Afgiftekantoor Ranst 1 Contactblad verschijnt 4 maal per jaar België Belgique P.B. 2520 Ranst 8/4708 Erkenningsnummer P708706 HEEMKUNDIGE KRING DE BRAKKEN OELEGEM 33 ste jaargang nr 1 januari - maart 2014 Verantw. Uitg.: W. Van der Avert Berkenlaan 2 bus 3 2520 Ranst 1
V.Z.W Levende Molens en VZW De Brakken organiseren Molenzondagen in de Stenen Molen van Oelegem Iedere laatste zondag van mei tot en met september Op initiatief van onze molenaars is de molen ook op de laatste zondagen van de overige maanden open, indien de omstandigheden het toelaten. Voor informatie, ook voor rondleidingen van groepen, neem contact op met onze molenaars 2
MOLENNIEUWS Werkzaamheden in en rond de molen. (Deel XXX) (Luc Verachtert) Zowel in 2009 als in 2013 reikte de gemeente Ranst een erfgoedprijs uit voor personen of verenigingen die zich verdienstelijk maakten inzake onroerend erfgoed. De molenaars van De Brakken dienden telkens een dossier in en de tweede maal haalden ze de gemeentelijke prijs ten voordele van de heemkring binnen. Om in aanmerking te komen dienden ze een overzicht te geven van de inspanningen van de laatste vijf jaar inzake onderhoud en herstellingen aan de molen. Verder vroeg men ook om een beeld te geven van de activiteiten die er georganiseerd werden om het monument open te stellen en bekend te maken naar de eigen bevolking toe, alsook naar mensen van buiten de gemeentegrenzen. In vogelvlucht ging het om volgende onderhouds- en herstellingswerken van 2008 tot 2013: zeilen herstellen; kammen zagen; scharnier van de keervang vernieuwen; kruipalen vervangen; elektrische molen nazien; kruihaspel herstellen; eiken tafelblad maken voor de meelzolder; riolering aanleggen in de molenbelt; een meenemer van de loper vervangen; herstellen van een gebroken wiek; 43 omheiningpalen, een stuk omheining en een poortje vervangen; elektriciteitwerken en het laten maken van een binnendeur door schrijnwerkerij Diels. Dit alles werd gedocumenteerd met de nodige foto s. Inzake de toeristische ontsluiting van het monument werd er gewezen op de deelname aan diverse Open Monumentendagen met bijhorende publicaties; aan het gidsen voor groepsbezoeken en schoolbezoeken; het ontvangen van bezoekers tijdens molenzondagen en de deelname aan de jaarlijkse Roefeldag voor de kinderen van Broechem. Op 4 december werd de erfgoedprijs uitgereikt in de evenementenhall. Momenteel is er weer een nieuwe cursus voor de opleiding van vrijwillige molenaars lopend in Diest. De deelname aan deze cursus van Levende Molens is ditmaal bijzonder groot: er zijn zo maar even 72 deelnemers! In de loop van de komende maanden zullen er drie cursisten stage lopen op onze molen: Rob Koppenol uit Gierle, Luc Seghers uit Boechout en Freddy Schallenberg eveneens uit Boechout. Rob zal later met Gust Smits, die ook op onze molen stage liep, de pas gerestaureerde molen van Gierle bemannen. Inzake molenbezoeken ontvingen we op 9 december een klas uit Oelegem, op 1 februari ontvingen we in de namiddag enkele mensen uit Roemenië en uit Oekraïne, op 29 maart is er een bezoek van 30 personen geboekt en op 17 mei komt de KWB van Hove langs. 3
Foto 1: Molenaars (vlnr Gust Smits, Luc Verachtert en Jan Nys) tonen de check van de erfgoedprijs. ACTUALITEIT Foto 2: Molenhelpers (vlnr. Annemie Van Gestel, Walter Van der Avert, Patricia Vervloet, Eduard Sels, Delphine Ceulemans, Inge Brosens, Jos Ceulemans) met de opbrengst ( 1.000 euro) die geschonken wordt aan de slachtoffers van de natuurramp in de Filipijnen. 4
UIT ONS VERLEDEN Collectiedagen WO I: deel je persoonlijke herinneringen Zaterdag 22 februari 10 tot 16 uur kasteel Vrieselhof Joke Bungeneers Het verhaal van de Eerste Wereldoorlog werd niet alleen aan het front geschreven. Er waren ook de belegering van de forten rond Antwerpen, (het leven tijdens) de bezetting, vluchtelingen, smokkel, Worden er bij jou in de familie persoonlijke verhalen over de Eerste Wereldoorlog verteld? Bezitten jullie originele voorwerpen, foto s of documenten? Want elk persoonlijk document of voorwerp draagt bij tot de herinnering en versterkt en illustreert de verhalen. Sinds het najaar van 2013 organiseert de provinciale dienst Erfgoed samen met lokale partners hiervoor collectiedagen in het kader van de herdenking van de Eerste Wereldoorlog. Als je naar een Collectiedag komt, wordt alles ter plekke gedigitaliseerd. Medewerkers noteren jouw verhalen en anekdotes. Specialisten in WO I helpen met interpreteren en identificeren. Erfgoedexperten geven gratis advies over goede bewaring van de objecten. Als je objecten toont, krijg je die uiteraard terug mee naar huis! Tenzij je het wil schenken, dan zoeken we samen met jou een goede bestemming. De verhalen en de gedigitaliseerde beelden worden in de centrale erfgoeddatabank van Europeana 1914-1918 opgeslagen en bewaard voor de toekomst. We hebben reeds vijf edities achter de rug waarbij unieke vondsten en verhalen werden gedigitaliseerd. Neem gerust een kijkje op http://www.europeana1914-1918.eu/nl In het voorjaar van 2014 staan nog vier collectiedagen gepland. De eerst gaat door op zaterdag 22 februari in het kasteel Vrieselhof aan de Schildesteenweg in Ranst. De provincie werkt hier voor samen met de erfgoedraad Ranst en de heemkringen van Broechem, Oelegem en Schilde. Later kan je ook terecht in Mechelen (donderdag 27 februari, erfgoedcentrum Lamot), Hingene (zondag 2 maart, Kasteel d Ursel) en Kalmthout (zondag 23 maart, Arboretum). Meer informatie over de herdenking van WO I? Kijk ook op: www.antwerpen1914-1918.be www.wo1ranst.be 5
Foto 3: Willem Segers geeft als specialist toelichting bij de meegebrachte stukken. UIT ONS VERLEDEN OELEGEMSE ARCHEOLOGISCHE VONDSTEN NAAR PROVINCIAAL DEPOT Walter Van der Avert Onze heemkundige kring De Brakken kon begin 1976 aan de Antwerpse Vereniging voor Romeinse Archeologie (verder AVRA) de ligging van de plaatsnaam Steenbergen aanwijzen. Die valt te situeren in de noordwesthoek van Oelegem, nu verkaveling Everhoek. De naam zou een belangrijke aanwijzing zijn voor mogelijke archeologische vondsten. AVRA, een vereniging van amateur-archeologen, startte in het voorjaar 1976 met proefsleuven. En al de eerste dag was het raak: er kwamen scherven boven die uit de eerste eeuwen na Christus dateerden en paalgaten die bij verder onderzoek op bewoning wezen. Kort daarop bracht AVRA de Nationale Dienst voor Opgravingen (NDO) op de hoogte van de vondsten. Die dienst oordeelde de zaak belangrijk genoeg om het onderzoek enkele maanden lang over te nemen. In het totaal vonden ze resten van 14 of 15 gebouwtjes die echter nooit gelijktijdig hebben bestaan. De archeologen vonden verder enkele kleine spijkers of korenschuurtjes en waterputten waarvan één volledig werd uitgegraven. Daaruit kwam een bijna ongeschonden kruikje. Ook vonden ze massa s stukken dakpannen, scherven van allerlei potten, versierd luxe-aardewerk, 6
een sleutel, een beitel, sieraden, enkele muntstukken Nadat de NDO het materiaal had onderzocht in functie van een eerste publicatie, werd het bij AVRA opgeslagen. Na het overlijden van de toenmalige voorzitter van AVRA, Felix Lauwers, besliste de vereniging het materiaal aan de heemkundige kring van Oelegem over te dragen. Alle vondsten samen vullen meer dan 30 grote dozen. Die staan nu nog in het Gemeentelijk Documentatiecentrum in Emblem maar verhuizen in het voorjaar, na een grondige herverpakking, naar het depot van de provincie Antwerpen. Daar kunnen ze in veiliger omstandigheden bewaard worden. Einde 2013 vierde AVRA haar vijftigste verjaardag met een grote tentoonstelling van de vele opgravingen die ze uitvoerde. Ook Oelegem mocht voor die expo een bescheiden bijdragen leveren waarvan hieronder foto s volgen. Maar de Steenbergen bleken niet de enige archeologisch interessante plek in Oelegem te zijn. Rond 1984 doorkruiste Joke Bungeneers voor haar licentiaatsthesis heel Oelegem op haar zoektocht naar geschiedkundige en archeologische elementen van ons dorp. En vooral de laatste tien jaar vond op een aantal plaatsen beperkt archeologisch onderzoek plaats, bijvoorbeeld bij de aanleg van de Fluxisleiding of de heraanleg van de brug over het kanaal. Wie een wetenschappelijk overzicht van de Oelegemsche archeologische vondsten wenst, kan die vinden in het Gemeentelijk Documentatiecentrum, Dorpstraat 43 Emblem: G. DE BOE & F. LAUWERS, Een inheemse nederzetting uit de Romeinse tijd te Oelegem, in Archaelogia Belgica 228, Brussel, 1980. J. BUNGENEERS, Archaeologisch Inventaris Vlaanderen, Band VI, Oelegem, Gent, 1986. Het centrum is open op woensdag van 9 u. 30 tot 16 uur of na afspraak met Walter Van der Avert, 03 475 94 26 of walter.van.der.avert@telenet.be. Foto 4: Schaal in hout ( esdoorn) Foto 5: Meloenkralen in (blauw)groene glaspasta 7
HEEMKUNDIGE SPROKKELS 33 ste jaargang nr 1: januari maart 2014 Joke Bungeneers, Kerkstraat 17, Oelegem (03 383 34 24) Hilde De Ridder, Bolkerhoeveweg 3, Oelegem Danny Huygens, Kerkstraat 17, Oelegem (03 383 34 24) Luk Kegeleers, Kantonbaan 11, Oelegem (0479 505527) Jan Nys, Muizenheuvel 24; Oelegem (03 383 42 77) Willem Segers, Lindedreef 74, 2980 Halle-Zoersel (03 383 18 09) Walter Van der Avert, Berkenlaan 2/3, Ranst (03 475 94 26) Luc Verachtert, Roggelaan 6, Ranst (03 475 16 48) Johan Wouters, John Kennedylaan 7, Oelegem (03 383 22 76) ACTIVITEITENKALENDER ACTIVITEITENKALENDER VASTE ACTIVITEITEN Meulenmalen: telkens op de tweede zondag van de maand, dus 09 febr., 09 maart, 13 april, 11 mei, 08 juni van 11 tot 17 uur; (geleid bezoek aan de molen mogelijk) Molenzondagen: iedere laatste zondag van de maand van 13 tot 17 uur, dus op 23 febr., 30 maart, 27 april, 25 mei, 29 juni bezoek aan een draaiende en malende molen, als er voldoende wind is. KOMENDE ACTIVITEIT ZONDAG 22 FEBRUARI: COLLECTIEDAG VOOR W.O.-I in het kasteel Vrieselhof in Oelegem vanaf 10 uur, onder leiding van Joke Bungeneers (zie tekst op p. 05) ZONDAG 02 MAART: JAARMARKT MOLEN OPEN VAN 10 TOT 15 UUR NOTEER ZEKER OOK -ZONDAG 06 APRIL: VERTELNAMIDDAG IN DE MOLEN VANAF 14 u. 30 GENEESKUNDE IN OELEGEM EN OMSTREKEN MEER DAN 50 JAAR GELEDEN Met medewerking van -oud-apotheker mevrouw Jeanne Bungeneers Kerremans -doctor in de geneeskunde Jozef Van Bragt -oud-vroedvrouw mevrouw Irma Van de Wouwer uit Ranst die nog in het Koninklijk Paleis werkte (want Brussel behoort toch ook tot de omgeving van Oelegem?) -ZONDAG 25 MEI: bezoek aan het RED STAR LINE MUSEUM Onder leiding van Johan Wouters Meer info in het volgende contactblad Ter info: -winnaar van de Kunstmap met tien pentekeningen van Henri Melis werd de familie Wittocx, Heesterbos 3, Oelegem. 8