KONTAKT MET MANAUS Stichting Zending Amazones 33e jaargang - mei 2005 nr. 125 Betty Smit en José Pimenta Uitgelicht Cora Tienstra In dit meinummer van Kontakt met Manaus vertelt Betty over de bewogen maanden die achter haar liggen. Iedere keer ervaart zij weer Gods hand op hun leven en werk. Zij vertelt dat zij in hun vakantiebadplaats zijn overvallen, maar gelukkig met de schrik zijn vrij gekomen. Ook vertelt zij van de verschillende projecten, die langzamerhand goed van de grond komen.veel werk is verzet om de administratieve rompslomp ook dit jaar weer voor elkaar te krijgen. Zij vraagt gebed, omdat er van allerlei kanten tegenstand wordt geboden. Daardoor kunnen zij op dit moment geen nieuwe opnames doen. Heel verdrietig voor al die jongeren, die diep in de problemen zitten en die graag geholpen willen worden. Otto Stoffer, een vriend van Betty en Josè vertelt u iets over zijn onverwachte komst in Manaus. Hij is erg blij dat hij kan meehelpen om jongens en meisjes een normaal leven te laten leiden. Verder wijst Joos Ormel op het belang van het project Koe Clara. In dit nummer van Kontakt met Manaus krijgt u ook wat achtergrondinformatie over het land Brazilië met daarin het Amazonegebied in het noorden van dit land. In dit land woont en werkt Betty al sinds november 1966. mei 2005 1 Kontakt met Manaus
Brief van Betty en José Wie in de schuilplaats des Allerhoogsten is gezeten, vernacht in de schaduw des Almachtigen. Ik zeg tot de Here: Mijn toevlucht en mijn vesting, mijn God, op wie ik vertrouw. Psalm 91:1 2 De afgelopen maanden waren werkelijk bewogen maanden. Binnen het werk moesten veel veranderingen worden aangebracht als gevolg van de controle door de overheid. Ook heeft de overheid allerlei nieuwe plannen opgesteld, waardoor ons werk moest worden aangepast. Dit alles heeft veel van ons allen gevraagd. Met de schrik vrij Josè en ik gingen er een aantal dagen tussen uit.we waren vermoeid door alle veranderingen die binnen korte tijd in het werk moesten worden aangepast.we gingen naar Forteleza, een badplaats in de Amazones. De moeder van Josè woont hier en die gingen we bezoeken.we hebben het heerlijk gehad in Forteleza.We konden echt tot rust komen. De laatste morgen gingen we nog even naar het strand.we zaten rustig in onze stoelen, toen we plotseling werden overvallen. Een aantal jongens bedreigden ons met wapens en bevalen ons alles wat van waarde was aan hen te geven. Het was duidelijk dat ze er geen enkele moeite mee zouden hebben om ook werkelijk te schieten. We gaven hen wat ze vroegen. We kwamen met de schrik Inkopen in De winkel van Sinkel vrij. Wel hadden we een hele nasleep, zoals aangifte doen bij het politiebureau. Daar leken ze bijna liever bandieten te helpen dan de slachtoffers. Maar we moesten wel aangifte doen omdat we anders de cheques en telefoon niet konden blokkeren. Telefoon, fototoestel en overige persoonlijke eigendommen zijn we kwijt. Maar deze eigendommen beschouwen we als louter materiële waarden. Belangrijker is dat we het er levend van af hebben gebracht. Ook hebben we de armoede gezien van deze jongens, die denken door te roven een gelukkig leven te kunnen leiden. Terug in Manaus Tijdens ons verblijf in Forteleza is het werk gewoon doorgegaan. We zijn de Heer dankbaar voor de fantastische mensen, die de Heer naast ons heeft geplaatst. Daardoor is het ook mogelijk dat we steeds weer succes hebben in ons werk.tijdens mei 2005 2 Kontakt met Manaus
onze afwezigheid had iedereen zich enorm ingezet. Met onze jongelui op Recanto en Ester gaat het heel goed. Het is alleen heel jammer dat het ons steeds weer moeilijk wordt gemaakt om jongelui op te nemen. Bidt alstublieft dat wij de mogelijkheid krijgen voor nieuwe opnames. Wij worden tegengewerkt, maar eigenlijk hebben onze tegenstanders niet ons te pakken maar de vele jongelui die in grote nood verkeren. Landbouwproject Gelukkig gaat het heel voorspoedig met het landbouwproject.grote stukken land zijn al schoongemaakt en ingezaaid. De eerst plantjes beginnen al uit te lopen.alle gewassen, die we gaan verbouwen, gaat de coöperatie afnemen. Ook wil de coöperatie ons helpen bij het kopen van de zaden en het kunstmest. Daarnaast stelt de coöperatie landbouwmachines ter beschikking. Een aantal van onze oudere patiënten werken hard mee op het land. Zij hebben er ontzettend veel plezier in. Otto Stoffer, een Nederlandse vriend van ons, helpt ons fantastisch bij dit project. Hij heeft allerlei goede ideeën, waarmee wij ons voordeel kunnen doen. Verder helpt hij mee met de basisschoolprojecten. In het vorige blad vertelde ik u over deze projecten. Op dit moment wordt er geplastificeerd, gekopieerd en ingebonden in de oude basisschool van Recanto da Paz.Ook worden er sleutels gemaakt.verder ligt het in de bedoeling Engelse les te gaan geven in verband met toerisme en wij zijn druk bezig met de voorbereidingen voor Landbouwproject van Recanto da Paz het vervaardigen van ijslollies. Onze jongens hebben we hier in werktherapie, maar ook volwassenen werken mee. Op die manier kunnen zij hun eigen gezinnen onderhouden. Naaiatelier Ook ons naaiatelier (fabriekje) heeft de eerste producten afgeleverd. Een aantal moeders van kinderen die bij ons zijn opgenomen hebben hierin werk gevonden. Al onze medewerkers lopen nu met gelijke blouses.verder worden er lakens, slopen en spreien voor bedden gemaakt. Dit bedgerei wordt te koop aangeboden. Onze meisjes van Ester leren nu ook naaien. Zij beginnen met een leuke blouse voor zichzelf te maken. Papierwinkel Prijs de Heer. We zijn zo blij dat we eindelijk de papierwinkel ten behoeve van de gezondheidsdienst voor elkaar hebben. Ook zijn alle papieren voor de werkvergunning ingevuld en in orde bevonden. Het heeft ons al met al vier maanden gekost.wij zullen de gezondheidsinspectie nog wel een keer op bezoek krijgen.we verwachten dat ze dan heel wat milder zullen zijn dan de vorige keer. mei 2005 3 Kontakt met Manaus
Ziekte We hebben allemaal te kampen gehad met een zware virusziekte. Alle medewerkers werden de één na de ander ziek. Ikzelf ben in tijden niet zo ziek geweest. Ik kon voor het eerst in 20 jaar niet mee doen met de bezoekdag op Recanto da Paz. Gelukkig waren er voldoende mensen die mij konden vervangen. We zijn de Heer dankbaar voor deze fijne medewerkers. Gleice Gleice van 13 jaar zat in een duivelse sekte. Deze sekte deed aan dodenverering. Als ritueel sneed Gleice zichzelf en zij gebruikte haar bloed bij de verering. Dit alles gebeurde onder invloed van drugs. Toen ze net bij ons was, lachte ze nooit Er was nooit zelfs maar een glimlach op haar gezicht. Zij was erg bang. Maar nu ze vrij is, is ze heel vrolijk geworden. Zij houdt erg veel van sporten. Zij had nog een ander probleem. Op school en ook bij de handenarbeidlessen kon zij niet meekomen.toen bleek dat zij helemaal niet goed kon zien. Op kosten van Otto mag zij nu een bril kopen. Haar famlie is te arm om er één voor haar te bekostigen.wij hopen dat ze dan ook weer goed mee kan komen met de andere meisjes op school. Emerson Emerson van 14 jaar is opgevoed door zijn grootmoeder. Zijn broer Paolo was vorig jaar bij ons op Recanto. Emerson is als een vogel, die niet in zijn huisje blijft. Hij loopt regelmatig weg en komt dan ook weer net zo gemakkelijk terug. Hij is heel klein voor zijn leeftijd. Hij heeft altijd zijn eigen zin kunnen doen en zijn eigen gang kunnen gaan. Gehoorzamen is dus heel moeilijk voor hem. Hij is nu bij ons om dat te leren. Ook moet hij leren om met anderen samen te werken en te studeren. Dit alles brengt heel wat moeilijkheden met zich mee voor hem zelf, maar ook voor onze medewerkers. Alle kinderen die bij ons komen hebben hun eigen problemen. Sommige problemen zijn erg moeilijk op te lossen, maar gelukkig is bij de Heer niets onmogelijk. Jessica Wij vragen uw speciaal gebed voor Jessica. Haar moeder wil haar weghalen van Ester. Jessica zelf wil heel graag blijven.thuis is zij helemaal alleen. Zij heeft niemand om mee te praten. Ook zorgt er niemand voor haar. Haar moeder werkt van 12 uur s middags tot 12 uur s avonds. In de morgen wil de moeder uitslapen. Zij wil geen geld besteden aan de school van Jessica of aan kleding en voedsel. Ook komt zij niet op de bezoekdagen om met haar dochter te praten. Dat haar moeder helemaal niet naar haar omkeek is onder andere de reden waarom Jessica de straat op ging en zodoende met drugs in aanraking kwam en de prostitutie is ingegaan. Zij is nu heel gelukkig mei 2005 4 Kontakt met Manaus
op Ester. Zij studeert hard. Op Ester vindt zij alles wat zij nodig heeft. Maar haar moeder wil haar nu thuis als dienstmeisje gebruiken. Gebedspunten Wij vragen uw gebed voor: 1. het verblijf van Jessica op Ester 2. de mogelijkheid om meer jongelui op te nemen 3. het landbouwproject 4. de basisschool voor beroepsopleidingen 5. medewerking van de overheid 6. bescherming tegen malaria, dengue en virussen. Groet De zomervakanties in Nederland beginnen langzamerhand weer. In Brazilië is de grote vakantie altijd in de maanden januari en februari. Wij allen wensen u Gods rijke zegen toe voor de komende zomermaanden. Josè, Betty en alle medewerkers. Bericht uit Manaus Otto Stoffer Otto, een 52-jarige Nederlander, die, zoals hij het zelf uitdrukt, haast onaangekondigd half maart op de stoep stond bij Stichting Zending Amazones in Manaus, vertelt u iets over zijn verblijf bij Betty en Josè. Ik was al een paar keer bij Betty en Josè in Manaus geweest. In 1998 zag ik hen voor het eerst.vanaf deze eerste ontmoeting was ik zeer onder de indruk van hun werk in dit deel van de wereld. En dat ben ik nog steeds. Ik wilde eindelijk wat nuttigs doen met mijn leven en dacht gelijk aan Stichting Amazones. Dus heb ik mijn koffers gepakt en heb de gok gewaagd. En zo waar: Ik mag en kan blijkbaar Stichting Amazones helpen. Het is allemaal nog wel wat moeilijk omdat ik geen Portugees spreek, maar iedereen hier probeert mij daarbij te helpen. Betty vroeg mij om een persoonlijk artikeltje te schrijven over mijn ervaringen met Stichting Amazones tot nu toe. Ik waarschuwde haar ervoor dat ik dan een heel kritisch stuk zou maken. Zoals altijd lachte zij daarom, maar zei erbij: Als je vindt dat je dat moet doen, dan moet je dat doen. Maar hoe kan ik kritiek leveren op zulk mooi werk, dat onder zeer, zeer zware omstandigheden tot stand komt. Dat laatste wil ik de lezers onder de aandacht brengen. Wij hebben er in Nederland geen notie van wat voor tegenwerking, mei 2005 5 Kontakt met Manaus
corruptie, valse beschuldigingen, bureaucratie en wat al niet meer Stichting Amazones tegen komt. De vraag die ik Betty dus ook stelde: Maar Betty, laat Brazilië de gigantische problemen die hier zijn toch zelf oplossen, als ze het zo goed denken te weten? Ik kreeg als antwoord: Nee, daar zijn de kinderen, moeders, vaders en anderen hier niet mee geholpen. God heeft bepaald dat ik hier behoor te zijn om hier hulp te bieden en dus ben ik hier en blijf ik hier. Niemand zal mij tot andere gedachten kunnen brengen, wat voor problemen ik ook nog zal tegen komen. Ik ben deze problemen al 38 jaar tegen gekomen. Hier heb ik niks meer aan toe te voegen.wat ben ik trots dat ik Betty en Josè hier mag helpen. Een beetje begrijp ik Betty en Josè wel, want ik heb in deze korte periode al de positieve energie ervaren die je bij dit soort werk terug krijgt van de kinderen en mensen die deze hulp zo hard nodig hebben. Zij krijgen deze hulp enkel van Stichting Amazones. Wat voor land is Brazilië? Het bestuur Op Nederlandse scholen wordt maar weinig geleerd over het land Brazilië. Ook in de kranten staat meestal maar weinig nieuws te lezen uit Brazilië. Daarom leek het ons leuk u iets te vertellen over dit land, waar Betty nu al meer dan 38 jaar zendelinge is. Het land, waar zij Josè heeft leren kennen. Een immens land, waarvan zij is gaan houden maar dat haar ook nog steeds voor grote verrassingen plaatst. Brazilië heet officieel República Federativa do Brasil. Qua grootte is dit land het vijfde land van de wereld met een oppervlakte van 8.511.965 km2. Het is hiermee 240 keer zo groot als Nederland. Brazilië grenst, met uitzondering van Chili en Ecuador, aan alle landen van Zuid-Amerika en heeft een kustlengte van 7920 km. Het is een immens groot land. In Brazilië komen globaal gezien twee typen landschap voor: de laagvlakte van het Amazonegebied en de hoogvlakte in Zuid-Brazilië. Er zijn tropische regenwouden, savannes, steppen en moerasgebieden. In het westen van het land ligt het plateaulandschap van de Mato Grosso.Ten oosten daarvan ligt het Hoogland van Midden- Brazilië. Dit bergland is gemiddeld tussen de 400 en 1000 meter hoog. De Amazone-laagvlakte is een rivieren gebied. Dit loopt door tot het Andesgebergte in Peru Vanuit Peru stroomt de Solimoês het Amazonegebied binnen. In Brazilië zelf wordt de Amazone gevoed door de Rio Negro. Bij Manaus vloeien twee rivieren, de Solimoês en de Rio Negro, die in Brazilië ontspringt, samen en vormen dan de Amazonerivier. Beide rivieren hebben een verschillende kleur en bij de samenvloeiing blijf je die kleuren nog een tijdlang naast elkaar zien. Een indrukwekkend gezicht. De Amazonerivier wordt verder nog gevoed door honderden rivieren. mei 2005 6 Kontakt met Manaus
De belangrijkste economische activiteiten in het Amazonegebied zijn veeteelt, mijnbouw en de, vaak illegale, houtproduktie. Ook is er olie gevonden in het hart van het regenwoud. Door al deze economische activiteiten is er van de longen van de wereld al tussen de tien en vijftien procent verdwenen. Een heel gevaarlijke ontwikkeling, ook voor de rest van de wereld. In het Amazonegebied heeft Betty jarenlang eerst met een kleine kano en later met grotere boten zending bedreven. In de eerste jaren werkte zij alleen maar later met Josè. Betty vertelt over de binnenlanden van het Amazonegebied in het boek Betty en Josè 20 jaar zendingswerk in Amazonas geschreven door Tjaard Hukema, Bladzijde 24: Het binnenland van Amzonas is een land op zich. Het is enorm uitgestrekt. Overal kleine armoedige huisjes, niet naast elkaar, maar heel ver van elkaar verwijderd. Je kunt in Amazonas dagen reizen zonder dat je iemand tegenkomt. Ik reisde eens drie dagen en kwam in een heel klein plaatsje aan. Ik bleef er een poosje en zei dat ik toen verder wilde naar het volgende dorpje. Ze zeiden: dat is niet ver. Je vaart de rivier maar af en je komt er vanzelf. Het bleek drie dagen te duren voor ik bij het volgende huisje kwam en nog eens vier dagen voor ik bij het volgende dorpje aankwam. Toch was dat voor hun begrippen dichtbij. De rivier maakte zo n ontzettende grote bocht dat ik drie dagen Haven binnenlanden: Cacaupereiao nodig had om die bocht door te komen. Het is onvoorstelbaar hoe de mensen hier in de binnenlanden van Amazonas kunnen leven zonder hulp van buitenaf. Het Amazonegebied bezit het rijkste tropische regenwoud ter wereld. Nergens zijn zoveel soorten planten en dieren. Het Amazonegebied beslaat ongeveer de helft van de gehele oppervlakte van Brazilië. Het is ongeveer 4 miljoen km2. De bevolking bestaat uit Indianen en uit zogenaamd mameluco s of cabloco s, mensen met Indiaanse en Portugese voorouders. In het volgende nummer vertellen wij u iets over de verschillende bevolkingsgroepen in Brazilië. mei 2005 7 Kontakt met Manaus
Geboren en getogen Hollands stamboek Joos Ormel Wie wel eens op een boerderij is geweest, kan zich voorstellen dat de boer z n 40, 50 of nog meer koeien kent. Hij kent ze bij naam, herkent ze aan de uiterlijke kenmerken en weet meteen: Betsy 24 heeft een prima voorgeslacht, daar fok ik mee verder. En Truida 12 mag er ook zijn: uitstekende melkproductie. Er zitten ook een paar koetjes tussen die wel flink veel vreten, maar weinig opleveren; die gaan waarschijnlijk in de verkoop. Trouwens, dat ene kalf houd ik toch maar, ziet er goed uit. En zo denkt de boer dagelijks na over het wel en wee van zijn veestapel. Geen wonder, hij trekt er dag in dag uit mee op. Het is zijn lust en zijn leven. (Als het een echte boer is, tenminste). Klara komt ook van goeden huize! Geboren en getogen Hollands stamboek. Prima kenmerken, uitstekende productie. Hoewel, de productie laat de laatste tijd wat te wensen over. Daar zouden we met elkaar even wat meer aandacht aan moeten besteden. U kent het gironummer toch? Gelukkig blijft een behoorlijke achterban heel trouw en draagt er zorg voor dat ze nog zo redelijk blijft produceren. Die achterban mag (wat zeg ik: moet eigenlijk) doorgroeien! Hoe hoger de productie, hoe meer tevreden de omgeving. Ik ben erg benieuwd hoe Klara er momenteel voorstaat: de stal, het stro, hoe het staat met de melk en noem maar op. Betty schrijft met de regelmaat van de klok hierover, maar met eigen ogen zien en beleven is toch wat anders. Schreef ik net niet dat een echte boer dagelijks?? Dagelijks is voor Klara teveel van het goeie. Maar een eenmalig bezoek moet kunnen. ik wil nu wel eens met eigen ogen zien wat Klara betekent voor de Amazonekinderen en hun ouders. Vanaf begin jaren 90 loop ik al mee met de stichting, lees veel, zie kaartjes, foto s enz. Hoogste tijd, dus trek ik de stoute schoenen aan en ga deze zomer mijn vakantiegeld in een werkbezoek steken. Half augustus is de bedoeling. Als het lukt zal ik te zijner tijd daar een ooggetuigenverslag van geven, mogelijk in het septembernummer. Dat is wel te laat voor de verjaardag van alle kinderen: 15 juni a.s. Maar daar doen we samen wat aan, toch? Een kaart is snel geschreven. Maak ze maar blij met veel post. BETTY SMIT ADMINISTRATIE VOOR GIFTEN Caixa Postal 79 Stichting Zending Amazones St. Zending Amazones Manaus A.M. 69-010-110 Postbus 602-8000 AP Zwolle Postgiro 2711351 Brasil Telefoon 038 465 80 28 Zwolle zendingamazones@filternet.nl Klara melkproject: giro 80 77 14 t.n.v. Stichting Zending Amazones te Borne. Lid Evangelische Zendings Alliantie (EZA) mei 2005 8 Kontakt met Manaus