27 Gerechtsbestuur Dwarsdijk of Nijendijk 1701-1811 M.A. van der Eerden-Vonk, met wijzigingen A.A.B. van Bemmel 1992, met wijzigingen A.A.B. van Bemmel, 2011; versie januari 2016.
Inhoudsopgave Inleiding... 3 1. Aanwijzingen voor de gebruiker...3 2. Nadere toegang...3 Bijlage: Concordans...8 Inventaris...4 1. Stukken van algemene aard... 4 2. Stukken betreffende bijzondere onderwerpen...4 2.1. Organisme...4 2.2. Betrekkingen tot andere organen... 4 2.3. Bestuur...4 2.4. Personeel...4 2.5. Financien...5 2.6. Belastingen... 5 2.7. Waterstaat... 6 2.8. Landbouw en veeteelt... 7 2.9. Armenzorg... 7 2.10. Kerkelijke zaken...7 2.11. Militaire zaken...8 Pag. 2 van 10
Inleiding Inleiding Binnen de voormalige gemeente Cothen (nu onderdeel van Wijk bij Duurstede) lagen eeuwenlang twee nederzettingen: Cothen en Dwarsdijk. De laatste werd ook wel Nijendijk genoemd. Het gehucht Dwarsdijk is ontstaan doordat er langzaam maar zeker steeds meer bebouwing kwam langs de Dwarsdijk, nu voor een deel Smidsdijk geheten. Er ontstond zelfs een heuse kapel, die overigens begin 17e-eeuw door verval is verdwenen. Er resteert nog een kleine concentratie van bebouwing nabij de kruising met de Kapelleweg. Vanouds vormde landbouw de belangrijkste economische activiteit. Rond de eeuwwisseling van de 19e naar de 20e eeuw, verschoof het accent naar veeteelt en fruitteelt. Handel, nijverheid en industrie hebben zich in Cothen nauwelijks ontwikkeld. Na de afdamming van de Rijn in 1122 werd ontginning van de gebieden rond de Kromme Rijn mogelijk. De Utrechtse kerk had zich in de vroege Middeleeuwen tot een belangrijke grondbezitter in het Kromme-Rijngebied weten op te werken. In de late Middeleeuwen, toen het domeinstelsel ophield te bestaan, bleven veel gronden aan kerkelijke instellingen verbonden, hetzij als tijnsgoed, pachtgoed of leengoed. In de 17e en 18e eeuw nam het kerkelijk grondbezit in Cothen en Dwarsdijk af. Tegelijkertijd nam echter het grondbezit van de adel en burgers toe. Het grondeigendom onder boeren bleef gering. Omstreeks 1600 waren vrijwel alle 40 boeren pachters. Van het archief rest slechts een deel uit de 18e en 19e eeuw. Alle voorgaande stukken zijn verdwenen. Naast de bestuursnotulen ligt de nadruk grotendeels op belastingregisters. Het archief heeft een omvang van 0,72 m1 en is volledig openbaar. 1. Aanwijzingen voor de gebruiker Stukken uit dit archief kunnen worden aangevraagd door vermelding van de naam en het archiefbeheersnummer tussen ronde haken: - Gerechtsbestuur Dwarsdijk of Nijendijk (1701-1811) (27); - het of (de) inventarisnummer(s) van de stukken. 2. Nadere toegang Er zijn nadere toegangen op alle inventarisnummers. Zie voor een actueel overzicht www.rhczuidoostutrecht.nl. Pag. 3 van 10
Inventaris Inventaris 1. Stukken van algemene aard 1 Resoluties van het gerecht en de geërfden, 1722-1789. Afschriften. 2. Stukken betreffende bijzondere onderwerpen 2.1. Organisme 2 Rekest van stemgerechtigde burgers aan het Intermediair Uitvoerend Bewind, waarbij vernietiging wordt gevraagd van het besluit tot samenvoeging met het gerecht Werkhoven, met bijlagen, 1799-1802. 2.2. Betrekkingen tot andere organen 3 Stukken betreffende de aanwijzing door stemgerechtigde burgers van een kiesman voor de Utrechtse provisionele representanten, 1795. 4 Brief aan het Staatsbewind der Bataafse Republiek over de uitslag van de stemming over de ontwerp-staatsregeling, met lijst van stemgerechtigde burgers, 1805. Afschriften. 2 stukken 2.3. Bestuur 5 Staat van jaarlijks terugkerende bestuurswerkzaamheden van het gerecht, (ca.1784). 6-7 Beschikkingen van de ambachtsheer, waarbij schepenen worden benoemd,1723-1804. 6 1723-1757 7 1758-1804 2 pakken 8 Eedsformulier voor de schepenen, 2e helft 18e eeuw. 9 Akte, waarbij de schout, gadermeester en secretaris J.C. de Graaf trouw zweert aan de bestaande regeringsvorm, 1796. 10 Proces-verbaal van de installatie van het gemeentebestuur door de provisionele maire J.C. de Graaf, 1811. 2.4. Personeel Pag. 4 van 10
2.5. Financien 11 Stukken betreffende de ontheffing van de verplichting tot het aanstellen van een nachtwacht, 1795-1796. 2 stukken 12 Brief van de municipaliteit aan de gedeputeerden van de representanten over het aanblijven van J.C. de Graaf als gadermeester, 1796. Afschrift. N.B. Zie ook inv.nr. 9. 13 Brief aan het comité tot onderzoek der "declaratoiren" over de ondertekening door plaatselijke ambtenaren, (ca.1800). 14 Eedsformulier voor de secretaris, (ca.1800). 15 Beschikking van het Departementaal Bestuur, waarbij N. de Graaf wordt benoemd tot secretaris, 1804. Afschrift. 2.5. Financien N.B. Zie voor de begroting en rekening c.a. over 1811 het archief van de gemeente Cothen 1811-1947, inv.nr. 25 16 Akte, waarbij de ontvangst van een collecte voor de stad Leiden wordt verantwoord, 1807. 17 Ingekomen stukken van de landdrost van het departement Utrecht over financiële zaken, 1809. Gedrukt. 2 stukken 2.6. Belastingen 18-20 Kohieren van de belasting op het gemaal en klein zegel in de gerechten Cothen en Dwarsdijk,1701-1749. Afschriften (merendeels extracten). 18 1701-1715 19 1716-1730 20 1731-1749 N.B.: Afschrift Cothen alleen volledig voor 1718-1721 3 omslagen 21-23 Kohieren (of Uitzettingen?) van het logiesgeld, met vanaf 1723 als bijlagen afschriften van de verpachting en/of de repartitie van de logiesgelden over Werkhoven en Nijendijk,1701-1750. 21 1701-1724 3 omslagen Pag. 5 van 10
2.7. Waterstaat 22 1725-1738 23 1739-1750 24-25 Stukken betreffende de invordering van verschillende belastingen,1715-1804. 24 1715-1738 1 pak 25 1793-1804 en 1 pak 26-28 Kohieren van het klein hoefgeld over de jaren 1722-1810, met hiaten N.B.De jaren 1792 en 1794 ontbreken 26 1722-1752 27 1753-1784 28 1785-1810 N.B.: Bevat vanaf 1762 aandeel Nijendijk in de NH-kerkrekening van Werkhoven 29 Legger van het oudschildgeld, 1725, met enkele aanvullingen tot en met 1737 N.B. Referentie aan oudschildgeld anno 1599 Bevat index op persoonsnamen in RHCZOU, Dorpsgerechten (64), inv.nr 599 3 omslagen 1 deel 30-33 Kohieren (of Uitzettingen?) van het consumptiegeld,1748-1805. N.B.Tot 1773 de meeste in tweevoud. 30 1748-1755 31 1755-1771 32 1771-1790 33 1790-1805 4 omslagen 34 Kohieren van de buur- of gerechtslasten over de jaren 1806-1810 2.7. Waterstaat 35 Stukken betreffende de schouw van de binnenwegen en watergangen, 1722-1807. 36 Ordonnantie op de schouw van de binnenwegen, 1769. 2 stukken 37 Staat van wegen in het gerecht, 1811. Pag. 6 van 10
2.8. Landbouw en veeteelt 38 Processen-verbaal, waarbij het onderhoud van de hoefslagen op de Lekdijk bij Wijk en bij het Beusichemse veer, in de Kromme Rijn, in de Min[stroom] en van het Zandpad vanaf Gieltjesdam [onder 't Goy] tezamen wordt aanbesteed, 1723-1809. 39 Processen-verbaal, waarbij het onderhoud van de hoefslagen op de Lekdijk bij Wijk en bij het Beusichemse veer wordt aanbesteed, 1728-1740. 40 Proces-verbaal, waarbij het verdiepen van de wetering en tochtsloten wordt aanbesteed, 1736. 1 katern 41 Proces-verbaal van de aanbesteding van het verwijderen van wederrechtelijk gepote knotwilgen op de Kapeldijk en het herstel van de dijk, 28 juni 1804. Concept. 2.8. Landbouw en veeteelt 42 Staat van de aantallen vee en de hoeveelheid hooi en stro in het gerecht, 1740. 43 Lijsten van houders van schapen en verkochte en vervoerde schapenmest, 1785-1794. 44 Staat van de oogst, met bijlage, 1795. 2 stukken 2.9. Armenzorg 45 Akten van indemniteit, afgegeven door het gerecht, 1721-1750. 46 Akten van indemniteit, ingekomen bij het gerecht, met bijlagen, 1728-1811. 1 pak 2.10. Kerkelijke zaken 47 Beschikking van de Staten, waarbij de geërfden en gerechten van Werkhoven en Nijendijk worden gemachtigd tot aanbesteding van de reparaties aan de hervormde kerk, predikants- en kosterswoning te Werkhoven, met bijlagen, 1741. Pag. 7 van 10
2.11. Militaire zaken 48 Rekeningen van de NH-kerkmeester van Werkhoven ten behoeve van het aandeel van Nijendijk in het slot van de kerkrekening, 1743/1744, 1746/1747, 1759/1760. Afschriften. 3 stukken 49 Stukken betreffende de verdeling van de kosten voor de reparatie van de toren van de hervormde kerk in Werkhoven, 1806-1807. 2 stukken 2.11. Militaire zaken 50 Stukken betreffende de vergoeding voor gevorderde wagens voor het Pruisische leger, 1788-1791. 51 Stukken betreffende de uitbetaling van vergoedingen voor vorderingen, inkwartieringen en schade door Engelse, Hessische en Franse troepen, 1795-1804. Bijlage: Concordans oud([k. Heeringa, Inventaris van het archief van het voormalig gerecht van Dwarsdijk of Nijendijk onder Cothen, Utrecht, 1929 (getypt).]): nieuw 1: 6-7 2: 2 3: 1 en 36 4: 17 5: 5 6: 35 7: 38-41 8: 37 9: 42-44 10: 11 11: 9 en 12 en archief Gemeentebestuur Cothen 1811-1947 (28), inv.nr 25. 12: 45-46 13: Archief Gerechtsbestuur Cothen 1789-1811 (26), inv.nr 18. 14: 47 en 49 15: 48 16: 51 17: 26-28 18: 34 19-20: 21-23 Pag. 8 van 10
Bijlage: Concordans 21: 18-20 22: 30-33 23: 29 24: 24 25: 25 26: 3 27: 4 28: 50-51 29: Archief Gerechtsbestuur Cothen 1789-1811 (26), inv.nr. 15 en archief Gemeentebestuur Cothen 1811-1947(28), inv.nrs 31 en 229. 30: Archief gemeente Cothen 1811-1947 (28), inv.nr 383 (inventaris 1894, niet de 'ontwerplijst van schouten'). Pag. 9 van 10
Bijlage: Concordans Pag. 10 van 10