Door allerlei destructieve invloeden kan er schade zijn ontstaan aan de klettersteig, daarom kan hij nooit blindelings worden vertrouwd. Door mechanische invloeden als steenslag, sneeuwdruk, lawines, ijs, vorstbarsten, corrosie, water of blikseminslag, raakt de klettersteig op den duur beschadigd. Normaal gesproken worden klettersteigroutes regelmatig gecontroleerd. Beschadigde componenten worden daarbij vervangen en de klettersteig wordt eventueel gesloten. Toch kan het onder bepaalde omstandigheden voorkomen dat er een verankering loszit of een kabel van de wand loskomt. Daarom is het raadzaam om de klimsystemen niet blindelings te vertrouwen, maar goed op te letten en zo goed mogelijk vooruit te kijken. Neerhangende, gebroken of doorgescheurde kabels en losse of beschadigde verankeringen zijn tekenen van gevaar. De klettersteig mag niet meer (of enkel met de grootst mogelijke voorzichtigheid) betreden worden. Risicofaktor: klettersteig Loszittende verankeringen, beschadigde staalkabels
Isoleerband leidt tot verborgen schade aan de zekeringskabel. Een bijzonder probleem voor klimsystemen op de klettersteig, wordt veroorzaakt door isoleerband dat gebruikt wordt om uitstekende kabeldraden af te dekken. Dit is een probleem omdat het vocht onder deze afdekkingen langer wordt vastgehouden, waardoor de kabels sneller doorroesten. Let goed op de kabeluiteinden; het komt regelmatig voor dat deze los zitten! Risicofactor: klettersteig Schade aan staalkabels door isoleerband
Een beschadigde of onjuist gebruikte uitrusting, of een uitrusting die niet aan de norm voldoet, kan de hoge valkrachten niet aan. Helaas geldt voor klettersteigroutes dat de volledig uitgeruste klimmer nog altijd een uitzondering is. Daarom is het ook niet vreemd dat er regelmatig ernstige ongelukken gebeuren die beschadigd, slecht of verkeerd gebruikt materiaal als oorzaak hebben. Wie zich goed bewust is van de enorme krachten die er bij een mogelijke val ontstaan, met name op de klettersteig, kiest voor de juiste uitrusting. De meeste ongelukken gebeuren echter door het niet goed benutten van het meegebrachte materiaal. Tijdens een lange route wordt het voortdurende aan- en uitklikken van de karabiners bijvoorbeeld vaak als vermoeiend ervaren, waardoor men dit af en toe nalaat, met alle risico s van dien. Dit probleem treft ook of juist ervaren klimmers. Risicofactor: uitrusting Een uitrusting die onvolledig of beschadigd is of niet aan de norm voldoet betekent levensgevaar!
Omdat een val op een klettersteig beslist vermeden moet worden, is het van groot belang om de moeilijkheidsgraad goed in te schatten. Alpien noodsignaal: 6 x per minuut een signaal met regelmatige tussenpauzes 1 minuut pauze, etc. Indien mogelijk volhouden tot de komst van het reddingsteam. Vanwege het feit dat veel klettersteigroutes hoge eisen stellen aan kracht, conditie en moed, komt het altijd weer voor dat klimmers vermoeid raken of vallen door lichaamszwakte. Dit is problematisch omdat men zich gemakkelijk kan verwonden aan de bouwelementen van de klettersteig (beugels, pinnen, ankerpunten). Het is bovendien gevaarlijk om te vallen door de nauwe zekering van de klettersteigset aan de staalkabel. Vanwege deze korte verbinding wordt men meestal ongecontroleerd tegen de rots of tegen uitstekende metaaldelen van de klettersteig geslingerd. Om vallen en letsel te voorkomen is het belangrijk dat men zich grondig voorbereidt op de tocht en onderweg voldoende pauzes inlast. Of eventueel omkeert. Wanneer men niet meer verder komt op de klettersteig, moet worden beslist of het nog mogelijk is om zelfstandig af te dalen. Wanneer dit niet het geval is, moet men proberen hulp te krijgen door te roepen of te bellen. Tijdens het wachten is het van belang het lichaam zo veel mogelijk te ontzien. Blijf op dezelfde plaats of probeer de eerstvolgende rustplaats te bereiken. Let op: vallen moet vanwege het hoge risico op letsel beslist vermeden worden! Risicofactor : te hoge moeilijkheidsgraadzelfoverschatting
Weersomslagen op de klettersteig zijn zeer gevaarlijk! Bij klettersteigroutes speelt het weer een grote rol. Vooral onweersbuien zijn gevaarlijk, omdat deze afkoeling, nattigheid, vorst of sneeuw met zich mee kunnen brengen, maar ook bliksemschichten. De klimmer moet zich bewust zijn van het feit dat hij op een enorme bliksemafleider klimt. Wanneer men tijdens het klimmen op de klettersteig onverhoeds verrast wordt door een onweersbui, moet men proberen een zo beschut mogelijke plek te vinden. Dat lukt uiteraard alleen als er op tijd wordt gereageerd. Er moet voortdurend rekening gehouden worden met het feit dat men gezekerd is aan afbrokkelende wanden. Over het algemeen is het in dergelijke situaties beter dat er gezekerd wordt aan afzonderlijke vrijstaande punten in plaats van aan de staalkabel. Verder moeten watervallen worden vermeden. Het is het beste om op een isolerende ondergrond te gaan zitten (rugzak) en zich zo klein mogelijk te maken. In ieder geval moet de klimmer onbeschutte graten en bergtopgebieden zien te verlaten voordat het begint te onweren. Ook regen en sneeuwval mogen niet worden onderschat, omdat de klettersteigroute hierdoor onmiddellijk veel zwaarder wordt (gladheid). Hierdoor is ook de kans om te vallen veel groter. Door een zorgvuldige planning kunnen de gevaren van een weersomslag gelukkig worden teruggedrongen, doordat de weerdiensten betrekkelijk betrouwbare voorspellingen doen. Risicofactor: weer Weersgevaren: nattigheid, kou, bliksemschichten!
Steenslag is een van de grootste risico s bij het klettersteigen. Bewust en oplettend klimmen is daarom verplicht. Klettersteigroutes bevinden zich in rotsgebieden, daarom moet er altijd rekening worden gehouden met steenslag. Het gevaar wordt groter naarmate er meer mensen onderweg zijn. Vooral als de klettersteig over richels loopt (waar veel losse stenen liggen), is steenslag een serieuze gevarenbron. Vaak klimt men in de valzone van mensen die hoger klimmen en steenslag is vanwege de zekering maar met moeite te ontwijken. Daarom is het belangrijk om oplettend te klimmen en zo min mogelijk stenen los te trappen. Steenslag kan echter ook door dieren, wind, of regen veroorzaakt worden. Steenslagzones (bijvoorbeeld in een geul) dienen altijd zo snel mogelijk gepasseerd te worden. Bij steenslag moet men zich zo snel mogelijk tegen de rotswand drukken en daarbij het hoofd rechthouden, zodat de onbedekte hals niet wordt blootgesteld. Als daar tijd voor is, kan de rugzak over het hoofd worden getrokken. Risicofactor: steenslag Oplettend klimmen is bijzonder belangrijk
Wanneer er veel klimmers onderweg zijn, ontstaan er files die niet zelden leiden tot gedrang en gevaarlijke inhaalmanoeuvres. Daarom is het beter om drukke routes te mijden. Een niet te verwaarlozen gevarenbron wordt gevormd door andere klimmers. Vooral gedurende het hoogseizoen komt het ieder jaar weer voor dat er tientallen klettersteig liefhebbers tegelijk bij het begin van een route staan. Deze situatie leidt gemakkelijk tot gedrang en gevaarlijke inhaalmanoeuvres. Zelfs files die urenlang duren komen niet zelden voor. Het klimplezier is dan snel verdwenen. Mensen die een route met een te hoge moeilijkheidsgraad hebben gekozen zijn ook een gevaar voor andere klimmers. Ten eerste blokkeren ze de route en ten tweede is de kans dat ze vallen groter, en daarmee de kans dat ze een andere klimmers meesleuren in hun val en verwonden (dit doordat er meestal niet voldoende afstand wordt gehouden). Een goede strategie om dergelijke situaties te voorkomen, is het mijden van drukke routes tijdens het hoogseizoen. Of door bijvoorbeeld door de weeks of s ochtends vroeg van start te gaan. Wie echter in een file belandt, moet ervoor zorgen dat hij zich niet laat opjagen. Op zijn beurt jaagt hij de klimmers voor zich niet op. Risicofactor: andere klimmers Door wangedrag van andere klimers ontstaan er vaak gevaarlijke situaties
Om opgewassen te zijn tegen de uitdagingen van de klettersteig, moet de klimmer over de nodige kracht, lenigheid en tredzekerheid beschikken. Ook moet hij een goed uithoudingsvermogen hebben en hoogtevreesvrij zijn. Aan de verschillende motorische basisvaardigheden die bij het klimmen nodig zijn (kracht, uithoudingsvermogen, lenigheid, tredzekerheid en evenwicht), worden steeds hogere eisen gesteld naarmate de moeilijkheidsgraad oploopt. In dit verband is het goed om te weten dat de bergsport een bijzondere tak van sport is, die een ander samenspel van de verschillende motorische vaardigheden verlangt dan men misschien gewend is. De kracht en het uithoudingsvermogen die misschien bij het beoefenen van een andere sport zijn opgebouwd, zijn niet genoeg. Pas op de klettersteig zelf, wanneer men in aanraking komt met de specifieke klettersteigtechniek, wordt duidelijk wat men kan. Handigheid in het klettersteigen kan worden verkregen door zo veel mogelijk routes te klimmen. Langzamerhand krijgt men gevoel voor de sport en kan het niveau worden opgeschroefd. Onderweg op de klettersteigroute Sportmotorische basisvaardigheden: kracht, uithoudingsvermogen, lenigheid, tredzekerheid, evenwicht
Wie veilig en zelfverzekerd wil klimmen heeft de juiste mentale instelling nodig. Klettersteigroutes worden bewust langs grimmige wanden en over onherbergzame graten aangelegd aan dit soort uitdagingen dankt de bergsport immers zijn charme. Om dit soort passages te kunnen overwinnen moet men genoeg moed hebben en hoogtevreesvrij zijn. Dit gaat vooral op wanneer er slechts een dunne staalkabel langs de route loopt en de klim reeds het uiterste van de klimmer vraagt. Op honderden meters boven de grond op kleine opstapjes balanceren, vraagt ook mentaal het nodige van de klimmer! Als men tegen deze psychologische eisen van de klettersteig niet opgewassen is, is dat al snel merkbaar. Bewegingen worden onvast en oneconomisch, waardoor men snel aan kracht verliest. Dit vergroot weer het risico op een val. Uiteindelijk komt men in een vicieuze cirkel terecht waardoor het soms onmogelijk wordt om verder te gaan Onderweg op de klettersteigroute Genoeg moed hebben is een voorwaarde voor een veilige tocht
Alleen wie vertrouwd is met zijn uitrusting en er goed mee overweg kan, kan aan de klettersteigroute beginnen. Wie op een goede (veilige) manier gebruiken kan maken van zijn uitrusting, kan zich op weg begeven. Maar voor vertrek moet de uitrusting zorgvuldig worden aangetrokken en gecontroleerd. Dit begint bij het omdoen van de klimgordel, die goed moet passen en bij de gespen goed teruggestoken is. Ook het inbinden van de klettersteigset en het juiste gebruik ervan moet bekend en geoefend zijn. Beginners moeten eerst oefenen op een oefenklettersteig, het liefst in het kader van een cursus (van bijvoorbeeld de Alpenvereniging). Zo kan men kennismaken met de eigenschappen en het gebruik van de uitrusting. Een ervaren begeleider kan talrijke tips & tricks geven om de zekeringstechniek te optimaliseren. Onderweg op de klettersteigroute Alleen wie vertrouwd is met zijn uitrusting en er goed mee overweg kan, kan aan de klettersteig beginnen
Basisbenodigdheden bij het plannen van een klettersteigtocht: gids(en) (digitaal of in boekvorm) en topografische kaart(en). De benodigdheden voor het plannen van een klettersteigroute zijn ruimschoots verkrijgbaar in het hele Alpengebied. Tot de standaardwerken behoren de gidsen van HÜSLER, WERNER, SCHALL und SZÉPFALUSI, die zeer uitvoerig en competent verschillende klettersteigroutes beschrijven, inclusief alle achtergrondinformatie. Ook de informatie op internet wordt steeds beter, er zijn zelfs websites die volledig aan klettersteigen gewijd zijn (Viaferrata.nl, Klettersteigshop.nl). Daarnaast levert ook een topografische kaart waardevolle informatie op (bijvoorbeeld over waar de route begint en eindigt), vooral bij het alpiene klimmen. Verder bestaan er interessante forums die informatie bieden over actuele ontwikkelingen op het gebied van klettersteigen. Vrienden die kortgeleden een bepaalde klettersteigroute gevolgd hebben, berggidsen en huttenwaarden wisselen er informatie uit die vaak heel bruikbaar is. Bijzonder bruikbaar voor de planning en de tocht zelf zijn bovendien de zogenaamde topos gebleken. Dit zijn korte, geïllustreerde routebeschrijvingen met informatie over een specifieke route. Planning Klettersteiggidsen, internet, topografische kaarten, topo s
Moeilijkheidsgraad en lengte van de klettersteigroute moeten in overeenstemming zijn met persoonlijke lichamelijke, psychische en technische vaardigheden. Een van de belangrijkste planningspunten is het uitkiezen van een route met de juiste moeilijkheidsgraad. Deze kan worden vastgesteld op grond van bovengenoemde persoonlijke vaardigheden. Het is aan te bevelen om de moeilijkheidsgraad stapsgewijs op te voeren, zodat men niet voor onaangename verrassingen komt te staan. Een ander belangrijk punt is de lengt van de route. Een lange route kan veeleisend zijn, ook als het om een matig tot middelzware route gaat. Let op: vaak wordt de tijdsduur van een route onderschat - de indicaties in de gidsen moeten serieus worden genomen. Verder is het raadzaam wat reservetijd in te plannen. Het is ook beslist noodzakelijk de tijdsduur en moeilijkheid van de aanlooproute en de afdaling/terugkeer mee te rekenen, vooral wanneer deze ongezekerde gebieden moeilijk begaanbaar zijn. Onder dergelijke omstandigheden komt het voor dat een lichte alpine klettersteigroute zwaarder is dan een extreme sportklettersteigroute in de buurt van het dal. Planning Moeilijkheidsgraad en lengte
Vanwege de grote impact van weersgevaren, is het belangrijk om bij het plannen van een tocht veel aandacht te besteden aan weersvoorspellingen. Ook het weer moet een planningspunt zijn, vanwege de grote invloed die het heeft op de bergsport. In ieder geval moet worden vastgesteld of er een onweersbui verwacht wordt. Als dit het geval is, wordt met klem af geraden zich op de klettersteig te begeven. Men onderscheidt twee soorten onweer: frontaal onweer (kou) en warmteonweer. Onweersbuien van de eerste soort kan men niet zien aankomen, maar de weerdienst weet ze (vrijwel) altijd juist te voorspellen. Warmteonweer ontwikkelt zich in de loop van de dag en kondigt zich aan door toenemende wolkenvorming. Let op: ook in de zomer komt het vaak voor dat een klimmer valt door sneeuwval of vorst. Deze weersinvloeden maken de klettersteigroute aanzienlijk zwaarder en gevaarlijker. Goede informatie omtrent het weer is te verkrijgen via internet, www. alpenverein.at/www.orf.at, of via de persoonlijke telefonische weersvoorspelling van de Alpenvereniging: (0043) (0)512 291600 (ma- za, 13:00 18:00 uur). Planning Weer, onweersneigingen? Info: www.alpenverein.at/(0043) (0)512 291600
Van te voren kan er informatie worden ingewonnen over de actuele staat van de klettersteigroute en uitwijkmogelijkheden, zoals noodafdalingen. Ook met de conditie van de klettersteigroute moet bij het plannen rekening worden gehouden. Vooral bij alpiene routes moet van tevoren worden nagegaan of er bijvoorbeeld sneeuw ligt in de geulen, waardoor de klettersteigvoorzieningen op sommige plekken ondersgesneeuwd kunnen zijn. Ook nattigheid of lage temperaturen (vooral bij wanden op het Noorden) kunnen ertoe leiden dat de klettersteigroute niet begaanbaar is. Verder moet uiteraard worden vastgesteld of de gekozen klettersteigroute überhaupt geopend is. Veel routes worden in de wintermaanden afgesloten en pas weer geopend nadat ze in het voorjaar gecontroleerd en evt. gerepareerd zijn. Deze informatie is te vinden op internet, bij de exploitant (bijvoorbeeld de vvv of de kabelbaanexploitant) of te verkrijgen bij de plaatselijke afdelingsectie van de Alpenvereniging, waarvan de leden meestal goed op de hoogte zijn van de actuele situatie. Het volgende planningspunt is het uitzoeken van uitwijk- of vluchtmogelijkheden. Om verschillende redenen kan het gebeuren dat de route niet kan worden afgemaakt (weer, conditie van klettersteigvoorzieningen, etc.), daarom is het gunstig om te weten of, waar en hoe men de route kan verlaten. Planning Conditie van de klettersteigroute? Uitwijkmogelijkheden? Noodafdaling?
Omdat beslissingen in een groep vaak risicovoller uitpakken dan beslissingen die men voor zichzelf maakt, speelt ook de factor mens en groep een belangrijke rol. Ook de factor mens en groep moet worden meegenomen in de planning. De centrale vraag daarbij is of de eigen vaardigheden èn de vaardigheden van alle afzonderlijke leden voldoen aan de eisen die de route stelt. Houd hierbij rekening met klimtechnische vaardigheden en conditie, maar ook met durf en verwachtingen. Gaat het vooral om het genot of om de sportieve prestatie? Houd ook rekening met de groepsgrootte. Die moet overigens niet groter zijn dan 6 personen, omdat je, als je de juiste afstand in acht neemt, al snel het overzicht verliest. Hierdoor worden ook de communicatiemogelijkheden beperkt. De stemming van de groep op de dag zelf is natuurlijk bepalend voor het succes voorkom nare verrassingen! Wie gaan er allemaal mee? Wat zijn de verwachtingen van onze groep? Wat zijn mijn vaardigheden en wat kunnen de anderen? Planning Factor Mens & groep
Reeds bij het plannen is na te gaan of de uitrusting voldoende is voor de geplande route. Bij een sportklettersteig in de buurt van het dal hoeft er niet veel te worden meegenomen. Wie zich waagt aan een alpiene klettersteigroute, moet echter (naast bijvoorbeeld een pikhouweel of stijgijzers) extra kleding en verzorging meenemen. Altijd geldt als grondregel dat alleen het noodzakelijke moet worden meegenomen. Een onnodig zware rugzak kost immers kracht. De belangrijkste uitrustingsonderdelen zijn: Klettersteiguitrusting: gordel, klettersteigset, helm, handschoenen Nooduitrusting: eerste hulp kit, mobiele telefoon, bivakzak, zaklamp Kleding: aangepast aan het doel en het jaargetijde (houd rekening met het jaargetijde!) Verzorging: afgestemd op de lengte van de tocht. Neem in ieder geval genoeg te drinken mee! Specifieke uitrustingsonderdelen: aangepast aan het doel (stijgijzers, pikhouweel, touw, etc.). Planning Is mijn uitrusting volledig en aangepast aan het doel van de tocht?
Het uitgangspunt van een route leent zich er goed voor om de uitrusting nog eens na te lopen. Hier kan de uitrusting eventueel nog worden aangepast of aangevuld. Het controleren van de uitrusting kan het beste worden gedaan vlak voor vertrek. Is de uitrusting compleet? Het gaat hier uiteraard om de zekeringsuitrusting, geschikte kleding, de nooduitrusting en, wanneer de tocht hierom vraagt,extra tochtspecifieke uitrustingsstukken. Ook voldoende voedsel en vocht mogen niet ontbreken. Het controleren van bovenstaande zaken vóór vertrek, verhindert dat Voor vertrek Uitrusting-check: is aan alles gedacht?
Voor het klimmen is het verstandig om na te gaan in wat voor staat de klettersteig verkeert. Wat zijn de omstandigheden? Bij de aanleg van de klettersteigroutes wordt ervoor gezorgd dat de route relatief eenvoudig verlaten kan worden, maar gunstig is dit natuurlijk niet. Check van tevoren altijd kort de klimsystemen en (weers) omstandigheden die de klettersteig beïnvloeden. Let daarbij op de toestand van de zekeringskabel, kijk of er ergens losse kabeldraden afhangen en of de ankerpunten bij het begin al los zitten. Verder moet erop worden gelet of de klettersteig nat of beijzeld is. Vooral in het voorjaar moet er ook rekening worden gehouden met restsneeuw. Er kan nog sneeuw liggen op wanden in de schaduwzijde, bijvoorbeeld in gleuven. Zijn er nog andere redenen waarneembaar om niet aan de route te beginnen? Ook bijvoorbeeld voortdurende steenslag kan een reden zijn om de klettersteig niet te betreden. Een sluitingsbord of blokkering mag nooit worden genegeerd. De klettersteig wordt altijd om goede redenen afgesloten, dit beteken Is de klettersteig geopend? Zijn de zekeringskabels in orde? Staan de omstandigheden het betreden toe? Zijn er bepaalde gevarenbronnen? Bij het vertrekpunt Inzicht krijgen in de toestand van de klettersteig en de omstandigheden!
Aan het begin van de route is het verstandig om te controleren of de daadwerkelijke weersituatie ook overeenkomt met de planning. In geval van twijfel, kan er nog worden gebeld met de lokale weerdienst. Voordat men aan de route begint, moet de weersituatie zorgvuldig worden ingeschat. Voldoet het weer aan de verwachtingen? Kan de tocht doorgaan? Gevarentekens voor onweer zijn: Waarschuwingen van het weerbericht Toenemende onweersneigingen in de voorafgaande dagen Snelle wolkenvorming (van kleine stapelwolken tot grote onweerswolken) Alarmtekens voor onweer zijn: Volledig ontwikkelde onweerswolken (aambeelden) Er steekt een stormachtige frisse wind op Electrische lading (gebrom, elmsvuur) Hagel Bliksem en donder (1 sec. 330 m, 3 sec. 1 km) Vanwege de kwetsbare positie van klimmers op de klettersteig, moeten we weersgevaren tot één van de grootste risicofactoren rekenen. Bij het vertrekpunt Weer checken: weervoorspellingen daadwerkelijke weersomstandigheden?
Als er erg veel klimmers op de klettersteig zijn, is het beter om niet aan de route te beginnen. Andere klimmers kunnen een gevarenbron vormen. Als er teveel mensen onderweg zijn op de klettersteig, zijn moeilijkheden en gevaarlijke situaties bijna niet te voorkomen. Denk daarbij aan allerlei inhaalmanoeuvres, gedrang en stress. Vanwege het grote aantal klimmers moet bovendien rekening gehouden worden met wachttijden, omdat er altijd een paar mensen zijn voor wie het niveau van de route eigenlijk te hoog is, waardoor ze meer tijd nodig hebben. Wie aan de voet van een overvolle route staat, moet er daarom goed over nadenken of hij deze gevaren wil riskeren, of maar liever een andere route kiest. Bij het vertrekpunt Gevaar door andere klimmers? Zijn er al teveel mensen op de klettersteig?
De partnercontrole aan het begin van de route is een standaardprocedure! Vlak voor het klimmen is het tijd voor een zogenaamde partnercontrole (of: het vier-ogen-principe / check & climb ): Zit de klimgordel goed? Controleer de gespen en controleer of de klettersteigset er juist aan is bevestigd. Zijn de juiste knopen gebruikt en zijn er geen banden verdraaid? Helm op het hoofd? Is er voldoende remtouw en kan de klettersteigset goed functioneren? (Deze laatste check is van toepassing op klettstersteigsets met remplaat en remtouw) Bij het uitvoeren van de partnercontrole worden niet alleen de ogen, maar ook de handen gebruikt. Raak de onderdelen aan, en voel of alles daadwerkelijk stevig vastzit en klopt. Bij de check hoort ook een korte bespreking van het tijdsplan: is er voor het van start gaan al vertraging opgelopen, dan kan het soms beter zijn van het vertrek af te zien. Het aantrekken van de uitrusting moet op tijd gebeuren, en op een geschikte plaats. In veel gevallen is het beter om deze niet pas aan de voet van de klettersteig aan te trekken, omdat ook hier al gevaar voor steenslag kan bestaan. Helm op het hoofd? Klettersteigset juist geïnstalleerd? Klimgordel juist aangetrokken en gespen gecontroleerd? Bij het vertrekpunt: partnercontrole