Ga slim om met licht Bespaar tot 4.000 per jaar

Ga slim om met licht Bespaar tot 4.000 per jaar Praktische checklist en reminderstickers Besparingstips voor verlichting

Klaar? Doe het licht uit! Besparingstips voor verlichting Verlichting is onmisbaar in uw bedrijf. Om uw producten in het zonnetje te zetten, om sfeer te creëren, om uw werkplek te verlichten en voor de veiligheid. Maar al die verlichting kost geld. Duizenden euro s per jaar. En daar valt, vaak zonder investering, flink op te besparen. Door slimme keuzes te maken, bespaart u al snel 40% op uw verlichtingskosten en dit kan oplopen tot wel 80%. Hoe? Daarover gaat dit boekje. Een boekje voor u én voor uw collega s, want juist bij verlichting valt er met good house keeping een hoop winst te behalen. Doorloop de checklist, onderneem actie en plak de stickers als reminder bij uw lichtschakelaars zodat bewuste keuzes blijvende gewoontes worden. Veel succes met besparen! Mocht u naar aanleiding van dit boekje vragen hebben over verlichting of u wilt aan de slag met uw verlichting en u wilt daarbij hulp? Neem dan contact op met Energiecentrum MKB. Telefoonnummer 030-636 91 55 of e-mail: info@energiecentrum.nl 2

Wat zijn niet-zuinige lampen? Traditionele lampen zijn niet efficiënt. Ze geven namelijk meer warmte af dan licht. Pak maar eens een gloeilamp vast die net een uur aan is geweest. Ook de warmte van een plafond vol halogeenspotjes is goed voelbaar. Moderne verlichting is energiezuinig, heeft een langere levensduur en geeft meer licht dan warmte. Het overzicht hieronder geeft het rendement van verschillende typen lampen weer. Hierin is goed te zien dat de spaarlamp bijna 6 keer meer rendement heeft dan de gloeilamp. Rendement 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 Gloeilampen Halogeenspotjes Ledverlichting Spaarlampen Moderne tl-verlichting Het rendement van een gemiddelde gloeilamp is gelijkgesteld aan 1. Hoe hoger het rendement, hoe zuiniger de lamp. 3

Kamer uit? Licht uit! Rekenvoordeel voor een kantoor Een accountantskantoor met een vloeroppervlakte van 1200 m 2 en 40 medewerkers betaalt jaarlijks 5.000 aan verlichtingskosten. Door eenvoudige maatregelen te nemen als het aanwijzen van een energiecoördinator die medewerkers wijst op goed gedrag, en het installeren van bewegingsmelders in het magazijn, het toilet en de kantine, wordt er voortaan jaarlijks 1.500 bespaard. Wanneer het kantoor ook gebruikmaakt van daglicht en de oude lampen vervangt door nieuwe, energiezuinige lampen, kan de besparing nog verder oplopen. De kosten van deze maatregelen zijn al in 1 tot 3 jaar terugverdiend. 4

Niemand aanwezig? Licht uit! Bespaar zonder investering tot 30% Maar al te vaak brandt er licht in ruimtes waar niemand is. Met energiebewust gedrag kunt u dit voorkomen, maar ook slimme technieken kunnen u helpen besparen, tot wel 30%. De belangrijkste tips: e Doe het licht uit Maak er een gewoonte van om bij het verlaten van een ruimte het licht uit te doen. Het is een fabeltje dat het uit en weer aandoen van een lamp meer energie kost dan de lamp aanlaten. De zuinigste lamp is een lamp die uit is. r Maak iemand verantwoordelijk Benoem een energiecoördinator die er op let dat er geen onnodig licht brandt. Hij/zij doet ook voorstellen voor maatregelen en houdt het onderwerp energiebesparing voortdurend onder de aandacht van directie en medewerkers. t Zorg voor een duidelijke afsluitprocedure Wie doet als laatste het licht uit? De schoonmaakdienst, de beveiliging of de medewerker die als laatste het pand verlaat? Maak hier afspraken over. u Pas bewegingsensoren toe In ruimtes waar niet continu iemand aanwezig is, is het goed bewegingsensoren toe te passen (magazijn, vergaderkamer, toilet, koelcel, buitenverlichting). Het licht gaat aan als men binnenkomt en weer uit als er enige tijd geen beweging is waargenomen. Toepasbaar op alle soorten verlichting. i Zet verlichting op meerdere groepen In veel ruimtes zit maar één lichtschakelaar waarmee alle lampen aangaan, terwijl het maar in een deel van de ruimte nodig is. Door meerdere groepen te installeren kunt u het licht aandoen, alleen waar dat echt nodig is. o Breng het verlichtingsniveau omlaag Vaak is het verlichtingsniveau hoger dan nodig. U kunt dan simpel besparen door minder sterke lampen, met een lager wattage, in te draaien. 5

Voldoende daglicht? Laat het licht uit! Lampen aan Rekenvoordeel bij toepassen van daglicht in werkplaats Een constructiebedrijf met 14 medewerkers en een werkplaats met een oppervlakte van 1400 m 2 betaalt per jaar 3.500 aan verlichtingskosten. Door daglichtsensoren te installeren en zo optimaal mogelijk gebruik te maken van de lichtstraten in het dak en van de ramen in de gevel van de werkplaats, kan 1.200 per jaar bespaard worden. De daglichtsensoren verdienen zich in 2 jaar terug. 6

Maak gebruik van daglicht en bespaar tot wel 60% Met kunstlicht proberen we eigenlijk niets anders dan het natuurlijke daglicht te evenaren. Juist dat daglicht is van grote invloed op ons bioritme en onze stemming. Dus waarom zouden we lampen aandoen wanneer er voldoende daglicht binnenvalt? Bovendien is daglicht gratis. Dus tel uit je winst... e Voldoende daglicht? Dan geen kunstlicht In ruimtes met veel ramen of grote glasgevels valt vanzelf veel daglicht naar binnen. Vaak doen we uit gewoonte ook hier de verlichting aan. Niet nodig dus. Maak uzelf en uw collega s hiervan bewust met een sticker uit het hart van dit boekje. r Een stralende dag? Even dimmen! Verlichting in de buurt van ramen wordt door een elektronische daglichtregeling vanzelf gedimd wanneer er veel daglicht binnenkomt. Op een stralende dag profiteert u zo van gratis daglicht. En komen er wolken voor de zon, dan wordt het verlichtingsniveau automatisch aangepast. Uw verlichting is zo efficiënt en toch zuinig in verbruik. Lampen uit Op deze foto is goed te zien dat met de lampen uit er toch meer dan voldoende licht is. 7

Reminderstickers Plak deze stickers op een opvallende plek en blijf besparen. Kamer uit? Licht uit! Kamer uit? Licht uit! Voldoende daglicht? Laat het licht uit! Klaar? Doe het licht uit! Lamp kapot? Zo snel mogelijk vervangen. Alarm aan? Eerst het licht uit! (plak deze sticker bij het alarm) 8

Reminderstickers Plak deze stickers op een opvallende plek en blijf besparen. Kamer uit? Licht uit! Kamer uit? Licht uit! Voldoende daglicht? Laat het licht uit! Klaar? Doe het licht uit! Lamp kapot? Zo snel mogelijk vervangen. Verlichting stoffig? Tijd om schoon te maken. 9

Nieuw licht op de zaak: Vervang uw gloeilampen en bespaar tot 80% Nog even en de gloeilamp is verleden tijd: de productie van de 75 en 100 Watt lamp en alle matte lampen is al gestaakt, de rest volgt stapsgewijs. Per 1 september 2012 mag er geen peertje meer gemaakt worden. Er zijn 3 lampen die de gloeilamp kunnen vervangen: de halogeenlamp, de spaarlamp en de ledlamp. De tabel hieronder helpt u bij uw keuze. Deze lampen zijn één op één te vervangen, dat wil zeggen dat deze alternatieven passen in de fitting van uw oude gloeilamp. Omdat ze niet allemaal hetzelfde kunnen, hangt uw uiteindelijke keuze af van de eisen waaraan uw verlichting moet voldoen. Kenmerk Halogeenlamp Spaarlamp Ledlamp lichtkleur / warm licht +++ ++ ++ lichthoeveelheid +++ +++ ++ dimbaarheid +++ ++ ++ gespreid licht +++ +++ ++ energieverbruik + +++ +++ levensduur + ++ +++ aanschafprijs ++ ++ + + = lage waardering; +++ = hoge waardering Vervang uw halogeenspotjes en oude tl-verlichting Naast de gloeilamp kunt u ook uw overige verlichting vervangen door energiezuinige lampen: e Vervang halogeenspotjes door eco-halogeen of ledverlichting Uw halogeenspotjes kunt u vaak één op één vervangen, door bijvoorbeeld eco-halogeenspotjes. Deze zijn 30% zuiniger dan gewone halogeenspotjes. U heeft ze binnen enkele maanden terugverdiend. Ook binnen de ledverlichting komen steeds meer goede alternatieven voor halogeenspotjes. Daarmee kunt u tot wel 80% besparen. r Pas uw oude tl-verlichting aan Oude tl-armaturen met een starter zijn gemakkelijk om te bouwen tot nieuwe, hoogfrequente tl-verlichting, door een adapter aan te brengen. Dit kunt u eenvoudig zelf en u bespaart tot wel 50% energie. 10

Rekenvoordeel voor een restaurant Een restaurant met 20 tafels, die ruimte bieden aan 80 gasten, heeft boven iedere tafel een sierlamp hangen met daarin 4 gloeilampen van elk 40 Watt. De totale kosten van deze verlichting bedragen 2.000 per jaar. Met het vervangen van de gloeilampen door spaarlampen bespaart de restauranthouder jaarlijks 1.500. De spaarlampen kosten bij elkaar ongeveer 400. De terugverdientijd is dus 3 maanden. 11

Lang zullen ze leven: goed onderhoud = hogere opbrengst Energiezuinige verlichting heeft een langere levensduur dan oude verlichting. U hoeft deze dus minder vaak te vervangen. Maar met goed onderhoud kunt u ook op uw energiezuinige verlichting besparen, tot wel 20%. e Vervang lampen tijdig In de loop van de tijd geven lampen steeds minder licht en gaan er steeds meer kapot. Daarom is het verstandig om ruim voor het einde van de opgegeven levensduur alle lampen in één keer te vervangen. Dit levert meer licht op en verkleint de kans dat lampen kapot gaan. Dit wordt ook wel groepsremplace genoemd. Vraag uw leverancier wat het beste moment is voor deze groepsremplace. r Maak armaturen schoon Armaturen, lampen en lichtsensoren worden vuil. Hierdoor gaat een deel van het rendement verloren. Maak daarom minstens 1 keer per jaar deze armaturen, lampen en sensoren schoon. Dat kan met lauw water en een sopje. Schoonmaakbedrijven passen voor armaturen en spiegels ultrasone reiniging toe. Schone verlichting geeft meer licht en gaat langer mee. O ja: u maakt de lampen natuurlijk schoon als ze uit zijn. t Neem verlichting op in uw onderhoudsplan Heeft u een onderhoudsplan? Leg hierin dan het moment vast, waarop u elk jaar de verlichting schoonmaakt en bepaal in welk jaar u de verlichting gaat vervangen. Afspraken over het schoonmaken van de verlichting kunt u ook opnemen in het contract met uw schoonmaakbedrijf. Doe de digitale Verlichtingscan: Ontdek in 4 stappen hoeveel u kunt besparen Om u op weg te helpen heeft Energiecentrum MKB een digitale Verlichtingscan ontwikkeld. Hiermee ontdekt u in 4 eenvoudige stappen of de overstap naar energiezuinige verlichting voor u lonend is. Het brengt u bovendien op ideeën die passen bij uw ambitie: u wilt niet verspillen, een hoger rendement halen of u streeft meer duurzaamheid na. Deze handige Verlichtingscan vindt u op energiecentrum.nl. 12

Verlichting stoffig? Tijd om schoon te maken. Rekenvoordeel voor winkel Een kledingwinkel van 685 m 2 betaalt aan verlichtingskosten 4.700 per jaar. Door de 128 tl-lampen te vervangen door energiezuinige hoogfrequente tl wordt jaarlijks 1.600 bespaard. Vervanging van de 68 halogeenspots door ledspots levert ieder jaar nog eens ruim 600 extra op. De investering van 5.500 is zo binnen 3 jaar terugverdiend. 13

Checklist verlichting Check uw verlichting op onderstaande punten en bespaar zo fors op uw energiekosten. En wilt u dit blijvend doen, plak dan de voor u relevante stickers als reminder op goed zichtbare plaatsen. Zo maakt u van bewuste keuzes blijvende gewoontes. DOE HET LICHT STANDAARD UIT e Is in niet-gebruikte ruimtes standaard het licht uit? Actie: Wijs uw medewerkers of collega s erop dat het licht uit is in ruimtes waar niemand is. Maak er goed gedrag van. Of neem het op in uw huishoudelijk reglement. MAAK IEMAND VERANTWOORDELIJK r Wie is er bij u verantwoordelijk voor de verlichting? Actie: Als niemand verantwoordelijk is voor het energiegebruik, wordt er vanzelf minder op gelet of er onnodig licht brandt. Een energiecoördinator, die verantwoordelijk is, verdient zichzelf terug door de lagere energiekosten. DOE HET LICHT UIT NA WERKTIJD t Wie doet bij u als laatste het licht uit? Actie: Zorg voor een duidelijke afsluitprocedure. Maak waar nodig afspraken met het schoonmaakbedrijf of de beveiliging over het uitdoen van de verlichting in het verder lege gebouw. MAAK GEBRUIK VAN DAGLICHT u Gaat het licht uit bij voldoende daglicht? Actie: Wijs uw medewerkers erop dat het licht niet altijd aan hoeft. Als er voldoende daglicht naar binnen valt, is het vaak helemaal niet nodig om het licht aan te doen. 14

ENERGIE ONDERZOEK VERVANG DEFECTE tl-lampen DIRECT i Zitten er kapotte tl-lampen tussen uw verlichting? Heeft u last van flikkerende tl-lampen? Actie: Vervang kapotte tl-lampen direct. Defecte tl-lampen verbruiken nog steeds stroom. Energieonderzoek? Bespaar 10 tot 15%. MAAK LAMPEN SCHOON o Wordt de lichtopbrengst in uw ruimte minder? Actie: tl-lampen slijten en vervuilen door stof. Maak de tl-lampen één keer per jaar schoon. Reinig ook de spiegels/reflectoren, zodat de lichtopbrengst weer optimaal wordt. Postzegel niet nodig NEEM VERLICHTING OP IN UW ONDERHOUDSPLAN p Komt verlichting voor in uw (meerjaren) onderhoudsplan? KEN UW VERBRUIKSKOSTEN Actie: Leg vast wanneer u de verlichting reinigt en wanneer u de tl-lampen vervangt. Dan wordt het niet vergeten. U verlengt zo de levensduur van de verlichting en u bespaart energie en kosten. a Weet u hoeveel uw verlichting per jaar kost? En weet u hoeveel u kunt besparen? Energiecentrum MKB Antwoordnummer 7135 3990 TC HOUTEN Actie: Doe de Verlichtingscan op energiecentrum.nl en u weet in 4 eenvoudige stappen wat uw huidige verlichting kost en hoeveel u kunt besparen. 15 Energiecentrum MKB. De ondernemersclub voor energiebesparing.

ENERGIE ONDERZOEK Wilt u concreet aan de slag met verlichting of energie besparen? Vraag dan een Energieonderzoek van Energiecentrum MKB aan en bespaar 10 tot 15%. Energiecentrum MKB voert onafhankelijke energieonderzoeken uit bij MKB- bedrijven. Een adviseur bekijkt samen met u het gebouw, de gebouwgebonden installaties zoals verlichting en verwarming, en de ondersteunende processen zoals perslucht en productkoeling. Ook bespreekt hij met u uw energiefactuur. Zo weet hij welke kansrijke besparingen er zijn en legt deze vast in een praktisch adviesrapport, inclusief subsidiemogelijkheden. Een leerzaam bezoek, blijkt uit de praktijk. Antwoordkaart aanvraag Energieonderzoek Ja, ik wil een energieonderzoek (á 400 per locatie) laten uitvoeren door Energiecentrum MKB Het Energieonderzoek kost per locatie 400 exclusief BTW*. Dit is tegen kostprijs. Dit bedrag verdient u overigens in no time terug. U kunt met gemak 10 tot 15% op uw energierekening besparen. Ga voor meer informatie over Energieonderzoek of energie besparen naar energiecentrum.nl. Vul de antwoordkaart in en vraag een Energieonderzoek aan. * Prijs 2010. Zie voor de voorwaarden energiecentrum.nl Dit is één van de gratis uitgaven van het Energiecentrum Midden- en Kleinbedrijf. Meer exemplaren kunt u bestellen via de website energiecentrum.nl of via info@energiecentrum.nl. Vermeld duidelijk uw naam, bedrijfsnaam en postadres. Beschikbaar zolang de voorraad strekt. U mag de tekst van deze uitgave alleen na schriftelijke toestemming van Energiecentrum MKB gebruiken. Wijzigingen voorbehouden. Op onze website vindt u ook praktische, onafhankelijke en dus betrouwbare informatie over andere vormen van energiebesparing of over bijvoorbeeld energietarieven. Ook kunt u online de Energiescan doen of een Energieonderzoek aanvragen waarmee u uw verbruik kunt toetsen aan dat van uw branchegenoten en kunt zien welke maatregelen voor u interessant zijn om uit te voeren. Energiecentrum MKB is een initiatief van MKB- Nederland en VNO-NCW en werkt samen met 60 brancheorganisaties. Wij helpen, zonder winstoogmerk, de mkb-ondernemer op weg met het realiseren van energiebesparing. Dit doen we met op het mkb afgestemde betrouw bare, praktische en concrete informatie en adviezen. Energiecentrum MKB geeft 6 x per jaar een nieuwsbrief uit met interessante tips en nieuwtjes hoe u uw energierekening kunt verlagen. Wilt u op de hoogte blijven van handige bespaartips en zaken rondom efficiënt energiegebruik? Meldt u zich dan aan voor de digitale nieuwsbrief via energiecentrum.nl. In 2009 hebben 200.000 ondernemers kennisgemaakt met de diensten van Energiecentrum MKB en bespaarden zo e 25 miljoen euro aan energiekosten per jaar. Wat gaat u besparen? Aantal locaties Bedrijfsnaam Naam contactpersoon Straat Postcode Telefoonnummer E-mailadres Datum Woonplaats Handtekening Loodsboot 10 3991 CJ Houten Postbus 554 3990 GJ Houten T (030) 63 69 155 E info@energiecentrum.nl I Aangeboden door: Energiecentrum MKB. De ondernemersclub voor energiebesparing. Energiecentrum MKB, Houten. Oktober 2010 / 15.000 exemplaren, 2e druk