Landelijk Congres mgaan met onbegrepen (probleem)gedrag in de langdurige zorg 14 april 2014 - Spant! in Bussum Probleemgedrag en pijn Delier en depressie Zorg en dwang Psychiatrie in het verpleeghuis Dementie, GZ en GGZ Inschrijven: www.studiearena.nl u in en
nbegrepen (probleem)gedrag komt veel voor bij mensen met dementie en/of een verstandelijke beperking. In Nederland lijden ongeveer 200.000 mensen aan dementie en 100.000 aan een verstandelijke beperking. Bij 80 tot 90% van hen komen volgens schattingen regelmatig één of meer gedragsproblemen voor. Als probleemgedrag voor komt, blijkt het voor de cliënt, medecliënten en medewerkers erg belastend en stressvol te zijn. Een van de grootste risico s bij het omgaan met probleemgedrag is dat al een interventie wordt gekozen voordat duidelijk is wat de oorzaak (lichamelijk, psychisch of omgevingsfactoren) van het probleem is. Er zijn richtlijnen, maar deze worden niet altijd even goed nageleefd, waardoor men terugvalt op gebruik van dwang en drang en/of de inzet van psychofarmaca. Het kan anders! Hoe kan je stress en stemmingswisselingen vroegtijdig zien aankomen? Is er wellicht sprake van pijn of depressie? Welke omgevingsfactoren spelen een rol? Hoe kan je gedrag afleren? Welke rol speelt bewegen ter preventie van gedragsproblemen? Deze vragen staan centraal tijdens het Landelijk Congres mgaan met onbegrepen (probleem) gedrag in de langdurige zorg. Het congres wordt georganiseerd door StudieArena in samenwerking met het Centrum voor Consultatie en Expertise (CCE), ilans, het Trimbos-instituut en het Nederlands Kenniscentrum uderenpsychiatrie (NKP) en vindt plaats op 14 april 2014 in het Spant! in Bussum. Tijdens dit congres maakt u kennis met de 8 kernelementen voor het omgaan met onbegrepen gedrag. Het onderzoeksrapport dat hieraan ten grondslag ligt, wordt tijdens het plenaire deel officieel uitgereikt aan de Inspectie voor de Gezondheidszorg. Prof.dr. Raymond Koopmans gaat met u in op het interpreteren van gedrag en prof.dr. Erik Scherder legt de koppeling tussen probleemgedrag en pijn. U kunt verder uw eigen programma samenstellen, waarbij u de keuze heeft uit 11 boeiende themasessies en 9 praktijkgerichte oefen- en debatsessies. We kijken uit naar een inspirerende bijeenkomst. Werkvormen U kunt uw eigen congresprogramma samenstellen door in drie sessierondes een keuze te maken uit 20 verschillende sessies. De sessies worden in verschillende werkvormen aangeboden, te weten: erdiepingssessie - Na een toelichting op een specifiek/actueel thema of nieuwe methodiek wordt u uitgedaagd tot actieve deelname. C Casuïstieksessie - Ga samen met u mededeelnemers aan de hand van praktijkvoorbeelden brainstormen en zoeken naar mogelijkheden, uitdagingen en oplossingen. D Debat - U gaat met elkaar in discussie over soms controversiële thema s, onder leiding van een ervaren en deskundige gespreksleider. Let op: voor de debatten geldt een gelimiteerd aantal deelnemers. ol=vol. efensessies - Na een korte inleiding gaat u concreet oefenen een bepaalde interventie toe te passen. Let op: voor de oefensessies geldt een gelimiteerd aantal deelnemers. ol=vol. oor uw aanmelding of meer informatie over de bijeenkomsten van StudieArena verwijzen wij u graag naar onze website: www.studiearena.nl.
Programma 09.00 uur ntvangst en registratie 09.30 uur Start ochtendprogramma voorzitter: Jeroen Meeder, directeur StudieArena 09.35 uur Probleemgedrag, waar hebben we het over? Wilmar Harpe, projectleider expertise management CCE 09.50 uur Interpretatie van gedrag Aan de hand van een filmfragment uit de campagne Dementie en Dan neemt prof.dr. Raymond Koopmans u mee in een boeiende gedachtewisseling. Welk gedrag ziet u? Hoe moet bepaald gedrag geduid worden? Wat betekent bepaald gedrag voor de zorg en behandeling van de persoon met bijvoorbeeld dementie? Prof.dr. Raymond Koopmans, specialist ouderengeneeskunde en hoogleraar uderengeneeskunde Universitair Medisch Centrum St. Radboud 10.30 uur 8 kernelementen voor het omgaan met onbegrepen gedrag ilans en het Trimbos-instituut hebben in opdracht van de Inspectie voor de Gezondheidszorg onderzoek gedaan naar inzichten en richtlijnen bij het omgaan met onbegrepen gedrag bij dementerende ouderen. Na aanleiding van dit onderzoek zijn 8 kernelementen voor het omgaan met onbegrepen gedrag omschreven, waarmee er thematisch toezicht gehouden kan worden op het omgaan met het onbegrepen gedrag. Prof.dr. Anne Margriet Pot, hoogleraar programma uderen Trimbos-instituut en Margje Mahler, senior programmamedewerker kwaliteit en innovatie ouderenzorg ilans Het onderzoeksrapport zal na een korte inleiding officieel worden overhandigd aan de directeur uderenzorg van de Inspectie voor de Gezondheidszorg. Anja Jonkers, directeur uderenzorg Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) 11.10 uur Koffie- / theepauze 11.25 uur Sessieronde 1 Maak uw keuze uit 11 verschillende sessies 12.35 uur Lunchpauze en netwerken 13.35 uur Probleemgedrag en pijn Als men ouder wordt neemt de kans op pijnklachten toe. Mensen met dementie uiten de pijn vaak op non-verbale wijze, het meest door agitatie en onrust. Men denkt vaak onterecht dat deze agitatie en onrust onderdeel zijn van de dementie. Waarom zit iemand stil? Heeft deze persoon pijn? Prof.dr. Erik Scherder geeft een boeiende kijk op dit onderwerp. Prof.dr. Erik Scherder, hoogleraar Bewegingswetenschappen Rijksuniversiteit Groningen en hoogleraar Klinische Neuropsychologie U Amsterdam 14.25 uur Koffie- / theepauze 14.45 uur Sessieronde 2 Maak uw keuze uit 11 verschillende sessies 15.55 uur Wisseling van de sessies 16.05 uur Sessieronde 3 Maak uw keuze uit 9 verschillende sessies 17.15 uur Aansluitend netwerkborrel
Thema s sessieronde 1 en 2 Sessie 1.1/2.1 8 kernelementen van onbegrepen gedrag Doe in deze sessie inspiratie op om de 8 kernelementen voor het omgaan met onbegrepen gedrag die in het plenaire programma worden gepresenteerd in uw eigen praktijk verder vorm te geven. Hoe zien we deze kernelementen op dit moment terug in de praktijk? Welke kernelementen zijn in uw organisatie al zichtbaar aanwezig en welke elementen hebben nog extra aandacht nodig? Tijdens deze sessie gaan we hierover met u in gesprek en kijken we hoe we kunnen leren van goede voorbeelden. Carien Geertse, senior inspecteur Inspectie voor de Gezondheidszorg en Bernadette Willemse, wetenschappelijk medewerker programma uderen Trimbos-instituut Sessie -/2.2 Interventieplan en multidisciplinaire samenwerking Dementie gaat vaak gepaard met probleemgedrag en beperking in communicatie. Er zijn diverse richtlijnen voor de aanpak van moeilijk hanteerbaar gedrag, zoals onrust, delier, angst en depressie. De richtlijnen benadrukken het belang van psychosociale interventies en multidisciplinaire samenwerking. In deze sessie zullen we u aan de hand van een concreet praktijkvoorbeeld laten kennismaken met het model Grip op probleemgedrag voor de multidisciplinaire aanpak van probleemgedrag. Sandra Zwijsen, onderzoeker en promovendus Umc, EMG+ Instituut en Martin Smalbrugge, specialist ouderengeneeskunde Gerion Sessie 1.3/2.3 Stemmingsmanagement Hoe kan je stress en stemmingswisseling zien aankomen en daar adequaat op reageren? roegtijdige herkenning van aankomend ontspoord gedrag biedt de mogelijkheid om preventief te handelen. Hoe analyseer je gedrag, welke factoren wijzen op aankomend storend gedrag en hoe kun je stress of stemmingswisselingen helpen voorkomen? Een sessie over analyse van gedrag en preventief handelen. Frans Hoogeveen, lector Psychogeriatrie De Haagse Hogeschool Sessie 1.4/2.4 Pijn versus probleemgedrag Mensen met een (gevorderde) dementie zijn doorgaans niet goed in staat pijnklachten te verwoorden. Niet altijd wordt aan pijn of ander ongemak als oorzaak van een gedragsstoornis gedacht. Tijdens deze sessie krijgt u handvatten hoe u dit gedrag kan herkennen en welke interventies u kunt toepassen. Harrie Kuipers, verpleeghuisarts, specialist ouderenzorg Land van Horne Sessie 1.5/2.5 Delier bij dementie Acute verwardheid (delier) komt bij ouderen met dementie regelmatig voor; zowel thuis als in het verpleeghuis. oor zowel de patiënt zelf als voor de familie en andere betrokkenen is het een angstige ervaring. Hoe signaleer je een delier en wat kun je doen als zorgverlener om erger (een opname) te voorkomen. Hoe kan je de mantelzorg hierbij betrekken? Een gevarieerde sessie, waarbij u naast theorie handvatten krijgt hier op een goede manier mee om te gaan. Anne Stroomer-van Wijk, sociaal geriater Parnassia, Dika Luijendijk, sociaal geriater en epidemioloog Bavo Europoort en Daisy Quispel, sociaal psychiatrisch verpleegkundige Bavo Europoort Sessie 1.6/2.6 Psychiatrische problematiek in het verpleeghuis Door de ambulantisering krijgen verpleeg- en verzorgingshuizen steeds meer te maken met zorg voor bewoners met een psychiatrische achtergrond. erzorgenden hebben vaak niet geleerd hoe ze met probleemgedrag als gevolg van een psychiatrische ziekte moeten omgaan. Hoe is dit gedrag te herkennen? Hoe ga je bijvoorbeeld om met splitsend, claimend of theatraal gedrag? Tijdens deze sessie bespreken we verschillende vormen van probleemgedrag en bieden we handvatten hoe met dit gedrag om te gaan in de praktijk. Fonsz Kriegsman, sociaal psychiatrisch verpleegkundige Altrecht en Maddy Blokland, coördinator Nederlands Kenniscentrum uderen Psychiatrie erdiepingssessie
Sessie 1.7/2.7 Dementie en depressie eel mensen met dementie zijn ook depressief. Depressiviteit gaat vaak gepaard met apathie. Het komt vaak voor dat deze cliënten vergeten worden. Hoe uit zich deze apathie, hoe herken je depressiviteit bij mensen met dementie en hoe voorkom je dat? Is depressiviteit te behandelen? Naast korte inleiding is dit een praktische doe-workshop. Margje Mahler, psycholoog Stichting Kalorama Sessie 1.8/2.8 mgevingsfactoren Gedrag van mensen met dementie en/of een verstandelijke beperking is sterk afhankelijk van de omgeving. Dit komt door het verlies van het denkvermogen. In een gunstige omgeving (stressvrij voor het onderbrein), is het gedrag ook gunstig en omgekeerd. Een gunstige omgeving kan daarmee probleemgedrag voorkomen. Hoe zorg je voor een gunstige omgeving? Naast een stuk theorie gaat u in deze sessie vooral praktijk gericht oefenen. Anneke van der Plaats, sociaal geriater uderenadvies / Het Breincollectief Sessie 1.9/2.9 Het lerend vermogen bij (probleem)gedrag Mensen met dementie kunnen nog steeds leren, zo blijkt onder meer uit wetenschappelijk onderzoek. eel gedrag dat mensen met dementie vertonen, is onbewust aangeleerd door hun begeleiders. Andersom werkt het ook. Door veranderd gedrag van zorgverleners en familie kan (probleem)gedrag worden afgeleerd. Bijvoorbeeld als het gaat om het 200 keer per dag dezelfde vraag stellen, het kamers van anderen binnenlopen en vele andere gedragsvraagstukken. Een praktische workshop. Ruud Dirkse, directeur van zorginnovatiebureau DAZ en auteur Sessie 1.10/2.10 Bewegen en (probleem)gedrag Als verzorgenden in hun werk te maken krijgen met probleemgedrag kunnen zij dat als lastig of zelfs bedreigend ervaren. In de praktijk wordt nogal eens naar snelle oplossingen gegrepen zoals afzonderen, rustgevende medicatie tot fixeren. aak met averechts resultaat. Probleemgedrag kan worden verholpen door mensen te activeren en aan te zetten tot bewegen. In deze sessie staan we uitgebreid stil bij praktijkvoorbeelden waarbij mensen met een lichte en matige verstandelijke beperking met gedragsproblemen worden ondersteund met een actief bewegingsprogramma. Karin olkers, postdoc Klinische Neuropsychologie U Amsterdam en coördinator kenniscentrum Stichting Philadelphia Zorg en Ivo Meijer, teamleider Woon- en Dagvoorziening De Dijk ns Tweede Thuis Sessie 1.11/2.11 Zorg en dwang Het uitgangspunt van de nieuwe Wet Zorg en Dwang is dat vrijheidsbeperkende maatregelen in principe niet worden toegepast, tenzij er sprake is van ernstig nadeel voor de cliënt of zijn omgeving. Een mooi uitgangspunt, maar hoe doe je dat in de praktijk? Hoe maak je een afweging wanneer je moet kiezen tussen de vrijheid en de veiligheid van een cliënt? Bestaan er alternatieven voor maatregelen die nu worden gebruikt? In hoeverre mag je experimenteren met de vrijheid van een cliënt? In deze sessie gaan we aan de hand van casuïstiek op zoek naar antwoorden op deze vragen. Er is ook ruimte om van elkaar te leren en ervaringen uit te wisselen. Francesca Hardeman, programmamedewerker Kwaliteit en Innovatie ouderenzorg ilans
Thema s sessieronde 3 Sessie 3.1 Inzet van psychofarmaca Psychofarmaca worden op grote schaal ingezet bij mensen met dementie, om probleemgedrag te onderdrukken. Het gebruik van deze middelen staat ter discussie, omdat de werkzaamheid slechts beperkt is en de bijwerkingen aanzienlijk kunnen zijn. Is vermindering van gebruik van psychofarmaca mogelijk en zelfs te voorkomen? Hoe krijg je dat dan voor elkaar? Wanneer kun je psychofarmaca wel inzetten en wanneer liever niet. Tijdens dit debat gaan de deelnemers actief met elkaar op zoek naar succesfactoren om het gebruik van psychofarmaca bij ouderen met dementie te voorkomen of beter te begeleiden. Rob van Marum, geriater en klinisch farmacoloog Jeroen Bosch Ziekenhuis Sessie 3.2 rijheid versus veiligheid Als je het hebt over Zorg en Dwang bevindt je je op een terrein van ethische dilemma s en emoties. Er zijn geen blauwdrukken te maken, iedere situatie is anders. Na het zien van een korte film gaat u met elkaar in debat over het thema vrijheid versus veiligheid. Dick erburg, sociaal geriater en specialist ouderengeneeskunde Gerion Sessie 3.3 D D D Mantelzorgparticipatie Het betrekken van mantelzorgers bij probleemgedrag gebeurt niet automatisch. In de thuissituatie is het al een kunst mantelzorgers goed te ondersteunen en betrekken. Maar zodra iemand wordt opgenomen wordt de mantelzorger vaak buitenspel gezet en neemt de professional het over? Tijdens deze sessie gaat u in debat over de vraag of, hoe en in welke mate mantelzorgers een bijdrage kunnen leveren aan het zorgproces, zeker in geval van probleemgedrag. Freek Gillissen, verpleegkundig consulent dementie Alzheimercentrum Umc Sessie 3.4 Haptonomie als benaderingswijze Wanneer ouderen ernstig problematisch gedrag vertonen, is het belangrijk om de signalen in de eerste fase al op te pikken om zo escalatie te voorkomen. Door de vaak hoge werkdruk en daardoor gejaagde manier van werken missen we deze signalen nog wel eens. In deze sessie wordt gestreefd naar bewustwording van de effecten van jouw manier van werken en je houding op het gedrag van de cliënt. Na een theoretische inleiding doen deelnemers zelf een aantal praktische oefeningen. Karin Meulenbroeks, fysiotherapeute en trainer buro Urlings Sessie 3.5 Shantala ter preventie Als een cliënt te veel prikkels krijgt, neemt de kans op probleemgedrag toe. Een manier om het gedrag preventief en positief te beïnvloeden is Shantala Speciale Zorg. Dit is een gestructureerde aanrakingsmethode die zich mede onderscheidt door een respectvolle benaderingswijze en bejegening. Tijdens deze actieve oefensessie leer je hoe je lichamelijke spanningen preventief kan voorkomen en vooral hoe je positief in contact kan komen met de ander. Marca van de Broek, bewegingsagoge R en docent Shantalamassage Sessie 3.6 ideo Interventie uderenzorg ideo Interventie in de uderenzorg (I) is een beproefde begeleidingsmethode die zorgverleners stap voor stap leert omgaan met het door hen als probleem ervaren gedrag. Uitgangspunt is de zorgrelatie en daarbinnen de geslaagde communicatie tussen cliënt en zorgverlener. Wat nog wel goed gaat is het vertrekpunt, waarbij stapsgewijze videofeedback het veranderingsproces op gang brengt. Het eindresultaat is dat verzorgenden weer grip hebben op het specifieke probleemgedrag. De methode is zowel geschikt voor begeleiding bij probleemgedrag binnen zorg- en behandelcentra als in de thuissituatie. Andrea de Groot, opleider ideo Interventie uderenzorg, Behandelcentrum de Hazelaar/ stichting de Wever Sessie 3.7 Leren van casussen Aan de hand van de casus Wandelen met Tiny wordt u tijdens deze sessie meegenomen in de methodische aanpak die je kan toepassen bij probleemgedrag. Met tekst, beeld en geluid wordt duidelijk wat het probleem is, wat de oorzaak is en hoe je het probleemgedrag stapsgewijs kan aanpakken. ok het resultaat komt in beeld: hoe gaat het nu met de cliënt? Heeft de aanpak van het CCE effect gehad? Magda Hermsen, GZ-psycholoog en CCE-consulent C efensessies C Casuïstieksessie D Debat
C Sessie 3.8 Teamondersteuning en integrale aanpak Aan de hand van diverse casuïstiek oefen je in deze sessie hoe je als team probleemgedrag integraal kunt aanpakken en daarbij elkaar kunt ondersteunen. Belangrijk is de bewoner erg goed te kennen. Er wordt daarbij nauwkeurig gekeken naar de functie van het gedrag, het ontwikkelen van een begeleidingsstijl op maat en het beïnvloeden van omgevingsfactoren. oorwaarde voor succes is daarbij een goede verbinding met de verschillende disciplines en de familie. Gerben Bergsma, verpleegkundig expert GGZ en CCE-consulent C Sessie 3.9 Hoe leef je de richtlijnen na? De (erenso) richtlijn omgaan met probleemgedrag bestaat al een tijd. Toch blijkt het moeilijk om deze goed te hanteren. Hoe zorg je er als psycholoog of als casemanager voor de richtlijn goed te implementeren? Tegen welke problemen loop je aan? Wie en wat heb je nodig? Samen met een specialist veranderinggsmanagement en een ouderenpsycholoog uit de eerste lijn gaat u tijdens deze sessie actief aan de slag om de richtlijn goed in te kunnen zetten binnen uw organisatie. Sprekers volgen Afzenders CCE CCE werkt voor mensen die langdurig complexe zorg nodig hebben en in een uitzichtloze situatie terecht dreigen te komen. Er is vaak sprake van probleemgedrag en de kwaliteit van bestaan staat ernstig onder druk. Zorgverleners zijn vastgelopen en komen er zelf niet meer uit. Het gaat om mensen in de gehandicaptenzorg, de geestelijke gezondheidszorg of de ouderenzorg. Zorgverleners, cliënten en hun familie kunnen kosteloos een beroep doen op het CCE met zo n complexe zorgvraag. Meer informatie: www.cce.nl Trimbos-instituut Het Trimbos-instituut is een kennisinstituut. Het doet onderzoek naar geestelijke gezondheid, mentale veerkracht en verslaving. Het zet zich met kennis en innovatie actief in voor het verbeteren van de geestelijke gezondheid in Nederland en daarbuiten. De verworven kennis wordt toegepast in de praktijk van professionals in de GGZ en de verslavingszorg. Het Trimbos-instituut loopt voorop in de digitalisering van kennisontwikkeling, kennisoverdracht en de uitbreiding van hulpverlening via internet. Meer informatie: www.trimbos.nl ilans ilans is het kenniscentrum voor de langdurende zorg. Samen met het veld ontwikkelen zij vernieuwende en praktijkgerichte kennis. ilans versnelt en verdiept de processen die nodig zijn om nieuwe kennis en goede voorbeelden met succes in de praktijk door te voeren. Zo houden we met elkaar de langdurende zorg efficiënt, betaalbaar en van goede kwaliteit en verbeteren we daarmee de kwaliteit van leven van mensen die zorg en ondersteuning nodig hebben. Meer informatie: www.vilans.nl Nederlands Kenniscentrum uderenpsychiatrie (NKP) Het NKP valt onder het programma uderenzorg van het Trimbos-instituut. Het is het centrale punt voor uitwisseling van kennis en vragen van professionals werkzaam in de ouderenpsychiatrie. Meer informatie: www.ouderenpsychiatrie.nl StudieArena StudieArena is een congresbureau dat in eigen beheer bijeenkomsten organiseert voor de sectoren Zorg, Welzijn en Wonen. Betrokken en onafhankelijk organiseren wij programma s op het terrein van de langdurige zorg, die aansluiten bij actuele ontwikkelingen en uw praktijk. Kennismaken is kennisdelen is daarbij ons motto, dit ten gunste van de mensen waar u zorg voor draagt. Meer informatie: www.studiearena.nl
Informatie Datum: 14 april 2014 Locatie: Spant! in Bussum Deelnamekosten: 330,- p.p. Elke extra deelnemer(s): 280,- p.p. (bij gelijktijdige aanmelding) De genoemde bedragen zijn inclusief documentatie, lunch, koffie/thee, netwerkborrel en excl. 21% BTW. Doelgroep erpleegkundigen, verzorgen en begeleiders uit de ouderenzorg, thuiszorg, GZ en GGZ Casemanagers, ketenregisseurs en zorgcoördinatoren Medewerkers hospices Ergotherapeuten, fysiotherapeuten en andere paramedici Activiteitenbegeleiders en medewerkers dagbehandeling Maatschappelijk werkers, geestelijk verzorgers en ouderenadviseurs (Beginnend) specialisten ouderengeneeskunden en GZ-psychologen en psychogerontologen (Locatie)managers en afdelingshoofden Medewerkers van kennisinstituten en brancheorganisaties Twitter @studiearena - #Gedragcongres Twitter over en tijdens het congres door gebruik te maken van #Gedragcongres. Deel uw persoonlijke mening, tips en ervaringen als het gaat om omgaan met onbegrepen (probleem)gedrag. LinkedIn-groep In onze LinkedIn groep Moderne Dementiezorg kunt u voorafgaand aan het congres reeds kennismaken en kennisdelen. Discussieer mee en laat u inspireren door vernieuwende praktijkvoorbeelden en actueel wetenschappelijk onderzoek. Inschrijven U kunt zich eenvoudig online aanmelden op: www.studiearena.nl. Na inschrijving ontvangt u per e-mail een bevestiging van uw aanmelding. Bij deze bevestiging sturen wij u tevens het programma, de factuur en de routebeschrijving. Een kopie van de factuur ontvangt u per post. Annuleringsvoorwaarden U kunt uw deelname tot 4 weken voor het congres schriftelijk annuleren bij StudieArena. Wij berekenen dan 45,- (excl. BTW) administratiekosten. Na deze datum bent u het volledige bedrag verschuldigd. Uw collega kan u uiteraard zonder bijkomende kosten vervangen. Accreditatie oor dit congres is accreditatie aangevraagd bij de volgende verenigingen: &N (Kwaliteitsregister verpleegkundigen en verzorgenden) Accreditatiebureau erpleegkundig Specialisten Register - erpleegkundig specialist acute zorg bij somatische aandoeningen - erpleegkundig specialist chronische zorg bij somatische aandoeningen - erpleegkundig specialist geestelijke gezondheidszorg - erpleegkundig specialist intensieve zorg bij somatische aandoeningen - erpleegkundig specialist preventieve zorg bij somatische aandoeningen ADAP (o.a. voor ergotherapeuten, oefentherapeuten, logopedisten en diëtisten) BAMw (Beroepsregister van agogische en maatschappelijk werkers) SKG (Stichting Kwaliteitsregister Geestelijk erzorgers) Het actuele overzicht en het toegekende aantal accreditatiepunten kunt u op de website volgen. Contact ostergracht 13-15 3763 LX Soest Postbus 3289 3760 DG Soest T 035-5394005 F 035-8875024 info@studiearena.nl www.studiearena.nl Inschrijven: www.studiearena.nl Twitter mee: #Gedragcongres ntwerp: an Lint in vorm / mslagfoto: CREATISTA / 7992