Vervuiling oppervlaktewater door gewasbeschermingsmiddelen, eenvoudig en doeltreffend op te lossen? Phytofar 2012-2013
Eenvoudige maatregelen beperken spectaculair de vervuiling van oppervlaktewater 2
Vervuiling oppervlaktewater 1. Probleem? 2. Oorzaken? 3. Gevolgen? 4. Aanbevelingen? 3
Vervuiling oppervlaktewater 1. Probleem? 4
Oppervlaktewater EU Kaderrichtlijn Water Tegen 2015 moet oppervlaktewater een goede ecologische toestand hebben = concentratie actieve stof in het oppervlaktewater mag niet giftig zijn voor het waterleven ACUTE TOXICITEIT: MAC-waarde (Maximum Admissible Concentration); ng/l CHRONISCHE TOXICITEIT: PNEC-waarde (Predicted No Effect Level); ng/l (berekend op basis van ecotox-gegevens (vissen, algen en daphnia)) Als de gemeten concentratie : < drempelwaarde ok > drempelwaarde negatieve gevolgen voor waterleven * drempelwaarde is specifiek voor elke actieve stof 5
En het drinkwater? Drinkwaternorm 0,1 µg/l (0,5 µg/l voor totaal van alle a.i. s) In bepaalde gebieden wordt drinkwater gewonnen uit oppervlaktewater Indien overschrijding hoge kostprijs om te verwijderen soms onmogelijk om te verwijderen 6
µg en ng : minder dan niets! 1 gram/liter (g/l) = 1 promille = 1 deeltje / duizend 0,35 promille alcohol in het bloed 1000 X lager 1 milligram/liter (mg/l) = 1 ppm = 1 deeltje / miljoen 1 ppm residu in groenten en fruit 1000 X lager 1 microgram/liter (µg/l) = 1 ppb = 1 deeltje / miljard = 1 g per 1 miljoen liter water (= 1.000m 3 water) 1000 X lager 1 nanogram/liter (ng/l) = 1 ppt = 1 deeltje / biljoen = 4 mm op 100 x de omtrek van de aarde = 1 hartslag op 31 700 jaar 7
8 Aantal gewasbeschermingsmiddelen teruggevonden per meetplaats in 2010
Aantal gewasbeschermingsmiddelen teruggevonden per meetplaats in 2011 Aantal bestrijdingsmiddelen per meetplaats 1-15 16-25 26-35 36-50 Noordzee Frankrijk 9 0 5 10 20 30 40 Kilometers
10 Aantal actieve stoffen met PNEC-overschrijdingen per meetplaats in 2010
Aantal actieve stoffen met PNEC-overschrijdingen per meetplaats in 2011 Potentiële chronische effecten - aantal bestrijdingsmiddelen waarvoor de gemiddelde norm of PNEC wordt overschreden geen overschrijdingen voor de gemonitorde bestrijdingsmiddelen 1-2 3-4 5-8 9-15 Noordzee 11 Frankrijk 0 5 10 20 30 40 Kilometers
12 Aantal actieve stoffen met MAC-overschrijdingen per meetplaats in 2010
Aantal actieve stoffen met MAC-overschrijdingen per meetplaats in 2011 Potentiële acute effecten - aantal bestrijdingsmiddelen waarvoor de maximum norm of MAC wordt overschreden geen overschrijdingen voor de gemonitorde bestrijdingsmiddelen 1-2 3-4 5-8 9-13 Noordzee Frankrijk 0 5 10 20 30 40 Kilometers 13
Drinkwaterproductie: meetresultaten van herbiciden in het IJzerbekken (VMW) - 2010 Limiet voor drinkwater aan de kraan: 0.1 µg/l 14
Vervuiling oppervlaktewater 2. Oorzaken? 15
Vervuiling oppervlaktewater HOE KUNNEN BESTRIJDINGSMIDDELEN IN OPPERVLAKTE- EN GRONDWATER TERECHT KOMEN : Spuitnevel DIRECTE VERLIEZEN OF PUNTVERVUILING Product dat tijdens de manipulatie terecht komt op verharde oppervlakten (beton, ) is zeer gevoelig voor afspoeling naar riolering en waterlopen Infiltratie Uitspoeling Drainage Afspoeling Erosie Ondoorlaatbare oppervlakten (beton, asfalt, klinkers, ) Grondwater Oppervlaktewater Spuittechniek Puntvervuiling Schema : Sabine Beernaerts, CODA Tervuren, 2003 16
Vervuiling oppervlaktewater 1. Kleine oorzaken GROTE GEVOLGEN: Vervuiling waterloop 1 m breed / 0,5 m diep (0,1 µg/l) 2. Morsen: 10 ml van product met 50 % ai = 5 g ai 100 km 3. Lekkende dop: gedurende 10 min = 3 g ai 60 km 4. Verzegeling: 2 ml van product met 50 % = 1 g ai 1 bus = 2 ha 1 g ai 5 bussen = 10 ha 5 g ai 20 km 100 km 17
Vervuiling oppervlaktewater Weggooien verzegeling - verpakking.. 18
Vervuiling oppervlaktewater Slecht gespoelde verpakkingen. 19
Vervuiling oppervlaktewater Morsen tijdens voorbereiding overlopen van vat tijdens vullen 20
Vervuiling oppervlaktewater Overlopen van vat tijdens vullen. 21
Vervuiling oppervlaktewater Verliezen tijdens vullen. 22
Vervuiling oppervlaktewater Lozen van overschotten of spoelwater... 23
Vervuiling oppervlaktewater Spuiten over grachtkanten, bermen,... 24
Vervuiling oppervlaktewater AFSPOELING EN EROSIE VAN GEWASBESCHERMINGSMIDDELEN? Verslempte of waterverzadigde bodem Druppelinslag maakt bodemdeeltjes los Afspoeling van water + GBM en transport van bodemdeeltjes + GBM door het afstromende water (erosie) 25 TOPPS-PROWADIS Stakeholder workshop, 2012 Waterloop
Vervuiling oppervlaktewater Afspoeling en erosie. 26 Bron: inagro
Vervuiling oppervlaktewater 3. Gevolgen? 27
Gevolgen? 1. Mogelijke schade aan milieu 2. Negatief imago van de gewasbescherming en landbouw in het algemeen (vb. vervuiling van drinkwater -> consument!) 3. Steeds strengere regels en normen die moeten nageleefd worden (cfr MAP 4) Verkoop, advies en gebruik, cfr. fytolicentie, bufferzones Extra kosten, extra werk en administratie 4. Verdwijnen van producten Geen doeltreffende gewasbescherming geeft lagere opbrengsten met meer werk Problemen met resistentiemanagement Competitiviteit tov. andere productiegebieden Extra kosten, extra werk (vb. schoffelen) 28
Vervuiling oppervlaktewater 4. Aanbevelingen? 29
Aanbevelingen De directe verliezen (puntvervuilingen) zorgen voor de grootste fractie van de vervuiling Puntvervuilingen worden sterk teruggedrongen door naleven van een aantal eenvoudige regels Informatie en advies zijn noodzakelijk, maar vooral gebruik van gezond verstand 30
Aanbevelingen VOOR de behandeling TIJDENS de behandeling NA de behandeling 31
Voor de behandeling Controleer de goede werking en afstelling van het spuittoestel onmiddellijk lekken herstellen zorg voor een duidelijke en goedwerkende drukmeter deelname aan de wettelijke controles Lees aandachtig het etiket - o.a. naleven bufferzones, beperkingen erosiegevoelige percelen,. Bereken nauwkeurig de benodigde hoeveelheid spuitvloeistof Kies een veilige vulplaats, indien mogelijk speciaal daarvoor voorzien en verwijderd van oppervlaktewater Spoel grondig de lege verpakkingen en giet spoelwater in de spuittank let op de verzegeling spoel ook de afsluitdoppen van de bussen Vermijd overlopen van de tank blijf steeds aanwezig tijdens vullen volumemeter op vulleiding 32
Tijdens de behandeling Vermijd drift Niet behandelen bij veel wind Behandel s avonds of s morgensvroeg (windstil) Kies de juiste spuitdoppen met bijhorende spuitdruk Behandel enkel het te beschermen gewas Bufferzones naleven. Verplicht 1 m minimum bij akkergewassen of 3 m minimum bij verticale teelten Let op voorgeschreven beperkingen voor erosiegevoelige teelten Niet over spuiten op grachtkanten, bermen Gebruik eventueel kantdop Recht aanzetten bij de perceelsranden. 35
Na de behandeling Inwendige reiniging van het spuittoestel - spoelwatertank Werk met opeenvolgende spoelbeurten verdunningen op het veld Spuit over het reeds behandelde gewas Breng enkel verdunde spuitvloeistof terug mee naar het bedrijf Lozing van restvloeistof spoelwater blijkt één van de belangrijkste bronnen van puntvervuiling 37
Na de behandeling Uitwendige reiniging van het spuittoestel Op het veld : wissel de spoelplaats af Op het bedrijf : op een speciale spoelplaats waar het reinigingswater kan opgevangen worden om later verwijderd te worden Verzamel de lege gespoelde verpakkingen Verpakkingen niet afsluiten Verzamel ook zegels en de afsluitdoppen (afzonderlijke zak) Bewaar de lege verpakkingen in de speciale Phytofar-Recover zakken op een droge en veilige plaats Opruimen van de restfractie Enkel de verdunde restfractie die niet kan verspoten worden, meebrengen naar het bedrijf Biofilter fytobak (wettelijk kader wordt geregeld) Sentinel 40
Na de behandeling Verwerking reinigingswater, spuitoverschotten, Fytobak Biofilter Fytobak bij landbouwer Vercruysse (Kortrijk) Biofilter bij pcfruit 41
Na de behandeling Sentinel biofilter en fytobak zijn niet geschikt voor grotere hoeveelheden vervuild water of voor hoge chemische vuilvrachten verwerking door Sentinel gaat veel sneller (1 m³ / 4 uur) open systeem: gezuiverd water kan hergebruikt worden Sentinel-project van Phytofar, Volsog en Inagro 42
Mogelijke maatregelen afspoeling en erosie Aardappeldrempeltjes Minimale bodembewerkingen Bodembedekker Verhogen infiltratiecapaciteit Afremmen van het afstromende water 43 Bron: inagro Wilgenteendam Grasbufferstroken Poel
Acties ondernomen door Phytofar www.phytofar.be 44
Vervuiling oppervlaktewater door gewasbeschermingsmiddelen : eenvoudig en doeltreffend op te lossen! 45
DANK U VOOR UW AANDACHT! Phytofar 2012-2013 Bronnen foto s: Topps-Life, Phytofar, pcfruit, Inagro, Delvano