Een duurzame visie, een praktische aanpak. Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen - MVO Jaarverslag Benelux 07/08

Een duurzame visie, een praktische aanpak Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen - MVO Jaarverslag Benelux 07/08

Visie Door mensen dagelijks de zekerheid te bieden van goede hygiëne, dienen we direct hun gezondheid. We zien het dan ook als onze taak om er alles aan te doen die hygiëne te garanderen. En daarbij houden we zorgvuldig rekening met de gezondheid van toekomstige generaties. 07 08 Voorwoord Inhoudsopgave P. 5 Dit klinkt als een ambitieuze visie. Maar het is veel meer dan dat. We hebben onze ideeën en idealen zichtbaar, voelbaar en merkbaar vertaald naar de praktijk. In ons dagelijkse beleid staat niet alleen centraal dat we respectvol omgaan met mens, milieu en maatschappij. Maar ook dat we daar waar mogelijk een concrete bijdrage leveren aan een verbetering daarvan. Dit rapport doet verslag van onze bedrijfsactiviteiten op deze terreinen. Het geeft aan wat we bereikt hebben. En wat we ons voor het komende jaar ten doel hebben gesteld. 1 CWS en boco: de feiten en cijfers P. 7 2 Hygiëne: centraal in de dienstverlening van CWS en boco P. 11 3 Onze producten en diensten: duurzaam in alle opzichten P. 17 4 De mens centraal P. 31 Onze kracht schuilt in het feit dat we plannen op het gebied van duurzaamheid ook concreet vertalen in de praktijk van alledag. Op alle details wordt gelet. Ons motto? Een duurzame visie, een praktische aanpak. 5 Maatschappelijke betrokkenheid P. 35 6 Concrete plannen voor 2008 P. 39 Nawoord P. 43 5

Voorwoord Welkom bij het verslag Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen bij CWS en boco Benelux voor 2007/2008. Een jaar is voorbij sinds ons allereerste rapport Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen verscheen. Daarin stond de afspraak dat wij elkaar een jaar later weer zouden ontmoeten in een nieuw rapport, waarin onze activiteiten van het afgelopen jaar toegelicht worden. We lopen graag voorop als het gaat om vernieuwingen die de hygiënestandaard kunnen verbeteren. Benieuwd? Verder in dit rapport leest u hier meer over. In het gehele traject dat onze producten en diensten doorlopen, staat duurzaamheid centraal, van duurzaam inkopen, duurzaam in gebruik en reinigen tot duurzaam in service en in afval en recycling. Zoals u merkt is de titel van het verslag ongewijzigd gebleven: Een duurzame visie, een praktische aanpak, want we zijn er een jaar later nog meer van overtuigd dat deze titel op een correcte manier verwoordt hoe we binnen CWS en boco Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen beleven. Geen hoogdravende woorden en lange uiteenzettingen, maar een duidelijke visie op hygiëne ondersteund door praktische realisaties. Een goede zorg voor natuur, milieu en welzijn van mensen staan hoog op de lokale en de mondiale agenda. Terecht! We zijn ambitieus in onze doelen: continue verbetering van hygiëne voor al onze klanten en betere milieuprestaties. Dit kunnen we alleen bereiken door de dagelijkse inzet van goed gemotiveerde en opgeleide medewerkers. Daarnaast vertaalt de maatschappelijke betrokkenheid van onze medewerkers zich in diverse concrete projecten. Hoe we het afgelopen jaar onze visie hebben omgezet in een praktische aanpak leest u in dit verslag. Arjan Gündlach Projectleider MVO Benelux Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen heeft meer impact met persoonlijke betrokkenheid van directie en medewerkers. Bij CWS en boco leggen wij de nadruk van MVO op datgene wat ook de kern van onze business is: hygiëne. Goede sanitaire hygiëne is een primaire bouwsteen van een goede gezondheid. Het ontbreken van goede sanitaire hygiëne is bij ons een bron van besmetting en vooral ook ergernis denk maar aan kraan en bril in de toiletruimte echter voor 2,6 miljard mensen is het een kwestie van overleven. Ook bij bedrijfskleding is hygiëne de standaard waar wij ons op richten. Zo biedt de cleanroom wasserij de mogelijkheid om kleding te reinigen volgens de strengste principes die o.a. in de voedingssector gelden. Jan Klooster, Algemeen directeur Christine Berwaerts, Financieel directeur 6 MVO Jaarverslag Benelux 07/08 MVO Jaarverslag Benelux 07/08 7

#1 CWS en boco: de feiten en cijfers CWS en boco zijn merken van HTS*. HTS Benelux maakt deel uit van HTS International GmbH, gevestigd in Duisburg, Duitsland. HTS is in 17 Europese landen een toonaangevende partij op het gebied van sanitaire hygiëne (CWS) en bedrijfskleding (boco). De totale omzet van HTS International is 780 miljoen euro. HTS Benelux heeft een omzet van 75 miljoen euro. De cijfers HTS Benelux is een serviceorganisatie, gericht op het verhuren en leveren van diensten en producten op het gebied van sanitaire hygiëne en bedrijfskleding. Het bedrijf telt 591 medewerkers, verdeeld over kantoren in s-hertogenbosch (Nederland), Berchem (België) en Sandweiler (Luxemburg) en 21 regionale servicedepots in de Benelux. We verlenen onze diensten aan 25.000 bedrijven en instellingen. Iedere dag wordt er miljoenen malen gebruik gemaakt van de door CWS geleverde of verhuurde sanitaire producten en dragen tienduizenden werknemers kleding van boco. Productaanbod boco Het boco-assortiment bestaat uit bedrijfskleding en veiligheidskleding voor zeer uiteenlopende sectoren, zoals horeca en recreatie, zakelijke dienstverlening en (farmaceutische- en voedings)industrie. Denk hierbij aan representatieve kostuums voor medewerkers die regelmatig in contact staan met klanten, kleding voor keukenpersoneel en bedienend horecapersoneel, maar ook kleding voor magazijnmedewerkers, monteurs en lassers. Productaanbod CWS Het CWS-aanbod omvat 45 producten en is ingedeeld in Innovaties twee groepen: CWS en boco hebben allebei diverse productinnovaties op 1. Washroom Care: katoenen handdoekrollen, toiletpapier- hun naam staan, zoals non touch producten en represen- automaten, luchtverfrissers, zeepautomaten, dames- tatieve bedrijfskleding met nanotechnologie. Ons doel: Johan DeWilde Servicemedewerker, depot Wijnegem, België Door onze regionale servicedepots zijn we dicht bij onze klanten en kunnen we snelle service verlenen. hygiëneboxen, zelfreinigende toiletbrillen, sensorkranen en sensorurinoirspoelers. 2. Floor Care: schoonloopmatten voor veilige en representatieve (werk)vloeren. deze voortrekkersrol handhaven met nieuwe producten die de hygiëne verhogen en het milieu sparen. * In dit jaarverslag worden de merknamen CWS en boco gecombineerd tot CWS-boco. 8 MVO Jaarverslag Benelux 07/08 MVO Jaarverslag Benelux 07/08 9

#1 CWS en boco: de feiten en cijfers Locaties Benelux In de Benelux zijn er 3 kantoorlocaties: voor Nederland in s-hertogenbosch, voor België in Berchem bij Antwerpen en voor Luxemburg in Sandweiler. De wasserij voor de handdoekrollen en de schoonloopmatten is gevestigd in s-hertogenbosch. De bedrijfskleding wasserij is gevestigd in Puurs, nabij Brussel. Op kantoor werken 156 mensen, in de wasserijen 138, in sales 115 en in service 182. Servicedepots in: Nederland Achterveld Alkmaar Amsterdam Breda Drachten Eindhoven s-hertogenbosch Kampen Lochem Maarssen Nieuw Vennep Rotterdam Sittard Wateringen Drachten Alkmaar Kampen Amsterdam Nieuw Vennep Lochem Maarssen Achterveld Wateringen Rotterdam s Hertogenbosch Breda Eindhoven Wijnegem België Diegem Houthalen Oostkamp Puurs Houthalen Sittard Diegem Mornimont Oostkamp Puurs Seraing Mornimont Seraing Wijnegem Luxemburg Sandweiler Sandweiler 10 MVO Jaarverslag Benelux 07/08

#2 Hygiëne: centraal in de dienstverlening van CWS en boco Een niveau van hygiëne dat continu voldoet aan de allerhoogste eisen: dat is waar we bij CWS-boco aan werken. Immers, als het om hygiëne - en dus de gezondheid van mensen - gaat, kun je met minder geen genoegen nemen. CWS-boco richt zich al meer dan 30 jaar voor 100% op hygiëne. We weten daardoor als geen ander hoe belangrijk het is om in alle opzichten de lat hoog te leggen. Dicht bij de klant Als zich iets voordoet, kunnen we snel reageren. Want dankzij onze regionale depots is CWS-boco altijd dicht bij de klant gevestigd. Onze servicedienst biedt een vlotte en adequate oplossing, zo nodig binnen 24 uur. Anders gezegd, het hygiëneconcept van CWS-boco is dag en nacht, zeven dagen per week beschikbaar. Alles perfect in orde Zo zorgen we er om te beginnen voor dat de sanitaire ruimtes perfect in orde zijn. We leveren en plaatsen de gewenste apparatuur en zorgen voor alle nodige supplies. Daarnaast geven we advies over de juiste en meest comfortabele bedrijfskleding. We bieden kleding die voldoet aan de wettelijke bepalingen en zorgen voor een goede maatopname, een zorgvuldige registratie en een tijdige levering. En ook daarna staan we voor onze klanten klaar: we reinigen de kleding goed en regelmatig en regelen - indien nodig - een vakkundig herstel. Persoonlijke dienstverlening Strikte hygiëneregels CWS-boco werkt met eigen servicemedewerkers die exclu- Hygiëne staat voorop bij alle keuzes die we maken. Zo is sief aan een klant zijn toegewezen. het na het wassen van de handen erg belangrijk om ze goed De betrokkenheid met de klanten is daardoor groot. te drogen. Bacteriën groeien immers het snelst in een Joost van Roovert Projectmanager wasserij Puurs, België en coördinator Logistiek en Transport, Benelux Onze klanten vragen om de beste hygiënestandaarden en dat bieden wij ze. Iedere klant kan desgewenst dagelijks, wekelijks, iedere 2 of 4 weken rekenen op een bezoek van onze servicemedewerker. Het doel: zorgen voor schone handdoekrollen, toiletpapier, zeep, een check-up van de apparaten en schone en herstelde bedrijfskleding. Zo blijft de hygiëne continu op een hoog niveau. warme, vochtige omgeving. Thuis gebruiken de meeste mensen daarvoor al vele jaren katoenen handdoeken. En ook wij geven daar sterk de voorkeur aan. Katoen is namelijk comfortabel voor de huid en heeft een nadrogende werking. Daarnaast is ook onze bedrijfskleding aan strikte hygiëneregels gebonden. Immers, kleding moet schoon en representatief zijn! In een aantal gevallen moet de kleding zelfs voldoen aan de allerstrengste hygiëne-eisen. Denk daarbij bijvoorbeeld aan de voedingsindustrie. 12 MVO Jaarverslag Benelux 07/08 MVO Jaarverslag Benelux 07/08 13

#2 Hygiëne: centraal in de dienstverlening van CWS en boco Vernieuwingen in hygiëne Bij de integratie van RABC in het CERTEX systeem zijn er aan- Om de hygiëne te waarborgen, gelden binnen Als het om vernieuwingen gaat, loopt CWS-boco voorop. vullende richtlijnen opgenomen over het drogen, finishen, CWS-boco de volgende richtlijnen: Zo introduceerden we de afgelopen jaren de volgende vouwen, verpakken en transport. Het gaat hier om richt- - Hygiënebescherming en hoge kwaliteitsnormen innovatieve producten: lijnen die in de meeste gevallen door CERTEX-bedrijven zijn bij ons standaard. Dit is intern ook ons be- - Non touch technologie: garandeert een optimale hygiëne worden gehanteerd en waarvan RABC aangeeft dat deze langrijkste doel. We beschouwen het als een doordat de gebruiker de automaten en kranen niet aan- van belang zijn voor de beheersing van de hygiëne. verantwoordelijkheid ten opzichte van onze raakt. Een belangrijke doorbraak, want het oppervlak Het RABC-team maakt gebruik van een beproefde werk- klanten en medewerkers. van een kraan is vaak meer vervuild dan dat van een wijze voor het classificeren van risico s. Deze methodiek - Hygiëne is preventie: we weten dat het gevaar toiletbril. biedt een duidelijke onderbouwing voor de vraag waarom van besmetting altijd dreigt, daarom treffen we - Zelfreinigende toiletbril voor optimale hygiëne in open- een bepaald risico in de klasse laag, gemiddeld, hoog of preventief tegenmaatregelen. Zo controleren bare toiletten: de toiletbril is bij ieder toiletbezoek 100% RABC: dé internationale hygiënestandaard erg hoog wordt ingeschaald. Op die manier houden we externe instanties onze wasprocessen regelmatig schoon en dus bacteriënvrij. Binnen CWS-boco gaan we al jaren zeer zorgvuldig om met optimaal rekening met het risico op besmetting, de kans op hun desinfecterende werking. - Onze unieke sensorkranen: als ze 24 uur niet gebruikt de classificatie van risico s en de validatie van processen om herbesmetting te voorkomen en de kans op het ont- - Hygiënebescherming moet effectief zijn: we testen zijn, worden ze automatisch gespoeld om legionella te binnen onze wasserij. Sinds 2007 is de rollenwasserij in dekken van een mogelijk risico. alle processen regelmatig op een aantal stan- voorkomen. Nederland RABC gecertificeerd. De bedrijfskledingwasserij daardpunten. Dit om er zeker van te zijn dat we in België wordt in 2008 RABC gecertificeerd. We voldoen Inmiddels is in Nederland RABC volledig in ons alle hygiënische maatregelen ook daadwerkelijk In 2007 voegden we daar de volgende innovaties aan toe: daardoor aan de Europese norm EN 14065 RABC (Risk managementsysteem geïntegreerd. uitvoeren. Als we afwijkingen constateren, corri- - Met nanotechnologie bewerkte bedrijfskleding: deze wordt Analyses and Biocontamination Control). Dit houdt in dat geren we die meteen. daardoor onder meer water- en vlekafstotend. we het managementsysteem hanteren dat nodig is om de - Iedereen moet zich bewust zijn van het belang - Waterloos urinoir: door toepassing van speciale reinigings- microbiologische kwaliteit van gewassen textiel te verze- van hygiëne: alle CWS-boco medewerkers spray, blijft dit urinoir hygiënisch schoner dan een keren. Dit systeem wordt gebruikt in sectoren waar het maken deel uit van het hygiënemanagementsy- conventioneel urinoir. Bovendien bespaart dit urinoir nodig is om biocontaminatie te controleren. Deze norm steem. Ze krijgen regelmatig informatie en 4-6 liter water per spoelbeurt wordt in 2008 officieel opgenomen in het CERTEX kwali- trainingen, en worden op de werkplek aan- - Bloe : een toiletsysteem dat zorgt voor directe luchtaf- teitssysteem dat CWS overigens al vanaf 1988 bezit. gespoord om hygiënebewust te handelen. zuiging in de toiletpot, ontkalking en geurverspreiding in de ruimte. Classificatie van risico s Om te kunnen voldoen aan de norm EN 14065 is het aller- gebouwd. De wasmachines zijn doorladers, wat inhoudt Alles in eigen beheer eerst van belang om de risico s te classificeren. Daarbij dat ze aan de ene kant worden geladen en aan de andere Eigen servicemedewerkers, servicewagens in eigen be- gaat het om de volgende zaken: kant leeggehaald. De productielijnen zijn opgezet volgens heer, regionale depots, opvallend ruime service-uren: het - het opstellen van een lijst met microbiologische gevaren Voor onze bedrijfswasserij in Puurs hebben we in 2007 het concept van de kleine lijn. Dit betekent dat de mag duidelijk zijn dat CWS-boco investeringen in service en beheersmaatregelen twee nieuwe productielijnen aangelegd, voor klanten medewerker de verantwoording draagt over het hele zeer serieus neemt. Volgens ons gaat er niets boven de - het identificeren van risico s per proces met speciale eisen ten aanzien van hygiëne, zoals de wasproces, van ontvangst tot en met verpakken. Met als persoonlijke hygiëne - en dus de gezondheid - van men- - het vaststellen en classificeren van risiconiveaus (bijvoor- voedingsmiddelen- en de farmaceutische industrie. Hierbij resultaat een hogere kwaliteit, maar ook een hogere sen. En alleen door de allerbeste service te verlenen, beeld laag, middel, hoog, zeer hoog risico) zien we streng toe op de contaminatiebeperking. Zo is er arbeidsmotivatie. Tijdens het wasproces worden alle kunnen we daar een steentje aan bijdragen. - het vaststellen van beheersmaatregelen. een strikte scheiding tussen schone en vuile kleding zodat micro-organismen gedood. er geen besmetting kan ontstaan. Door middel van een Voor de wasserijen hebben we dit per proces uitgewerkt wand worden de vuilgoed- en de schoongoedafdeling van Deze verbetering in ons proces heeft geleid tot ISO 9001 in een overzicht van mogelijke risico s. Inclusief de daar- elkaar gescheiden. In de wand zijn de wasmachines in- certificering in december 2007. bij behorende beheersmaatregelen. 14 MVO Jaarverslag Benelux 07/08 MVO Jaarverslag Benelux 07/08 15

#2 Hygiëne: centraal in de dienstverlening van CWS en boco Bedrijfskleding Cleanroom CWS-boco beschikt over een speciale wasserij voor het reinigen van kleding voor cleanroom toepassingen. Een cleanroom is een omgeving, waarbij een zo laag mogelijke hoeveelheid vervuiling, zoals stof en micro-organismen, aanwezig mag zijn. Even ter vergelijking: in een typische stedelijke omgeving bevat de lucht 35 miljoen deeltjes per kubieke meter met 0,5 µm of groter in diameter. In onze cleanroom zijn er minder dan 3.500 deeltjes van die diameter aanwezig, dit is dus zo n 10.000 maal schoner. In de cleanroom werken we uiteraard in lijn met de strengste hygiëne-eisen. Zo werkt de cleanroom wasserij - De lucht die de cleanroom wasserij in gaat wordt met speciale filters gezuiverd van stofdeeltjes. De lucht in de cleanroom wordt doorlopend ververst. - De cleanroom wasserij staat in overdruk, de luchtdruk is hoger dan die van de omgeving. Hierdoor kunnen er geen deeltjes van buiten de cleanroom binnen komen. - Medewerkers dragen beschermende kleding zoals hoofdkappen, overlaarzen, een overall, mondmaskers en handschoenen. Zo wordt het product beschermd tegen de mens (die genereert ongeveer 3 miljoen deeltjes per minuut). - In de cleanroom wasserij wordt kleding gewassen van de farmaceutische industrie, de micro-electronica en de voedingsmiddelenbranche. - De cleanroomwasserij wordt twee keer per jaar gevalideerd door een daartoe bevoegde instantie. 16 MVO Jaarverslag Benelux 07/08

#3 Onze producten en diensten: duurzaam in alle opzichten Over duurzaamheid kunnen we helder zijn: onze producten en diensten zijn in alle opzichten zo duurzaam mogelijk. Van inkoop tot en met recycling. De kern van de bedrijfsactiviteiten van CWS-boco bestaat uit de verhuur van producten met de daarbij horende dienstverlening. Dit houdt in dat CWS-boco zorg draagt voor alle stappen in de levenscyclus van onze producten. Van inkoop en gebruik tot aan afval en recycling (zie duurzaamheidcirkel). Dit sluit goed aan op onze visie op duurzaamheid. Stap 1: duurzaam inkopen Milieubewust en duurzaam inkopen bij CWS Benelux Handdoekrollen De katoenen handdoekrollen koopt CWS in bij het moederbedrijf HTS International. Hierbij is de garantie gegeven dat het katoen zonder kinderarbeid geoogst en geproduceerd is. Ondanks de milieubelasting die de productie van katoen veroorzaakt, is de hele keten van productie tot afval minder milieubelastend dan bij papier (zie grafiek). duurzaam inkopen afval en recycling duurzaam in duurzaam in gebruik Joost Wanders Medewerker Kwaliteit, ARBO en Milieu, Benelux Gescheiden afvalinzameling en hergebruik zijn hier geen loze kreten, maar realiteit. duurzaam in service duurzaam reinigen De duurzaamheidcirkel van CWS-boco Dit dienstverleningsproces is sinds 2006 officieel ISO 14001 gecertificeerd door TÜV Nederland. CWS beschikt als enige rollenwasserij over dit milieuzorgcertificaat. Automaten De productie van onze automaten vindt plaats in Zwitserland. De automaten zijn gemaakt van duurzaam, recyclebaar ABS (Acrylonitril Butadieen Styreen) kunststof en bovendien cadmiumvrij. Na de levensduur van de automaat draagt CWS zorg voor de recycling. 18 MVO Jaarverslag Benelux 07/08 MVO Jaarverslag Benelux 07/08 19

#3 Onze producten en diensten: duurzaam in alle opzichten Toiletpapier In de productie van het toiletpapier van CWS wordt uitsluitend gewerkt met recycled, biologisch afbreekbaar papier. En in dit recycleproces wordt het papier niet met chloor gebleekt. Om nieuw papier te maken, wordt uitsluitend met witte soorten oud papier gewerkt. Voordeel hiervan is dat het product al direct een lichte kleur heeft. Daardoor kan de celstof met zuurstof gebleekt worden en is het gebruik van opwitters niet nodig. Dit spaart het milieu! Zeep Alle CWS zepen, geuren en overige vloeistoffen zijn gecertificeerd door RCC. RCC is een wereldwijd opererende researchorganisatie. Al onze vloeistoffen zijn op verschillende manieren geregistreerd: bijvoorbeeld op biologische afbreekbaarheid, op basis van de richtlijnen cosmeticabesluit of aan de hand van een index (EINECS/ELINCS). Verder is officieel vastgelegd dat de vloeistoffen geen gevaarlijke stoffen bevatten. De zepen van CWS zijn 100% dierproefvrij ontwikkeld en getest. Bovendien zijn ze volledig biologisch afbreekbaar. Milieubewust en duurzaam inkopen bij boco Benelux boco werkt samen met Eurodress, onderdeel van het moederbedrijf. Eurodress is zo goed als de enige leverancier waar we kleding inkopen en dat is niet voor niets zo: het bedrijf garandeert dat in de productieketen van de bedrijfskleding geen sprake is van kinderarbeid. Duurzaam inkopen op basis van harde criteria Naast prijs en leverbetrouwbaarheid hanteren we nog meer beoordelingscriteria bij de uiteindelijke keuze van leveranciers. Door in lijn met ISO 9001 en 14001 de systematiek te volgen van het managementsysteem, beoordelen we onze leveranciers zorgvuldig op alle voor ons belangrijke selectiecriteria. Naast prijs en leverbetrouwbaarheid hanteren we milieu- en kwaliteitsbeleid en maatschappelijke aspecten als beoordelingscriteria. Ieder jaar worden onze leveranciers op genoemde criteria beoordeeld. We bespreken deze beoordeling ook met ze: op die manier streven we naar een ideale samenwerking en een win-win situatie in de hele supply chain. Stap 2: duurzaam in gebruik Katoenen handdoekrollen Een belangrijk voordeel van katoenen handdoekrollen is, dat ze aanzienlijk minder afval opleveren. En ook is de katoenen handdoekrol veel minder milieubelastend dan het papieren handdoekje. Een rol van 35 meter is zelfs vergelijkbaar met 18.200 meter papieren wegwerphanddoekjes (bron: Gesamthochschule, Kassel). Normaal gaat een katoenen handdoekrol ongeveer 140 wasbeurten mee, maar door ons revolutionaire wasproces is de levensduur maar liefst 200 wasbeurten. Zeepschuim(automaten) De zeepschuimautomaten leveren een besparing op van 53% op het zeepverbruik. Door het volume van het schuim hebben mensen minder zeep nodig voor hetzelfde resultaat. En het waterverbruik is 32% lager omdat schuim makkelijker wegspoelt dan crème. Toiletpapier(automaten) Een afgesloten toiletpapierhouder met afremmechanisme zorgt er, in combinatie met strak gewikkelde toiletpapierrollen, voor dat er ongeveer 20% minder toiletpapier wordt verbruikt. Non touch kranen Onze non touch kranen staan garant voor een waterbesparing van gemiddeld 80%. Door de grote media-aandacht voor verschillende legionellagevallen, is legionella vooral in Nederland een hot item. Onze sensorkranen maken de risico s minimaal: als ze 24 uur niet zijn gebruikt, volgt er automatisch een spoeling. Bovendien besparen veel van onze klanten inmiddels duizenden liters water per jaar door het gebruik van sensorkranen. Daarnaast Bloe wordt ook met sensorurinoirspoelers een flinke waterbesparing gerealiseerd. verband gestart met The Clean Air Factory. Dit bedrijf In september 2007 is CWS een exclusief samenwerkings- heeft een toiletsysteem ontwikkeld dat vieze luchtjes In 2007 zijn er meerdere productintroducties geweest, direct afzuigt in de toiletpot. Daarnaast verspreidt Bloe waarbij hygiëne en duurzaamheid leidend waren. Het betreft de volgende producten: waterloos urinoir, Bloe, in- etherische oliën. Bij elke spoeling komt er een biologisch een frisse geur op basis van milieuvriendelijke natuurlijke dustriële zeep, Destol Deo Stick voor dameshygiëneboxen afbreekbare gel vrij die ervoor zorgt dat er minder en bedrijfskleding met nanotechnologie. aanhechting plaatsvindt in de pot en de achterliggende afvoer. De afvoer wordt hierdoor gladder. Er is dus minder Waterloos urinoir water nodig bij het doorspoelen van de toiletten. En dat Milieu (waterbesparing), hygiëne en innovatiekracht komen samen in een waterloos urinoir. CWS is in 2007 een Bloe is onderscheiden met de Facility Innovatieprijs. betekent een besparing van 1 liter water per spoeling. pilot begonnen waarin we samenwerken met de producent van het meermaals bekroonde waterloos urinoir van Industriële zeep zonder oplosmiddelen Urimat. Maart 2007 werd de Urimat onderscheiden met In september 2007 heeft CWS een unieke, industriële de Waterwise Marque award. Waterwise is een onafhankelijke organisatie die de waterdoelstellingen van de VN en korrelvrij, volledig biologisch afbreekbaar en terugvet- handzeep (RST-5) geïntroduceerd: deze is oplosmiddelnastreeft. Van de Urimat zijn wereldwijd al meer dan tend, hij verzorgt dus de huid. De zeep is daardoor goed 40.000 stuks geplaatst. Nu wordt het exclusief door CWS voor schone handen op een maatschappelijk verantwoorde in een serviceconcept op de markt gebracht. Door geen manier. Bovendien is het niet meer nodig om na het water meer te gebruiken, bespaart een urinoir gemiddeld handenwassen nog een losse handlotion te gebruiken. 4 tot 6 liter water per spoelbeurt. Daarnaast is het waterloos urinoir in combinatie met de 100% biologisch afbreek- en komen er ook geen kunststofkorrels meer in het En omdat de zeep korrelvrij is, beschadigt de huid niet bare reinigings- en onderhoudsspray ook véél hygiënischer milieu terecht. dan conventionele urinoirs. Belangrijk is Destol Deo Stick voor dameshygiëneboxen Brugwachter 13 3034 KD Rotterdam Tel. 010-411 46 14 bovendien dat er geen Fax 010-414 10 04 De Deo Stick wordt geplaatst in dameshygiëneboxen en info@biocompact.nl www.biocompact.nl Brugwachter 13 BioCompact persbericht, 22 maart 2007 3034 KD Rotterdam urinesteen meer ontstaat. Daardoor ho- Benelux grotendeels verspreidt een Tel. 010-411 aangename 46 14 VN WERELDWATERDAG geur. We zijn in 2007 in de Fax 010-414 10 04 AWARD WINNING WATER SAVER info@biocompact.nl www.biocompact.nl Urimat het beste watervrije urinoir in Engeland! overgegaan van vloeistoffen naar BioCompact persbericht, 22 maart 2007 Universiteit van Oxford - Op 21 maart jl. is door de Britse minister van Milieu de WATERWISE MARQUE award uitgereikt aan de firma Urimat AG. Het beste watervrije ren schadelijke ontstoppingschemicaliën urinoir van Engeland, zo beoordeelt Waterwise* de efficiënte en milieuvriendelijke VN werking WERELDWATERDAG van het gebruik van deze sticks. Belangrijk verschil is dat de het Urimat urinoir. Met de Waterwise Marque worden producten onderscheiden die het waterverbruik reduceren ofwel het bewustzijn in de omgang met water bevorderen. De Waterwise Marque wordt jaarlijks ter gelegenheid van de VN AWARD wereldwaterdag uitgereikt. WINNING WATER verwerking SAVER van het afval makkelijker is, omdat we alleen Deze onderscheiding draagt er toe bij de consument te overtuigen van de economische en milieuvriendelijke meerwaarde van dit product. Urimat het beste watervrije urinoir in Engeland! De minister van Milieu benadrukt nogmaals de noodzaak van het gebruik van milieusparende tot het verleden. Dit producten die tevens het zinloze gebruik nog met droog afval te maken hebben. De stick is dus Universiteit van kostbaar drinkwater van Oxford reduceren. - Op 21 maart jl. is door de Britse minister van Milieu de Jacob Tompkins, directeur van Waterwise raadt sterk aan om bij de aanschaf van nieuwe producten te letten op het Waterwise keurmerk. WATERWISE MARQUE award uitgereikt aan de firma Urimat AG. Het beste watervrije product levert dus in urinoir van Engeland, zo beoordeelt Waterwise* de efficiënte De firma Urimat AG weet zich dankzij deze onderscheiding bevestigd in hun streven naar het beter en milieuvriendelijke voor het werking milieu! van Daarnaast heeft het product nog ontwikkelen van waterbesparende sanitairtechniek. het Urimat urinoir. Met de Waterwise Marque worden producten onderscheiden die het Op dit moment wordt er dankzij het Urimat systeem jaarlijks meer dan 4 miljard liter kostbaar waterverbruik reduceren ofwel het bewustzijn in de omgang met water bevorderen. drinkwater bespaard, anders gezegd: 125 liter drinkwater per seconde! alle opzichten vele Het Urimat systeem is een Zwitsers kwaliteitsproduct. andere voordelen: de geur is aangenamer dan bij de *Waterwise is een onafhankelijke De organisatie Waterwise die de doelstellingen Marque van de VN wordt - Water nastreeft. jaarlijks ter gelegenheid van de VN wereldwaterdag uitgereikt. Deze organisatie heeft zich ten doel gesteld het bewustzijn ten aanzien van klimaatbescherming en de zinvolle omgang Deze onderscheiding draagt er toe bij de consument te overtuigen van de economische en met water te vergroten en op lange termijn zeker te stellen. Tevens zal zij de producten die voldoen aan deze voordelen op voor doelstellingen milieuvriendelijke onderscheiden met een kwaliteitsmerk meerwaarde van dit product. voorheen gebruikte vloeistof. Er kan geen vloeistof meer www.waterwise.org.uk De minister van Milieu benadrukt nogmaals de noodzaak van het gebruik van milieusparende het milieu. producten die tevens het zinloze gebruik van kostbaar drinkwater uitlopen reduceren. bij schoonmaak of verwisseling. Het product is Jacob Tompkins, directeur van Waterwise raadt sterk aan om bij de aanschaf van nieuwe producten te letten op het Waterwise keurmerk. aanzienlijk lichter, dus dat is ARBO-technisch beter voor De firma Urimat AG weet zich dankzij deze onderscheiding bevestigd in hun streven naar het ontwikkelen van waterbesparende sanitairtechniek. onze servicemedewerker. Op dit moment wordt er dankzij het Urimat systeem jaarlijks meer dan 4 miljard liter kostbaar drinkwater bespaard, anders gezegd: 125 liter drinkwater per seconde! Het Urimat systeem is een Zwitsers kwaliteitsproduct. *Waterwise is een onafhankelijke organisatie die de doelstellingen van de VN - Water nastreeft. Deze organisatie heeft zich ten doel gesteld het bewustzijn ten aanzien van klimaatbescherming en de zinvolle omgang met water te vergroten en op lange termijn zeker te stellen. Tevens zal zij de producten die voldoen aan deze doelstellingen onderscheiden met een kwaliteitsmerk www.waterwise.org.uk 20 MVO Jaarverslag Benelux 07/08 MVO Jaarverslag Benelux 07/08 21

#3 Onze producten en diensten: duurzaam in alle opzichten Bedrijfskleding van met nanotechnologie bewerkte stof Bij CWS in s-hertogenbosch Duidelijke afspraken over energie en water In de jaarlijkse door SenterNovem uitgevoerde MJA2- Sinds 2007 wordt de stof van onze corporate fashion Milieuvriendelijk revolutionair wasproces De Federatie Textielbeheer Nederland (FTN) heeft een monitoring voor natwasserijen, scoort CWS zeer goed kleding met nanotechnologie bewerkt. Daardoor heeft de Bij het wassen letten we uiteraard ook op het milieu. meerjarenafspraak (MJA1 en MJA2) gemaakt met het binnen de branche. Onze kracht: het uitgekristalliseerde kleding unieke eigenschappen: de bewerkte stof is water- In industriële textielwasserijen wordt normaal gesproken Ministerie van Economische Zaken en het Interprovinciaal wasproces waarbij tijd, temperatuur, beweging en toe- en vlekafstotend. Vloeistoffen trekken niet in de stof op 85-90 C gewassen. CWS heeft in 2002 een nieuw Overleg (IPO) op het gebied van energie en water. CWS gevoegde wasmiddelen perfect op elkaar zijn afgestemd. maar rollen er als het ware van af. De stof voelt verder wassysteem ingevoerd dat het mogelijk maakt textiel op heeft vanaf het begin aan zowel MJA1 als MJA2 deelgeno- aangenaam en natuurlijk aan, draagt comfortabel en heeft 45 C te wassen en toch het zelfde resultaat te bereiken als men. Hiermee geven we aan dat we de komende jaren De grafieken op de volgende pagina s zijn afkomstig uit het een uitstekende vormvastheid. En doordat de kleding langer voorheen. De kwaliteit van reinigen is optimaal gebleven, blijven werken aan een verdere verbetering van de ener- SenterNovem rapport MJA2-Monitoring Bedrijfsrapport vlekvrij blijft, hoeft deze minder vaak gereinigd te worden. een doorbraak in de wasserijwereld! Hiermee zijn we de gie-efficiency, het gebruik van duurzame energie en het 2006. Op basis van de parameters elektriciteit, aardgas eerste en tot nu toe enige wasserij in Nederland die ontwikkelen van energiezuinige producten. In 1995 was en water kunt u zien dat het wasproces van CWS zeer volledig is overgegaan op wassen bij lage temperatuur. CWS de eerste wasserij die de Branche-milieuprijs in efficiënt is vergeleken met andere bedrijven in de branche. Dit heeft overigens ook positieve gevolgen voor het water- ontvangst mocht nemen. verbruik: bij normaal wassen op 85 C is er voor elke kilo wasgoed 4,2 liter water nodig. Met het nieuwe proces is het waterverbruik 3,6 liter per kilo wasgoed. Een bijkomend voordeel is dat hierdoor ook het energieverbruik van onze wasserij in s-hertogenbosch is afgenomen. Bovendien is de slijtage van het katoen sterk gereduceerd, zodat we minder nieuwe handdoekrollen hoeven in te kopen en in te zetten. CWS blijft het wasproces continu verbeteren, zodat er met minder milieubelasting hetzelfde resultaat bereikt wordt. 6 miljoen handdoekrollen CWS heeft één van de modernste wasserijen in Europa. In volume gemeten, is het één van de grootste wasserijen Stap 3: duurzaam reinigen van Nederland. Op het gebied van handdoekrollen is CWS zelfs de grootste: we wassen bijna 6 miljoen handdoek- In onze eigen wasserijen reinigen we alle handdoekrollen, rollen per jaar. Achter elkaar is dat 210 miljoen meter schoonloopmatten en bedrijfskleding grondig. Hierbij be- handdoekrol, wat gelijk is aan ongeveer 5,5 maal de kijken en inspecteren we ieder exemplaar. Als het kan, omtrek van de aarde. Naast handdoekrollen wast CWS herstellen we eventuele beschadigingen of onregelmatig- zo n 300.000 schoonloopmatten per jaar. heden. Maar als herstel niet mogelijk blijkt, vervangen we het product door een nieuwe handdoek, mat of kledingstuk. We staan immers garant voor een hoge kwaliteit van onze producten en service. De afgekeurde handdoekrollen en kleding worden (indien mogelijk) voor hergebruik aan derden aangeboden. 22 MVO Jaarverslag Benelux 07/08 MVO Jaarverslag Benelux 07/08 23

#3 Onze producten en diensten: duurzaam in alle opzichten Belangrijk De wasserijen die aan in dit onderzoek hebben meegedaan worden aangeduid met een bedrijfsnummer. Als het om energie-efficiency gaat is CWS overall gemeten de best presterende rollenwasserij van Nederland. 24 MVO Jaarverslag Benelux 07/08 MVO Jaarverslag Benelux 07/08 25

#3 Onze producten en diensten: duurzaam in alle opzichten Energieverbruik Waterinname wasserij tijdens de jaarlijkse meetweek worden deze lozingseisen mogelijk te werken. Door de plaatsing van een zuinige Aardgas verbruiken we vooral in de wasserij en in veel In het productieproces gebruiken we leidingwater en getoetst aan de daadwerkelijke lozingswaarden. stoomketel hebben we ons olieverbruik al doen dalen. mindere mate voor de verwarming van kantoren. Het indexcijfer aardgas is opgebouwd uit m 3 aardgas per ton wasgoed. Elektriciteit gebruiken we zowel in de wasserij als in de kantoren. Het indexcijfer elektriciteit is opgebouwd uit kwh per ton wasgoed. geen grondwater. Het aspect van ongecontroleerde verdroging van de bodem speelt dus geen rol. De jaarcijfers voor de periode 2000-2007 zijn in de grafiek verwerkt. Het indexcijfer waterinname is opgebouwd uit m 3 water per ton wasgoed. Met het waterverbruik is onze wasserij Wm-voorschriften m.b.t. lozingseisen Voorschriften 2006 2007 Zuurgraad (ph) 6,5-11 8,46 7,77 Temperatuur Max. 40 o C 33,34 o C 35,34 o C Sulfaatgehalte 300 mg/l 51 mg/l 45 mg/l In de toekomst breiden we dit soort investeringen verder uit. Om de kwaliteit naar onze klant te waarborgen, werken we met quality sheets. Deze documenten geven per klant alle Energieverbruik 2000-2007 Jaar Index aardgas Index elektriciteit 2000 115,4 105,0 2001 118,0 117,4 2002 100,0 100,0 2003 96,9 94,2 2004 95,4 93,5 in Nederland één van de zuinigste per kg wasgoed. Bovendien hergebruiken we het water waar de handdoekrollen mee worden gewassen voor het reinigen van de schoonloopmatten. Hierdoor gebruiken we nog maar 1 liter vers water per kilogram matten. Als het om waterbesparingen in het wasproces gaat, hebben we op dit moment de Bij de wasserij van boco in Puurs boco streeft ernaar om een optimale service aan zijn klanten te leveren. Kwaliteit staat daarom centraal in alle facetten van ons productieproces. Om die reden hebben we onze activiteiten eind 2005 meer gecentraliseerd. Zo aandachtspunten weer waar onze medewerkers rekening mee moeten houden. Om optimale kwaliteit te kunnen waarborgen hanteert boco een perfect werkend traceability systeem. Via verschillende opvolgingsinstrumenten kunnen we bij vragen van de klant tot in detail nagaan wanneer een bepaald kledingstuk bij ons gewassen werd, met welk 2005 94,7 97,9 2006 95,1 95,5 2007 92,4 93,8 grens van onze technische mogelijkheden bereikt. Het is een zeer goed jaar geweest voor de wasserij. hebben we de inpak- en sorteerwerkzaamheden van ons depot in Wijnegem naar de wasserij in Puurs verplaatst. Dit heeft een in alle opzichten efficiëntere productie tot wasprogramma of welke machine, door wie het intern behandeld werd, enzovoort. Energieverbruik 2000-2007 In 2007 is het waterverbruik afgenomen ten opzichte van gevolg. Er is bijvoorbeeld geen transport meer noodzakelijk In Puurs werken we sinds 2007 met een RABC-lijn. Hierbij 140 2006. Door efficiënt te wassen hebben we de milieu- tussen Wijnegem en Puurs. wordt streng toegezien op de contaminatiebeperking. index 130 120 110 100 prestaties, gerelateerd aan het gewassen tonnage (rollen), verbeterd. Optimale benutting van de aanvoer van vuilgoed en het instellen van de wasprogramma s Na de integratie van onze activiteiten in Wijnegem in onze productieomgeving in Puurs lag de eerste focus naar het optimaliseren van de productieprocessen. Zo is er een strikte scheiding tussen schone en vuile kleding zodat er geen besmetting kan ontstaan. Door het gebruik van deze RABC-lijn, hoeft de grote lijn minder vaak 90 80 2000 2001 2002 Index aardgas 115,4 118,0 100,0 Index electriciteit 105,0 117,4 100,0 Index aardgas Milieusysteem loont 2003 2004 2005 96,9 95,4 94,7 94,2 93,5 97,9 Index elektriciteit 2006 95,1 95,5 2007 92,4 93,8 lagen hieraan ten grondslag. Waterverbruik 2000-2007 140 130 120 Nu de integratie helemaal staat, verleggen we onze focus naar het opvolgen en bijsturen van het energieverbruik. Daarom inventariseren we sinds een aantal maanden het energie- en waterverbruik, alsook het verbruik van onze andere productiemiddelen. Op die manier kunnen we in omgeschakeld te worden van kleur naar witte was, wat zorgt voor een efficiënter wasproces. De komende periode worden de mogelijkheden van deze RABC-lijn nog verder uitgezocht en zullen we de productiviteit van deze lijn en daarmee de milieubesparende effecten verhogen. Milieuvriendelijker werken is ook in Puurs een belangrijke In december 2006 heeft CWS het milieuzorgsysteem succesvol gecertificeerd conform de NEN-ISO 14001 richtlijn. Door de nauwe betrokkenheid van onze medewerkers en de continue aandacht voor het milieu, leeft index 110 100 90 80 Index waterverbruik 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 132,7 136,4 100,0 98,8 95,2 102,1 103,4 90,7 de toekomst de nodige maatregelen nemen om zo zuinig doelstelling voor de komende jaren. het begrip verantwoord ondernemen sterk binnen ons bedrijf. Dit milieubewustzijn wordt uitgedrukt in de index- Afvalwater cijfers die in bovenstaande grafiek zijn weergegeven. Bij het afvalwater maken we onderscheid tussen proces- In 2007 zijn het gas- en electraverbruik gedaald. Deze water en huishoudelijk water. Hiervoor is geen gescheiden daling valt toe te wijzen aan eenvoudige verbeteringen op riolering aanwezig. In de Wm-vergunning (wet milieu- kantoor en in de wasserij (denk aan lampen niet onnodig beheer) zijn eisen opgenomen ten aanzien van de eigen- aan laten of machines uitschakelen bij het verlaten van schappen van het afvalwater. Deze voorschriften staan de werkplek). vermeld in de tabel hiernaast. Iedere 2 maanden en 26 MVO Jaarverslag Benelux 07/08 MVO Jaarverslag Benelux 07/08 27

#3 Onze producten en diensten: duurzaam in alle opzichten Stap 4: duurzaam in service Door ons netwerk van regionale servicedepots, hebben we voor elke klant wel een vestiging in de buurt. Dit spaart uiteraard autokilometers. Maar daarnaast werken we ook met combinatieroutes: onze vaste servicemedewerker verzorgt tijdens een bezoek meerdere diensten voor CWS- en boco-producten: we regelen in één keer het afleveren van rollen en schoonloopmatten, een check up van de automaten, het verhelpen van storingen, het bijvullen van de luchtverfrissers, het wisselen van de dameshygiëneboxen en het innemen en verstrekken van bedrijfskleding. Zo houden we hygiënestandaarden continu op een hoog peil. Via een zogenaamd AutoBeheerSysteem stimuleren we medewerkers die in het bezit zijn van een bedrijfsauto, om zuiniger te rijden. Als ze beneden de norm blijven, levert dat een kwartaalbonus op. De bestel/servicewagens die in 2007 aangeschaft zijn, voldoen aan de hoogste milieunormen, inclusief roetfilters. Stap 5: duurzaam in afval en recycling Oog voor het milieu Op het gebied van milieu hebben we op basis van het milieubeleidsplan en de ISO 14001 certificering voor 2007 verdere verbeteringen doorgevoerd in afvalbeheersing. Dit gebeurt bij het gehele dienstverleningsproces, van inkoop tot en met de serviceorganisatie. CWS-boco zet zich elke dag weer in om het milieu te sparen, risico s te beheersen en de milieuprestatie te verbeteren. Eén van de kerndoelen van 2006 en 2007 was het certificeren van het milieuzorgsysteem. Bij de aandacht voor het milieu nemen we de Demingcirkel in acht, we werken systematisch volgens het stramien plan-do-check-act. Door middel van interne en externe audits, orde- en netheidrondes en procescontroles blijven wij het systeem verder verbeteren en naleven. Proces afvalmanagement Het proces van afvalmanagement bij CWS-boco bestaat uit: - gescheiden afvalinzameling en verwerking van ondermeer verpakkingen van nieuwe apparatuur, lege zeepflacons en batterijen; - recyclen van producten en onderdelen. We herverwerken alle gebruikte apparaten en defecte onderdelen die retour komen uit demontage of vervanging. Om de hele stroom van afvalverwerking nog beter onder controle te krijgen, is CWS-boco in zee gegaan met één afvalverwerker voor de Benelux. We hebben alle afvalstromen binnen CWS-boco nogmaals onder de loep genomen. Daardoor zijn er verbeteringen gerealiseerd bij de scheiding van het afval en de uiteindelijke verwerking ervan. Doordat iedere afvalstroom binnen CWS-boco een aparte kleur krijgt, is voor iedere medewerker duidelijk waar welk afval weggegooid kan worden. Zo is de scheiding optimaal. We bekijken continu hoe we bepaalde afvalstromen kleiner kunnen maken of anders kunnen verwerken. PAPIER & KARTON RESTAFVAL AFVALWIJZER Revisie en recycling Eerste stap is revisering van deze apparaten (bij sociale werkplaatsen), zodat ze weer ingezet kunnen worden. Ongeveer 90% van het niet bruikbare materiaal na revisering verwerken we tot grondstof. Handdoekrollen die niet meer voldoen aan de eisen, worden verkocht aan afnemers die de handdoeken verwerken tot poetsdoeken, dweilen en mops. Wel: Karton, papier, brochures Niet: Vervuild, gecoat en/of geplastificeerd papier en karton Wel: Afval dat NIET geschikt is voor hergebruik Niet: Papier & Karton, folie, batterijen, aircontrol flacons, KCA Gescheiden afvalinzameling en verwerking In 2007 hebben we een nieuw systeem ontwikkeld en geïmplementeerd voor het inzamelen van afval. Doelen van dit verbeterde afvalinzamelingsysteem zijn: - meer duurzame afvalverwerking door verder uitsplitsen van de restafvalstroom. We zamelen papier, hout, plastic en batterijen gescheiden in - verbeterde afvalregistratie - verbeterde ARBO-technische manier van handling - kostenreductie AIRCONTROL FLACONS FOLIE BATTERIJEN KLEIN CHEMISCH AFVAL Wel: Aircontrol vulling en vilten Niet: Zeep, seatcleaner flacons Wel: Containerhoezen, stretch folie, verpakkingsfolie Niet: Plakband, piepschuim, ABS kunststof Wel: Batterijen, accu s, knoopcellen Niet: Ander klein chemisch afval Wel: Smeer-, Motorolie, Verf, TL-buizen Niet: Batterijen, accu s, knoopcellen 28 MVO Jaarverslag Benelux 07/08 MVO Jaarverslag Benelux 07/08 29

#3 Onze producten en diensten: duurzaam in alle opzichten Aandacht voor afval binnen de CWS-boco organisatie We besteden veel aandacht aan de vraag hoe we de afvalstromen zoveel mogelijk kunnen beperken. Hiervoor hebben we onderstaande (organisatorische) maatregelen genomen. - Good Housekeeping. Op alle afdelingen binnen CWS-boco lopen we periodiek een Housekeeping Checklist na. Aan de hand van deze lijst beoordelen we diverse kritische punten op het gebied van orde, netheid en veiligheid, zodat we op basis hiervan verbeteracties kunnen uitzetten. - Instructie bij het inwerken. Alle nieuwe medewerkers worden gedurende de inwerkperiode door hun mentor en/of directe collega s op de hoogte gebracht van afspraken over afvalscheiding en afvalverwerking. - ISO 14001 audits. Periodiek voeren we (interne) audits uit op de depots en het centraal magazijn. Tijdens deze audits wordt het managementsysteem getoetst en doen we eventuele verbetervoorstellen. - Verschillende afvalbakken. Er worden diverse afvalbakken gebruikt om onder andere batterijen, plastic krimpfolie, papier en karton te scheiden. - Dubbelzijdig printen. Om de hoeveelheid papier te verminderen wordt bij CWS-boco standaard dubbelzijdig afgedrukt. 30 MVO Jaarverslag Benelux 07/08

#4 De mens centraal Wat we bij CWS-boco ook doen, ontwikkelen of aanbieden: Verdeling medewerkers per afdeling de mens staat centraal. Immers, alleen door te werken met goed gemotiveerde en goed opgeleide mensen kunnen we onze doelen bereiken. En die doelen zijn ambitieus: we richten ons op verbetering van hygiëne voor al onze klanten, met steeds betere milieuprestaties. 23% 20% 31% 26% Kantoor Service Sales Wasserij Dit alles begint uiteraard met een goed en gedegen personeelsbeleid. Door deel te nemen in het Investor in People programma laten we zien hoe belangrijk we dit vinden! Verhouding fulltime/parttime medewerkers Personeelsbestand Bij CWS-boco werken 591 medewerkers, verspreid over de hele Benelux. De opbouw van ons personeelsbestand is zeer divers. Er werken bij CWS-boco mensen van alle leeftijden en nationaliteiten. Er is een evenwichtige ver- 27% 73% Fulltime Parttime deling van mannen en vrouwen. Verder staan we open voor medewerkers die parttime willen werken. Tijdens het selectie- en aannameproces maken we geen onder- Geslacht medewerkers scheid op grond van ras, godsdienst, huidskleur, eventuele handicap, leeftijd en seksuele voorkeur van de persoon. Wij werken in Nederland samen met sociale werkplaatsen 48% 52% Mannen Vrouwen Els Heulens Teamleider Customer Support boco, Belux We merken ook bij sollicitanten dat Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen belangrijk is bij de keuze voor CWS-boco. Weener Groep heeft als werkbedrijf het doel de talenten te ontwikkelen van mensen die niet direct de stap naar de reguliere arbeidsmarkt kunnen maken. Daarbij gaat het vooral om personen met een arbeidshandicap, maar ook om langdurig werklozen en mensen die ver van de arbeidsmarkt staan. Om een bijdrage te leveren aan de doelstellingen van de Weener Groep brengt CWS-boco terugkerende verpakkingswerkzaamheden (zoals het inpakken en versturen van facturen) bij dit werkbedrijf onder. Leeftijdscategorie medewerkers 2% 11% 32% 9% 46% < 25 25-39 40-49 50-59 > 60 32 MVO Jaarverslag Benelux 07/08 MVO Jaarverslag Benelux 07/08 33

#4 De mens centraal Sterk als Investor in People Een organisatie kan het IiP-keurmerk verwerven wanneer beeld krijgen van het totaal aan werkzaamheden binnen we op welke manier we bepaalde hulpmiddelen kunnen De inzet van mensen is voor onze organisatie een belang- het permanent, systematisch en vanuit een strategisch de organisatie. Als een nieuwe servicemedewerker of inzetten om het werken aangenamer te maken. rijke groeifactor. Daarom hebben we dit hele proces ge- perspectief alle medewerkers traint en ontwikkelt. Binnen medewerker van de salesorganisatie bij CWS-boco in - In 2007 is de internetsite www.werkenbijcws.nl gelan- certificeerd. In januari 2003 zijn we als een van de eerste het gedachtegoed van IiP investeer je daarmee in het dienst treedt, vragen we om een verklaring van goed ceerd. Alle sollicitaties die via deze site binnen komen, ondernemingen in Nederland gecertificeerd als Investor duurzame succes van de organisatie. Het keurmerk wordt gedrag. Daarnaast komt het ook steeds vaker voor dat worden overzichtelijk op een aparte site vermeld. in People (IiP). Inmiddels heeft een selecte groep van eenmaal per jaar getoetst door TÜV Nederland. bedrijven en instellingen waar onze servicemedewerkers Daarop kunnen we precies zien wie er gesolliciteerd 155 bedrijven in Nederland dit certificaat. Begin 2007 zijn over de vloer komen, om een screening vragen. Begrijpe- heeft, wat de status van de sollicitatie is, hoe vaak er België en Luxemburg ook officieel Iip gecertificeerd. Wat heeft IiP ons gebracht? lijk, want onze servicemedewerkers moeten vaak zonder gereageerd is op een vacature, etc. Dit overzicht is Door structureel aandacht te geven aan de mensen bin- begeleiding of toezicht, werkzaamheden verrichten in toegankelijk voor alle leidinggevenden en P&O. Dit nen onze organisatie, is de onderlinge betrokkenheid van ruimtes of op afdelingen die officieel niet toegankelijk zijn levert dus een groot voordeel op; niet alleen scheelt het de medewerk(st)ers duidelijk toegenomen. Verder is ook voor derden. veel papierwerk, maar we kunnen hierdoor ook sneller de productiviteit gestegen en de dienstverlening verbe- reageren naar sollicitanten! terd. Bovendien is gebleken dat IiP een positief effect CWS Nederland als ECABO-Leerbedrijf heeft op het verzuim. ECABO is het landelijk orgaan beroepsonderwijs voor economisch-administratieve, ICT- en veiligheidsberoepen. Goed en veilig werken Als kenniscentrum ondersteunt ECABO zowel het bedrijfs- CWS-boco vindt het belangrijk om op een goede en veilige leven als het middelbaar beroepsonderwijs. Ook in 2007 manier te werken. Daarom is er een zorgvuldig ARBO- is CWS als leerbedrijf aangesteld voor diverse MBO-oplei- veiligheidsbeleid opgesteld. De doelstellingen: dingen. Deze erkenning wordt periodiek door ECABO - medewerkers zijn verantwoordelijk voor de naleving getoetst. van ARBO-/veiligheidsrichtlijnen en het gebruik van verplichte persoonlijke beschermingsmiddelen Overige concrete acties in 2007: Investor in People is een certificeerbaar, continu verbeter- - leidinggevenden zijn verantwoordelijk voor de handha- - Leidinggevenden hebben verzuimtrainingen gehad. proces. Het heeft invloed op zowel de organisatie als het ving van de ARBO-/veiligheidsrichtlijnen, het gebruik - Uitgebreid testprogramma rond servicehandschoenen personeel van een onderneming. Managers en medewerkers van verplichte persoonlijke beschermingsmiddelen en en een strenger toezicht op het gebruik hiervan. worden zich beter bewust van hun gezamenlijke doelstel- de naleving van richtlijnen door leidinggevenden De keuze voor handschoenen is uiteindelijk gemaakt op lingen. Hierdoor ontstaan: - om de draagkracht onder de medewerkers te vergroten basis van de bevindingen van een aantal testdragers uit - Betere arbeidsverhoudingen worden ARBO-aangelegenheden voorgelegd aan de de service-organisatie zelf. - Verbeterde communicatie Ondernemingsraad (Nederland) en het Comité voor - In het voorjaar heeft een voorlichtingsbijeenkomst - Meer werkplezier Preventie en Bescherming (België) plaatsgevonden rond het thema werkhouding voor - Coachend leiderschap - elk kwartaal wordt een ARBO- en Milieu-memo uitge- kantoorpersoneel. - Meer kwaliteit bracht, dat organisatiebreed in alle werkoverleggen - In België en Luxemburg zijn we in 2007 gestart met het - Meer productiviteit wordt besproken. organiseren van opleidingen werkhouding voor de - Minder verzuim servicemedewerkers. Deze opleidingen hebben tot doel - Een beter imago Garant staan voor goede medewerkers om de medewerkers een gezonde werkhouding aan te Als een nieuwe medewerker bij ons van start gaat, stellen leren. Denk hierbij aan tiltechnieken of technieken om we voor hem of haar een volledig inwerkprogramma de bedrijfswagen te laden en te lossen. Bedoeling is samen. Ook krijgt iedereen een introductiedag. Op deze dat we deze opleiding in 2008 ook organiseren voor de manier zorgen we ervoor dat alle medewerkers een goed overige afdelingen binnen het bedrijf. Verder bekijken 34 MVO Jaarverslag Benelux 07/08 MVO Jaarverslag Benelux 07/08 35