Resultaten groene enquête in de wijken Inleiding GroenLinks Den Bosch wil meer aandacht voor natuur en milieu in de wijken. We horen graag van wijkbewoners zelf waar kansen liggen en wat knelpunten zijn. In december en januari hielden we daarom een enquête bij verschillende winkelcentra in Den Bosch en Rosmalen. Het winkelend publiek kreeg vragen over het groen en milieu in de eigen wijk. Op 11 december 2010 bezochten GroenLinksers de Helftheuvelpassage (in de wijk West) en op 12 december winkelcentrum Arena (in de binnenstad). Op 15 januari 2011 namen zij enquêtes af in het winkelcentrum De Rompert (in Noord) en in het centrum van Rosmalen. Op iedere locatie namen de vrijwilligers ongeveer veertig enquêtes af. De enquêteurs kregen daarbij veel positieve reacties. GroenLinks gebruikt de hieronder gepresenteerde resultaten van het onderzoek om concrete voorstellen te doen voor meer groen en andere milieumaatregelen in de wijken. De resultaten zijn geordend aan de hand van de zes hoofdvragen uit de enquête. De Groene Werkgroep dankt alle vrijwilligers die enquêtes afnamen en alle wijkbewoners die antwoord gaven op de vragen. 1. In welke wijk woont u? In totaal beantwoordden 153 inwoners van s-hertogenbosch de enquêtevragen. Daarnaast namen enkele inwoners van andere, (omliggende) gemeenten deel, maar die zijn hier buiten beschouwing gelaten. De wijken waarin de bezochte winkelcentra liggen zijn sterk vertegenwoordigd, maar de winkelcentra blijken ook goed bezocht door bewoners van omliggende wijken en dorpen. Met name winkelcentrum Arena trekt (als onderdeel van de Bossche binnenstad) bezoekers uit allerlei delen van de stad. Gezien de opzet en het beperkte aantal respondenten zijn de resultaten, zeker die op wijkniveau, uiteraard niet die van een wetenschappelijk verantwoord onderzoek. Het gaat hier niet om nauwkeurige aantallen en percentages, maar om algemene indrukken en het opdoen van ideeën. Resultaten enquête Groene Werkgroep, GroenLinks Den Bosch, Dec. 2010 / Jan. 2011 1 / 7
Aantal ingevulde enquêtes per wijk Wijk* waaronder: Binnenstad 17 Centrum (14), t Zand (3). Empel 9 Empel (8), Meerwijk (1) Engelen 5 Engelen (4), Haverleij (1) Groote Wielen 4 Groote Wielen (4) Maaspoort 8 Maaspoort (8) Muntel/Vliert/Orthenpoort 6 Muntel (3), Vliert (3) Noord 30 Rompert (7), Orthen (7), Hambaken (4), Donk (3), Herven (3), Haren (2), De Slagen (2), De Buitenpepers (2) Oost Hintham 5 Hintham (2), Aawijk (2), De Bossche Pad (1) Rosmalen Noord 34 Centrum Rosmalen (10), Overlaet (8), t Ven (6), Hondsberg (6), Rosmalen (niet nader gespecificeerd) (4). Rosmalen Zuid 10 Sparrenburg (5), Molenhoek (3), Maliskamp (2) West 23 Kruiskamp (14), Schutskamp (3), Boschveld (2), Paleiskwartier (2), Deuteren (1), Veemarktkwartier (1) Zuid 2 Zuid (2) Eindtotaal 153 * Hier is uitgegaan van de wijkindeling van het Wijkgericht Werken (www.wijkgerichtwerken.nl). Het betreft hier de wijk waar de respondent woont en dus niet noodzakelijk de locatie waar de enquête is afgenomen. 2. Wat vindt u van de hoeveelheid groen in uw wijk? Algemeen Wijkbewoners zijn over het algemeen positief over de hoeveelheid groen in de wijk. Zo n 1% 3% driekwart van hen geeft een oordeel van 7% voldoende tot heel goed. Opvallend is dat vrijwel iedereen een mening heeft over het groen in de wijk. s twee respondenten hebben geen mening. Bewust of 40% onbewust lijkt groen dus een belangrijk 25% onderdeel te zijn van hoe mensen hun wijk ervaren. De Bosschenaren en Rosmalenaren waarderen het groen in hun wijken zeer. Zoals een van de respondenten zegt: Groen maakt gelukkig. Verschillende respondenten hechten bijzonder belang aan voldoende groen als speelruimte voor kinderen. Meer dan over de hoeveelheid groen, klagen inwoners over het onderhoud van dat groen door de gemeente. Vaak gerelateerd aan zwerfvuil. Enkele respondenten geven aan, dat hier ook wel meer van wijkbewoners zelf mag worden verwacht. De beleving van natuur en milieu in de wijk lijkt sterk gekoppeld aan hoe schoon en veilig de wijk is (zie ook hoofdstuk 6). Resultaten enquête Groene Werkgroep, GroenLinks Den Bosch, Dec. 2010 / Jan. 2011 2 / 7
Onderstaand overzicht geeft een beeld van de vier wijken met het hoogste aantal deelnemers aan de enquête. Gezien het beperkte aantal respondenten, zijn de percentages slechts een ruwe indicatie. Niettemin geven ze een interessante eerste indruk. Binnenstad De binnenstad vormt een uitzondering op het algemene, positieve beeld. Bewoners geven daarbij soms zelf al aan er wel begrip voor te hebben, dat de ruimte voor groen hier beperkt is. Een centrumbewoner klaagt dat plantenbakken geen zin hebben, omdat vandalen ze s-nachts toch vernielen. 0% 6% 24% 34% Noord In Noord zijn de inwoners over het algemeen positief over de hoeveelheid groen. Daarbij geven zij wel geregeld aan dat meer groen geen kwaad zou kunnen en dat ervoor gewaakt moet worden dat het bestaande groen niet vervangen wordt door bebouwing. 31% 0% 14% 14% 7% 34% 3% 3% Rosmalen Noord 10% 7% 0% De Rosmalenaren lijken nog positiever over de hoeveelheid groen in hun wijk dan het algemene beeld. Wel klagen enkelen over onvoldoende onderhoud van het groen. Het Aldi-terrein in het dorpscentrum vormt een opvallende uitzondering op het verder positieve beeld in Rosmalen. Dit terrein wordt omschreven als een doorn in het oog en verpaupering. 54% 23% West De bewoners van West waarderen vooral de parken in de wijk en het groen aan de rand van de wijk. Meerdere inwoners geven wel aan, dat er in de straten zelf wel meer bomen en ander groen bij mogen komen. 39% 4% 0% 9% 22% 3. Doet u thuis aan energiebesparing? 26% Resultaten enquête Groene Werkgroep, GroenLinks Den Bosch, Dec. 2010 / Jan. 2011 3 / 7
Vrijwel iedereen zegt aan energiebesparing te doen. Spaarlampen (en in mindere mate LEDlampen) zijn de meest genoemde energiebesparingsmaatregel. Naar eigen zeggen heeft een van de respondenten zelfs energievrije lampen. (De techniek staat voor niets.) Daarnaast noemen de bewoners vooral het lager zetten en het op tijd uitzetten van de verwarming (al dan niet met een automatische thermostaat). Evenals het zuinig zijn met elektriciteit (apparaten uitzetten) en met water (bijv. korter douchen, waterbesparende douchekop). Ook woningisolatie en dubbel glas zijn veelgenoemd. 85% 8% 7% Nee Weinig / niet echt Ja 4. Weet u welke regelingen de gemeente heeft voor het energiezuiniger maken van uw woning? Gemeentelijke regelingen om energiebesparing en het energiezuiniger maken van woningen te stimuleren, lijken onbekend bij een meerderheid van de bevolking. Van de wijkbewoners die regelingen zeggen te kennen, noemt een groot deel het pakket. De officiële naam van dit project ( Watt een besparing ) lijkt weinig bekend. Ook subsidiëring van woningisolatie en dubbel glas worden genoemd. Een aantal respondenten geeft aan erover gelezen te hebben in De Bossche Omroep. 37% 5% 58% Nee Niet echt Ja Tips: Energiebesparing Er lijkt een duidelijke behoefte aan betere informatievoorziening over energiebesparing. Wijkbewoners bevestigen dit: Meer informatie over welke actie je zelf kunt ondernemen. Duidelijke uitleg over kosten, voor- en nadelen. Duidelijk communiceren, Jip en Janneketaal, niet verwijzen naar allerlei websites. Verschillende respondenten geven aan dat investeringen in woningisolatie en installaties (zoals zonnepanelen) voor particulieren vaak nog te grote investeringen zijn en dat de gemeente hier met subsidies kan steunen. Wijkbewoners lijken geen duidelijk onderscheid te (kunnen) maken tussen gemeente en woningcorporatie als het gaat om woningisolatie en andere energiebesparingsmaatregelen. Het beeld dat burgers hebben van het gemeentelijk beleid zal sterk bepaald worden door activiteiten van woningcorporaties. Een binnenstadsbewoner wijst erop dat winkels en supermarkten energiezuiniger kunnen. Een andere zegt dat alle verlichting bij Essent op vrijdagavond nog aan is en dat zij toch het goede voorbeeld moeten geven. Een inwoner uit de Kruiskamp geeft aan, dat straatverlichting vaak overdag nog aan is. 5. Vindt u dat er meer duurzame energie opgewekt moet worden in uw wijk, Resultaten enquête Groene Werkgroep, GroenLinks Den Bosch, Dec. 2010 / Jan. 2011 4 / 7
bijvoorbeeld met zonnepanelen of windmolens? Een overgrote meerderheid is voorstander van meer duurzame energie. Bij een ja vroegen de enquêteurs door naar welke vormen van duurzame energie dan de voorkeur uitging en waar zij de installaties graag geplaatst zien. De vraagstelling noemt zonnepanelen en windmolens als voorbeelden van duurzame energie. Vrijwel alle voorstanders van meer duurzame energie zijn positief over zonnepanelen (en zonnecollectoren). s een enkeling vindt ze lelijk of ziet het nut er niet van in. 77% 10% 13% Nee Neutraal / w eet niet Ja Zonnepanelen zien wijkbewoners vooral graag op daken van woningen (huizen en flatgebouwen), maar ook op die van scholen en andere (openbare) gebouwen (al dan niet vanwege de voorbeeldfunctie). Hierbij maken ze wel meerdere keren een uitzondering voor historische woningen en gebouwen. Daarop zien ze vaak liever geen moderne installaties. De respondenten zijn duidelijk positiever over zonne-energie in wijken dan windenergie. Windmolens worden vaker lelijk gevonden en geassocieerd met geluidsoverlast en gevaar voor vogels. Wijkbewoners willen ze alleen buiten woonwijken, bijvoorbeeld langs de snelweg. Met een knipoog naar het hostels-protest zou je kunnen zeggen: windmolens OK, in woonwijken nee. Enkele respondenten geloven helemaal niet in het rendement van windmolens. Naast zonnepanelen en windmolens noemen wijkbewoners biomassa, warmte-koudeopslag en warmteterugwininstallaties als kansrijke technieken. Tips: Duurzame energie Enkele respondenten noemen spontaan het Vlagheidefonds voor duurzame energie en vinden het jammer dat dit fonds niet meer beschikbaar is. Een aantal Brabantse gemeenten, verbonden aan stortplaats De Vlagheide, gaven via dit fonds subsidie aan particulieren en organisaties voor de aanschaf en installatie van zonnepanelen, zonneboilers, kleinschalige windenergie, warmteterugwininstallaties en warmte-koudeopslag (WKO). Voor de gemeente s-hertogenbosch is het budget inmiddels uitgeput en zijn aanvragen niet meer mogelijk. Anderen noemen Duitsland als goed voorbeeld voor stimulering van duurzame energie. Zij zijn het blijkbaar met eens GroenLinks dat het Duitse systeem met feed-in-tarief navolging verdient in Nederland. Hierbij wordt duurzame energie niet gestimuleerd met (wisselende) subsidies, maar met een bij wet geregelde (teruglever)vergoeding voor opgewekte duurzame energie. (Dit gaat meer over landelijk beleid.) Resultaten enquête Groene Werkgroep, GroenLinks Den Bosch, Dec. 2010 / Jan. 2011 5 / 7
6. Heeft u verder nog tips over wat er in uw wijk kan verbeteren op het gebied van natuur en milieu? Zwerfvuil, onderhoud s traten Scheiden/ophalen huis vuil Verkeer(s veiligheid) Overlas tgevende jongeren Hondenpoep Overig Aantal keren genoemd 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 Tips: Schone en veilige wijken Ondanks dat de enquête daar niet specifiek naar vraagt, klagen veel respondenten over zwerfvuil, hondenpoep, vandalisme en overlastgevende en rommel makende jongeren. Daarbij valt op dat verschillende mensen hier ook een eigen verantwoordelijkheid zien en aangeven zelf rommelmakers en overlastgevers aan te spreken op hun gedrag. In West (Kruiskamp en Schutskamp) vragen respondenten en voorbijgangers expliciet aandacht voor overlastgevende en criminele (Marokkaans-Nederlandse) jongeren. In verschillende wijken (Binnenstad, Noord, Rosmalen) klagen enkele bewoners over het gebrek aan hondenuitlaatveldjes en -voorzieningen (zoals bakken om de zakjes met inhoud weg te gooien). Het scheiden en ophalen van afval komen meerdere malen aan de orde, in het bijzonder het plastic afval (met een vraag naar meer bakken). Verschillende inwoners wijzen op verkeersdrukte en verkeersveiligheid. Een respondent (in Rosmalen) wil minder autoverkeer rond scholen. Een respondent (uit de Maaspoort) vraagt om meer aandacht voor inbraakpreventie. Een inwoner van de Rompert klaagt over losliggende stoeptegels en geeft aan die vaak zelf recht te leggen, omdat de gemeente het niet doet. Tips: Overig Een aantal tips heeft betrekking op sociale cohesie en levendigheid van de wijken. Mensen moeten actiever worden en bewuster met hun wijk omgaan. Mensen moeten elkaar meer helpen. actie in wijk. Een voorbijganger (in West) vraagt om meer bankjes voor ouderen. Een inwoner van de Haverleij zou daar graag een supermarkt zien (dat scheelt ook autoverkeer, wat beter is voor het milieu). Een enkeling ziet graag meer groen in de vorm van meer wietplanten. ;-) Wijkbewoners brengen ook het belang van natuur- en milieueducatie onder de aandacht. Op lagere scholen meer uitleggen. Jeugd moet er bekend mee zijn. Een respondent zou graag bordjes met soortnamen bij bomen zien. Resultaten enquête Groene Werkgroep, GroenLinks Den Bosch, Dec. 2010 / Jan. 2011 6 / 7
Conclusies en aanbevelingen De enquête bij winkelcentra bleek een goed middel om een eerste indruk te krijgen van wat er leeft onder wijkbewoners. Bovendien leverde het veel aandachtspunten en praktische tips op. Hier herhalen we de belangrijkste conclusies en doen we een aantal aanbevelingen. Die aanbevelingen gaan soms verder dan wat strikt uit de enquêteresultaten komt, maar sluiten daar wel bij aan. Groen in de wijken Inwoners zijn over het algemeen tevreden over de hoeveelheid groen in de wijken. Wel staan ze open voor meer groen en vragen ze nadrukkelijk aandacht voor behoud en onderhoud van het bestaande groen. Wijkbewoners hechten daarbij veel belang aan groen als speelruimte voor kinderen. Daar waar mogelijkheden voor meer groen in de vorm van veldjes, parken en bomen beperkt zijn (zoals in de binnenstad), kan meer groen op gevels en daken een uitkomst bieden. Energiebesparing Het overgrote deel van de Bosschenaren doet in meer of minder mate aan energiebesparing. Spaarlampen zijn daarbij de meest genoemde maatregel. Gemeentelijke regelingen om energiebesparing en het energiezuiniger maken van woningen te stimuleren, zijn echter onvoldoende bekend. Daar waar bewoners wel op de hoogte zijn van de gemeentelijke inzet voor energiebesparing is dit voor een belangrijk deel te danken aan Watt een besparing. Wat dat betreft is dit programma een succes, dat in enige vorm voortzetting en uitbreiding verdient. Dat het programma zich uitsluitend richt op huishoudelijke maatregelen, zoals energiezuinige lampen en apparaten, ervaren we wel als een beperking. Een geïntegreerd programma dat ook bouwkundige maatregelen meeneemt, zoals woningisolatie en dubbel glas, kan meer effect en meer diepgang hebben. Daarbij is samenwerking met woningcorporaties noodzakelijk. Duurzame energie Een opvallende conclusie is het grote draagvlak onder de Bossche bevolking voor meer duurzame energie. Binnen de wijken zijn zonnepanelen op daken daarvoor een populair middel. Windmolens ziet men liever buiten woonwijken. De gemeente kan duurzame energie stimuleren met subsidie en door zelf het goede voorbeeld te geven bij openbare gebouwen. Schone en veilige wijken Veel wijkbewoners klagen over zwerfvuil, hondenpoep, vandalisme en overlastgevende en rommel makende jongeren. Er blijkt een sterke basisbehoefte aan schone en veilige wijken. Het lijkt slim om natuur en milieu daaraan te koppelen bij politieke initiatieven. Bewoners zien hier niet alleen een belangrijke taak voor de gemeente, maar erkennen ook een eigen verantwoordelijkheid voor het schoon en veilig houden van de buurt. Dat biedt kansen voor een gezamenlijke aanpak. Resultaten enquête Groene Werkgroep, GroenLinks Den Bosch, Dec. 2010 / Jan. 2011 7 / 7