ING Financieel fit Barometer Helft van de Nederlanders laat pensioen bewust links liggen Consument vindt nadenken over pensioen complex, niet urgent of niet nodig Thema pensioen De ING Financieel fit Barometer is in het derde kwartaal van 2015 gelijk gebleven op het hoge niveau van 93 punten. De afgelopen 2 jaar is het sentiment over de huishoudportemonnee behoorlijk opgelopen. Bijna de helft van de Nederlanders (48%) wil niet actiever worden op het gebied van hun pensioen. Zij vinden het complex, niet urgent of niet nodig. Ongeveer één op de vijf Nederlanders zet zelf geld opzij voor de oude dag. Gemiddeld sparen zij 2400 euro per jaar, specifiek voor hun pensioen. Financieel fit Barometer stabiel op 93 punten De stand van de ING Financieel fit Barometer is in het derde kwartaal van 2015 uitgekomen op 93 punten. Hiermee zijn Nederlandse huishoudens net zo positief over hun eigen portemonnee als in het vorige kwartaal. Ten opzichte van een jaar geleden is er sprake van een stijging met twee punten. Ten opzichte van twee jaar terug ligt de barometerstand zelfs ruim tien punten hoger. Financieel fit Barometer Meer huishoudens houden geld over Sinds begin 2013 is de barometerstand dus behoorlijk opgelopen. Dit hangt samen met de koopkracht van het doorsnee huishouden. Die neemt de afgelopen 2 jaar weer toe. Dit geeft meer lucht aan de huishoudportemonnee. Zo is het aandeel huishoudens dat geld zegt over te houden gestegen van 4 in 2013 tot 45% nu. Tegelijkertijd heeft nog altijd een behoorlijke groep Nederlanders het moeilijk. Bijna één op de vijf huishoudens (18%) geeft aan moeilijk rond te kunnen komen. Bijna helft van huishoudens houdt geld over 2015 45% 18% Ik hou geld over 2014 43% 17% Ik kom precies uit 2013 4 22% 5 10 Ik kom geld tekort ING Economisch Bureau / oktober 2015
Helft laat pensioen bewust links liggen Vooral jongeren positiever Onder jongeren nam het sentiment over de huishoudportemonnee het afgelopen jaar flink toe. Ouderen zijn juist iets somberder dan een jaar terug. Met name jongeren positiever dan vorig jaar Stand Financieel fit Barometer 110 100 90 80 93 111 91 Totaal 18-35 jr 35-55 jr 55+ 3e kwartaal 2014 3e kwartaal 2015 86 Jongeren profiteren meer van de aantrekkende arbeidsmarkt en stijgende lonen dan ouderen. Bovendien hebben ouderen last van het feit dat veel pensioenfondsen, mede door de lage rentestand, hun pensioenuitkeringen vaak al jarenlang niet volledig mee kunnen laten stijgen met de loon- en prijsontwikkeling. Pensioen: lastig en niet leuk Veel Nederlanders vinden nadenken over het pensioen maar lastig. Slechts zeven procent geeft aan het leuk te vinden financiële beslissingen te nemen omtrent de oude dag. Hoe verder weg een gebeurtenis in de toekomst ligt, des te lastiger mensen het over het algemeen vinden daar in het heden goede keuzes over te maken. Helft laat pensioen voor wat het is Veel Nederlanders willen dan ook niet actiever bezig zijn met hun pensioen. Bijna de helft van de Nederlanders (48%) vindt het wel best zo. Interessant is welke redenen ze hierbij geven: zowel de complexiteit, gebrek aan urgentie als gebrek aan noodzaak spelen hier een belangrijke rol. Complex, niet urgent en niet nodig Ruim één op de zes (17%) vindt actiever bezig zijn met het pensioen simpelweg niet nodig. De AOW en het pensioen dat via de werkgever wordt opgebouwd bieden deze groep blijkbaar voldoende vertrouwen. Bijna net zoveel mensen (15%) worden weerhouden door de complexiteit van de pensioenmaterie. Pensioen is voor hen zo moeilijk dat ze er bewust niet mee aan de slag gaan. Een vrijwel even grote groep (16%) vindt het vooral nog veel te ver weg. Onder hen bevinden zich logischerwijs veel jongeren. Onzekerheid over pensioenen Pensioen is de laatste jaren een hot item. Zo is de pensioenleeftijd verhoogd, zijn er nieuwe zogenaamde rekenregels waarmee pensioenfondsen hun toekomstige verplichtingen moeten bepalen en is het maximale opbouwpercentage voor belastingvrij pensioensparen bij de werkgever verlaagd. Door de lage rentestand en wisselende beleggingsresultaten staat de financiële positie van veel pensioenfondsen zodanig onder druk dat ze de pensioenen al een aantal jaar op rij niet met lonen en prijzen hebben kunnen laten meestijgen (indexeren). Al deze zaken zorgden voor onzekerheid, met name bij oudere huishoudens. Helft laat pensioen bewust links liggen Zou u actiever bezig willen zijn met de financiële kant van uw pensioen? Nee, ik ben actief genoeg (18%) Geen mening (8%) Ja (27%) Nee, overig (48%) 16% 15% 17% Dat is nog veel te ver weg Ik vind het te complex Dat vind ik niet nodig ING Economisch Bureau 2 Financieel fit Barometer / oktober 2015
1 op 3 jongeren wil actiever zijn, maar weinigen gaan echt aan de slag 1 op 3 jongeren wil actiever zijn... Ruim een kwart van de Nederlanders (27%) zou wél actiever bezig willen zijn met hun oudedagsvoorziening. Juist onder 45-minners is deze groep relatief groot: een derde van hen zou serieuzer bezig willen gaan met hun pensioen. Relatief veel jongeren willen actiever bezig zijn met pensioen Zou u actiever bezig willen zijn met de financiële kant van uw pensioen? 10 8 Geen mening...maar weinigen gaan echt aan de slag Toch voegen weinigen van deze jongeren de daad bij het woord, vaak omdat ze geen idee hebben hoe ze dit moeten aanpakken. Ook gebrek aan geld is voor een behoorlijke groep 45-minners een reden om niet meer werk te maken van de financiële kant van hun oude dag. Meerderheid weet niet hoe ze het moeten aanpakken Percentage van 45-minners die actiever willen zijn ik weet hoe ik dat ga aanpakken 4% 1 op 6 weet pensioeninfo niet te vinden Pensioenfondsen en de overheid proberen Nederlanders aan te sporen bewuster te worden en na te denken over hun oudedagsvoorziening. Dit doen zij door middel van voorlichting en informatie, bijvoorbeeld via de website www.mijnpensioenoverzicht.nl. Inmiddels weet één op de drie (34%) exact of ongeveer hoeveel pensioen hij/zij later zal ontvangen. Van degenen die dit niet weten (66%), weet de meerderheid deze informatie wél te vinden. Eén op de zes Nederlanders (16%) heeft echter geen idee hoe ze deze informatie moeten opzoeken. Vooral mensen met een laag inkomen weten dit vaak niet. Ook onder 45-minners is dit besef minder groot. Van hen weet 2 niet waar ze de informatie moeten opzoeken. 6 4 2 33% 45-min 23% 45-65 jr Nee Ja ik heb er geen geld voor ik weet niet hoe ik dat ga aanpakken Actief bezig zijn? Actief bezig zijn met pensioen betekent op zoek gaan naar antwoorden op een aantal vragen. Bijvoorbeeld: Over hoeveel inkomen wil ik beschikken als ik met pensioen ben? Heb ik dan net zoveel nodig als nu? Is het verstandig om extra geld opzij te zetten? Welke verschillende mogelijkheden zijn hiervoor? Hoe waardeer ik flexibiliteit (snel over mijn geld kunnen beschikken) versus rendement? Kan ik gebruik maken van de belastingvrijstelling voor pensioensparen en heeft dit in mijn geval zin? 35% 61% Met name onder jongeren weinig kennis van eigen pensioen Weet u hoeveel pensioen u later ontvangt? 10 8 6 4 2 16% 2 12% Totaal 45-min 45-65 jr Ja Nee, maar ik weet wel waar ik dat kan opzoeken Nee, en ik weet niet waar ik dat kan opzoeken ING Economisch Bureau 3 Financieel fit Barometer / oktober 2015
Eén op vijf Nederlanders zet zelf geld opzij voor pensioen: gemiddeld 2400 euro per jaar Eén op de vijf Nederlanders zet zelf geld opzij voor de oude dag Wie tot de conclusie is gekomen dat hij of zij graag meer financiële ruimte wil inbouwen voor de oude dag, kan zelf extra geld opzij zetten, bijvoorbeeld via banksparen of een lijfrente. Ruim één op de vijf Nederlandse heeft dit in het afgelopen jaar gedaan. Gemiddeld ging het daarbij om zo n 2.400 euro per jaar. Binnen huishoudens met een hoog inkomen ligt het aandeel dat in deze zogenaamde derde pijler spaart hoger (37%) dan onder de lagere inkomens (6%). Hoe hoger het inkomen, des te hoger ook het bedrag dat Nederlanders opzij leggen. Zo hebben zelfsparende Nederlanders met een huishoudinkomen boven twee keer modaal, gemiddeld ruim drie duizend euro opzij gelegd in de afgelopen twaalf maanden. Dat is ruim 250 euro per maand. Hoge inkomens sparen vaker zelf pensioen in derde pijler... percentage dat zelf spaart voor pensioen 4 3 2 21% 23% 37%...en hun gemiddelde inleg is fors hoger gemiddelde inleg van zelfspaarders in afgelopen 12 maanden, euro 4.000 3.000 2.000 2.400 2.100 3.100 Nieuwe hervorming op komst Het pensioenstelsel gaat opnieuw op de schop. Wanneer de veranderingen ingaan en hoe ze exact zullen worden vormgegeven, is nog niet duidelijk. Maar de contouren zijn geschetst: het kabinet wil met name inspelen op de veranderende arbeidsmarkt. Daarbij is het doel pensioenen transparanter te maken en beter aan te sluiten op individuele behoeftes, zonder de voordelen van risicodeling te verliezen. Een belangrijke wijziging is het afschaffen van de doorsneepremie. Op dit moment betalen werknemers allemaal dezelfde premie voor eenzelfde stukje pensioenopbouw. Jongeren betalen daardoor relatief veel, omdat hun premie veel langer belegd kan worden en dus meer waard is. Dit pakt met name ongunstig uit voor iemand die in het midden van zijn carrière besluit als zelfstandige te gaan werken. In het nieuwe stelsel blijft iedereen vermoedelijk evenveel premie betalen, maar bouwen jongeren daarmee relatief meer pensioen op. 1 6% 1.000 1.000 Totaal Beneden modaal Modaal Meer dan 2x modaal 0 Totaal Beneden modaal Modaal Meer dan 2x modaal ING Economisch Bureau 4 Financieel fit Barometer / oktober 2015
Vrouw heeft meer kans op bereiken pensioenleeftijd dan man Jongeren leggen minder vaak geld opzij Jongeren leggen minder vaak zelf geld opzij voor de oude dag dan ouderen. Dit komt deels omdat jongeren vaak simpelweg minder geld over hebben dat zij opzij kunnen leggen. Maar ook als dit geld er wel is, kiezen lang niet alle jongeren ervoor specifiek te sparen voor het pensioen. Zo zullen zij soms meer waarde toekennen aan één euro om nu uit te geven, dan bijvoorbeeld aan twee euro over 40 jaar. Daarnaast is de euro nu een zekere euro, waar dat niet geldt voor diezelfde euro ver in de toekomst. Wie zegt immers dat ik dan nog leef? Velen maken dan ook pas echt werk van pensionering wanneer het voor het gevoel realistischer wordt dat ze ook echt met pensioen zullen gaan. Het ver weg - argument is dan ook voor ruim 4 van de 45-minners de reden dat zij niet actiever willen zijn met hun pensioen. Ver van mijn bed vooral reden voor 45-min Percentage dat niet actiever wil zijn met pensioen 10 8 ik ben al actief genoeg Wat is de kans om pensioenleeftijd niet te halen? Heeft een jongere werkelijk meer kans om te overlijden voor zijn pensioengerechtigde leeftijd dan iemand die ouder is? Dat zou immers één van de redenen kunnen zijn om minder bewust bezig te zijn met het pensioen. Risico voor 30 jarige man gelijk aan man van 50 Op dit moment heeft een 30-jarige man verrassenderwijs evenveel kans om zijn pensioengerechtigde leeftijd te halen als een 50-jarige: zo ongeveer 9. Eén op de tien zal naar verwachting overlijden voordat het zover is. De 30- jarige heeft weliswaar nog veel meer jaren voor de boeg tot zijn pensioenleeftijd, maar de kans dat hij in een van die jaren zal overlijden is veel kleiner. Hierdoor is de totale kans dat hij voor z n 71ste zal overlijden maar een fractie groter dan de kans dat een nu 50-jarige voor zijn 68ste overlijdt. Mannen hebben meer kans op overlijden voor bereiken pensioengerechtigde leeftijd dan vrouwen Leeftijd op dit moment 1 Prognose: zorginnovaties en een betere gezondheid Met name de verwachte zorginnovaties en gezondheidswinsten in de toekomst vormen hiervoor de verklaring. Hierdoor zal de jaarlijkse kans op overlijden de komende decennia naar verwachting flink dalen. Tussen mannen van vijftig en mannen van zestig is er wel een groot verschil, doordat de pensioenleeftijd voor de laatste groep snel nadert. Toch heeft een 60-jarige nog altijd een kleine kans van ongeveer vijf procent dat hij of zij vóór de pensioenleeftijd overlijdt. Dit blijkt uit een analyse van het ING Economisch Bureau op basis van CBS-prognoses. Duidelijk verschil tussen mannen en vrouwen Tussen mannen en vrouwen bestaan wél grote verschillen. Zo zal ongeveer tien procent van de mannen van dertig de pensioengerechtigde leeftijd niet halen. Bij 30-jarige vrouwen is die kans een stuk kleiner: slechts zeven procent. Daarbij geldt voor vrouwen, net als bij mannen, dat een persoon van dertig ongeveer dezelfde kans heeft om de pensioengerechtigde leeftijd te halen, als een 50-jarige. 6 4 2 41% 45-min 14% 45-65 jr dat vind ik niet nodig ik vind het te complex dat is nog veel te ver weg 8% 6% 4% 2% 30 jr 40 jr 50 jr 60 jr man vrouw Bron: CBS, bewerking ING Economisch Bureau ING Economisch Bureau 5 Financieel fit Barometer / oktober 2015
Meer weten? Senne Janssen Marten van Garderen ING Economisch Bureau 06 5787 5332 senne.janssen@ing.nl ING Economisch Bureau 06 302 01 203 marten.van.garderen@ing.nl Verantwoording en disclaimer ING Financieel fit Barometer De ING Financieel fit Barometer meet het oordeel van Nederlandse huishoudens over hoe fit zij zich in financieel opzicht voelen. Met financieel fit wordt bedoeld: Uw geldzaken op orde hebben en houden. Nu, en met het oog op de toekomst. Hierin wordt gekeken naar de volgende thema s: Inkomsten en Uitgaven, Woonsituatie, Vermogen en Pensioen. Elk kwartaal wordt aandacht besteed aan één van deze thema s. De feitelijke barometerscore is gebaseerd op een aantal vragen uit marktonderzoek door TNS NIPO in opdracht van ING onder een representatieve groep Nederlandse huishoudens en geeft aan hoe zij vinden dat hun huishoudboekje sluit. De ING Financieel fit Barometer heeft als minimale waarde 0 en kan maximaal uitkomen op 200. De neutrale stand is 100. Het aantal optimisten en pessimisten over de eigen financiële situatie houdt elkaar bij die stand in evenwicht. In meting 27 (afgenomen in augustus 2015 onder 1004 Nederlandse huishoudens) is de Financieel fit Barometerscore uitgekomen op 93.) Met ingang van dit kwartaal passen wij een seizoens-correctie toe op de barometerstand. Hiermee wordt deze stand gecorrigeerd voor eventuele seizoensinvloeden. De in deze publicatie neergelegde opvattingen zijn gebaseerd op de door ING vergaarde informatie en door ING betrouwbaar geachte bronnen. Deze gegevens zijn op zorgvuldige wijze in onze analyses verwerkt. Noch de ING, noch medewerkers van de bank kunnen aansprakelijk worden gesteld voor de in deze publicatie eventueel aanwezige onjuistheden. Aan de verstrekte informatie kunnen geen rechten worden ontleend. ING aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid voor de inhoud van de publicaties of voor informatie die op of via de sites wordt verstrekt. Auteursrecht en rechten ter bescherming van gegevensbestanden zijn van toepassing op deze publicatie. Niets in deze publicatie mag worden gereproduceerd, verspreid of gepubliceerd zonder de uitdrukkelijke vermelding van de ING als bron van deze informatie. De afnemer van deze informatie is verplicht aanwijzingen van de ING betreffende het gebruik van de informatie op te volgen. Nederlands recht is van toepassing. De ING is met ruim 8,9 miljoen rekeninghouders een van de grootste en meest toonaangevende financiële dienstverleners van Nederland. ING is een wereldwijd opererende financiële instelling van Nederlandse origine die diensten aanbiedt via haar werkmaatschappijen ING Bank en NN Group NV. Het doel van ING Bank bestaat erin om mensen in staat te stellen een stap vóór te blijven, zowel in het leven als in het werk. De meer dan 53.000 werknemers van ING Bank bieden retail- en commerciële bankdiensten aan klanten in meer dan 40 landen. Duurzaamheid maakt integraal deel uit van de bedrijfsstrategie van ING, hetgeen blijkt uit het feit dat ING is opgenomen in de Dow Jones Sustainability Index (Europe en World), de FTS4Good Index en de Euronext Vigeo Europe 120 Index. ING is actief op: Facebook, Slideshare, YouTube en Flickr. ING Economisch Bureau 6 Financieel fit Barometer / oktober 2015