Nieuwsbrief Groene Zorg Uitgave van het Steunpunt Groene Zorg september 2003 Steunpunt Groene Zorg Minderbroedersstraat 8 3000 Leuven tel 016/24.47.65 fax 016/24.21.03 E-mail: groenezorg@boerenbond.be Internet: www.groenezorg.be Inhoud: In je lijf voelen met Wingerdbloei In therapie in de tuin: het werkt echt Zorgboerderij goed voor dementerenden La Vida zoekt mensen Eerste opleiding landbouw en zorg in Vlaanderen Vragen uit zorgorganisaties Redactie: Lieven Vandeputte, Hilde Weckhuysen, Hilde Vanderlinden, Petra Dumoulin, Katrien Goris Verantwoordelijke Uitgever: Sonja De Becker, Algemeen Secretaris In je lijf voelen met Wingerdbloei Wingerdbloei is een begeleidingstehuis dat al sinds 1953 zorgt voor de opvang van adolescente meisjes. De meisjes verblijven in dit tehuis wanneer het door omstandigheden niet langer mogelijk is om thuis te blijven wonen. Meestal worden zij verwezen door het Comité Bijzondere Jeugdzorg of door de jeugdrechtbank. De band tussen de jongere en ouders of familie blijft erg belangrijk. Daarom wordt het gezin steeds nauw betrokken bij het proces. Ook openheid in de communicatie is een heel belangrijk uitgangspunt voor Wingerdbloei. Opvangmogelijkheden Binnen Wingerdbloei zijn er verschillende opvangmogelijkheden. Voor elke jongere wordt individueel bekeken welke optie het meest aangewezen is: - leefgroep: Een tiental meisjes tussen 12 en 16 jaar worden opgevangen in een huis in Berchem. De nadruk ligt bij deze groep op samenwonen en respect voor anderen. Tijdens de dag gaan deze jongeren naar school en kunnen zij hun hobby s uitoefenen. Begeleiding is 24 op 24 uur voorzien. - kamertraining en begeleid zelfstandig wonen (BZW): Deze fase bereidt de jongeren vanaf 16 jaar voor op het alleen wonen. In eerste instantie wonen zij op een individuele studio tussen de andere huurders van een appartementsgebouw in Borgerhout. Vanaf 17 jaar bestaat de mogelijkheid om zelfstandig te wonen onder begeleiding (BZW). De jongere kiest dan zelf de locatie van haar woonplaats. - kortverblijf: Hier verblijven meisjes voor wie een dringende opvang noodzakelijk is. Dit kan voor korte of iets langere periodes maar is altijd tijdelijk. De bedoeling bij deze jongeren is vooral structuur te bieden en te voorzien in basisbehoeftes zodat ze tot rust kunnen komen. 1
- projectwerking: Deze intensieve opvangmogelijkheid wordt geboden aan meisjes die omwille van een als misdaad omschreven feit (MOF) of een problematische opvoedingssituatie (POS) opgenomen werden in de gesloten gemeenschapsinstelling in Beernem. De herintegratie van deze jongeren in het dagelijks leven staat hier centraal. De jongeren worden hiervoor uit hun gewone situatie weggehaald en krijgen de mogelijkheid om een periode iets totaal anders te doen. Er wordt gewerkt in verschillende fasen: voorbereiding, ontheemding, trajectbegeleiding. Projectwerking Gedurende één maand wordt de jongere en haar omgeving voorbereid op het project. Aan de hand van vier tot vijf gesprekken wordt een stappenplan uitgewerkt waarin onder andere de concrete doelstellingen en de begeleiding achteraf worden uitgewerkt. Net voor het meisje vertrekt, wordt een bijeenkomst gehouden waar ook haar ouders, een therapeut en een consulent aanwezig zijn, een soort supportermoment. Het eigenlijke hart van het project is de fase van ontheemding! De jongere wordt uit haar vertrouwde omgeving weggehaald en neemt deel aan een stapproject of een werkproject. In het stapproject maakt ze samen met een begeleidster een pelgrimsroute van 6 weken naar Santiago de Compostela. In het werkproject woont en werkt ze 8 weken mee op een boerderij in Zuid- Frankrijk. Beide gevallen zijn eigenlijk groene zorgprojecten! Wingerdbloei werkt voor het werkproject samen met een aantal gastgezinnen: mensen met een evenwichtige relatie die in een mooie omgeving wonen en een boerderij hebben. De jongere helpt in die periode mee op de boerderij en leeft mee in het gezin. Contact met familie of vrienden is uitgesloten, brieven schrijven kan eventueel wel. Tijdens hun verblijf krijgen de meisjes enkele bijkomende opdrachten, zoals een dagboek bijhouden en foto s nemen. De taal vormt voor de meisjes blijkbaar nooit een barrière! In je lijf voelen De meerwaarde die landbouw biedt aan de meisjes is de actie en beweging, het in je lijf voelen, die constant met de activiteiten verweven is. Ook kunnen ze er creatief bezig zijn en worden ze geregeld geconfronteerd met zichzelf. Landbouwgezinnen bieden hun daarnaast ook de broodnodige structuur, ongecompliceerdheid, rust en ruimte. Het effect van dit soort succeservaringen is vaak niet direct meetbaar. Hun leven in België wordt er ook niet anders door! Maar ze hebben tijdens deze periode zichzelf vanop een afstand kunnen bekijken, waardoor ze hopelijk op een andere manier kunnen reageren op de prikkels die ze weer zullen krijgen. Wanneer ze terugkomen uit de ontheemding, is voor de meisjes nog een periode van 4 maanden trajectbegeleiding voorzien. Ze vallen immers vaak in een zwart gat bij hun terugkomst. Doelstelling van deze begeleiding is herintegratie in het gezin en de maatschappij. In eigen land In sommige gevallen vervallen de meisjes in hun gewoonten na hun terugkeer in het oude milieu. Wanneer zij hier niet uitgeraken, kunnen ze opnieuw voor 8 weken naar één van de gastgezinnen in Zuid-Frankrijk. Een korter verblijf zou in die gevallen echter ook heilzaam kunnen zijn. Daarom wil Wingerdbloei graag samenwerken met land- en tuinbouwbedrijven in eigen land. Ze zouden graag een netwerk van gastgezinnen opzetten waar de meisjes een tweetal weken kunnen verblijven. Meer informatie over dit project: Sieska Baert, 03/235.55.23 2
In therapie in de tuin: het werkt echt Tuinliefhebbers moesten niet meer overtuigd worden, maar het is nu wetenschappelijk bewezen: tuinieren heeft zowel fysisch als mentaal een heilzaam effect. Onkruid wieden of de geur van rozen opsnuiven verlaagt de bloeddruk, stimuleert de hersenactiviteit en roept een algemeen gevoel van welzijn op. En nu komt het beste nieuws, voor de niéttuiniers: ook gewoon naar een tuin kijken wekt een positief gevoel op. In Amerika hebben ze het fenomeen al een naam gegeven: tuinbouw-therapie. En natuurlijk horen bij die 'horticultural therapy' ook tuinbouwtherapeuten en geneeskrachtige tuinen, die worden aangelegd in ziekenhuizen en revalidatiecentra. Vooral geesteszieken, gehandicapten, patiënten die herstellen van een zwaar fysiek trauma of een beroerte zouden baat hebben bij de minste tuinactiviteit. Komt daarbij dat zo'n 'hofje' ook werkt als een antidepressivum, omdat je er geestelijk afstand kan nemen van alledaagse beslommeringen. In een aantal grotere Amerikaanse gevangenissen, zoals het New Yorkse Rikers Island Jail, krijgen gedetineerden de tuinbouw-therapie om hen te kalmeren. Artikel uit: Het Laatste Nieuws, 28/08/03 Zorgboerderij goed voor dementerende ouderen Dementerende ouderen die voor dagopvang naar een zorgboerderij gaan gebruiken minder medicijnen en zijn alerter en zelfstandiger. Opvang op een zorgboerderij is niet alleen effectiever maar ook veel goedkoper; 41 euro per dag, terwijl een dagbehandeling in het verpleeghuis 109 euro per dag kost. Dat concludeert dr. J. Schols uit onderzoek naar de behandelresultaten op zorgboerderij Levensvreugde in Den Hout. Zijn bevindingen presenteert de arts uit Raamsdonk binnenkort op een congres in Chicago. De zorgboerderij in Den Hout hoort bij het zorgaanbod van verpleeghuis De Riethorst in Geertruidenberg. Dagelijks verblijven tien dementerende mensen op de boerderij. Het merendeel heeft een agrarische achtergrond. Schols, die als medisch directeur en verpleeghuisarts verbonden is aan De Riethorst, vergeleek het gedrag van de zorgboerderijbezoekers met patiënten die voor dagbehandeling naar De Riethorst zelf komen. Naast een aanmerkelijk lager medicijngebruik zijn de boerderijbezoekers alerter en zelfstandiger. Ze zoeken zelf werk, kennen nauwelijks barrières en ze hebben geen behoefte aan een middagslaapje, aldus Schols. Daarentegen zijn de ouderen die voor dagopvang naar het verpleeghuis gaan vaker moe, sneller afhankelijk van intensievere zorg en ze brengen veel vaker een bezoek aan de dokter. Schols pleit voor meer aangepaste tijdsbesteding voor ouderen. Zo zouden ouderen die altijd in een fabriek hebben gewerkt baat kunnen hebben bij dagopvang in een werkplaats. Artikel uit: BN/De Stem, 01/08/03 La Vida zoekt mensen! La Vida zoekt mensen om een samenlevingsproject en arbeidszorgproject mee op te starten voor personen met een psychiatrische problematiek. Situering Iets willen realiseren, het behoort tot de meest basale menselijke drijfveren; de drang om zin te vinden in het leven, gelukkig te worden en ernaar op zoek te gaan. Op die zoektocht komen we onvermijdelijk de andere mens tegen. 3
Eén van de meest fundamentele verlangens van elke mens is het vinden van verbondenheid met de medemens. Maar het vinden van een harmonieuze verbondenheid met de mens en het leven is een van onze moeilijkste opdrachten. In onze westerse cultuur waar narcisme, consumptie en competitie hoogtij vieren, wordt het een hele opdracht om nog verbondenheid te voelen en vooral de meest kwetsbaren onder ons dreigen dan de boot te missen. Voor hen willen wij er zijn. Basisfilosofie: Van overleven naar genieten van het leven Geïnspireerd door onze eigen levens- en beroepservaring (welzijnswerk en geestelijke gezondheidszorg) willen we zelf starten met de opbouw van een nieuwe woon- en leefcultuur in onze eigen omgeving: Een leefgemeenschap waar samen delen, elkaar helpen en samenwerken centraal staan. Een gemeenschap waarin we voor elkaar zorgen en waar we veiligheid en ruimte creëren voor persoonlijke ontplooiing met fundamenteel respect voor mens en natuur. Een cultuur waar ruimte is voor mensen die anders zijn en omwille van hun anders zijn binnen onze huidige samenleving onvoldoende ontplooiingskansen krijgen. Een gemeenschap waar ook een aantal van de meest kwetsbaren, volwassenen en kinderen met ernstige psychische problemen die in de bestaande geestelijke gezondheidszorg moeilijk tot herstel komen, onder ons een eigen plek, een rustpunt of een nieuwe uitvalsbasis kunnen vinden. Een welwillende leefcultuur waar de gewone, dagdagelijkse activiteiten een natuurlijke en duidelijke structuur vormen, waardoor het voor iedereen haalbaar wordt om op een spontane manier aan die activiteiten deel te nemen. Structuur Een V.Z.W. waarin de stichters de bestuurskern vormen, graag aangevuld met enkele deskundigen terzake. We zullen samenwerkingsovereenkomsten afsluiten met bestaande voorzieningen en relevante diensten voor de goede werking van het project. Om de openheid en solidariteitsgedachte kracht bij te zetten, willen wij rond het project graag een groep van externe sympathisanten en vrijwilligers samenstellen, die het project zowel materieel als inhoudelijk mee willen dragen, vorm geven en uitdragen naar de bredere s a m e n l e v i n g. Voor zover het de leef- en werkgemeenschap zou ten goede komen, kan naast de V.Z.W. eventueel ook een coöperatieve vennootschap opgericht worden. We zouden een eigen (ambachtelijk) product kunnen maken en verkopen en/of diensten ruilen, zodat we ook productief kunnen zijn. Plaats Een terrein in een landelijke omgeving ergens in Vlaanderen (afhankelijk van de samenwerkingsverbanden) met de nodige infrastructuur en aanpasbaar aan de wettelijke voorschriften terzake. *Woonruimtes: Privé en gemeenschappelijke ruimtes. *Gastenkamers *Werkruimtes: stallingen, bergruimte voor materiaal, ambachtelijke en creatieve ateliers *Landbouwgrond: voor kleine land- en tuinbouw, *Weiden: voor vee Bewoners en medewerkers De inwonende medewerkers engageren zich om minstens deeltijds mee te werken binnen de gemeenschap. De vzw engageert zich om voor deze medewerkers een inkomen te voorzien. (Inwonende) Medewerkers onderschrijven de basisfilosofie en doelstellingen. Het spreekt voor zich dat zij in eerste 4
instantie een basistaak op zich nemen die hen past en waarin ze hun talenten kunnen ontplooien. Onze voorkeur gaat uit naar inwonende medewerkers én vrijwilligers. In tweede instantie en indien nodig kunnen we ook externe medewerkers aannemen. Ook mensen die enkel een daginvulling nodig hebben kunnen terecht in ons arbeidszorgcentrum. De bewoners met een psychische problematiek komen via een vooropgestelde selectieprocedure in de gemeenschap. Mensen met acute problemen komen niet in aanmerking. We werken aanvullend op de bestaande zorgvoorzieningen. Het wonen en de familiale sfeer staan centraal, naast de inschakeling in het arbeidsproces. Ben je geïnteresseerd? Wens je meer informatie? Heb je vragen of bedenkingen? Contacteer ons gerust: Hilde Vanderlinden E-mail: hildevanderlinden@hotmail.com Tel.: 016/ 25.35.45. (na 17u) Eerste opleiding landbouw en zorg in Vlaanderen De vzw Landwijzer plant de allereerste opleiding rond landbouw en zorgverlening voor Vlaanderen! De beroepsopleiding is een intensieve éénjarige opleiding, gericht op de praktijk van landbouw en zorg. Het is een dagopleiding, die je de basisberoepskennis biedt omtrent het reilen en zeilen van een zorgboerderij. De opleiding zal bestaan uit praktische scholing en ongeveer 36 lesdagen van 6 uur beslaan (+/- 216 u in totaal). De opleiding volgt het ritme van de landbouwseizoenen en start in het voorjaar (aanvang maart 2004). Je leert het vak van professionelen uit de landbouw- en de zorgsector. Meer informatie over de inhoud en vorm van deze opleiding vind je zeker in de volgende nieuwsbrief Groene Zorg. Je kan ook alvast meer informatie vragen bij: Landwijzer vzw Coördinatie: Petra Dumoulin Statiestraat 164 D B-2600 Berchem tel: 03-287 37 77 fax: 03-287 37 71 E-mail: landwijzer@belgacom.net Vragen uit zorgorganisaties De volgende organisaties zijn momenteel op zoek naar nieuwe bedrijven om mee samen te werken. Voor meer informatie kan u contact opnemen met het Steunpunt Groene Zorg (016/24.47.65) of rechtstreeks met de onderstaande vermelde contactpersoon: Vlaanderen Wingerdbloei vzw laat als overgang tussen een gesloten voorziening en het leven op vrije voeten de begeleide meisjes een tweetal maanden meewerken op enkele land- en tuinbouwbedrijven in Frankrijk. De organisatie wil graag ook met Vlaamse land- en tuinbouwbedrijven samenwerken. Voor meer informatie: zie eerder in deze nieuwsbrief. Contactpersoon: Sieska Baert, tel. 03/235.55.23 De Wissel vzw zoekt land- en tuinbouwbedrijven waar jong volwassen begeleide meisjes zinvol kunnen meewerken. Voor bedrijven die niet in de omgeving van Leuven gelegen zijn, kan nachtopvang noodzakelijk zijn. De duur van het verblijf kan sterk variëren, afhankelijk van de noden van het meisje. Contactpersoon: Jan Nijs, tel. 016/28.49.40 of 016/28.49.45 La Vida zoekt mensen om een samenlevingsproject en arbeidszorgproject mee op te starten voor personen met een psychiatrische problematiek. Daarnaast zoeken ze ook een terrein in een landelijke omgeving ergens in 5
Vlaanderen met de nodige infrastructuur en aanpasbaar aan de wettelijke voorschriften terzake. Voor een uitgebreide omschrijving van het idee: zie eerder in deze nieuwsbrief. Contactpersoon: Hilde Vanderlinden, tel. 016/25.35.45 (na 17u) of hildevanderlinden@hotmail.com Landelijke Thuiszorg vzw wil vanaf volgend jaar licht dementerende senioren, die altijd in een agrarische woon- en werkomgeving geleefd hebben, een dagbesteding aanbieden op een actief land- en tuinbouwbedrijf. Hiervoor zijn ze nog op zoek naar geïnteresseerde land- en tuinbouwgezinnen in de provincies Antwerpen, Limburg en Vlaams-Brabant. Contactpersoon: Hilde Weckhuysen, tel. 016/24.49.22 Vlaams-Brabant De Wissel vzw is daarnaast ook op zoek naar een aparte lokatie, bijvoorbeeld een boerderij of een leegstaand kloostergedeelte, met tuin of weiland in een groene omgeving. Bij voorkeur binnen een straal van 15 kilometer rond de ring van Leuven. Eventuele renovatiewerken vormen geen probleem. We willen deze locatie inrichten als ervaringscentrum voor onze meisjes. Nuttige informatie of tips: graag op 016/28.49.45 of info@wissel.be. Bas vzw begeleidt jongeren die delinquent gedrag stelden en werden verwezen via de Jeugdrechtbank. Ondanks alle negativiteit merken ze echter dat heel wat van deze jongeren zich nog verbonden weten met kinderen, met dieren, met de natuur, met onschuld misschien. Daarom zoeken ze ook boeren en tuinders om mee vorm te geven aan een meer dan zinvolle, nabije, groene, samen gedragen zorg met aandacht voor de eigen verantwoordelijkheid van de jongere. Contactpersoon: Hans Depoortere, tel. 016/89.80.71 De Kiem is een centrum voor beroepsopleiding uit Aarschot en verzorgt opleiding en begeleiding naar werk voor laaggeschoolden en personen met een handicap. Voor de richting groendienst en tuinonderhoud zijn zij geregeld op zoek naar stageplaatsen in het arrondissement Leuven waar de cursist ervaring kunnen opdoen onder de vorm van een stage. Contactpersoon: Mieke Delen, tel. 016/56.27.39 Het activiteitencentrum van vzw Hestia begeleidt cliënten uit de psychiatrie bij het zoeken naar een zinvolle dagbesteding. Ze zoeken onder andere naar land- en tuinbouwbedrijven in de regio Tienen waar hun cliënten vrijwilligerswerk kunnen doen. Er wordt steeds gezorgd voor een nauw contact door middel van regelmatige evaluaties en ondersteuning. Contactpersoon: Els Van De Sompel, tel. 016/80.79.11 Het arbeidscentrum van Psychiatrische Kliniek Broeders Alexianen begeleidt ex-psychiatrische patiënten opnieuw naar tewerkstelling in het gewone arbeidscircuit. Ze zoeken ook naar landen tuinbouwbedrijven in het Tiense waar cliënten een onbetaalde werkervaringsstage kunnen doen. Regelmatige evaluaties en ondersteuning zorgen voor een nauw contact. Contactpersoon: Willy Dessers, tel. 016/80.77.19 Oost-Vlaanderen Wunian vzw uit Gent zoekt land- en tuinbouwbedrijven in de ruime landelijke regio rond Gent om mee samen te werken. Een van de door hen begeleide mensen, Danny, droomt ervan om op een echte boerderij te kunnen meewerken, voor de dieren te zorgen en op het land te werken. Contactpersoon: Marc Snellings, tel. 09/236.30.75 6
t Keerhof vzw wil een pilootproject opzetten waarbij therapie met landbouwdieren centraal staat. Ze zijn nog op zoek naar een land- of tuinbouwbedrijf dat bereid is om tegen vergoeding aan dit project mee te werken. Contactpersoon: Katrien Kintaert, tel. 09/238.15.58 biedt aan jongeren uit de bijzondere jeugdzorg tussen twaalf en achttien jaar. Voor de verdere uitbreiding van hun groene zorg-project zijn ze nog op zoek naar land- en tuinbouwbedrijven in regio Kortrijk (dagformule), en over gans de provincie (formule met overnachting). Contactpersoon: Katrien Verhulst, tel. 056/35.59.57 Observatie- en Behandelingsscentrum De Waai is continu op zoek naar land- of tuinbouwbedrijven die een dagbesteding kunnen bieden aan jongeren die bij hen in behandeling zijn. De periode dat de jongeren tewerkgesteld zijn, kan sterk verschillend zijn maar meestal gaat het om ongeveer 1 maand. Ook bedrijven met para-agrarische activiteiten mogen zich aanmelden. Contactpersoon: Rudy Bottelberghe, tel. 09/376.27.49 De Stichting Welzijn voor Ouderen wil graag een alternatief aanbieden voor opvang in een bejaardentehuis. Daarom zijn ze op zoek naar welkomboerderijen waar ouderen kunnen opgevangen worden, tijdens de dag of voor een paar dagen. Het project loopt over de regio Meetjesland. Contactpersoon: Annik Terreyn, tel.09/344.36.10 Vzw Lionshulp uit Gent begeleidt meisjes van 14 tot 18 jaar in moeilijke opvoedingssituaties. Voor meisjes zonder dagbesteding zoeken zij vrijwilligerswerk op land -en tuinbouwbedrijven in het Gentse. Omdat niet altijd alles van een leien dakje loopt tijdens het verblijf van de meisjes zoeken zij ook time-out projecten om nieuwe openingen te creëren, niet noodzakelijk in het Gentse. Het meisje draait mee op het bedrijf. Contactpersoon: Ilse Deserrano, tel. 09/222 73 76 of Lionshulp@pi.be t Groot Hersberge vzw start vanaf volgend jaar met een groene zorg - project voor opvang van begeleide jongens met schoolmoeheid. Ze zoekt daarvoor land- en tuinbouwbedrijven in een straal van maximum 25 km rond Torhout, die eventueel ook overnachtingsmogelijkheid kunnen bieden. Contactpersoon: Eddy Hosten, tel. 050/21.12.92 Limburg Huize Augustinus vzw uit Zutendaal zoekt samenwerking met land- en tuinbouwbedrijven in de provincie Limburg, liefst regio Lanaken. Op deze manier willen zij hun jongeren een zinvolle dagbesteding aanbieden. Verblijven voor een langere periode zijn ook mogelijk, in dat geval mogen de bedrijven ook wat verder van de instelling gelegen zijn. Contactpersoon: Swa Janssens, tel. 089/71.40.84 Antwerpen Een alleenstaande moeder uit Zoersel zoekt land- of tuinbouwbedrijf in de omgeving waar haar gehandicapte zoon twee dagen per week kan meewerken. Liefst werkt zij samen met een boer of tuinder die al enige ervaring heeft met personen met een licht mentale handicap. Contactpersoon: Lieve Van Mirlo, tel. 03/384.25.05 West-Vlaanderen Oranjehuis vzw uit Heule is een organisatie die opvang en begeleiding Onthaal-, Oriëntatie- en Observatiecentrum De Sluis te Zandvliet biedt een 7
hulpverleningsaanbod aan 10 minderjarige kinderen/jongeren en hun gezinnen waarbij er sprake is van een problematische opvoedingssituatie. Regelmatig zijn wij op zoek naar land- en tuinbouwbedrijven uit de omgeving waar de jongeren een handje kunnen toesteken. Contactpersoon: An Chantrain, tel. 03/568 00 41 Wilt u ook graag uw vraag of aanbod in deze rubriek laten verschijnen? Neem dan contact op met het Steunpunt Groene Zorg op 016/24.47.65. STEUNPUNT GROENE ZORG Het Steunpunt Groene Zorg wil groene zorg in Vlaanderen actief bevorderen door: - het informeren van boeren en tuinders - het ondersteunen en begeleiden van nieuwe initiatieven rond landbouw en zorg - het mee zoeken naar oplossing voor praktische problemen die zich daarbij stellen - het signaleren van vragen vanuit de zorgsector voor samenwerking met land- en tuinbouwbedrijven - het organiseren van uitwisselingsinitiatieven tussen boeren en tuinders en zorgorganisaties Steunpunt Groene Zorg Vlaanderen Postbus 40 3000 Leuven tel: 016/24.47.65 fax: 016/24.21.03 groenezorg@boerenbond.be www.groenezorg.be Deze nieuwsbrief kadert in het demonstratieproject Diverse vormen van nieuwe zorgfuncties op land- en tuinbouwbedrijven, medegefinancierd door de Europese Unie en de Administratie Landen Tuinbouw van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap. 8