Grond Weg- en Waterbouw: Verkeersveiligheid Kennisvelden binnen de Dienst Verkeer & Scheepvaart Opdrachtgever RIJKSWATERSTAAT AUTEUR : P. OOMEN DATUM : 4 SEPTEMBER 2008
2
Inhoudsopgave Inhoudsopgave 3 Inleiding 4 1. Internationale aanvragen 5 1.1 De resultaten 5 2. Nederland 8 3. Conclusies 10 Bijlage 1. Overzichten octrooiaanvragers 11 Bijlage 2. IPC Classificatie 13 Bijlage 3. Begrippen 14 Bijlage 4. Gebruikte landcodes 17 Bijlage 5. Afkortingen 18 3
Inleiding Algemeen In november 2007 heeft Rijkswaterstaat het Convenant IE ondertekend. Doel van dit convenant: het intellectueel eigendom rond infrastructurele projecten regelen, zodat de Grond-, weg- en waterbouw (GWW) een meer innovatieve sector wordt. Rijkswaterstaat wenst inzicht te verkrijgen of dit convenant ook echt bijdraagt aan hogere innovativiteit. Daarvoor is een nulmeting nodig, die de huidige octrooisituatie in kaart brengt. Rijkswaterstaat heeft Octrooicentrum Nederland gevraagd dit octrooionderzoek uit te voeren. daarbij behorende beschrijving van het betreffende technologiegebied. Voor het onderzoek is gebruik gemaakt van de EPODOC-database van het Europees Octrooi Bureau. Op het moment van onderzoek bevonden zich hierin de gegevens van ruim 60 miljoen octrooidocumenten. Dit betreft internationale octrooien waarvan de aanvragen zijn ingediend bij de World Intellectual Property Organisation (WIPO) of bij het Europees Octrooi Bureau (EOB). Maar ook nationale octrooien aangevraagd bij de nationale octrooibureaus vallen hieronder. Dit rapport Afbakening en opsplitsing De werkzaamheden van Rijkswaterstaat, zijn onder te verdelen in een aantal kennisvelden. Deze kennisvelden zijn vrij divers van aard. Om die reden wordt in één rapport, één kennisveld behandeld. In het onderzoek zal de focus liggen op Nederlandse octrooiaanvragers. Behalve het aantal octrooiaanvragen in Nederland, worden ook de aanvragen door Nederlandse organisaties besproken. Er worden ook vergelijkingen gemaakt tussen Nederland en het buitenland. Dit rapport bespreekt de resultaten op het gebied van verkeersveiligheid. Methodiek Om octrooipublicaties te kunnen onderverdelen en tellen in bovengenoemde categorieën wordt gebruik gemaakt van het systeem van International Patent Classification (IPC). Hierbij wordt elke octrooiaanvrage die is ingediend, ingedeeld in één of meerdere klassen die het betreffende technologiegebied waar de uitvinding betrekking op heeft aangeven. In totaal omvat het IPC systeem zo n 70.000 codes die tezamen alle technologiegebieden beschrijven. Deze codes zijn in een hiërarchische structuur gegroepeerd. Hoe hoger in de structuur, des te breder het omschreven technologiegebied. Bijlage 1 bevat een tabel met daarin IPC-groepen en codes van de kennisvelden waarop is geteld, met de Door de octrooien te tellen die zijn aangevraagd bij de WIPO of bij het EOB, wordt een goed beeld gekregen van de internationale ontwikkelingen in een bepaald technologiegebied. Dit is gebruikt om de internationale positie van Nederland in kaart te brengen. Uit de nationale aanvragen in de verschillende landen wordt duidelijk, hoeveel en waar Nederlandse organisaties aanvragen. De onderzoeksperiode is van 1990 tot 2006. Octrooien waarvan de aanvragen zijn ingediend binnen deze periode worden geteld. Aangezien nog niet alle in 2006 ingediende aanvragen op het moment van tellen zijn gepubliceerd, zijn de aantallen over dit laatste jaar nog onvolledig. Deze periode van geheimhouding duurt 18 of 30 maanden gerekend vanaf de indieningsdatum. Bijlage 2 bevat een uitleg van octrooigerelateerde begrippen en procedures. Bijlage 5 bevat de gebruikte afkortingen. 4
1. Internationale aanvragen Inleiding Rijkswaterstaat doet er alles aan om het aantal verkeersslachtoffers terug te dringen. Dit gebeurt onder andere door de aanleg en beheer van vluchtstroken, het plaatsen en onderhouden van vangrails, en het vervangen van kruispunten door tunnels en viaducten. Waar mogelijk worden ongelukken voorkomen, bijvoorbeeld door het aanbrengen van strepen, pionnen en borden op en langs de weg. Ook worden de aantallen voertuigen gemeten, en hun snelheid, om de maximumsnelheid indien nodig tijdelijk te kunnen beperken. Het onderzoek Voor dit kennisveld is gezocht naar octrooipublicaties uit delen van de volgende IPC-classificaties: E01H: Reinigen van straten, Reinigen van spoorbanen, Verspreiden van mist in het algemeen; G08G1: Verkeersregelsystemen voor wegvoertuigen. Een uitgebreide beschrijving van de gebruikte klassen is opgenomen in de bijlage. In dit hoofdstuk worden alleen octrooiaanvragen besproken die bij het EOB en/of de WIPO zijn ingediend. 1.1 DE RESULTATEN Aantal aanvragen Verkeersveiligheid is een omvangrijk gebied. Er zijn in de periode 1990-2006 meer dan 4.100 unieke octrooiaanvragen ingediend bij WIPO of EOB op het gebied van verkeersveiligheid. Figuur 1 bevat het aantal octrooiaanvragen per jaar. Het aantal aanvragen is gegroeid van circa 100 tot 1995, tot meer dan 350 vanaf 2000. De in de figuur weergegeven trendlijn geeft de stijging weer. In Figuur 2 staat de geïndexeerde ontwikkeling op het gebied van verkeersveiligheid afgezet tegen de totaalontwikkeling (1990 = 100). Dat is de ontwikkeling van alle octrooiaanvragen over alle technologieën heen. Daaruit blijkt dat de groei in het aantal aanvragen op het gebied van verkeersveiligheid, sterker groeit dan het totaal. De index van het aantal aanvragen in het totaal stijgt van 100 naar circa 300. (De lichte daling in de laatste twee jaar wordt voor een belangrijk deel veroorzaakt doordat de cijfers nog niet compleet zijn). De index van aanvragen in verkeersveiligheid stijgt van 100 naar 400. Vooral na 1995 stijgt het aantal aanvragen sterk. 500 450 400 350 300 250 200 150 100 50 0 1990 1994 1998 2002 2006 Figuur 1: Ontwikkeling aantal internationale octrooiaanvragen "Verkeersveiligheid 500 400 300 200 100 0 1990 1994 1998 2002 2006 Verkeersveiligheid Totaal Figuur 2: Geïndexeerde ontwikkeling in "Verkeersveiligheid" t.o.v. het totaal 5
1200 1000 800 600 400 200 0 1073 1062 669 572 200 145 143 114 91 83 JP DE US FR GB IT NL KR SE Ov. In Figuur 3 is het aantal aanvragen per land over de onderzoeksperiode weergegeven. Japan en Duitsland voeren de ranglijst duidelijk aan, met elk meer dan 1.000 aanvragen. Gevolgd door de Verenigde Staten met minder dan 700 octrooiaanvragen. Er zijn 114 aanvragen afkomstig van Nederlandse aanvragers. Daarmee neemt Nederland de 7 e positie in op dit gebied. Figuur 3: Aantal aanvragen 1990-2006 per land KR 2.2% NL 2.7% IT 3.4% GB 3.5% FR 4.8% SE Ov. 2.0% 13.8% JP 25.8% US 16.1% DE 25.6% Figuur 4: Aandeel in aanvragen per land Aanvrager Land Totaal Bosch Gmbh Robert DE 270 Matsushita Electric Ind Co Ltd JP 122 Pioneer Corp GB, JP 122 Siemens Group AT, CH, DE, FR, GB, US 114 Toyota Motor Co Ltd JP, US 97 Daimler Chrysler DE 96 Nissan Motor JP, US 90 Koninklijke Philips Electronics NV DE, FR, NL, SE 74 Honda Motor Co Ltd JP 66 Aisin AW Co JP 63 Fuji Ind Group JP 60 Hitachi Ltd JP 59 Volkswagen AG DE 42 Tennant Co US 36 Mannesmann AF DE 35 Mitsubishi Corp DE, JP, US 35 Fujitsu Ltd JP 31 Nippon Electric Co JP 29 Schmidt Holding Gmbh DE 29 Bayerische Motoren Werke AG DE 25 Tabel 1: Grootste aanvragers Internationaal Figuur 4 bevat per land het aandeel in het totaal aantal aanvragen. Ongeveer een kwart van de aanvragen is afkomstig uit Duitsland. Nederland is goed voor 2,7% van alle octrooiaanvragen. Dat is vrijwel gelijk aan het gebruikelijke percentage. Nederland is in het totaal (over alle technologiegebieden samen) goed voor 3,0% van de octrooiaanvragen. De meeste landen scoren ongeveer het gebruikelijke percentage. Alleen de Amerikanen doen minder aanvragen dan gebruikelijk, de Japanners en Duitsers juist meer dan gebruikelijk. De aanvragers Tabel 1 geeft de bedrijven met het grootst aantal internationale octrooiaanvragen (WO/EP) in de periode 1990 tot 2006. In bijlage 3 is een overzicht opgenomen, waarin de aanvragen van de grootste partijen van jaar tot jaar zijn weergegeven. De grootste aanvragers op het gebied van verkeersveiligheid zijn Duitse en Japanse multinationals. Het eerste bedrijf dat niet uit deze landen afkomstig is, is Philips. In dit technologieveld zijn vooral grote multinationals actief, met name uit de automotive en elektronica. Hieronder volgt een kort profiel van de drie grootste aanvragers. Robert Bosch (DE) Onderneming met meer dan 270.000 medewerkers, waarvan circa 3.300 in Nederland. Een totale omzet van 46,3 mld. De divisie Automotive heeft een omzet van 28,4 mld. Er wordt ruim 3,5 mld aan R&D uitgegeven. Dat heeft onder meer tot ABS geleid. 6
Matsushita (JP) Heeft 50.000 medewerkers en een omzet van meer dan 10 mld. De automotive producten (met name sensoren en dergelijke) vallen binnen de divisie Automation Controls. Pioneer (JP) Telt ruim 42.000 medewerkers, met een omzet van circa 5 mld. De divisie Car Electronics haalt een omzet van 2,2 mld. Pioneer heeft in 2007 ruim 30 mln verdient met het licenseren van octrooien, o.a. op het gebied van auto navigatie. De Nederlandse aanvragers De grootste Nederlandse aanvrager van internationaal octrooien is Philips, met 48 aanvragen voornamelijk op het gebied van communicatie en informatie. Daarna volgen Gatsometer (fabrikant van flitspalen) en TNO. In Tabel 2 zijn alle Nederlandse aanvragers vermeld. Aanvrager Aantal Koninklijke Philips Electronics NV 48 Gatsometer B V 5 TNO 4 Koninklijke KPN NV 3 Maasland NV 3 Bouland Meint Johannes 2 Innocleaning Concepts Holding 2 Lumileds Lighting BV 2 Redexim Handel En Expl Mij BV 2 Shell Group 2 Stichting Noble House 2 Uittenbogaart Gustaaf Adolf 2 Van Den Berg Robert Reinier 2 Wilde Bouwe Guustaaf Dirk De 2 AMB IT Holding BV 1 Arcadis Bouw Infra B V 1 Bekker L J Holding 1 Boormans Johannes Godefrides M 1 Car Innovations B V 1 CHL Netherlands BV 1 Cyclomedia Technology B V 1 Dalfsen Rudolf Hendrik Van 1 Front2front B V 1 Gort Wouter 1 Gosen Martinus Cornelis 1 GTI Ind Service Noordwest B V 1 Haasteren Andreas Gijsbertus 1 Heijmans Wegenbouwmij 1 HT Idee BV 1 Jadon 1 Jonge Wiebren De 1 Loen Techniek B V Van 1 Nedap NV 1 Nederland Haarlem Traffic Park 1 Nido Universal Machines BV 1 Protec Railinfra Advies B V 1 Smillie Beheer B V 1 Splinter Arie Gregorius Maria 1 Stevin Volker Materieel BV 1 Tele Atlas N V 1 Tomtom Int BV 1 Van De Weijdeven Everhardus Fr 1 Van Den Berg Robert Reinier 2 Wilde Bouwe Guustaaf Dirk De 2 Zeven Son B V De 1 Tabel 2: Nederlandse aanvragers EOB en/of WIPO 7
2. Nederland Inleiding In dit hoofdstuk worden de resultaten van Nederland besproken. Daarbij onderscheiden we twee onderwerpen: Octrooiaanvragen in Nederland Octrooiaanvragen door Nederlandse organisaties In Nederland kunnen octrooien zijn aangevraagd door buitenlandse organisaties. 25 Octrooiaanvragen in Nederland In Nederland zijn in de onderzoeksperiode 153 octrooien aangevraagd. Circa 90% daarvan is door Nederlandse aanvragers gedaan. Het aantal octrooiaanvragen per jaar is vermeld in Figuur 5. Het aantal aanvragen per jaar schommelt sinds 1998 rond de tien. Het aantal aanvragen bedroeg t/m 1996 ongeveer vijf per jaar, na een flinke piek in 1997, is het aantal aanvragen rond de tien per jaar komen te liggen. De grootste aanvragers in Nederland (2 of meer octrooiaanvragen) staan in Tabel 3. De grootste aanvrager (Nederland Haarlem Traffic) is tegenwoordig opgegaan in Vialis. Vialis maakt verkeerslichten, spoorwegovergangen en dergelijke. Nummer twee Gatsometer is producent van verkeerscontrole- en snelheidsregistratie-apparatuur. Hoeflake is leverancier van onder meer verkeerslichten. NIDO Universal Machines is actief in gladheidbestrijding en straatreiniging. Naast de aanvragers die hier vermeld zijn, zijn er 102 aanvragers met één aanvraag. 20 15 10 5 0 1990 1994 1998 2002 2006 Figuur 5: Aanvragen in Nederland per jaar Aanvrager Aantal Nederland Haarlem Traffic B V 7 Gatsometer B V 5 H A Hoeflake Electrotechniek BV 4 NIDO Universal Machines BV 4 Innocleaning Concepts Holding 3 Koninklijke KPN NV 3 Redexim Handel en Expl Mij BV 3 Wurf Gerardus Adrianus Van Der 3 Bouwe Guustaaf Dirk De Wilde 2 Gerardus Wilhelmus Van Gerven 2 Heijmans Infrastructuur B V 2 Helms Milieutechniek 2 Kraaijeveld B V Geb 2 Maasland NV 2 SABO Maschinenfabrik Gmbh 2 Schoeren Hubertus J B 2 Stevin Volker Materieel BV 2 TNO 2 Weijdeven Everhardus Fransiscus 2 Tabel 3: Grootste aanvragers in Nederland 8
Octrooiaanvragen door Nederlandse organisaties Waar vragen Nederlandse organisaties aan? Om daar antwoord op te krijgen kijken we in welke landen de octrooiaanvragen gepubliceerd zijn. In totaal zijn er in de onderzoeksperiode door Nederlandse organisaties op 258 unieke vindingen, octrooi aangevraagd. Voor deze vindingen wordt gemiddeld bij 2,4 instanties octrooi aangevraagd. Bij 30 verschillende instanties zijn octrooien aangevraagd. Voor iets meer dan de helft van deze vindingen wordt in Nederland octrooi aangevraagd, voor bijna 50% wordt een Europees octrooi aangevraagd. In Tabel 4 is opgenomen waar door Nederlanders octrooi wordt aangevraagd. Land n Land n 1 Nederland 134 16 Finland 5 2 EOB 1 128 17 VK 5 3 WIPO 1 84 18 Italië 5 4 Duitsland 44 19 Japan 5 5 China 33 20 Mexico 5 6 Oostenrijk 32 21 Spanje 4 7 VS 28 22 Argentinië 3 8 Canada 21 23 Brazilië 3 9 Frankrijk 18 24 Hong Kong 3 10 Denemarken 13 25 Taiwan 3 11 Zuid Korea 13 26 Australië 2 12 Zweden 12 27 Portugal 2 13 Zwitserland 10 28 Polen 1 14 Noorwegen 6 29 Singapore 1 15 België 5 30 Turkije 1 Tabel 4: Waar vragen Nederlanders octrooi aan? 1 Aanvragen die gedaan worden bij EOB en de WIPO gelden voor verschillende landen. Een aanvraag bij de WIPO die ook in Europa geldig wordt, wordt ook als EOB-document gepubliceerd. In deze tabel is niet ontdubbeld voor dit soort documenten. 9
3. Conclusies Op basis van de onderzoeksresultaten kunnen we de volgende conclusies trekken: Het aantal aanvragen in verkeersveiligheid stijgt sneller dan bij andere technologieën. Vooral na 1995 stijgt het aantal aanvragen snel. Nederland presteert in dit technologieveld zoals gebruikelijk met een aandeel van 2,7% en een 7 e positie. Veel van de grootste aanvragers zijn Duitse en Japanse ondernemingen, uit de automotive en/of electronica. Ook Philips behoort tot de grootste aanvragers. In Nederland worden gemiddeld ongeveer tien octrooien per jaar aangevraagd. De Nederlandse aanvragers zijn internationaal erg actief met het aantal instanties waar octrooi wordt aangevraagd. 10
Bijlage 1. Overzichten octrooiaanvragers Onderstaande tabel (Bijlage 1.1) geeft de aanvragers van minimaal 25 octrooien op het gebied van verkeersveiligheid. Aanvragen moeten zijn ingediend bij WIPO of EOB in de periode 1990 tot 2006. Aanvrager Land Totaal 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 00 01 02 03 04 05 06 Bosch Gmbh Robert DE 270 3 1 5 4 4 9 13 18 19 30 22 23 25 37 21 17 19 Matsushita Electric Ind Co Ltd JP 122 1 1 7 1 4 8 18 23 10 16 17 10 6 Pioneer Corp GB, JP 122 1 3 9 18 4 11 6 34 36 Siemens Group AT, CH, DE, 114 2 5 1 2 6 2 5 12 11 11 11 13 7 5 5 11 5 FR, GB, US Toyota Motor Co Ltd JP, US 97 3 3 4 5 6 2 3 5 17 13 14 22 Daimler Chrysler DE 96 1 3 5 9 13 8 11 11 20 9 4 2 Nissan Motor JP, US 90 1 3 11 13 13 9 17 17 5 1 Koninklijke Philips Electronics DE, FR, NL, 74 3 1 2 3 14 8 1 3 1 2 10 5 8 8 3 2 NV SE Honda Motor Co Ltd JP 66 1 1 1 1 1 10 7 16 5 1 3 7 9 3 Aisin Aw Co JP 63 2 2 1 3 1 2 16 8 17 11 Fuji Ind Group JP 60 6 3 15 4 8 7 13 2 1 1 Hitachi Ltd JP 59 2 2 2 1 3 4 8 7 9 8 3 2 3 5 Volkswagen AG DE 42 1 5 6 11 3 2 5 4 2 2 1 Tennant Co US 36 1 4 1 4 11 4 5 2 1 2 1 Mannesmann AG DE 35 1 4 8 15 6 1 Mitsubishi Corp DE, JP, US 35 1 4 4 1 2 1 4 3 2 3 3 1 1 5 Fujitsu Ltd JP 31 1 1 3 4 10 1 6 2 3 Nippon Electric Co JP 29 1 1 1 6 4 3 1 4 2 6 Schmidt Holding Gmbh DE 29 1 2 1 2 4 8 1 1 3 4 2 Bayerische Motoren Werke AG DE 25 1 2 2 2 3 3 1 2 4 2 1 2 11
In de volgende tabel staan aanvragers die in Nederland in de periode 1990 2006 minimaal twee octrooien hebben aangevraagd. Aanvrager Land Totaal 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 00 01 02 03 04 05 06 Nederland Haarlem Traffic B V NL 7 1 3 1 2 Gatsometer B V NL 5 1 2 2 H A Hoeflake Electrotechniek BV NL 4 2 2 Nido Universal Machines Bv NL 4 1 1 1 1 Innocleaning Concepts Holding NL 3 2 1 Koninklijke Kpn Nv NL 3 3 Redexim Handel En Expl Mij Bv NL 3 1 1 1 Wurf Gerardus Adrianus Van Der NL 3 3 Bouwe Guustaaf Dirk De Wilde NL 2 2 Gerardus Wilhelmus Van Gerven NL 2 1 1 Heijmans Infrastructuur B V NL 2 1 1 Helms Milieutechniek NL 2 2 Kraaijeveld B V Geb NL 2 2 Maasland Nv NL 2 1 1 Sabo Maschinenfabrik Gmbh DE 2 1 1 Schoeren Hubertus J B NL 2 1 1 Stevin Volker Materieel Bv NL 2 2 TNO NL 2 1 1 Weijdeven Everhardus Fransiscus NL 2 2 12
Bijlage 2. IPC Classificatie Onderstaande tabellen tonen voor de verschillende kennisvelden de omschrijving van de technologiegebieden met de bijbehorende klasse of klassegroepen uit het International Patent Classification systeem (IPC). Het volledige bestand van de IPC classificatie is beschikbaar op de website van Octrooicentrum Nederland onder het hoofdstuk Databanken. De IPCclassificatie is beschikbaar in het Nederlands, maar hiervandaan zijn ook links beschikbaar naar een Engels- en Franstalige versie. (www.octrooicentrum.nl) Verkeersveiligheid Verwijderen van ongewenst materiaal van wegen of soortgelijke oppervlakken, met of zonder E01H1 natmaken van het oppervlak Aanbrengen van vloeistoffen op wegen of soortgelijke oppervlakken, bijv. voor stofbeheersing; E01H3 Stilstaande spoelinrichtingen Verwijderen van sneeuw of ijs van wegen of soortgelijke oppervlakken; Nivelleren of opruwen E01H5 van sneeuw of ijs Verwijderen van ongewenst materiaal van de spoorbaan of spoorwegen; Verwijderen van ongewenst materiaal van tramwegrails E01H8 Verbeteren van de grip op beijsde of andere gladde verkeersoppervlakken, bijv. gebruikmakend E01H10 van zand of dooimaterialen Regelen van ongewenste plantengroei op wegen, spoorbanen of spoorwegen; Aanbrengen van E01H11 vloeistoffen op spoorbanen, bijv. water, onkruidbestrijdingsmiddel of bitumen Verspreiden van mist in het algemeen, bijv. op wegen of vliegvelden E01H13 Verkeersregelsystemen voor wegvoertuigen G08G1/005.met geleidingsweergeefmiddelen voor voetgangers. met een voorziening voor het bepalen van de snelheid of te hard rijden G08G1/052.. waarbij een te hard rijdend voertuig wordt gefotografeerd G08G1/054. met een voorziening voor het onderscheiden van de rijrichting G08G1/056 Regelen van verkeerssignalen G08G1 (/07 t/m /0965) Toezicht op verkeersregelsystemen, bijv. door het geven van een alarm als twee elkaar kruisende straten gelijktijdig groen licht hebben G08G1/097 Systemen voor het voorkomen van botsingen G08G1/16 Verkeersregelsystemen voor het gelijktijdig regelen van twee of meer verschillende soorten G08G7 verkeer Verkeersregelsystemen voor verkeer waarbij het soort verkeer niet belangrijk of beschreven is G08G9 13
Bijlage 3. Begrippen Octrooi Een octrooi, of met een ander woord een patent, is een volgens de wet verleend monopolie op de exploitatie van een uitvinding. De maximale wettelijke duur van een octrooi is in bijna alle landen 20 jaar. Octrooiwetgeving beoogt de (technologische) vooruitgang te stimuleren. Deze stimulatie is tweeërlei. Enerzijds beschermt een octrooi de uitvinders en aanvragers (particulieren, bedrijven, instellingen) tegen concurrentie, waardoor investeringen in innovatief onderzoek terug verdiend kunnen worden. Anderzijds worden octrooien en aanvragen gepubliceerd en vormen de octrooipublicaties een inspiratiebron voor verdere innovatie. Een mogelijke maat voor het innovatievermogen van een bepaald land is het aantal octrooiaanvragen per jaar op naam van aanvragers of uitvinders met overeenkomstige nationaliteit. Octrooiaanvragen / -verleningen / -publicaties Een octrooi wordt volgens nationale wet- en regelgeving aangevraagd, beoordeeld, verleend en in stand gehouden. Een octrooiaanvrage wordt na een periode van doorgaans 18 maanden geheimhouding gepubliceerd, terwijl verlening en publicatie van het eventuele uiteindelijke octrooi nog jaren op zich kunnen laten wachten. Een octrooi dat niet wordt verleend wordt niet gepubliceerd, maar de publicatie van de aanvrage blijft bestaan. Er zijn daarom meer octrooiaanvragen dan octrooien in de databases van octrooipublicaties beschikbaar. Bij statistisch octrooionderzoek gaat men voor het samenstellen van indicatoren bij voorkeur uit van octrooiaanvragen in plaats van van verleende octrooien. Er zijn er meer en ook al wordt een aanvrage geen octrooi, er ligt toch een innovatieve actie aan ten grondslag. Bovendien zijn aanvragen van recenter datum beschikbaar en ligt de indieningsdatum van een aanvrage dichter bij het 'tijdstip van uitvinding' dan de verleningsdatum van een octrooi. Door uit te gaan van aanvragen wordt daarom een reeëler beeld gekregen van de mate waarin innovatie plaats heeft. Internationale procedures Om een octrooi in meerdere landen te verkrijgen moet in elk land afzonderlijk een octrooiprocedure worden gestart. Omwille van de harmonisatie van wetgeving en voor het gemak van de aanvrager van een octrooi in meerdere landen zijn een aantal internationale overeenkomsten gesloten. De belangrijkste zijn het Patent Cooperation Treaty (PCT), dat door praktisch alle landen van de wereld is ondertekend en het Europees Octrooi Verdrag (EOV) waarbij momenteel 31 landen uit Europa zijn aangesloten. Het PCT-verdrag wordt uitgevoerd door de World Intellectual Property Organisation (WIPO) en het EOV door het Europees Octrooi Bureau (EOB). Met één aanvraag kan nu in meerdere landen tegelijk een octrooi worden aangevraagd. De desbetreffende instantie beoordeelt de aanvrage en stuurt deze dan door naar de aangewezen landen (of regio's) voor de vervolgprocedure. Ter onderscheiding van de verschillende soorten aanvragen en octrooien worden verschillende voorvoegsels bij de registratienummers gebruikt. Een aanvrage ingediend bij de WIPO ontvangt de aanduiding WO, een aanvraag bij het EOB krijgt EP als voorvoegsel en een nationale aanvraag in bijvoorbeeld de Verenigde Staten krijgt US toegevoegd aan zijn unieke nummer. Al naar gelang de gevolgde weg spreekt men van de PCT-route, de EP-route of een nationale route. Een aanvraag die via de WIPO bij het EOB wordt ingediend wordt ook Euro-PCT genoemd. 14
Oudste prioriteit Bij verlening van internationale aanvragen voor de aangewezen landen ontstaan meerdere octrooien voor dezelfde uitvinding in verschillende landen. Deze octrooien behoren dan tot één zogenaamde octrooifamilie. Aan al deze octrooien ligt een en dezelfde aanvrage ten grondslag. Deze aanvrage is het oudste lid van de familie en wordt aangeduid met de term oudste prioriteit. De indieningsdatum van deze aanvrage staat bekend als de oudste prioriteitsdatum. De oudste prioriteitsdatum is van belang op het moment dat een uitvinding op nieuwheid moet worden getoetst aangezien zij het tijdstip waarop de uitvinding is gedaan het dichtst benaderd. Ook het land van indiening van de oudste prioriteit is van belang. Meestal is dat het land van vestiging of herkomst van de uitvinder of de aanvrager. In dit onderzoek wordt voor de datum van indiening de oudste prioriteitsdatum gebruikt en niet de datum waarop de aanvraag bij de WIPO, het EOB of (bijv.) het United States Patent and Trademark Office (USPTO) is ingediend. De allereerste aanvraag (degene met de oudste prioriteitsdatum) ligt in de tijd gezien het dichtst bij de oorspronkelijke uitvinding. Periode van onderzoek Wegens de gehanteerde geheimhoudingsperiodes (tot maximaal 18 maanden vanaf indiening en zelfs 30 maanden bij de PCT-route) zijn gegevens over aantallen octrooiaanvragen voor de meest recente jaren onvolledig. Dit geldt in nog sterkere mate voor verleningen. Technologiegebied De (nationale) octrooibureaus hanteren een classificatiesysteem om een uitvinding onder te brengen in een technologiegebied. Dit vergemakkelijkt het zoeken naar soortgelijke octrooien bij het beoordelen van de nieuwheid van een octrooiaanvraag. Dit classificatiesysteem is de zogenaamde International Patent Classification (IPC), die momenteel uit ongeveer 70.000 ingangen bestaat. In dit onderzoek is bij het zoeken in de databases gebruik gemaakt van de IPC en van de European Classification (ECLA), de meer gedetailleerde Europese pendant van de IPC. Nationaliteit van de aanvrager De aanvrager van een octrooi is degene die het octrooi kan gaan exploiteren. De aanvrager is niet noodzakelijkerwijs ook de uitvinder en kan ook een andere nationaliteit dan de uitvinder hebben. Een octrooiaanvrage kan op naam staan van meerdere uitvinders en meerdere aanvragers van uiteenlopende nationaliteiten. De aanvrager kan echter ook een landcode (= domicilie) voeren die niet noodzakelijkerwijs overeenkomt met het land waarin een uitvinding is gedaan. Dit is vooral het geval bij grote Internationals, waarbij het hoofdkantoor de registratie van de octrooiaanvragen centraliseert in speciaal opgezette units (Voorbeelden hiervan zijn IP Holdings als: DSM IP Assets BV en Philips Intellectual Property and Standards (IP&S)). Indicatoren Octrooien worden wereldwijd al lange tijd nauwkeurig geregistreerd en zijn momenteel grotendeels via computerbestanden toegankelijk. Dit heeft er toe bijgedragen dat de belangstelling voor innovatie gerelateerde indicatoren op basis van octrooien is toegenomen. De nationaliteit van aanvragers van octrooien geeft bijvoorbeeld een beeld van de innovatieve capaciteit van het bedrijfsleven van het betreffende land, terwijl de nationaliteit van de uitvinder als indicator voor (de innovativiteit van) het onderzoeksklimaat in een bepaald land wordt beschouwd. Om landen onderling met elkaar te vergelijken kunnen aantallen aanvragen/octrooien per land genormeerd worden naar bijvoorbeeld het aantal inwoners, het bruto nationaal product, de nationale onderzoeksbestedingen enzovoort. Niettemin blijft het lastig om landen onderling te vergelijken vanwege verschillen in gewoonten, wetgeving en procedures. In dit onderzoek wordt onder andere gerefereerd aan de octrooipositie van verschillende landen op grond van het aandeel dat (aanvragers uit) verschillende landen hebben in het totaal aantal aanvragen in de periode van onderzoek. 15
Consistentie van de octrooidatabases De informatie die gebruikt wordt ten behoeve van de analyses is voor het octrooiproces secundair. Het gevolg is dat met name op het gebied van naamgeving van aanvragers en uitvinders er vele spellingsvarianten gevonden worden in de databases. Zonder meer tellen zou een uiterst vertekend beeld geven van de actieve partijen. Ook overnames en afsplitsing van ondernemingen leidt tot over- of onderschatting van actieve partijen. Bij de analyses probeert OCNL zo goed als mogelijk is informatie bij de juiste aanvrager of uitvinder te plaatsen. De afspraak is dat het domicilie van zowel de aanvrager(s) als van de uitvinder(s) op de octrooiaanvrage worden vermeld. Niet in alle gevallen wordt deze (correct) vermeld. Deze onvolkomenheden zijn niet (eenvoudig) te verhelpen. Door het kiezen van doorgaans consistente documentverzamelingen worden de problemen geminimaliseerd. Ook zijn er (zij het beperkt) inconsistenties en fouten bij het toewijzen van de classificatiesymbolen aan de octrooiaanvragen. Door zoveel mogelijk gebruik te maken van de publicaties van het EOB (: EP-documenten) en die van de WIPO (: WO-documenten) worden de problemen geminimaliseerd. 16
17 Bijlage 4. Gebruikte landcodes Landcode Land AR Argentinië AT Oostenrijk AU Australië BE België BR Brazilië CA Canada CH Zwitserland CN China CZ Tsjechië DE Duitsland DK Denemarken ES Spanje FI Finland FR Frankrijk GB Engeland GR Griekenland HK Hong Kong HU Hongarije IE Ierland IL Israël IN India IT Italië JP Japan KE Kenia KR Zuid-Korea LT Litouwen LU Luxemburg MC Monaco MX Mexico NL Nederland NO Noorwegen NZ Nieuw Zeeland PL Polen PT Portugal RU Rusland SE Zweden SG Singapore SI Slovenië SK Slowakije TR Turkije US Verenigde Staten ZA Zuid Afrika
Bijlage 5. Afkortingen Afkorting EOB EP EPO EPODOC KOB WIPO Verklaring Europees Octrooi Bureau European Patent (Europese octrooi(aanvrage) European Paten Office (Engelse naam voor EOB) EPO Documentation Cluster Kennisontsluiting en Beleidsinteractie van Octrooicentrum Nederland World Intellectual Property Organisation 18