WATERSNOODRAMP 1953 1 FEBRUARI 1953 1 FEBRUARI 2018: 65 JAAR
STORM! Het was slecht weer op 31 januari 1953. Het stormde. Bij eb viel het mensen op dat het water nauwelijks zakte. Maar niemand maakte zich echt ongerust. De dijken hadden het immers al zo lang gehouden. Het weerbericht op de radio meldde gedurende de nacht vooral in de kustprovincies tijdelijk zware storm. De scheepvaart werd gewaarschuwd voor zware storm tussen west en noordwest. De stormvloedwaarschuwingsdienst meldde dat het stormveld zich uitbreidde over het zuidelijke en oostelijke deel van de Noordzee. Verwacht mocht worden dat de storm de hele nacht zou voortduren. Om half zes werd gewaarschuwd voor gevaarlijk hoog water. Luister naar het weerbericht van 31 januari 1953.
De storm woedde door. Hier en daar werd windkracht 12 gemeten. In combinatie met een springvloed bleef het water maar stijgen. Om half twee s nachts bezweken de vloedplanken van Brouwershaven. De zee stroomde het stadje in. Toen begon het. Overal in Zeeland, Noord- Brabant en Zuid-Holland brak de ene na de andere dijk door. De ondergelopen gebieden in Nederland. In Zierikzee (hier Dam-Melkmarkt) drong de ernst van de situatie eerst nog niet door. Elders vluchtten families naar zolders, stortten huizen in, spoelden mens en dier weg.
DE DAG ER NA.. Nieuwerkerk Nieuwerkerk Dreischor Elkerzee
Kerkwerve Brouwershaven Zierikzee
Met man en macht ging men op zoek naar drenkelingen, bracht men mens, have en goed in veiligheid. Langzaam werd de omvang van de ramp duidelijk.
COMMUNICATIE MET DE BUITENWERELD De situatie die ochtend was rampzalig en de rest van Nederland wist nog van niets. Er waren geen mobiele telefoons en internet. Televisie was er vrijwel nergens en de mensen beschikten alleen over een radio, die tot middernacht uitzond. Een grote rol in de eerste berichtgeving naar de buitenwereld speelde noodzender "PAoZRK in de werkplaats van radiobedrijf Weltevreden in Zierikzee. Bedieners v.l.n.r. Piet Meerman, TH-student Kees Koopman en monteur Peter Hossfelt.
Zij brachten de omvang van de ramp naar buiten. Via deze zender communiceerden de autoriteiten in Zierikzee met de buitenwereld. Hier een aantekening van een van de eerste berichten over de omvang van de ramp aan de Commissaris van de Koningin.
DE SCHADE De ravage en de schade was enorm. Huizen en boerderijen waren weggespoeld. Gas-, elektriciteits- en waterleidingen vernield. Rechtsboven de Noordstraat in Brouwershaven. Linksonder Ouwerkerk en rechtsonder de Hoofdpoortstraat in Zierikzee.
Rechts de ravage in Nieuwerkerk. Op 6 februari vliegt prins Bernhard naar Zierikzee en spreekt de bevolking toe in verband met de evacuatie (linksonder). Die maand bezoekt ook prinses Wilhelmina het rampgebied. Rechts burgemeester jhr.mr. Schuurbeque Boeije van Zierikzee (rechtsonder).
NOOD EN HULP Aan alles was gebrek. Bericht uit Dreischor ontvangen door noodzender "PAoZRK : dringende behoefte aan rubberboten voor 700 mensen Bericht over tekorten in Brouwershaven (via radiozender van L. Hoefnagel, "Sumus Umbra" uit Urk, tijdelijk in vluchthaven Zijpe). Boven: drinkwatertankauto van de Koninklijke Zeelandia, Zierikzee. Onder: lossen van melk voor het ziekenhuis, Nieuwe Haven, Zierikzee.
Uit meer dan 60 landen kwam steun in de vorm van menskracht en hulpgoederen. Rechts rijden Amerikaanse DUKW s door de Oudestraat in Bruinisse. Links onder zijn Duitse hulptroepen in omgeving Nieuwerkerk/Ouwerkerk bezig met lossen van smalspoor-materiaal. Rechts onder stijgt Sikorsky 'Jezebel op van het Havenplein in Zierikzee. Helikopters waren heel belangrijk voor vervoer en redding tijdens de ramp.
Honderden vrijwilligers uit Nederland en het buitenland kwamen schoonmaken. Linksboven: CCH hulpwerkkamp, Landbouwschool, Nieuwerkerk. Vierde van rechts staat Teetje Hanedoes. Linksonder de oorkonde, uitgereikt door de Stichting Nieuw Schouwen-Duiveland aan Teetje Hanedoes. Rechtsboven de schoonmaakploeg uit IJsselmuiden en de Noordoostpolder in Noordwelle. Rechtsonder: ook een elftal Franse padvinders kwam schoonmaken, Weststraat, Zierikzee.
Veel gemeenten in Nederland adopteerden door de ramp getroffen gemeenten. Zo adopteerde Amsterdam gemeenten op Schouwen-Duiveland en coördineerde de hulp met andere adoptiegemeenten. Ambtenaren van verschillende diensten kwamen hier ondersteuning bieden. Naast menskracht en materiaal gaf Amsterdam geld voor bijv. een nieuw dorpshuis in Nieuwerkerk.
Medewerkers van het G.E.B. Amsterdam herstellen en vervangen defecte gasleidingen in de Sint Domusstraat in Zierikzee. De bestaande begraafplaatsen waren zwaar beschadigd. Een onderhoudsploeg begraafplaatsen uit Amsterdam maakte de begraafplaatsen van Elkerzee, Ellemeet, Duivendijke, Looperskapelle en Brijdorpe schoon en richtte ze opnieuw in.
SLUITING VAN DE DIJKDOORBRAKEN Terwijl de hulpverlening in volle gang was, werd met man en macht gewerkt aan het sluiten van de tientallen dijkdoorbraken. Hier de afsluiting van 'Klompe Geul' en het Oostelijk maaiveld bij de Schelphoek, Serooskerke. Er liep nog een woeste stroom tussen caisson en landhoofd. Augustus 1953.
Een van de eerste gaten die werd gedicht was het gat in de Noordhavendijk in Brouwershaven. Het bericht werd via de telefoon doorgegeven aan het ANP.
Het plaatsen van het sluitcaisson bij Stevensluis bij Dijkwater, Dreischor, juli 1953. Sluiting van het laatste dijkgat bij Ouwerkerk, november 1953. Afsluiting van de 'Klompe Geul'' en het oostelijk maaiveld bij de Schelphoek, augustus 1953. Droogmalen van de Vierbannenpolder na de sluiting van het laatste dijkgat bij Ouwerkerk, december 1953.
DE SLACHTOFFERS Slachtoffers Watersnoodramp 1953 Vermist Geborgen Totaal Brouwershaven - 3 3 Bruinisse - 1 1 Burgh - 10 10 Dreischor - 32 32 Ellemeet - 1 1 Kerkwerve - 3 3 Nieuwerkerk 72 216 288 Noordgouwe - 1 1 Oosterland 3 62 65 Ouwerkerk 35 56 91 Serooskerke 8 7 15 Zierikzee - 24 24 Totaal 534 Bron: Watersnoodmuseum, 2018 Het verlies aan levens was vreselijk. Sommige slachtoffers werden nooit gevonden. In Nederland kwamen 1.836 mensen om, 873 daarvan in Zeeland, 534 daarvan op Schouwen- Duiveland. Nieuwerkerk werd het zwaarst getroffen. De slachtoffers werden eerst begraven op noodbegraafplaatsen.
Herbegrafenis van rampslachtoffers in Ouwerkerk, 1954. Rechts achter de begraafplaats stònden de vrachtwagens in het gelid. Op de achtergrond de caissons. De begraafplaats was door de gemeente Enschede ingericht.
Herbegrafenis van rampslachtoffers in Nieuwerkerk, juni 1954.
Ook dieren waren slachtoffer van de ramp. In Nederland verdronken tijdens de ramp onder meer 20.000 koeien, 12.000 varkens, 165.000 stuks pluimvee en 1.750 paarden. Links het bergen van kadavers bij Zierikzee. Het vee dat de ramp overleefde, werd bijeen gedreven bij de Nieuwe Kerk in Zierikzee. Rechts: men dreef vee van het Havenplein naar de Nieuwe Kerk.
DE WEDEROPBOUW Op 3 februari 1954 gaf burgemeester Van Eeten van Nieuwerkerk antwoord op vragen van een ANP correspondent over de situatie in zijn gemeente (links). De bevolking was nog steeds verspreid over het eiland of geëvacueerd. 285 van de 510 woningen waren verwoest. Er moest veel hersteld en opnieuw gebouwd worden! Zo werd de bouw van een hele serie woningen aanbesteed aan de Zwaluwsche Bouwcombinatie (rechts).
Op 9 januari 1954 stelde Gedeputeerde Staten van Zeeland Nieuwerkerk 49 Noorse en Zweedse geschenkwoningen beschikbaar (rechtsboven). H.M. Koningin Juliana bezocht de door de vrijwilligers van World Foundation United Nations Association gebouwde bejaardenwoningen in Nieuwerkerk, 22 augustus 1957. Rechts burgemeester A.A. van Eeten (rechtsonder). Nieuwbouw in Nieuwerkerk, 1954.
Door het zoute water gingen de bomen dood. Bomenplanten werd een symbolische daad voor de wederopbouw. Uit binnen- en buitenland kwam men planten. In Ouwerkerk plantte de voorzitter van de Bond van Wereldveteranen, Harold Russell, een boom als symbool van de beplanting, die zijn bond aan Ouwerkerk wilde schenken. Links naast hem burgemeester J. Romeijn, in het midden Commissaris van de Koningin Jhr. Mr. A.F.C. De Casembroot en helemaal rechts wethouder C.P. Kuyper. 1953. In Kerkwerve plantten de Commissaris van de Koningin in Friesland, Mr. H.P. Linthorst Homan, de burgemeester van Leeuwarden, mr. A.A.M. van der Meulen en de oudvoorzitter van het Departement Friesland van de Maatschappij voor Nijverheid en Handel, S. Hepkema elk een Canadese populier. Links de burgemeester van Kerkwerve, S. Francke. 15 mei1954.
Een direct gevolg van de ramp was ook de bouw van het Rode Kruis Ziekenhuis in Zierikzee. Deze bouw werd mogelijk gemaakt door een schenking van 2,25 miljoen gulden door het Zweedse Rode Kruis. Koning Gustaaf Adolf VI van Zweden kwam op 28 april 1955 de eerste steen leggen. Op de dag van de eerste steenlegging van het Zweedse Rode Kruis Ziekenhuis bezochten Koningin Juliana, prins Bernhard en koning Gustaaf Adolf Ouwerkerk. Tijdens de eerste steenlegging bekeek Koning Gustaaf Adolf ook de maquette van het nieuw te bouwen Zweedse Rode Kruis Ziekenhuis.
VEILIGHEID VOOROP: DE DELTAWERKEN Na de Watersnoodramp ontstond al snel het idee om de grote zeearmen in de Zeeuwse en Zuid- Hollandse delta te beschermen, voornamelijk door afsluiting. Het Deltaplan begon al in de 2e helft van de jaren 50 en werd afgesloten met de ingebruikname van de Oosterscheldekering in 1986. Opening van de Stormvloedkering door Koningin Beatrix. Links N. Smit-Kroes (minister Verkeer en Waterstaat), rechts ir. Engel (hoofding./dir. Rijkswaterstaat). 4 oktober 1986.
VERDER KIJKEN Uitzendingen Omroep Zeeland Trugkieke 18 januari 2013: de Ramp op Schouwen-Duiveland Wim Bom uit Haamstede filmde na de rampnacht regelmatig het verdronken Schouwen. Trugkieke 1 februari 2013: unieke beelden in kleur van de Watersnoodramp Trugkieke 30 januari 2015: Dokter Vleugels Schutter filmt in de weken na de rampnacht het verwoeste Nieuwerkerk en de omgeving. Expositie Watersnoodramp 1953, Watersnoodmuseum. VERDER LEZEN Columns van Huib Uil Over de wandelgids Het Watersnoodpad van Theo Klanke e.a.. 7 februari 2014. Over het boek De Atlas van de Watersnood 1953 van Koos Hage. 8 januari 2016. Over de roman De zee kwam door de brievenbus van Selma Noort. 29 januari 2016. Over het verslag van de watersnoodramp van 1953 door Bob Gorter. 28 januari 2017. Gemeentearchief Schouwen-Duiveland: 800 jaar geschiedenis voor (n)u Deze presentatie is gemaakt naar aanleiding van de herdenking 65 jaar Watersnoodramp 1953 op 1 februari 2018. Januari 2018. Bronnen: * Afbeeldingen: collectie Gemeentearchief Schouwen-Duiveland. * 0489 Handschriftenverzameling, inv.nrs. 9, 398, 772. * 11 Archieven van de gemeente Nieuwerkerk (1760) 1811-1960 (1962), inv.nrs. 619, 627, 630. Laan van Sint Hilaire 2, Zierikzee gemeentearchief@schouwen-duiveland.nl 0111-452 320 http://www.gemeentearchiefschouwen-duiveland.nl