisch opzicht geen direct somatisch toezicht of behandeling nodig is, geeft de crisisdienst de vervoersopdracht aan de GGZ Vervoersdienst. 8 9
Ad 2: Na beoordeling door de crisisdienst zijn er de volgende mogelijkheden: a. De patiënt kan naar huis. Vaak kan dit via familie of per taxi. Soms is vervoer door de GGZ Vervoersdienst nodig, bijvoorbeeld in het geval van dementie. b. De patiënt moet opgenomen worden. Als opname op een andere locatie noodzakelijk is, bepaalt de psychiater of het vervoer voor de patiënt per ambulance of GGZ Vervoersdienst moet geschieden. De ambulance wordt onder meer ingeschakeld als de patiënt intramusculaire medicatie toegediend heeft gekregen ten behoeve van het vervoer en er direct somatisch toezicht en/of behandeling noodzakelijk is. De crisisdienst schakelt rechtstreeks de GGZ Vervoersdienst in. Naast naw-gegevens en geboortedatum verstrekt de crisisdienst informatie op gedragsniveau; datgene wat noodzakelijk is voor adequate vervoersbegeleiding. De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd heeft vastgesteld dat dit voldoet aan de regelgeving. Een aanvraag voor ambulancevervoer loopt via de Meldkamer Ambulancezorg (MKA). 2. Borging Vanaf de start van de pilot komen politie, GGZ Vervoersdienst en een afvaardiging van de crisisdienst van Altrecht maandelijks bijeen. Naast monitoring van het aantal beoordelingen van patiënten waarbij de politiecel overgeslagen is (op verzoek van de politie), bespreken de aanwezige partijen tijdens deze bijeenkomsten de omvang en aard van de ritten met de GGZ Vervoersdienst. In het Regionaal Schakelteam bespreken ketenpartners en vertegenwoordigers van patiënten en familieorganisaties elk kwartaal de voortgang. Vlak voor de jaarevaluatie hebben nog enkele gesprekken plaatsgevonden op initiatief van de brigadier Vervoer met RAVU, GGZ Vervoersdienst, politie en Altrecht over de wens van de RAVU om alle aanvragen voor vervoer na beoordeling te laten lopen via de Meldkamer Ambulancevervoer en op te nemen in de database van de RAVU. 2.1 De inzettijden De pilot Passend Vervoer draait dag en nacht. Daarbij zijn de aanrijtijden s nachts in beginsel hetzelfde als overdag. Ook buiten kantoortijden is inzet van de GGZ Vervoersdienst voor vervoer buiten de regio mogelijk. 2.2 Bemanning GGZ Vervoersdienst Het begeleidend personeel van de GGZ Vervoersdienst is minimaal in bezit van het diploma SPH/SPW (huidige Maatschappelijke Zorg - niveau 4). De GGZ Vervoersdienst werft personeel via een NEN- en ABU- gecertificeerd bureau dat gespecialiseerd is in de ggz. De bevoegdheid en bekwaamheid van de medewerkers zijn gerelateerd aan de bepalingen in de wet BIG. Het personeel dient minimaal 4 jaar aantoonbare werkervaring in de ggz-sector te hebben. Alle personeelsleden hebben de trainingen Agressieregulatie, Motiverende gesprekvoering en de specifieke training Begeleiding tijdens vervoer doorlopen. Daarnaast wordt een verklaring omtrent gedrag gevraagd. Alle personeelsleden beschikken over een rijbewijs. 2.3 Scholing en training De GGZ Vervoersdienst heeft voor haar gediplomeerde medewerkers een doorlopend scholingsaanbod, waaronder bedrijfshulpverlening, weerbaarheidstraining, agressieregulatietraining en omgaan met seksualiteit. Daarnaast is er een specifieke training met betrekking tot het hulpverlenen binnen een voertuig. Alle medewerkers volgen deze training. Periodiek vindt een persoonlijke evaluatie plaats waarin besproken wordt wat de medewerker geleerd heeft en aan welke ontwikkelpunten gewerkt wordt. 2.4 Voertuig De GGZ Vervoersdienst vervoert de patiënt in een neutrale bus voor personenvervoer. Tussen de bestuurder en de inzittenden bevindt zich een plexiglazen veiligheidsschot. De auto is voorzien van veiligheidsgordels op alle zitplaatsen, een professionele EHBO-kit, handschoenen, water, een brandblusser en goede communicatiemiddelen. Het inzittendengedeelte heeft verlichting en klimaatbeheersing. Naasten kunnen desgewenst meerijden. 10 11
4. ZonMW en cofinanciering Omdat er geen betaaltitel is voor niet-ambulancevervoer voor ambulante patiënten, heeft ZonMW een subsidie verstrekt voor experimenteel vervoer. Ook zijn er middelen verstrekt voor monitoring en evaluatie. De gemeente Utrecht en Zilveren Kruis hebben zich als cofinanciers aan het project verbonden. 3. Registratie en monitoring Er vindt geen centrale registratie plaats van alle vervoersbewegingen voorafgaand en aansluitend op de beoordeling. Daarom is in het kader van dit project geen informatie beschikbaar over hoe vaak de politie een patiënt vervoerd heeft. Wel beschikt de crisisdienst over het totale aantal beoordelingen op verzoek van de politie, het percentage beoordelingen waarbij de politiecel overgeslagen kon worden en het aantal ritten waarbij de GGZ Vervoersdienst een alternatief bood voor vervoer door de politie. Daarnaast zijn de volgende zaken in kaart gebracht: > Het niet-ambulancevervoer uitgevoerd door de GGZ Vervoersdienst; > Aanvrager, tijdstip, vertrek- en aankomstpunt; > Vervoer voorafgaand of aansluitend aan beoordeling; > Vervoer vrijwillig of met BOPZ-titel; > Was de patiënt suïcidaal? > Was de patiënt onder invloed van middelen? Geanonimiseerde data zijn op verzoek van ZonMW beschikbaar gesteld aan onderzoeksinstituut Significant en aan KPMG. 12 13
5. Kwantitatieve resultaten van de pilot De kwantitatieve resultaten zijn verzameld op basis van de factuurgegevens van de GGZ Vervoersdienst, inzage in de vooraanmelding bij de crisisdienst, verslaglegging van de beoordeling door de crisisdienst en de decursus van het medisch dossier. De verzameling van de gegevens is door één medewerker van Altrecht gedaan met toegang tot de patiëntendossiers. Voorafgaand is geen nulmeting verricht. Er zijn geen gegevens bekend van het aantal ritten van politie en ambulance, wacht- en aanrijtijden. Vervoer voor en na beoordeling met de GGZ Vervoersdienst 80 Na beoordeling Voor beoordeling 70 60 50 40 ZonMW heeft voor aanvang van de vervoersprojecten bepaald welke items van belang zijn bij de monitoring. Omdat het deels algemene items betreffen, zijn deze niet alle even relevant in het kader van een project dat als alternatief dient voor vervoer met de politie of de ambulance. In het kader van het project Passend Vervoer wordt de GGZ Vervoersdienst ingezet. Als er een noodzaak voor sedatie of fixatie is, is vervoer met de GGZ Vervoersdienst gecontra-indiceerd en wordt er voor een ambulance gekozen. Datzelfde geldt voor vervoersbewegingen waarbij de indicatie somatisch is. Bij alle vragen voor begeleid professioneel vervoer speelde (het vermoeden van) psychiatrische problematiek. 30 20 10 0 Mei Juni Juli Aug Sept Okt Nov Dec Jan Feb Mrt Apr Mei Juni Juli Voorafgaand aan de pilot is de aanrijtijd van de GGZ Vervoersdienst op een half uur gesteld bij de ggz. Bij de bepaling van de aanrijtijd is uitgegaan van de veronderstelling dat de mogelijkheid en bereidheid bij de politie om te wachten op vervoer beperkt is. Na de telefonische aanvraag voor vervoer zendt de crisisdienst een bevestigingsmail met nawgegevens naar de GGZ Vervoersdienst. Dat is ook het startmoment voor het vervoer. Binnen 30 minuten wordt de GGZ Vervoersdienst ter plekke verwacht. Wij beschikken over de aanrijden tot mei 2018. Van alle ritten daarna is er geen aanvraagtijd bekend. Dit item valt weg in de beveiligde mail. In zijn algemeenheid kan gesteld worden dat de GGZ Vervoersdienst de aanrijtijden goed haalt, op de spits na (tussen 7 en 9 uur en tussen 16 en 19 uur). Ook worden de aanrijtijden in de noordwesthoek van de provincie (de gemeente de Ronde Venen) niet gehaald. In de periode van 1 mei 2017 tot en met 31 juli 2018 zijn 630 personen met de GGZ Vervoersdienst vervoerd. 31% werd vervoerd voorafgaand aan beoordeling en 69% na beoordeling door de crisisdienst. Van de ritten voorafgaand aan beoordeling (N=195) vormde 60% een alternatief voor het vervoer door de politie. De overige 40% betrof vervoer van patiënten naar de beoordelingslocatie van de ggz, veelal vanaf een huisartsenpost, spoedeisende hulp of beschermde woonvorm. Deze patiënten zag de crisidienst voorheen per definitie op locatie of tijdens huisbezoek. Van de ritten na beoordeling (N=433) vormde 89% (N=386) een alternatief voor het vervoer per ambulance. Alle ritten die een alternatief vormden voor vervoer per ambulance hadden als bestemming een opnamelocatie van de ggz, Kliniek voor Intensieve Behandeling (KIB), verpleeghuis of verslavingszorg. Bij 52% van de ritten betrof het vervoer van patiënten met een BOPZ-maatregel (137 patiënten met een inbewaringstelling (ibs), 90 patiënten met een rechterlijke machtiging (rm). Vervoer na beoordeling met de GGZ Vervoersdienst als alternatief voor vervoer door de Regionale Ambulancevoorziening (RAV). 50 45 40 35 30 25 20 RM IBS Vrijwillig Aan ruim een kwart van de ritten (164 van de 630) ging een somatische screening van SEH, huisartsenpost of FMMU-arts vooraf. Daarbij wordt de aandacht die de crisisdienst besteedt aan de eventuele aanwezigheid van somatische problematiek bij een beoordeling niet gezien als somatische screening. 15 10 5 0 Mei Juni Juli Aug Sept Okt Nov Dec Jan Feb Mrt Apr Mei Juni Juli 14 15
Na beoordeling door de crisisdienst is de inzet van ambulancevervoer zeer beperkt. Als gevolg van een andere wijze van registratie bij de ambulancedienst ontbreken daarover harde gegevens. Als de psychiater van mening is dat de patiënt sedatie nodig heeft om vervoerd te kunnen worden, volgt per definitie inzet per ambulance. Gelet op de goede ervaringen met vervoer door GGZ Vervoersdienst wordt er voorafgaand aan het vervoer vrijwel geen sedatie meer gegeven. De politie meldt dat de GGZ Vervoersdienst vrijwel nooit een verzoek om bijstand doet. Het vervoer terug naar huis van patiënten die op de beoordelingslocatie gezien zijn en die een ambulant traject volgen, gaat in beginsel met familie of openbaar vervoer. Als dat niet mogelijk is (bijv. omdat openbaar vervoer niet meer rijdt) en er tegelijkertijd ook geen noodzaak is voor professioneel begeleid vervoer, zetten wij voor eigen rekening een taxi in. Gemiddeld gebeurt dit vijf tot tien keer per maand. Tijdstip vervoersbeweging van de GGZ Vervoersdienst 80 70 Nacht 00:00-07:00 u. Buiten kantooruren 07-24 Binnen kantooruren 60 50 40 30 20 Een aanzienlijk deel van het vervoer betreft patiënten met een psychose of manie. Deze gegevens uit het dossier zijn geen onderdeel van de door ZonMW gevraagde data en zijn daarom niet meegenomen in de registratie. Wij hebben het hierbij wel over de ritten die potentieel risicovol zijn. 10 0 Mei Juni Juli Aug Sept Okt Nov Dec Jan Feb Mrt Apr Mei Juni Juli De oudste patiënt die vervoerd werd was 94 jaar, de jongste 14. Bij 7 van de 630 ritten was de patiënt jonger dan 18 jaar. 73 patiënten waren ouder dan 65 jaar (11,6%). Familie en naasten kunnen desgewenst meerijden met de GGZ Vervoersdienst. Dat gebeurt in de dagelijkse praktijk, maar er worden geen getallen over bijgehouden. 33 keer werd een rit naar een bestemming buiten de regio gemaakt. Dat betrof patiënten uit andere regio s die bijvoorbeeld gezien werden in het (bovenregionale) Politie Cellen Complex in Houten en vervoer naar een kliniek in eigen regio nodig hadden. Ook betrof het vervoer van kinderen/jeugdigen met BOPZ-maatregel naar een jeugdpsychiatrische kliniek in Amsterdam of Den Haag. 24 keer werd dit vervoer buiten kantooruren (en ook s nachts) uitgevoerd. Bij 229 ritten (36%) wordt nadrukkelijk melding gemaakt van suïcidaliteit, bij 111 ritten (18%) was de patiënt onder invloed van middelen (met dien verstande dat er vooraf de inschatting gemaakt was dat er geen somatisch toezicht noodzakelijk was). 16 17
6. Kwalitatieve resultaten 6.1 Patiënten en Naasten Altrecht heeft Zorgbelang Inclusief gevraagd om de ervaringen van patiënten met het vervoer door de GGZ Vervoersdienst in kaart te brengen. Waar zijn mensen die gebruik hebben gemaakt van deze vervoersdienst tevreden over? Wat kan verbeterd worden? Wat zijn de ervaringen met andere soorten vervoer? Interviews Zorgbelang Inclusief heeft om op deze vragen antwoord te krijgen een gespreksleidraad opgesteld en acht mensen geïnterviewd. Dit zijn twee interviews minder dan aanvankelijk was afgesproken. Gedurende de werving haakten enkele deelnemers op het laatste moment af. Geïnterviewden Zorgbelang Inclusief heeft vier vrouwen in de leeftijd van 21 tot 59 jaar (gemiddelde leeftijd 39) en vijf mannen in de leeftijd van 29 tot 43 jaar (gemiddelde leeftijd 35 jaar) geïnterviewd. Bij twee interviews is met de mantelzorgers gesproken. Bij één interview was de partner bij het gesprek met de patiënt aanwezig. In de andere situatie is alleen met de ouder gesproken zonder dat de patiënt erbij was. Eén patiënt had een rechterlijke machtiging. Bij de overige patiënten vond het vervoer op vrijwillige basis plaats. Twee patiënten waren niet aanspreekbaar tijdens het vervoer. In deze situatie is met de mantelzorgers gesproken. Het vervoer heeft plaats gevonden: > van huis naar locatie van Altrecht: 2x; > van huis naar ziekenhuis: 1x; > van politiebureau naar locatie van Altrecht: 1x; > van politiebureau naar ziekenhuis: 1x; > van ziekenhuis naar instelling Altrecht: 2x; > van locatie van Altrecht naar huis: 1x. De interviews vonden allen plaats in een voor de patiënt neutrale omgeving. Ervaringen van patiënten met de keuze voor het vervoer Op één patiënt na geeft iedereen aan dat hij of zij zelf niet de keuze heeft gehad hoe zij vervoerd werden. Zij hebben daar geen inspraak in gehad. De keuze is door de betrokken professionals gemaakt. Alle betrokkenen geven aan dit geen probleem te hebben gevonden, omdat men zelf op dat moment niet in staat was beslissingen te nemen. De patiënten zijn van mening dat de verantwoordelijkheid voor het vervoer ligt bij degene die het besluit hierover neemt als zij zelf daartoe niet meer in staat zijn. Zij voelen zich er op dat moment niet verantwoordelijk voor. Eén patiënt vond het onnodig dat de GGZ Vervoersdienst hem vervoerde, omdat hij vrijwillig opgenomen wilde worden. Hij vond dat zijn familie hem wel kon brengen, maar de crisisdienst vond het beter dat hij vervoerd werd. Alle andere patiënten vonden het vervoer door de GGZ Vervoersdienst juist wenselijk of noodzakelijk. vraag niet gesteld of weet de patiënt niet of deze vraag is gesteld. Twee patiënten geven aan er geen behoefte aan te hebben gehad dat naasten mee zouden gaan. Informatie Het merendeel van de patiënten denkt dat de hulpverleners beschikten over voldoende informatie over hun gezondheidssituatie. Menigeen weet het niet zeker, maar vermoedt dat die informatie wel bekend was. Zij geven hiervoor gemiddeld het cijfer 7,2. Op de vraag of patiënten voldoende informatie ontvangen van de hulpverleners en/of vervoerder over vervolgafspraken wordt wisselend geantwoord. Gemiddeld wordt dit met het cijfer 6,6 gewaardeerd. Drie patiënten geven aan dat de hulpverleners van de vervoersdienst geen informatie konden geven. Eén patiënt geeft aan dat de vervoersdienst geen informatie verstrekte, maar dat dit de verantwoordelijkheid is van de crisisdienst. Bejegening hulpverleners De bejegening van de hulpverleners tijdens het vervoer wordt door de patiënten gemiddeld met het cijfer 8,5 gewaardeerd. In alle situaties waren er twee hulpverleners tijdens het vervoer aanwezig. De bejegening van de hulpverleners wordt door de patiënten met de volgende eigenschappen omschreven: prettig (5x), vriendelijk (3x), aardig (2x), rustig in de omgang (2x), relaxed (1x), geduldig (1x), respectvol (1x), onbevooroordeeld (1x) en sympathiek (1x). In alle situaties maakten de hulpverleners een praatje. Dit stelden de patiënten zeer op prijs. Enkele patiënten gaven aan dat ze het fijn vonden dat de hulpverleners zich niet opdringen en zich aan de afspraken houden. Alle patiënten voelen zich serieus genomen. Voertuig De patiënten beoordelen de bus gemiddeld met het cijfer 7,3. De bus is volgens hen schoon, netjes en redelijk nieuw. De bus zelf wordt niet als te groot ervaren. Eén patiënt benadrukt dat de bus ook veilig is, omdat de patiënt er niet uit kan en twee patiënten spreken over een veilige sfeer. Eén patiënt ervaart de bus wel als kil en geeft als tip om glow in the dark -stickers op het plafond te plakken ter afleiding. Alle patiënten zijn zittend vervoerd en niet vastgebonden, maar hadden wel de veiligheidsgordel om. Of er tijdens de rit gebruik werd gemaakt van portofoons of andere communicatiemiddelen konden veel patiënten zich niet goed herinneren. Het werd in ieder geval niet als een last ervaren. De patiënten ervaren tijdens de rit weinig prikkels. Op de range tussen 1 (weinig prikkels) en 10 (veel prikkels) wordt dit gemiddeld met het cijfer 6 aangeduid. Rustig rijden, rustig optrekken en rustig remmen is voor enkelen hierin belangrijk. Eén patiënt geeft aan minder prikkels te ervaren als de ramen geblindeerd zouden zijn. Een andere patiënt vond het minder prettig dat er glas zat tussen de twee hulpverleners voorin en hemzelf achterin. Vier patiënten geven aan dat ze lang moesten wachten op vervoer, variërend van 10 minuten tot 2 uur. In een aantal situaties moest de bus uit Amersfoort komen, waardoor de wachttijd opliep. Vooral de avonduren en het feit dat men niet goed in zijn of haar vel zit, maakt dat het wachten gevoelsmatig lang duurt. Dit wordt desondanks door de meeste patiënten niet als een probleem ervaren. Op de range tussen 1 (heel lang) en 10 (nauwelijks) wordt dit gemiddeld met het cijfer 6,5 aangeduid. Drie keer is gevraagd of naasten mee wilden rijden en hier is twee keer gebruik van gemaakt. Eén keer is familie er met de eigen auto achteraan gereden. In alle andere situaties is deze 18 19
Ervaringen met ander vervoer Vier patiënten hebben ervaringen met ander vervoer opgedaan: twee patiënten zijn recentelijk met de ambulance vervoerd en twee patiënten eerder met een politieauto. Zowel het ambulancevervoer als politievervoer beleven zij als een nare ervaring vergeleken met het vervoer door de GGZ Vervoersdienst. Patiënten vinden het vervelend dat anderen in de buurt zien dat zij vervoerd worden en daarover oordelen. Enkelen worden er zelfs op aangesproken. Eén patiënt geeft aan dat er verkeerde verwachtingen ontstaan als de ambulance komt, omdat anderen dan denken dat je lichamelijke klachten hebt. Het vervoer met de GGZ Vervoersdienst bestempelen de patiënten als neutraal of anoniem. Vervoer met een ambulance en/of politieauto levert meer prikkels op en brengt meer emoties naar boven. Patiënten geven aan bang te worden in de ambulance. Zij zijn verdrietig, boos en voelen zich onzeker en onprettig als ze met de politieauto worden vervoerd. Ervaringen GGZ Vervoersdienst De patiënten noemen de volgende positieve punten: > bejegening hulpverleners: sympathiek, rustig en vriendelijk (3x); > maken van een praatje (2x); > veilige sfeer (2x); > voldoende uitleg; > snelle afhandeling; > ontbreken van een oordeel over de mensen die vervoerd worden; > rustig rijden; > geruisloos vertrek: anderen hebben niets meegekregen van het vertrek; > bus is niet te groot. Patiënten hebben geen enkele negatieve ervaring met de GGZ Vervoersdienst opgedaan. De volgende verbeterpunten zijn voorgesteld: > altijd bij de patiënt gaan zitten. Geen moeilijke gesprekken voeren, maar contact maken. Vraag: Wat kunnen we voor je doen? ; > zorg ervoor dat minimaal één hulpverlener van de GGZ Vervoersdienst een vrouw is. Vrouwen kunnen iemand beter met gevoel, rust en aandacht benaderen dan mannen; > zorg dat er altijd flesjes water achterin liggen. Het helpt als je gestrest bent om water te drinken; > de wachttijd kan korter. Patiënten waarderen de GGZ Vervoersdienst gemiddeld met het cijfer 8,9. Alle patiënten zijn tevreden over de bejegening van de hulpverleners van de GGZ Vervoersdienst (vriendelijk, rustig, correct). Andere punten die als positief genoemd zijn, betreffen: > het feit dat de GGZ Vervoersdienst bestaat en aangeboden wordt; > de schone bus; > een goede rijstijl van de chauffeurs (geleidelijk schakelen, optrekken en remmen); > dat er geen andere patiënten in de bus vervoerd worden; > het vervoer van deur tot deur. Eén patiënt geeft aan bereid te zijn een kleine bijdrage voor het vervoer te betalen als hiermee de vervoersdienst in stand gehouden kan worden. Menselijk vervoer Op de vraag wat menselijk vervoer voor hen betekent, antwoorden de patiënten het volgende: > dat er met jou wordt gepraat; > dat je zelf mag en kan kiezen waar je gaat zitten; > dat er naar jou wordt geluisterd; > dat zij aan jou vragen waar jij behoefte aan hebt: wil je praten of juist stil zijn?; > dat de hulpverleners deskundig zijn. Conclusies en aanbevelingen van patiënten en naasten Naar aanleiding van de gehouden interviews kunnen de volgende conclusies worden getrokken: > Patiënten hebben nauwelijks inspraak over het type vervoer (o.a. eigen vervoer, vervoersdienst, politie). Deze keuze wordt voornamelijk door de betrokken professionals gemaakt. > Patiënten zijn verdeeld over de mate waarin zij informatie ontvangen hebben van de hulpverleners en/of vervoerder over vervolgafspraken. > De bejegening van de hulpverleners van de GGZ Vervoersdienst wordt als zeer prettig ervaren. Patiënten voelen zich serieus genomen. > Patiënten stellen het op prijs dat de hulpverleners tijdens het vervoer op een normale manier en met gepaste afstand met hen communiceren. > Patiënten zijn tevreden over het voertuig zelf: deze wordt als schoon, netjes, veilig ervaren en is niet te kil en te groot. Tijdens de rit ervaren patiënten weinig prikkels. > De wachttijd wordt door enkele patiënten gevoelsmatig als lang ervaren. In een aantal situaties moest de bus uit Amersfoort komen, waardoor de wachttijd oploopt. > Inzet van ander vervoer, een politieauto of ambulance is voor patiënten een nare ervaring. Het gezien worden en het oordelen van andere mensen speelt hierin een rol. Ook leidt dit vervoer tot meer prikkels en roept het negatieve emoties en gevoelens op. > De GGZ Vervoersdienst wordt positief ervaren en hooggewaardeerd en roept bij patiënten met verward gedrag minder prikkels en negatieve emoties op. Op basis van deze conclusies formuleren we de volgende aanbevelingen: > Besteed meer aandacht aan (het mogelijk maken van) eigen regie, ook als mensen aangeven dit niet nodig te vinden gezien de omstandigheden; > Bied patiënten de mogelijkheid om naasten mee te laten gaan; > Informeer de cliënt consequent over de verkregen gezondheidsinformatie en wat er staat te gebeuren qua vervoer, route, behandeling en wachttijd; > Besteed aandacht aan de rijstijl (rustig rijden, remmen, optrekken); > Onderzoek de mogelijkheden voor de standplaats van de GGZ Vervoersdienst; > Houd het vervoer van de GGZ Vervoersdienst in stand: patiënten zien dit als anoniem en neutraal. Verbeterpunten die vanuit de patiënten zijn voorgesteld als kwaliteitsverbetering tijdens het vervoer van de GGZ Vervoersdienst: > Plak glow in the dark -stickers op het plafond in de bus als afleiding; > Ga altijd het contact met de patiënt aan en vraag waar hij of zij behoefte aan heeft; > Zet van koppels in met zowel een vrouwelijke als mannelijke hulpverlener; > Heb flesjes water achterin de bus beschikbaar. 20 21
Na beoordeling kunnen de meeste patiënten vervoerd worden met de GGZ Vervoersdienst. In de praktijk betekent dit ook dat er minder medicatie ten behoeve van het vervoer gegeven hoeft te worden. Omdat er ook na 17:00 uur vervoer buiten de regio mogelijk is, kunnen patiënten in alle situaties direct naar de juiste bestemming gebracht worden. Dit scheelt gastplaatsingen voor patiënten die niet uit de regio Midden Westelijk Utrecht komen. 6.4 GGZ Vervoersdienst De GGZ Vervoersdienst heeft een goede samenwerking opgebouwd met de verschillende partijen die samenwerken binnen het project Passend Vervoer. De voortdurende afstemming die tussen de partijen plaats vindt, de overwegingen die gemaakt worden over de inzet van het vervoermiddel en de maandelijkse evaluatie maken dat er een helder beeld is ontstaan welk vervoer in welke situatie passend is. De GGZ Vervoersdienst is van mening dat het succes van Passend Vervoer valt of staat met de samenwerking tussen crisisdienst, politie en de vervoerder. Inzicht in elkaars werkzaamheden, zienswijze en dilemma s creëert begrip. Dit legt de basis voor een goede samenwerking. 6.5 RAVU 6.2 De Politie De politie merkt dat de GGZ Vervoersdienst goed toegerust is op het vervoer van ggzpatiënten. Bij de evaluatie met alle partijen van het project Passend Vervoer (nov 2018) meldt de politie dat tot dat moment er slechts twee verzoeken door de GGZ Vervoersdienst zijn gedaan voor ondersteuning bij het vervoer. Hoewel er geen cijfers beschikbaar zijn over hoe vaak de politie voorafgaand aan de pilot ondersteuning moest bieden, spreekt de politie wel over een enorme afname van de geboden vervoersondersteuning. De reacties van politiemensen op de werkwijze van de GGZ Vervoersdienst zijn positief. Wel rijdt de politie (voorafgaand aan beoordeling) nog regelmatig zelf. Naar verwachting helpt het nu ook in de rest van de politieregio een pilot gaat draaien met Passend Vervoer. Ook kost elke verandering in werkwijze simpelweg tijd. De RAVU ziet mogelijkheden voor verbetering door alle aanvragen voor vervoer na beoordeling via de Meldkamer ambulance te laten verlopen. De Ambulancedienst heeft daardoor de mogelijkheid aard en snelheid van het vervoer te monitoren. Daarnaast biedt het volgens de RAVU de mogelijkheid om eenduidig ritgegevens te verzamelen. 6.6 Gemeente Utrecht (Regionaal Schakelteam) De gemeente Utrecht is zeer tevreden met de uitkomsten van de pilot. Inmiddels heeft de GGZ Vervoersdienst zijn waarde bewezen in het vervoer na beoordeling. De gemeente wijst op de interviews die met patiënten en naasten gehouden zijn en de positieve reacties die zij geven op het vervoer. Wel ziet de gemeente Utrecht graag dat de GGZ Vervoersdienst frequenter een alternatief vormt voor politievervoer (voorafgaand aan beoordeling). Ze vraagt zich af waarom dit zo langzaam van de grond komt, terwijl het toch de politie was die zo aandrong op ontlasting van hun taak bij het vervoer van patiënten naar de crisisdienst. 6.3 Altrecht GGZ De crisisdienst is blij met de mogelijkheid om de GGZ Vervoersdienst te kunnen inzetten. Aanvankelijk leefden er vragen of de opleidingsachtergrond (SPH en meerdere jaren klinische ggz-ervaring) van de medewerkers van de GGZ Vervoersdienst toereikend was voor ggzvervoer. Inmiddels is er groot enthousiasme en waardering voor de wijze waarop de collega s de veelal zeer angstige en ontregelde patiënten op een de-escalerende en normaliserende wijze vervoeren. In de praktijk zet de crisisdienst nu ook soms de GGZ Vervoersdienst in om patiënten voor beoordeling van de spoedeisende hulp (somatisch vrijgegeven) en huisartsenpost naar de beoordelingslocatie van de ggz te brengen. Daar werd eerder nooit een ambulance voor ingezet. Bij inzet in dit kader van de GGZ Vervoersdienst neemt de wachttijd voor beoordeling af en komt er eerder een behandelkamer op SEH/huisartsenpost vrij. 22 23
7. Financiële overzicht 8. Conclusies en aanbevelingen 2017 2018 totaal GGZ Vervoersdienst 99.514 106.654 206.168 Zorgbelang Inclusief 5.820 5.820 Locatie Interviews 343 343 Bon deelname interview 120 120 Projectleider 18.060 18.060 Drukwerk 300 300 230.811 Subsidies (voorschot) 136.123 28.359 164.482 De financiële bijdrage van ZonMw voor dit project bedraagt maximaal 170.154,- voor de duur van maximaal 12 maanden. Dit bedrag is inclusief eventueel verschuldigde btw. De gemeente Utrecht en Zilveren Kruis hebben een toezegging voor cofinanciering gedaan voor elk 28.359,-. -66.329 Sinds de start van de pilot Passend Vervoer zijn er diverse vormen van vervoer beschikbaar voor patiënten en kan een keuze worden gemaakt voor een vorm van vervoer die het beste aansluit op de zorgvraag van dat moment. Gebleken is dat dit veelal vervoer met de GGZ Vervoersdienst is. Deze vorm van vervoer is doorgaans snel beschikbaar (binnen ongeveer een half uur) en kent geen beperkingen qua inzet. Omdat in de praktijk veel vervoer mogelijk blijkt met de GGZ Vervoersdienst en zich daarbij nauwelijks tot geen incidenten voordoen, maken psychiaters vaker dan voorheen de keuze dat er geen medicatie voor het vervoer noodzakelijk is. Als de patiënt voor het vervoer intra-musculaire medicatie moet worden toegediend, is vervoer met de ambulance aangewezen. Het al dan niet toekennen van medicatie ten behoeve van het vervoer is ingegeven door de verwachting van de psychiater over het eventuele verloop van het vervoer. In de praktijk blijkt echter dat vrijwel alle ggz-patiënten waarvoor in beginsel geen somatisch toezicht of behandeling nodig is, vervoerd kunnen worden met de GGZ Vervoersdienst. De conclusie is dan ook gerechtvaardigd dat hulpverleners terughoudender zouden moeten zijn in het uitspreken van verwachtingen over wat de vervoerder aankan en de condities waaronder het vervoer plaats zou moeten vinden. Op basis van de resultaten van het eerste projectjaar mag verwacht worden dat verdere afname van het gebruik van medicatie ten behoeve van het vervoer mogelijk is. Onder patiënten en naasten is een grote mate van tevredenheid over de inzet van (de medewerkers van) de GGZ Vervoersdienst. Inmiddels vindt bij meer dan 70% van de beoordelingen op verzoek van de politie de interventie buiten de politiecel plaats. Omdat deze beoordelingen gemonitord worden is ook inzichtelijk welke patienten door de GGZ Vervoersdienst worden vervoerd en welke met de politie. Er is nog een aanzienlijke groei mogelijk van het vervoer als alternatief voor vervoer met de politie. De politie gaat ervan uit dat het politievervoer van ggz-patiënten afneemt nu er één werkwijze is in de gehele politieregio. Binnen politie en crisisdienst is er veel aandacht voor de keuzes die medewerkers hieromtrent maken. De monitoring van aanrijtijden is onvoldoende. Hoewel medewerkers in zijn algemeenheid tevreden zijn over de aanrijtijden, is er sinds de invoering van de wet AVG geen informatie meer beschikbaar over het tijdstip van de aanvraag van het vervoer. De aanvraag voor een rit per ambulance loopt via de meldkamer ambulancezorg (MKA). De aanvraag voor vervoer met de GGZ Vervoersdienst loopt via de GGZ Vervoersdienst. De RAVU heeft de wens dat alle aanvragen voor vervoer na beoordeling via de MKA lopen. Tussen de verschillende partijen vindt overleg plaats over een eenduidige werkwijze die de autonomie van de verschillende partijen respecteert en die niet leidt tot een toename van bureaucratie. 24 25
Het is van belang dat de ritgegevens van ambulance en GGZ Vervoersdienst op eenduidige wijze worden vastgelegd. Gemiddeld worden er op maandbasis vijf tot tien patiënten terug naar huis vervoerd, bijvoorbeeld na beoordeling op de beoordelingslocatie. Veelal is dat buiten kantooruren en is vervoer met familie of openbaar vervoer niet mogelijk. Als er geen professionele begeleiding nodig is, kan een taxi volstaan en is een relatief dure vorm van professioneel vervoer niet geïndiceerd. Dit vervoer vindt nu plaats op kosten van Altrecht. Met gemeenten zouden vooraf afspraken gemaakt moeten worden om dit te bekostigen vanuit de WMO. 26 27
www.facebook.com/altrecht www.twitter.com/altrecht i www.altrecht.nl