Den Hartogh Tank Cleaning Mogelijkheden stadsverwarming Opdrachtgever: Uitgevoerd door: Auteur: Datum: Documentnummer: HVCenergie & Gemeente Dordrecht Liandon Frits Duursma en Youri Visser 18-06-2010 100618 FG YVI Den Hartogh Tank Cleaning
Den Hartogh Tank Cleaning Pagina 2 van 18 COLOFON Liandon Bij Liandon zijn de strategische kennis en kunde op het gebied van energieopwek, -opslag, energie-infrastructuren alsmede eindverbruikerstoepassingen gebundeld. Deze gebundelde kennis dient als basis voor het uitvoeren van turnkey projecten alsmede het doen van advisering en onderzoek. Daarmee wil Liandon het mogelijk maken dat haar klanten kunnen acteren als world class spelers. Liandon Dijkgraaf 4, 6921 RL Duiven Voltastraat 2, 1817 DD Alkmaar Melkemastate 2, 8925 AP Leeuwarden Postbus 50, 6920 AB Duiven Postbus 384, 1800 AJ Alkmaar Postbus 413, 8901 BE Leeuwarden Telefoon: (026) 844 71 11 Telefoon: (072) 514 52 08 Fax: (026) 844 72 00 Fax: (072) 514 53 08 Versie 1 Status Definitief Datum 18-06-2010 Documentnummer 100618 FG YVI Den Hartogh Tank Cleaning.doc Opdrachtgever HVCenergie & Gemeente Dordrecht Projectleider Frits Duursma Auteurs Frits Duursma en Youri Visser Gezien door Youri Visser Verspreidingslijst Versie Log Versie Datum Auteur Opmerking Paraaf PV 1 18-06-2010 Frits Duursma & Youri Visser 2010, Liandon, Duiven Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, in enige vorm of enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Liandon.
Den Hartogh Tank Cleaning Pagina 3 van 18 Inhoudsopgave Inleiding... 4 1 Algemene informatie... 4 1.1 STADSVERWARMING IN DORDRECHT... 4 1.2 DORDTSE KIL... 4 2 Inventarisatie... 5 2.1 BESCHRIJVING KLANTGEBOUW... 5 2.2 ENERGIESCAN... 6 2.3 HUIDIG OPGESTELD VERMOGEN... 6 2.4 TE VERVANGEN VERMOGEN... 7 2.5 DRUKTRAP... 7 2.6 TEMPERATUURREGIME... 7 3 Inpassing in bestaande installatie... 7 3.1 BINNENINSTALLATIE...7 3.1.1 Werking installatie... 7 3.1.2 Aanpassingen... 8 3.2 INSTALLATIE HVCENERGIE... 9 3.2.1 Opstellingsruimte... 9 3.2.2 voorzieningen...9 3.2.3 Componenten...9 4 Leidingtracé... 10 4.1 BINNEN... 10 4.2 PRIMAIR... 11 5 Besparing CO 2... 11 6 Investering klant... 12 7 Risico s... 12 7.1 TECHNISCH... 12 7.2 VERGUNNINGEN... 12 Bijlage 1 Fotoverslag van inventarisatie... 13
Den Hartogh Tank Cleaning Pagina 4 van 18 Inleiding 1 Algemene informatie 1.1 Stadsverwarming in Dordrecht De afvalverwerkingcentrale HVC in Dordrecht verbrandt het afval uit de regio. De warmte die vrijkomt, de restwarmte, gaat nu nog verloren via de schoorsteen en via koeling van het proces. Het leveren van restwarmte dat wordt opgevangen in het warmtenet zou de efficiëntie van de verwarming enorm vergroten. Bij woningen die worden aangesloten op restwarmte wordt fors bespaard op het aardgasgebruik. De luchtkwaliteit wint er eveneens bij. Er ontstaan minder verbrandingsgassen bij huishoudens en door bedrijven. 1.2 Dordtse kil De gemeente Dordrecht wenst invulling te geven aan het onlangs gesloten bestuursakkoord tussen Rijk en gemeenten Klimaatinitiatief gemeenten en rijk 2007-2011, waarin het gebruik van duurzame energiebronnen (o.a. restwarmte) voor verwarming van bedrijven, wijken en woningen een van de speerpunten is. Warmtelevering levert een belangrijke bijdrage aan de vermindering van CO 2 -uitstoot in Dordrecht, waardoor het een belangrijke stap is op weg naar een klimaatneutrale stad. De geplande backbone voor het warmtenet loopt over de Baanhoekweg (locatie HVC) naar de N3 en vandaar richting het zuiden naar Wilgenwende om de stad Dordrecht op een groot aantal lokaties te kunnen voorzien van restwarmte. Hieronder is de eerste opzet van de aansluiting van de Dordtsekil I en II weergegeven, tevens de locatie van Den Hartogh Tank Cleaning. Den Hartogh Tank Cl i Wilgenwend :.
Den Hartogh Tank Cleaning Pagina 5 van 18 2 Inventarisatie Er is een bezoek gebracht aan Den Hartogh Tank Cleaning om de aansluitmogelijkheden voor stadsverwarming te inventariseren. Op basis hiervan is een kostenbegroting opgesteld. Dit verslag dient ter begeleiding van de kostenbegroting. 2.1 Beschrijving Klantgebouw Den Hartogh is een logistiek dienstverlener voor de chemische industrie in Europa. Den Hartogh bestaat uit vijf strategische business units, te weten: Den Hartogh Liquid Logistics, Den Hartogh Gas Logistics, Den Hartogh Storage Terminals, Den Hartogh Logistics Management en Den Hartogh Tank Cleaning. De business unit Tank Cleaning bevindt zich op 5 centrale plaatsen in Europa waar jaarlijks gemiddeld zo'n 60.000 tankreinigingen verzorgd worden. Een van de vestigingen bevind zich in Dordrecht aan de Kamerlingh Onnesweg. In grote lijnen bestaat het gebouw uit drie delen. Het kantoor en de ontvangstruimte, de tank cleaning ruimtes en de technische ruimte/stookruimte. Aan de kant van de Kamerlingh Onnesweg staat het voormalige kantoorgebouw leeg. Dit gebouw krijgt voorlopig geen nieuwe bestemming en wordt derhalve niet meegenomen bij deze inventarisatie. Kantoor / ontvangst kl t Tank cleaning i t Leegstaand k t b Technische ruimte / t k i t
Den Hartogh Tank Cleaning Pagina 6 van 18 2.2 Energiescan Electra (2009) : 1.276.346 kwh (=4.595 GJ) Gas (2009) : 596.965 m3 (=19.700 GJ) Water (2009) : 45.078 m3 Bron: gegevens van Marvin Venoaks, Den Hartogh Tank Cleaning. Verbruikers water Werknemers (sanitair e.d.) Aantal Werknemers: +/- 25 Gem. verbruik per dag 35 l/h (Bron: Senternovem Cijfers en Tabellen 2007.) Totaal verbruik per jaar 319 m 3 /jaar. Het verbruik van de werknemers bedraagt minder dan 1% van het totaalverbruik. Stoomreinigingspistolen Deze pistolen worden gebruikt om tanks van buiten te reinigen, dit is minder intensief dan het inwendig reinigen van de tanks. Tevens wordt hiervoor stoom ingezet, waarvan de energiedichtheid hoog is maar het volumeverbruik in water klein is. Spoelwater Het spoelwater voor het inwendig reinigen van de tanks is veruit de grootste verbruiker van water. Aangenomen wordt dat het aandeel spoelwater 40.000 m 3 per jaar is op het totaal van 45.078 m 3. Energie grootste verbruiker: spoelwater Uitgaande van een verbruik van 40.000 m 3 spoelwater wat van 10 C (leidingwatertemperatuur) naar 90 C wordt verwarmd is het energieverbruik van deze post ongeveer 13.500 GJ. 2.3 Huidig opgesteld vermogen Er staan twee stoomketels opgesteld: Ketel 1. Bouwjaar 1984 4000kg/h stoom 180 C Omgerekend capaciteit 2700 kw Ketel 2. Bouwjaar 1975 1556000 kcal/h Omgerekende capaciteit 1800 kw Totaal opgesteld vermogen: 4500 kw Ketel 3. Tevens staat er een cv ketel opgesteld voor de verwarming van het kantorengedeelte. Gezien het grootste gedeelte van de kantoren leeg staat is de ketel ruim overgedimensioneerd. Bouwjaar: onbekend Capaciteit: 500 kw (bron: Inventarisatie Innoforte) Gezien het huidige kantooroppervlak nog een klein deel is van de voormalige oppervlakte is de huidige warmtevraag ook een klein deel van 500 kw. Aangenomen is dat 100 kw voldoende is. Dit vermogen is een fractie van het vermogen benodigd voor het verwarmen van spoelwater en wordt derhalve buiten beschouwing gelaten in deze case.
Den Hartogh Tank Cleaning Pagina 7 van 18 2.4 Te vervangen vermogen Het te vervangen vermogen is afhankelijk van het temperatuur verschil wat gerealiseerd kan worden. Door plaatsing van de warmte afleverset in het onthardwater circuit kan een maximaal temperatuur verschil optreden van 70 C (10 C koud water en 80 C aanvoer) Bij dit temperatuur verschil kan de warmte afleverset tot 5000 kw leveren. 2.5 Druktrap De stoomdruk die wordt geleverd door de twee ketels is 6 tot 7 Bar. De drukklasse van de primaire aansluitleiding is PN16 of PN 25. 2.6 Temperatuurregime De stoomketels leveren ongeveer 160 C stoom. De temperatuur van het spoelwater is 90 C, dit wordt verwarmd met behulp van stoom/water TSA s. Stoomcircuit 160-80 C Spoelwater 10-90 C Ruimteverwarming 90-70 C 3 Inpassing in bestaande installatie 3.1 Binneninstallatie 3.1.1 Werking installatie Hieronder is de warmte-installatie schematisch weergegeven. Vanuit de stoomketels worden de TSA s gevoed voor respectievelijk de warmtespiralen van de tankwagens, het spoelwater en voor de luchtverwarming. De reinigingspistolen worden direct met stoom gevoed. Het condenswater wat retour komt wordt verzameld in de condensaattank, wordt ontgast en vervolgens voorverwarmd door de rookgaskoeler. Na de rookgaskoeler wordt het voedingswater verwarmd door de stoomketels en is de cyclus rond. (2x
Den Hartogh Tank Cleaning Pagina 8 van 18 3.1.2 Aanpassingen De stadsverwarming aansluiting levert een temperatuur die afhankelijk is van een stooklijn. Deze stooklijn levert minimaal 90 C aan het primaire net in zomercondities. Afhankelijk van het warmteverlies over het primaire leidingtracé en het temperatuurverlies over de TSA s van de Indirect Warmte Afleverstation(s) (IWAS) is er secundair minimaal 80 C beschikbaar. Aangezien er stoom geleverd moet worden voor de reinigingspistolen en het spoelwater naar 90 C verwarmd dient te worden is de inzet van minimaal 1 stoomketel benodigd. Een reële optie is het verwijderen van een van de twee stoomketels. Het verwijderde vermogen van 1800 kwth wordt ruimschoots gecompenseerd door een aansluiting op stadsverwarming. De stadsverwarmingaansluiting kan direct na de ontharder en voor de onthardwater buffer ingepast Hierdoor kan het onthard leidingwater van ongeveer 10 C worden voorverwarmd. Het vermogen van het IWAS DN80 warmtestation bij is 2900 kwth een primaire temperatuur verschil van 40 C. Gezien de secundaire temperatuur van 10 C en de primaire aanvoertemperatuur van minimaal 90 C is een temperatuurverschil van 70 C te realiseren. Dit afwijkende temperatuurregime vergt extra aandacht voor de selectie van de warmtewisselaar. Het piekvermogen wat geleverd kan worden bij 70 C temperatuurverschil is 5.000 kw. Bij inpassing van de stadsverwarming TSA wordt de weerstand in het onthardwater circuit groter. Om deze weerstand te overwinnen wordt een redundant uitgevoerde drukgeregelde pomp (2x) voor de TSA geplaatst. De regeltechniek dient aangepast te worden, zodanig dat de stoomketel als naverwarmer kan worden ingezet. De secundaire temperatuur de stoom/water TSA s wordt in de nieuwe situatie maximaal 80 C in plaats van 15 C. De onthard-water buffer zal bij bovenstaande inpassing warm of heet water gaan bevatten, daarom is het aanbrengen van thermische isolatie rondom deze buffer noodzakelijk. De leidingen vanuit de buffer naar de stoom-water TSA s zijn in de huidige situatie ongeïsoleerd, deze dienen te worden voorzien van isolatie gezien deze leidingen warmwater gaan bevatten.
Den Hartogh Tank Cleaning Pagina 9 van 18 3.2 Installatie HVCenergie 3.2.1 Opstellingsruimte Hieronder is de mogelijke opstelplaats weergeven van het warmtestation ten behoeve van stadsverwarming. Deze locatie bevindt zich op de eerste verdieping van de technische ruimte. Gevel Kamerlingh Onnesweg Ruimte IWAS 3.2.2 voorzieningen Onderstaande voorzieningen zijn benodigd 1. Een 1-fase elektrische aansluiting van 16A met randaarde, aangesloten op een aparte groep van 2. de hoofd verdeelinrichting van de klant. 3. In de ruimte moet een aardedraad aanwezig zijn. 4. De ruimte dient voldoende verlicht te zijn. 5. De ruimte moet voldoende geventileerd zijn ten behoeve van warmteafvoer. 6. Waterafvoer. 3.2.3 Componenten De volgende componenten dienen in de technische ruimte geplaatst te worden. Warmte afleverset IWAS DN80 Primaire aansluit leiding DN125 Secundaire leiding naar onthardwaterleiding
Den Hartogh Tank Cleaning Pagina 10 van 18 4 Leidingtracé 4.1 Binnen In onderstaande figuren is weergeven wat het mogelijke leidingtracé is van de primaire stadsverwarming leidingen. In de compressorruimte kunnen de leidingen worden ingevoerd om vervolgens het aangeven tracé te vervolgen. De lengte vanaf de invoering bij de compressorruimte tot en met de IWAS is 20 meter. De maatvoering is DN 125. Gevel Kamerlingh Onnesweg Ruimte IWAS
Den Hartogh Tank Cleaning Pagina 11 van 18 4.2 Primair Het uitgangspunt van de ligging van de primaire hoofdleiding is het midden van de Kamerlingh Onnesweg. Dit is een gunstige situatie gezien de gevel van het pand direct aan de weg is gelegen. De lengte van de aansluitleiding is 15 meter. De maatvoering van de aansluitleiding is DN125. 5 Besparing CO 2 Door inpassing van stadsverwarming vermindert de CO 2 uitstoot aanzienlijk verminderd. De inpassing van stadsverwarming levert: 13500 GJ per jaar De volgende besparing wordt hiermee gerealiseerd. Percentage besparing: 75% Co2 besparing: 665 ton/jaar De besparing staat gelijk aan 2772 bomen of 5,5 miljoen auto kilometers.
Den Hartogh Tank Cleaning Pagina 12 van 18 6 Investering klant Voor inpassing van stadsverwarming zijn een aantal aanpassingen van de binneninstallatie benodigd, deze zijn beschreven in paragraaf 3.1.2: Aanpassingen binneninstallatie. Hieronder zijn de verschillende indicatieve kosten weergegeven van de benodigde aanpassingen. Aanpassen regeltechniek stoomketels Aanpassingen tbv goede werking met voorverwarmd spoelwater. Kosten: 2.500 Toerengeregelde pomp (redundant) In verband met extra weerstand IWAS (50 kpa). Kosten: 15.000 Aansluiting onthardwaterleiding op IWAS Leidingwerk ten behoeve van de aansluiting onthardwaterleiding op de IWAS Kosten: 3.500 Isolatie onthardwater buffervat Bron: DACE 2009 75E per m2 vlakke wand plus toeslag voor aansluitingen en flenzen. Kosten: 2.000 Isolatie onthardwater leiding Bron: DACE 2009 46E per meter, uitgangspunt is 100 meter leiding. Kosten: 4.600 De totale kosten voor de aanpassingen worden geraamd op 27.600 7 Risico s 7.1 Technisch Pompen spoelwater zijn mogelijk niet geschikt voor warmwater bedrijf (80 C). Stoomketels kunnen mogelijk niet ver genoeg terugregelen in deellast DN maten niet door netberekening bepaald. Geen KLICK melding uitgevoerd Er zijn geen proefsleuven gegraven 7.2 Vergunningen Er worden geen bijzonderheden voor de vergunningen verwacht in verband met het korte primaire leidingtracé.
Den Hartogh Tank Cleaning Pagina 13 van 18 Bijlage 1 Fotoverslag van inventarisatie Locatie primaire leiding Stoomketel
Den Hartogh Tank Cleaning Pagina 14 van 18 Stoomketel Rookgaskoeler stoomketel
Den Hartogh Tank Cleaning Pagina 15 van 18 Hogedruk pompen spoelwater Voedingwater pompen voor de stoomketel
Den Hartogh Tank Cleaning Pagina 16 van 18 Stoom TSA s waarin het spoelwater op temperatuur wordt gebracht. Voorraad vat onthard water
Den Hartogh Tank Cleaning Pagina 17 van 18 Een van de tank cleaning ruimtes Via de slangen worden de tanks op temperatuur gehouden
Den Hartogh Tank Cleaning Pagina 18 van 18 Het drogen van de tanks met warme lucht