IJsbreker 1 Congo ontrafeld Stap1. Conflicten in de wereld Welke voorbeelden van conflicten in de wereld ken je? Noteer ze in de tabel. Vermeld ook hoe het conflict zich afspeelt: - tussen 2 landen.. - tussen meerdere landen... - of binnen de grenzen van het land? Voorbeeld? Hoe? In Oost-Congo sluimert één van de bloedigste conflicten in Afrika. Wist je dat...... er sinds 1996 een gewapend conflict bezig is in Oost-Congo?... er al meer dan 5 miljoen mensen in de regio om het leven kwamen?... er al meer dan 2 miljoen mensen gevlucht zijn uit hun huizen?... er al meer dan 500.000 mensen het land hebben verlaten om het conflict te ontvluchten Stap 2. Wat weten we over Congo? A. De Democratische Republiek Congo in Afrika: Noteer bij de landen in de tabel het juiste nummer: Land Oeganda Congo-Brazzaville Democratische Republiek Congo Burundi Rwanda Nr Bron: http://www.yourchildlearns.com/afric a_map.htm 1
Bron: http://www.hdrstats.undp.org 2
B. Een streepje geschiedenis in 7 stappen: Wat zeggen de volgende namen/begrippen je? Noteer ze op de juiste plaats in de tabel: Joseph-Désiré Mobutu (ook gekend als Mobutu Sese Seko) - M23 - Koning Leopold II - MONUSCO - Eerste Afrikaanse Burgeroorlog - Joseph Kabila - Patrice Lumumba Deze man was in 1885 de stichter van Kongo-Vrijstaat. Hij beschouwde het, als koning van België, als zijn privébezit. Hij werd rijk door de verkoop van Congolees ivoor en rubber. Miljoenen Congolezen zijn onder zijn schrikbewind gestorven. Onder grote internationale druk, moest hij zijn privébezit afgeven als kolonie aan de Belgische overheid in 1908. Congo werd in 1960 onafhankelijk, onder andere dankzij het werk van deze man die de eerste premier van Congo werd. Kort na de onafhankelijkheid werd hij afgezet en daarna gevangen genomen en vermoord. Tot op vandaag is deze moord niet helemaal opgehelderd. Buitenlandse regeringen, bijvoorbeeld België, dragen mee verantwoordelijkheid voor zijn moord. Deze man was van 1965 tot 1997 president van Congo, dat van 1971 tot 1997 Zaïre werd genoemd. Zijn politiek was er vooral op gericht zichzelf en zijn entourage te verrijken. Hierdoor werd het Congolese volk in de armoede geduwd. In 1997 werd hij militair verjaagd door Laurent - Désiré Kabila met steun van buurlanden Rwanda, Oeganda, Burundi en Angola. Deze gebeurtenis valt tussen 1998 en 2002 toen Rwanda en Oeganda Congo militair binnenvielen en rebellen ondersteunden tegen president Kabila. Congo krijgt hulp van bondgenoten Angola, Namibië en Zimbabwe. In 1999 wordt er een vredesakkoord ondertekend tussen binnenlandse en buitenlandse gewapende partijen. Dit maakt helaas geen einde aan de gevechten. Het akkoord voorziet ook de komst van een VN-vredesmacht. Sindsdien zijn de blauwhelmen in Oost-Congo met de vredesmissie Mission de l'organisation des Nations Unies pour la stabilisation en République Démocratique du Congo. Deze afkorting verwijst hiernaar. Deze man is de huidige president van de Democratische Republiek Congo sinds de moord op zijn vader in januari 2001. Hij heeft, zonder veel succes, geprobeerd een einde te maken aan de oorlog in Oost-Congo. Hij werd als winnaar afgekondigd bij de presidentsverkiezingen in 2006 en 2011. Deze afkorting verwijst naar Mouvement du 23 maart 2009, de dag waarop een belangrijk vredesakkoord werd ondertekend tussen de Congolese regering en een rebellenbeweging. Het is ook de naam van de rebellengroep onder leiding van Bosco Ntaganda, die ondertussen uitgeleverd werd aan het Internationaal Strafhof in Nederland. De groep eist met geweld een gesprek met de Congolese regering over de uitvoering van dit vredesakkoord. 3
Stap 1. 1. The Terminator Los onderstaande vragen op: o Wie is The Terminator? Oost-Congo IJsbreker 2 The Terminator o Waarom wordt hij aangeklaagd door het ICC (Internationaal Strafhof in Den Haag)? o Wat maakt zijn aanhouding speciaal? o Human Rights Watch vindt de aanklacht tegen Ntaganda niet voldoende. Waarom niet? RWANDA LIET ZIJN MARIONET BOSCO B VALLEN Toen Bosco Ntaganda in maart uit het niets opdook bij de Amerikaanse ambassade in Rwanda, was Oost- Congo plots een van zijn grootste schurken armer. Tien jaar lang had hij het grondstofrijke Oost-Congo onveilig gemaakt, telkens met de volle steun van Rwanda. Hij gaf zich over, mogelijk omdat hij voelde dat hij niet meer werd gesteund door zijn rebellengroep M23 en Rwanda. Hij vreesde voor zijn eigen leven en vluchtte naar de Amerikaanse ambassade in Kigali, de hoofdstad van Rwanda, met hulp van zijn eigen familie. Maar ook dat was volgens hem niet zonder gevaar omdat de Rwandese regeringssoldaten hem zouden vermoorden, zodra hij de Rwandese grens bereikt. Momenteel staat hij terecht voor het Internationaal Strafhof in Den Haag, waar hij zijn onschuld staande houdt. Bron: Artikel Rwanda liet zijn marionet Bosco vallen, www.destandaard.be, 2 juli 2013 4
Stap 2. 2. De mensenrechten en het Internationaal Humanitair recht Hieronder vind je een opsomming van de mensenrechten en het Internationaal Humanitair Recht. Onderstreep de rechten die geschonden worden door Ntaganda en zijn kompanen. Mensenrechten Mensenrechten zijn altijd van toepassing op alle personen die onder de wetgeving vallen van een staat. Dit wil zeggen dat ze ook tijdens gewapende conflicten van toepassing zijn. Slavernij en slavenhandel zijn verboden Iedereen heeft recht op vrijheid van mening en meningsuiting Iedereen heeft recht op onderwijs Iedereen heeft recht op werk Elk kind heeft recht op bescherming tegen mishandeling door ouders of voogd Wanneer mensenrechten op grote schaal geschonden worden, spreken we over misdaden tegen de mensheid. Moord Uitroeiing(van één bevolkingsgroep = genocide) Slavernij Deportatie (= een gedwongen verplaatsing van mensen) Gevangenneming Marteling Verkrachting, seksuele slavernij (of elke andere vorm van seksueel geweld) Vervolging van iemand op basis van politieke, raciale, etnische, culturele,... reden Gedwongen verdwijning van personen Apartheid (=de scheiding van verschillende rassen, bijvoorbeeld in Zuid-Afrika waar apartheid werd opgelegd om blank en zwart gescheiden te houden) Internationaal Humanitair Recht Dit is een speciaal rechtssysteem dat tijdens gewapende conflicten ontstaat. Bij het internationaal humanitair recht is één van de belangrijkste zaken het onderscheid tussen burgers en strijders en het verbod op onnodig leed. Er moet een onderscheid gemaakt worden tussen burgers en strijders Burgers en hun bezittingen mogen niet aangevallen worden Als een persoon niet meer deelneemt aan vijandelijkheden moet deze beschermd en menselijk behandeld worden Een vijand die zich overgeeft mag niet worden gedood of verwond Strijders en burgers die gevangen genomen zijn hebben recht op respect Strijders en burgers die gevangen genomen zijn hebben recht op contact met familieleden en recht op juridische hulp 5
Analyse Typische kenmerken van het conflict in Oost-Congo Je krijgt informatie (citaten, foto s, kaarten,...) over de oorlog in Oost-Congo. Beantwoord volgende vragen in de tabel: o Elk blad geeft één typisch kenmerk weer van de oorlog in Congo. Welk zou dit kenmerk kunnen zijn? o Past het verhaal van Ntaganda (The Terminator) bij dit kenmerk? Typisch kenmerk? Ntaganda? 6
Analyse - Het dagdagelijkse leven Oost-Congo Stap 1. Bekijk het filmfragment en los de volgende vragen op: o Wie zijn de strijdende partijen? o Wie zijn de slachtoffers van het conflict? o Noteer de gevolgen voor de bevolking: Stap 2. De mensenrechten en het Internationaal Humanitair recht Welke schendingen van de mensenrechten en van het Internationaal Humanitair Recht herken je hier die je nog niet aangeduid hebt? Vul aan op het Werkblad IJsbreker 2. Stap 3. Het geweld heeft Oost-Congo in de tang Bij welk(e) typische kenmerk(en) van het conflict passen bij de onderstaande uitspraken? Leg je keuze uit en noteer in de tabel. Uitspraak Typisch kenmerk omdat 1. Mijn vader is boer, maar hij gaat elke dag voor een hongerloon in de mijnen graven. Niet omdat hij wil, maar omdat hij anders afgeranseld wordt door gewapende mannen. Ons veld ligt er verwaarloosd bij en wij hebben honger. 7
2. Toen de rebellen de stad Goma binnenvielen zijn wij, soldaten van het Congolese leger, gevlucht. Heel wat van onze makkers sloten zich aan bij de rebellen, omdat hun wapens veel beter zijn en ze daar meer geld kunnen verdienen. Andere soldaten proberen zelfs een centje extra te verdienen door onze wapens door te verkopen! 3. Nadat mijn dochter verkracht werd door de rebellen, durft ze het huis niet meer te verlaten. De school waar ze leerkracht was, heeft intussen tijdelijk de deuren gesloten. Het is moeilijk om rond te komen. 4. Mijn broer heeft zich aangesloten bij de rebellenbeweging M23. Hij vond hier in de stad maar moeilijk werk en daar kan hij tenminste geld verdienen om zijn gezin te onderhouden. In het conflict in Oost-Congo is er een duidelijk verband tussen armoede en geweld. Vervolledig het onderstaande schema door de juiste nummers van de uitspraken, die het verband duidelijk maken, erbij te schrijven. 8
Besluit Hoe vrede brengen in de regio? Stap 1. De piramide p van verandering Noteer de namen in het kader in de juiste vakjes binnen de piramide van verandering. Wie staat waar? De krantenuittreksels op de volgende bladzijde kunnen je op weg helpen. Congolese overheid - Lokale bevolking - Regio van de Grote Meren - Lokale verenigingen - Internationale gemeenschap Piramide van verandering Voorbeelden Acties Stap 2. Concrete namen Noteer naast de piramide bij elk niveau voorbeelden van organisaties, personen, die deze les aan bod kwamen. Onderstaande artikels kunnen je een handje helpen. HISTORISCH VREDESAKKOORD VOOR CONGO ONDERTEKEND Elf Centraal- en Zuid-Afrikaanse landen hebben een kaderakkoord voor vrede, veiligheid en samenwerking in de Democratische Republiek Congo en de regio ondertekend. Op de feestelijke plechtigheid in de Ethiopische hoofdstad Addis Abeba waren onder anderen de presidenten van Tanzania, Rwanda, Zuid-Afrika en Congo aanwezig. VN-secretaris-generaal Ban Ki Moon, die het proces voor het verdrag op gang had gebracht, sprak van een "nieuw tijdperk" voor het door crises geteisterde land en de hele regio. In het kaderakkoord verklaren de betrokken landen dat ze zich voortaan niet meer met conflicten in de buurlanden zullen bemoeien en geen rebellengroepen meer zullen steunen. Bovendien engageren ze zich om de vrede en economische ontwikkeling in Congo en de hele regio vooruit te helpen. Bron: Artikel Historisch vredesakkoord voor Congo ondertekend, www.knack.be, 24 februari 2013 9
NIEUW VREDESAKKOORD ZAL OOST-CONGO MAKEN OF KRAKEN, WAARSCHUWT OXFAM Oxfam meent dat het maatschappelijk middenveld (zoals jeugd-, vrouwen-, arbeidersgroepen, ) een sleutelrol moet spelen bij de uitwerking van de details al naargelang het proces vordert, en hun regeringen ten gepasten tijde verantwoording moet laten afleggen. Tot nog toe werden de burgers amper in het proces betrokken. Oxfam dringt ook aan op regelmatige rapportering door gezanten van de Verenigde Naties en de Afrikaanse Unie aan hun veiligheidsraden om te bekijken of er vooruitgang geboekt wordt en of beloftes gehouden worden. Bron: Artikel Nieuw vredesakkoord zal Oost-Congo maken of kraken, waarschuwt Oxfam, www.oxfamsol.be, 25 februari 2013 ER BEWEEGT IETS IN CONGO Het onverwachte militaire succes van het regeringsleger tegen de M23-rebellieheeft alles te maken met nationale en internationale politieke beslissingen en niet met een wijziging van de militaire situatie op het terrein. Enerzijds beslisten de internationale bondgenoten van de Rwandese president Kagame dat hij nu eindelijk moest stoppen met zijn inmenging in Congo. Het schrappen tot twee maal toe van een klein deel van de Amerikaanse militaire steun aan het Rwandese regime, vanwege zijn steun aan M23, was meer dan een tikje: het moest duidelijk maken aan Paul Kagame dat het de Amerikanen deze keer menens was, na bijna twintig jaar. En dus moest de Rwandese leider Paul Kagame wel inbinden en zijn ambitie om via M23 Oost-Congo feitelijk in te palmen (voorlopig?) laten varen. Anderzijds kreeg de Congolese president de forse raad van zijn bondgenoten om eindelijk orde op zaken te stellen in het Oosten. Ondermeer ook Zuid-Afrika hunkert ernaar om op een min of meer decente manier grondstoffen uit Oost-Congo te kunnen verhandelen, zonder telkens weer de beschuldiging te riskeren dat daar bloed aan kleeft. Ervaren Zuid-Afrikaanse mijnbouwbedrijven zijn al actief in Oost- Congo of staan te trappelen om het te worden. Kabila had dus niet meer te doen dan zijn troepen aan het oostelijke front correct te betalen en te bevoorraden, wat hij overigens al jarenlang had kunnen doen, zodat zij gewoon hun job konden uitvoeren, met de directe en indirecte steun van de VN-Blauwhelmen ter plaatsen: de rebellen verjagen. En zo geschiedde. Daarbij was het ook van belang dat die MONUSCO, de VN-Blauwhelmen in Congo, een hernieuwd mandaat kregen én extra troepen. En zo krijgen de internationale almachten hun zin: een nieuwe stabiliteit in Oost-Congo waardoor de regio weer controleerbaar wordt. Bron: Extractie uit Artikel Er beweegt iets in Congo, deredactie.be, 30 oktober 2013 Stap 3. Concrete acties voor vrede In het onderstaande kader vind je concrete acties die vrede kunnen brengen in Congo. Noteer in de rechterkolom bij elk niveau van de piramide welke acties erbij passen. Rebellen ontwapenen vrije verkiezingen mogelijk maken leger hervormen mensenrechten respecteren gezondheidszorg uitbouwen straffeloosheid aanpakken onderwijs uitbouwen werkgelegenheid scheppen Is de arrestatie van Ntaganda een oplossing voor het conflict? Waarom wel/niet? 10
Stap 4. Op weg naar vrede i Volg zelf de actualiteit in Congo op de volgende nieuwswebsites: o www.radiookapi.net o www.congoforum.be Word facebookvriend met de organisatie Rudi International en leer het dagelijks leven kennen in Congo: https://www.facebook.com/#!/rudiinternational?fref=ts Meer informatie over de organisatie Rudi International vind je op Youtube. Zoek naar het filmpje Know more about Rudi International. 11