Quick scan archeologie, gemeente Loon op Zand, Kaatsheuvel Van Heeswijkstraat / Horst Opsteller: B. van Sprew Opdrachtgever: H. de Jongh (H. de Jongh Advies) Datum: 22-8-2012
Aanleiding en doelstelling In verband met de geplande realisatie van acht vrijstaande woningen op de hoek van de Horst en de Van Heeswijkstraat in Kaatsheuvel in de gemeente Loon op Zand heeft Van Sprew Projectmanagement en Advies in opdracht van H. de Jongh Advies een archeologische quick scan uitgevoerd. De quick scan is uitgevoerd in het kader van de wijziging van het bestemmingsplan. Het hoofddoel van de quick scan is het verzamelen van informatie over bekende en te verwachten archeologische resten. Op basis van historisch kaartmateriaal wordt de ontstaansgeschiedenis en de ruimtelijke ontwikkeling van het plangebied in beeld gebracht. Tijdens een veldbezoek werd tevens een beeld van de huidige situatie verkregen. In de quick scan wordt globaal de archeologische verwachting van het plangebied aangegeven en wordt een advies inzake de invulling van het archeologietraject gegeven. Op basis van dit advies en de verzamelde gegevens beslist het bevoegd gezag (de gemeente Loon op Zand) naar eigen inzicht of en in welke vorm vervolgonderzoek noodzakelijk is. Het is mogelijk dat het besluit van de gemeente afwijkt van het advies. Huidige situatie Het plangebied is circa 5300 m2 groot en ligt in het zuidoosten van de bebouwde kom van Kaatsheuvel. Het plangebied wordt begrensd door de Van Heeswijkstraat in het zuiden, ten oosten door Horst, in het noorden door de Duinlaan en in het westen door de Pastoor de Klijnlaan. Tijdens het veldbezoek bestond het plangebied voor het overgrote deel uit grasland, openbaar groen, bestrating, parkeerplaatsen en tuin. Er staat een bedrijfsgebouw en stonden verschillende grote bomen. Figuur 1, huidige situatie plangebied (bron: Google Maps) Quick scan archeologie, gemeente Loon op Zand, Kaatsheuvel, Van Heeswijkstraat / Horst 2
Toekomstige situatie Op basis van het beschikbaar gestelde ontwerp wordt duidelijk dat het gebied in de toekomst wordt ontwikkeld met acht vrijstaande woningen en ruime tuinen. Er komt openbaar groen en verharding in de vorm van bestrating en parkeerplaatsen. Beplanting zal bestaan uit, ruim 20, te handhaven bomen en enkele hagen. Figuur 2, toekomstige inrichting plangebied Quick scan archeologie, gemeente Loon op Zand, Kaatsheuvel, Van Heeswijkstraat / Horst 3
Geomorfologie en bodem De ondergrond van het plangebied maakt deel uit van een landschap met dekzandruggen met oude landbouwdekken. Op de Geomorfologische en Bodemkaart van Nederland (zie onderstaande afbeelding) is te zien dat het plangebied in een grijze zone ligt. Dit houdt in dat het plangebied t.b.v. het maken van deze niet is gekarteerd. Op basis van extrapolatie kan worden aangenomen dat het plangebied, in bodemkundig opzicht, bestaat uit een hoge zwarte enkeerdgronden (zez23t). Enkeerdgronden zijn gronden met een niet vergraven humushoudende bovengrond die dikker is dan 50 cm. Het plangebied heeft grondwatertrap VI. Dit betekent dat het gemiddelde grondwaterniveau vrij laag is. Figuur 3, Bodemkaart van Nederland Quick scan archeologie, gemeente Loon op Zand, Kaatsheuvel, Van Heeswijkstraat / Horst 4
Historische situatie Op de historische kaart van omstreeks 1900 is te zien dat het plangebied in gebruik was als grasland en akker. Het gebied werd doorsneden door een onverharde weg en te midden van een kruispunt van wegen. De noordoost-zuidwest georiënteerde bomenstructuur, die nu nog goed herkenbaar is in het gebied, volgt de historische lijn van een onverharde weg. Bebouwing stond aan de doorgaande wegen en bij de kruispunten. In het gebied zelf kwam in die periode geen bebouwing voor. In de directe omgeving ervan wel. Het landschap, waarbinnen het plangebied ligt, bestond uit een complex van hoofdzakelijk akkers en enkele weidegronden, die werden afgegrensd door houtwallen of hagen en doorsneden door zandpaden. Aangezien zich vanaf de Late Middeleeuwen op de akkers een beschermend plaggendek heeft gevormd, zou de verstoring van het archeologisch niveau beperkt kunnen zijn gebleven. Het is nog niet duidelijk in welke mate ontwikkelingen in het gebied in de 20 ste eeuw (aanleg openbaar groen en parkeerplaatsen, bouw en infrastructuur) de bodem en daarmee eventuele archeologische resten verstoord hebben. Figuur 4, Historische kaart, uit circa 1910 Quick scan archeologie, gemeente Loon op Zand, Kaatsheuvel, Van Heeswijkstraat / Horst 5
Bekende archeologische waarden In of nabij het plangebied werden geen archeologische sporen aangetroffen ook bevinden zich geen terreinen van hoge archeologische waarden of beschermde archeologische monumenten in of nabij het plangebied. Een groot terrein direct ten oosten van het plangebied werd in 2007 (Baac, s-hertogenbosch 2007) archeologisch onderzocht (19.057: groene zone op afbeeldingen 4 en 5). Uit dit onderzoek bleek dat er sprake was van hoge, niet verstoorde dekzandruggen. Nader archeologisch onderzoek werd geadviseerd. IKAW en Gemeentelijke beleidskaart archeologie Op de landelijke Indicatieve Kaart Archeologische Waarden (IKAW) is te zien dat het plangebied in een grijze zone ligt. Dit houdt in dat het plangebied t.b.v. het maken van deze niet is gekarteerd. Op basis van extrapolatie wordt duidelijk dat het plangebied vermoedelijk valt in een zone met een hoge archeologische verwachting. Deze waardering is hoofdzakelijk gebaseerd op de statistische relatie tussen het bodemtype (incl. grondwatertrap) en de bekende archeologische vindplaatsen. Figuur 5, IKAW en eerder uitgevoerde archeologische onderzoeken in de omgeving Quick scan archeologie, gemeente Loon op Zand, Kaatsheuvel, Van Heeswijkstraat / Horst 6
Conclusie en Advies Op basis van de quick scan kan worden geconcludeerd dat het plangebied een hoge archeologische verwachting heeft. Dit gezien de vermoedelijke aanwezigheid van enkeerdbodems op hoge dekzandruggen en grondwatertrap VI en de ligging op een knooppunt van historische wegen. De hoge verwachting geldt alleen voor die delen van het plangebied waarvan de bodem niet tot op het archeologisch niveau is verstoord. De mate van, met name 20 ste eeuwse, bodemverstoring en de consequenties voor een eventueel archeologisch niveau is op dit moment niet bekend. Geadviseerd wordt om voorafgaand aan de uitvoering van het plan een verkennend booronderzoek met ruim voldoende boringen in het gehele plangebied te laten uitvoeren. Op basis van het verkennend booronderzoek kan bepaald worden wat de opbouw van de ondergrond in het plangebied is en de intactheid van een eventuele archeologisch relevante laag in relatie tot het bodemprofiel. De resultaten uit het verkennend booronderzoek kunnen dan worden afgewogen tegen de concrete plannen die in het plangebied gaan plaatsvinden. Zo kan worden afgewogen of (delen van) het plangebied kunnen worden vrijgegeven of dat op plaatsen nader archeologisch onderzoek noodzakelijk is. Bovenstaande komt voort uit de door Van Spréw Projectmanagement en Advies verzamelde gegevens omtrent archeologie en de ontwikkeling in het plangebied. De gemeente dient op basis van haar eigen afwegingskader een besluit te nemen tot het aannemen of verwerpen van de conclusies en de aanbevelingen. Quick scan archeologie, gemeente Loon op Zand, Kaatsheuvel, Van Heeswijkstraat / Horst 7