Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen 1

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen 1 Bijlage 1 bij advies 01-2005 :Raming van het blootstellingsniveau aan cadmium en lood bij consumenten van levensmiddelen, voortgebracht in de nabijheid van de vestigingen van fabrieken van Umicore Inhoudsopgave 1. Doelstellingen 2. Gebruikte gegevens 2.1. Geografische ligging 2.2. Consumptiegegevens 2.3. Bronnen van gegevens over cadmium- en loodgehalten in levensmiddelen 2.4. Geldende Belgische normen 2.5. Aantal niet-conforme monsters en cadmium- en loodconcentratie 2.5.1. en van plantaardige oorsprong 2.5.2. en van dierlijke oorsprong 3. Raming van de ingenomen hoeveelheid en vergelijking hiervan met de tijdelijk verdragen dosis per week (Provisional Tolerated Weekly Intake, PTWI) 3.1. PTWI 3.2. Raming van de ingenomen hoeveelheid metaal door gebruik van de consumptiegegevens van GEMS/FOOD regional diets-europe 3.2.1. Voor cadmium 3.2.2. Voor lood 3.3. Raming van de ingenomen hoeveelheid metaal door gebruik van de gemiddelde consumptiegegevens voor België 3.3.1. Voor cadmium 3.3.2. Voor lood 3.4. Raming van de ingenomen hoeveelheid metaal door gebruik van de extreme consumptiegegevens voor België 3.4.1. Voor cadmium 3.4.2. Voor lood 4. Vergelijking van het bereikte percentage van de tijdelijk verdragen dosis per week naargelang van de zone 4.1. Vergelijking van het bereikte percentage van de tijdelijk verdragen dosis per week naargelang van de zone gemiddelde consumptiegegevens 4.2. Vergelijking van het bereikte percentage van de tijdelijk verdragen dosis per www.favv.be 1

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen 2 week naargelang van de zone extreme consumptiegegevens www.favv.be 2

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen 3 1. Doelstelling De doelstelling bestaat erin het niveau te schatten van de blootstelling aan lood en cadmium bij consumenten van levensmiddelen, voortgebracht in de nabijheid van de fabrieken van Umicore (dierlijke producten, groenten en fruit) en de geschatte inname met de tijdelijk te verdragen dosis per week (Provisional Tolerated Weekly Intake, PTWI) te vergelijken. Deze geschatte innamen worden bepaald op grond van zowel de gemiddelde als de extreme gegevens over de consumptie van levensmiddelen en hun gemiddelde lood- en cadmiumgehalten. Met de gehanteerde deterministische benadering kan men een realistisch beeld krijgen van de fractie van de PTWI waaraan de consumenten van levensmiddelen, voortgebracht in de nabijheid van de fabrieken van Umicore, worden blootgesteld. 2. Gebruikte gegevens 2.1. Geografische ligging In België zijn er drie vestigingen van fabrieken van Umicore :! Vestiging 1 : fabrieken in Overpelt en Balen! Vestiging 2 : fabriek in Hoboken! Vestiging 3 : fabriek in Olen. Er werden rond deze 3 vestigingsplaatsen van de fabrieken van Umicore 4 observatiezones bepaald :! Zone 1 : rond vestiging 1. Deze zone omvat de gemeenten Balen (2490), Lommel (3920), Neerpelt (3910), Overpelt (3900), Kerkhoven (3920) en Sint-Huibrechts-lille (3910).! Zone 2 : rond vestiging 2. Deze zone omvat de gemeenten Aartselaar (2630), Bazel (9150), Beveren-Waas (9120), Haasdonk (9120), Kruibeke (9150), Melsele (9120), Rupelmonde (9150), Schelle (2627), Vrasene (9120) en Zwijndrecht (2070).! Zone 3: rond vestiging 3. Deze zone omvat de gemeenten Olen (2250), Geel (2440), Gierle (2275), Herentals (2200), Kasterlee (2460), Lichtaart (2460), Lille (2275), Morkhoven (2200), Mol (2400), Noorderwijk (2200), Oevel (2260), Poederlee (2275), Tielen (2460), Wechelderzande (2275), Westerlo (2260).! Zone 4 : Gemeenten rond zone 1 en meer bepaald rond de gemeenten Balen en Overpelt. Deze zone omvat de gemeenten Achel (3930), Eksel (3941), Grote-Brogel (3990), Hamont (3930), Heppen (3971), Kleine- Brogel (3990), Peer (3990) en Wijchmaal (3990). Aan die 4 zones moet nog de rest van België worden toegevoegd (zone 5). www.favv.be 3

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen 4 2.2. Consumptiegegevens Om de blootstelling van de consumenten te ramen, werden 2 soorten consumptiegegevens gebruikt : - gemiddelde consumptiegegevens : GEMS/FOOD regional diets- Europe, June 2003 en gemiddelde consumptie van levensmiddelen in België (nietofficiële gegevens) - extreme consumptiegegevens : UK Methods for the estimation of dietary intakes of pesticides, Pesticides Safety Directorate, augustus 1994. 2.3. Bronnen van gegevens over cadmium- en loodgehalten in levensmiddelen! De voor België gebruikte waarden zijn afkomstig van het verslag over de tasks for scientific cooperation (document SCOOP 3.2.11, March 2004), van de FAVV-monitoring van 2002-2003 en van de bemonsteringscampagne van het FAVV van 2004 voor levensmiddelen van dierlijke oorsprong.! De waarden die werden gebruikt voor de gebieden in de nabijheid van vestigingen van de fabrieken van Umicore, zijn afkomstig van de bemonsteringscampagne van het FAVV van 2004 en van een door Haskoning gemaakte studie met betrekking tot bladgroenten (Evaluatie van de gewasconcentraties in relatie met bodem en luchtkwaliteit in omgeving van Hoboken, Olen, Balen en Overpelt, Haskoning, 17 februari 2004). Indien geen gegevens beschikbaar waren voor de gebieden in de nabijheid van de vestigingen van Umicore, werden de gegevens van het verslag tasks for scientific cooperation (document SCOOP 3.2.11, March 2004) of deze van de monitoring van het FAVV (2002-2003) gebruikt. Een samenvatting van de gebruikte gegevensbronnen is weergegeven in de tabellen 1 en 2. Tabel 1 : Bron van voor cadmiumgehalten gebruikte gegevens Bron voor «Umicore» zones Bron voor de rest van België Appelen en peren (norm 50*) FAVV Monitoring (2003) FAVV Monitoring (2003) Aardbeien (norm 50) FAVV ( «Umicore» zones) FAVV Monitoring (2002) Groenten (norm 50) FAVV («Umicore» zones) FAVV Monitoring (gemiddelde 2002-2003) Groenten (norm 100) FAVV ( «Umicore» zones) SCOOP tabel 3.36 Groenten (norm 200) Studie Haskoning (p. 3) SCOOP tabel 3.36 Aardappelen FAVV (zone 1 tot 5 «Umicore») FAVV Monitoring (gemiddelde 2002-2003) Graanmeel SCOOP tabel 3.3 & 3.1 SCOOP tabel 3.3 & 3.1 Rund, vlees FAVV (zone 1 tot 5 «Umicore») FAVV (zone 5) Rund, nieren FAVV (zone 1 tot 5 «Umicore») FAVV (zone 5) Rund, lever FAVV (zone 1 tot 5 «Umicore») FAVV (zone 5) Zeevis Geen gegevens Geen gegevens Zoetwatervis FAVV - Monitoring (2003) FAVV - Monitoring (2003) weekdieren, cephalopoden SCOOP tabel 3.3 & 3.1 SCOOP tabel 3.3 & 3.1 Melk SCOOP tabel 3.36 SCOOP tabel 3.36 *norm 50 wil zeggen dat de norm voor appelen en peren gelijk is aan 50µg/kg vers gewicht. www.favv.be 4

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen 5 Tabel 2 : Bron van voor loodgehalten gebruikte gegevens Bron voor «Umicore» zones Bron voor de rest van België Fruit (norm 100) SCOOP tabel 4.28 SCOOP tabel 4.28 Aardbeien (norm 200) FAVV ( «Umicore» zones) FAVV - Monitoring (2002) Groenten (norm 100) FAVV («Umicore» zones) SCOOP tabel 4.28 Groenten (norm 300) FAVV ( «Umicore» zones) SCOOP tabel 4.28 Aardappelen FAVV (zone 1 tot 5 «Umicore») SCOOP tabel 4.28 Graanmeel Geen gegevens Geen gegevens Rund, vlees FAVV (zone 1 tot 5 «Umicore») FAVV (zone 5) Rund, nieren FAVV (zone 1 tot 5 «Umicore») FAVV (zone 5) Rund, lever FAVV (zone 1 tot 5 «Umicore») FAVV (zone 5) Zeevis Geen gegevens Geen gegevens Zoetwatervis FAVV - Monitoring (2003) FAVV Monitoring (2003) weekdieren, cephalopoden Geen gegevens Geen gegevens Melk SCOOP tabel 4.28 SCOOP tabel 4.28 2.4. Geldende Belgische normen De voor cadmium en lood geldende normen zijn afkomstig uit verordening (EG) nr. 466/2001 van de Commissie tot vaststelling van maximumgehalten voor bepaalde verontreinigingen in levensmiddelen. Voor cadmium : - Groenten en fruit (norm 50) worden omschreven als groenten en fruit zoals bedoeld in artikel 1 van Richtlijn 90/642/ EEG, met uitzondering van bladgroenten, verse kruiden, alle fungi, stengelgroenten, wortelgroenten en aardappelen. De maximumgehalten bedragen 50 µg/kg vers gewicht. - Groenten (norm 100) worden omschreven als stengelgroenten, wortelgroenten en aardappelen, met uitzondering van knolselderij. In het geval van aardappelen is het maximumgehalte van toepassing op geschilde aardappelen. De maximumgehalten bedragen 100 µg/kg vers gewicht. - Groenten (norm 200) worden omschreven als bladgroenten, verse kruiden, knolselderij en alle gekweekte fungi. De maximumgehalten bedragen 200 µg/kg vers gewicht. Voor lood : - Fruit (norm 100) wordt omschreven als fruit zoals bedoeld in artikel 1 van Richtlijn 90/642/EEG, met uitzondering van bessen en klein fruit. De maximumgehalten bedragen 100 µg/kg vers gewicht. - Fruit (norm 200) wordt omschreven als bessen en klein fruit zoals bedoeld in artikel 1 van Richtlijn 90/642/EEG. De maximumgehalten bedragen 200 µg/kg vers gewicht. - Groenten (norm 100) worden omschreven als groenten zoals bedoeld in artikel 1 van Richtlijn 90/642/EEG van de Raad, laatstelijk gewijzigd bij Richtlijn 2000/48/EG, met uitzondering van brassicaceae, bladgroenten, verse kruiden en alle fungi. Wat aardappelen betreft, geldt het maximumgehalte voor geschilde aardappelen. De maximumgehalten bedragen 100 µg/kg vers gewicht. - Groenten (norm 300) worden omschreven als brassicaceae, bladgroenten en alle gekweekte fungi. De maximumgehalten bedragen 300 µg/kg vers gewicht. www.favv.be 5

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen 6 2.5. Aantal niet-conforme monsters en cadmium- en loodconcentratie 2.5.1. en van plantaardige oorsprong De resultaten van de bemonsteringscampagne van het FAVV voor planten zijn samengevat weergegeven in tabellen 3 en 4. Tabel 3 : Resultaten voor cadmium in plantaardige producten Norm (mg/kg vers) Aantal genomen monsters (n) Aantal monsters > norm Mediaan (bovengrens 1 ) (mg/kg vers) Gemiddelde (bovengrens 1 ) (mg/kg vers) Plantensoort Minimumwaarde (mg/kg vers) Maximumwaarde (mg/kg vers) Tabel 4 : Resultaten voor lood in plantaardige producten Norm (mg/kg vers) Aantal genomen monsters (n) Aantal monsters > norm Mediaan (bovengrens 1 ) (mg/kg vers) Gemiddelde (bovengrens 1 ) (mg/kg vers) Kool 0.05 7 0 0.01 0.01 0.01 0.01 Bonen 0.05 3 0 0.01 0.011 0.01 0.013 Totaal 2 planten norm 50 µg/kg vers gewicht 0.01 0.0103 Aardbeien 0.05 2 0 0.016 0.016 0.015 0.017 Totaal 2 fruit norm 50 µg/kg vers gewicht 0.016 0.016 Wortelen 0.1 7 5 0.13 0.130 0.043 0.2 Prei 0.1 1 1 0.13 0.13 0.13 0.13 Totaal 2 planten norm 100 µg/kg vers gewicht 0.13 0.13 Aardappelen 0.1 64 4 0.0395 0.046 0.011 0.14 1 Bovengrens betekent dat voor analyseresultaten die kleiner zijn dan of gelijk aan de kwantificatielimiet (LOQ), de waarde van de LOQ in aanmerking werd genomen 2 Totaal is de gemiddelde waarde of de mediaanwaarde van alle resultaten die op dezelfde norm betrekking hebben Plantensoort Minimumwaarde (mg/kg vers) Maximumwaarde (mg/kg vers) Kool 0.3 7 0 0.02 0.02 0.02 0.02 Totaal 2 groenten norm 300 µg/kg vers gewicht 0.02 0.02 Aardbeien 0.2 2 0 0.02 0.02 0.02 0.02 Totaal 2 fruit norm 200 µg/kg vers gewicht 0.02 0.02 Wortelen 0.1 7 1 0.045 0.048 0.02 0.11 Bonen 0.1 3 0 0.02 0.032 0.02 0.055 Prei 0.1 1 0 0.056 0.056 0.056 0.056 Totaal 2 groenten norm 100 µg/kg vers gewicht 0.045 0.044 Aardappelen 0.1 64 0 0.02 0.02 0.02 0.036 1 Bovengrens betekent dat voor analyseresultaten die kleiner zijn dan of gelijk aan de kwantificatielimiet (LOQ), de waarde van de LOQ in aanmerking werd genomen 2 Totaal is de gemiddelde waarde of de mediaanwaarde van alle resultaten die op dezelfde norm betrekking hebben www.favv.be 6

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen 7 2.5.2. en van dierlijke oorsprong De bemonsteringscampagne voor dierlijke producten heeft betrekking op de analyse van lood en cadmium in de nieren van runderen ouder dan 18 maand. De lever en het vlees werden eveneens geanalyseerd volgens een watervalsysteem : als de nieren positief zijn, worden de levers onderzocht en als de levers positief zijn, wordt het vlees onderzocht. De bemonsteringscampagne duurde één maand. Een samenvatting van de resultaten is weergegeven in tabellen 5 en 6. Tabel 5 : Gemiddeld cadmium- en loodgehalte (bovengrens 1 ) in levensmiddelen van dierlijke oorsprong en aantal uitgevoerde analyses Plaats Weefsel Gemiddelde Cdconcentratie uitgedrukt in mg/kg (aantal analyses) Gemiddelde Pbconcentratie uitgedrukt in mg/kg (aantal analyses) Zone 1 : nieren 2.9 (n=79) 0.27 (n=79) Rond Overpelt en lever 0.51 (n=63) 0.17 (n=62) Balen vlees 0.01 (n=28) 0.013 (n=27) Zone 4 : nieren 3.03 (n=27) 0.29 (n=27) Rond zone 1 lever 0.40 (n=27) 0.21 (n=27) Zone 2 : Rond Hoboken Zone 3: Rond Olen Zone 5 : Rest van België vlees 0.01 (n=4) 0.01 (n=4) nieren 5.30 (n=23) 0.35 (n=23) lever 0.74 (n=22) 0.17 (n=22) vlees 0.01 (n=15) 0.01 (n=1) nieren 2.31 (n=56) 0.24 (n=56) lever 0.31 (n=36) 0.19 (n=36) vlees 0.01 (n=4) 0.01 (n=4) nieren 1.54 (n=31) 0.23 (n=31) lever 0.36 (n=17) 0.17 (n=17) vlees 0.01 (n=3) 0.01 (n=3) 1 Bovengrens betekent dat voor de analyseresultaten die kleiner zijn dan of gelijk aan de kwantificatielimiet (LOQ), de waarde van de LOQ in aanmerking werd genomen Tabel 6 : Mediaan cadmium- en loodgehalte (bovengrens 1 ) in levensmiddelen van dierlijke oorsprong en aantal uitgevoerde analyses Plaats Weefsel Mediane Cd-concentratie uitgedrukt in mg/kg (aantal analyses) Mediane Pb-concentratie uitgedrukt in mg/kg (aantal analyses) Zone 1 : nieren 2,04 (n=79) 0.23 (n=79) Rond Overpelt en lever 0.4 (n=63) 0.14 (n=62) Balen vlees 0.01 (n=28) 0,01 (n=27) Zone 4 : nieren 2.34 (n=27) 0.24 (n=27) Rond zone 1 lever 0.36 (n=27) 0.14 (n=27) Zone 2 : Rond Hoboken Zone 3: Rond Olen Zone 5 : Rest van België vlees 0.01 (n=4) 0.01 (n=4) nieren 3,93 (n=23) 0.26 (n=23) lever 0.53 (n=22) 0.15 (n=22) vlees 0.01 (n=15) 0.01 (n=1) nieren 1.65 (n=56) 0.21 (n=56) lever 0.30 (n=36) 0.16 (n=36) vlees 0.01 (n=4) 0.01 (n=3) nieren 1.27 (n=31) 0.16 (n=31) lever 0.33 (n=17) 0.11 (n=17) vlees 0.01 (n=3) 0.01 (n=3) www.favv.be 7

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen 8 1 Bovengrens betekent dat voor de analyseresultaten die kleiner zijn dan of gelijk aan de kwantificatielimiet (LOQ), de waarde van de LOQ in aanmerking werd genomen 3. Raming van de ingenomen hoeveelheid en vergelijking hiervan met de tijdelijk te verdragen dosis per week (Provisional Tolerated Weekly Intake, PTWI) 3.1. PTWI Verontreiniging Cadmium Lood Lichaamsgewicht 60 60 (kg) PTWI (µg/kg lg) 7 25 PTWI (µg/persoon) 420 1500 Er werd een deterministische benadering gehanteerd. Aangezien maar weinig resultaten beschikbaar zijn voor groenten en fruit, werden deze samengebracht in categorieën op grond van de geldende norm (Verordening (EG) nr. 466/2001). De gevonden gemiddelde gehalten werden toegepast op alle groenten van de betreffende categorie. 3.2. Raming van de ingenomen hoeveelheid metaal door gebruik van de consumptiegegevens van GEMS/FOOD regional diets- Europe 3.2.1. Voor cadmium Tabel 7 geeft de geconsumeerde hoeveelheden groenten en fruit weer volgens de voor cadmium geldende norm. Tabellen 8 en 9 geven een raming van het niveau van de blootstelling aan cadmium voor België en voor zone 1. Tabel 7 : Geconsumeerde hoeveelheden groenten en fruit volgens de geldende norm Geconsumeerde hoeveelheden Geconsumeerde producten (g/d) Categorie Norm voor Cd (µg/kg vers) per product per groep 1 volgens norm Sperziebonen 50 12 Groenten Brassicaceae 50 39,8 128,5 Doperwten, jonge peulen 50 14 Uien, bol 50 27,8 Tomaten, vers 50 34,9 Wortelen 100 22 Prei 100 2 28 Radijs 100 2 Raap 100 2 Bladselderij 200 2 Andijvie 200 2 28,5 Sla, bladeren 200 22,5 Spinazie 200 2 www.favv.be 8

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen 9 Fruit Appelen 50 40 Peren 50 11,3 Aardbeien 50 5,3 1 De producten zijn samengebracht per categorie en volgens de norm 56,6 Tabel 8: Raming van de ingenomen hoeveelheid cadmium en van het bereikte percentage van de tijdelijk te verdragen dosis per week voor België gemiddelde consumptiegegevens (GEMS/FOOD regional diets- Europe) Geconsumeerde hoeveelheid Cd-gehalte in product dosis per dag dosis per week % PTWI (g/d) (µg/g) (µg) (µg) Appelen en peren (norm 50) 51,3 0,005 0,26 1,80 0,43 Aardbeien (norm 50) 5,3 0,001 0,01 0,04 0,01 Groenten (norm 50) 128,5 0,0105 1,35 9,44 2,25 Groenten (norm 100) 28 0,044 1,23 8,62 2,05 Groenten (norm 200) 28,5 0,045 1,28 8,98 2,14 Aardappelen 240,8 0,0385 9,27 64,90 15,45 Graanmeel 175,8 0,023 4,04 28,30 6,74 Rund, vlees 63,3 0,01 0,63 4,43 1,06 Rund, nieren 0,2 1,54 0,31 2,16 0,51 Rund, lever 0,4 0,36 0,14 1,01 0,24 Zeevis 31,3 NB NB NB NB Zoetwatervis 2,6 0,005 0,01 0,09 0,02 weekdieren,cephalopoden 12,1 0,136 1,65 11,52 2,74 Melk 289,3 0,0004 0,12 0,81 0,19 Totaal België 20,30 142,09 33,83 Tabel 9 : Raming van de ingenomen hoeveelheid cadmium en van het bereikte percentage van de tijdelijk te verdragen dosis per week voor zone 1 (rond Overpelt en Balen) gemiddelde consumptiegegevens (GEMS/FOOD regional diets- Europe) Geconsumeerde Cd-gehalte dosis per hoeveelheid in product dosis per dag week % PTWI (g/d) (µg/g) (µg) (µg) Appelen en peren (norm 50) 51,3 0,005 0,26 1,80 0,43 Aardbeien (norm 50) 5,3 0,016 0,08 0,59 0,14 Groenten (norm 50) 128,5 0,0103 1,32 9,26 2,21 Groenten (norm 100) 28 0,13 3,64 25,48 6,07 Groenten (norm 200) 28,5 0,277 7,89 55,26 13,16 Aardappelen 240,8 0,052 12,52 87,65 20,87 Graanmeel 175,8 0,023 4,04 28,30 6,74 Rund, vlees 63,3 0,01 0,63 4,43 1,06 Rund, nieren 0,2 2,90 0,58 4,06 0,97 Rund, lever 0,4 0,51 0,20 1,43 0,34 Zeevis 31,3 NB NB NB NB www.favv.be 9

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen 10 Zoetwatervis 2,6 0,005 0,01 0,09 0,02 weekdieren, cephalopoden 12,1 0,136 1,65 11,52 2,74 Melk 289,3 0,0004 0,12 0,81 0,19 Totaal zone1 (rond Overpelt en Balen) 32,96 230,69 54,93 Bijkomende blootstelling (totaal zone 1- totaal België) 21,10 3.2.2. Voor lood Tabel 10 geeft de geconsumeerde hoeveelheden groenten en fruit weer volgens de voor lood geldende norm. Tabellen 11 en 12 geven een raming van het niveau van de blootstelling aan lood voor België en voor zone 1. Tabel 10 : Geconsumeerde hoeveelheden groenten en fruit volgens de geldende norm Geconsumeerde hoeveelheden Geconsumeerde producten (g/d) Categorie Norm voor Pb (µg/kg verss) per product per groep 1 volgens norm Sperziebonen 100 12 Doperwten, jonge peulen 100 14 Uien, bol 100 27,8 Groenten Tomaten, vers 100 34,9 Wortelen 100 22 118,7 Prei 100 2 Radijs 100 2 Raap 100 2 Bladselderij 100 2 Brassicaceae 300 39,8 Andijvie 300 2 66,3 Sla, bladeren 300 22,5 Spinazie 300 2 Appelen 100 40 51,3 Fruit Peren 100 11,3 Aardbeien 200 5,3 5,3 1 De producten zijn samengebracht per categorie en volgens de norm www.favv.be 10

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen 11 Tabel 11 : Raming van de ingenomen hoeveelheid lood en van het bereikte percentage van de tijdelijk te verdragen dosis per week voor België gemiddelde consumptiegegevens (GEMS/FOOD regional diets- Europe) Geconsumeerde hoeveelheid Pb-gehalte in product dosis per dag dosis per week % PTWI (g/d) (µg/g) (µg) (µg) Fruit (norm 100) 51,3 0,052 2,67 18,67 1,24 Aardbeien (norm 200) 5,3 0,01 0,05 0,37 0,02 Groenten (norm 100) 118,7 0,04 4,75 33,24 2,22 Groenten (norm 300) 66,3 0,051 3,38 23,67 1,58 Aardappelen 240,8 0,051 12,28 85,97 5,73 Graanmeel 175,8 NB NB NB NB Rund, vlees 63,3 0,01 0,63 4,43 0,30 Rund, nieren 0,2 0,23 0,05 0,32 0,02 Rund, lever 0,4 0,17 0,07 0,48 0,03 Zeevis 31,3 NB NB NB NB Zoetwatervis 2,6 0,04 NB NB NB weekdieren, cephalopoden 12,1 NB NB NB NB Melk 289,3 0,004 1,16 8,10 0,54 Totaal België 25,03 175,24 11,68 Tabel 12 : Raming van de ingenomen hoeveelheid lood en van het bereikte percentage van de tijdelijk te verdragen dosis per week voor zone 1 (rond Overpelt en Balen) gemiddelde consumptiegegevens (GEMS/FOOD regional diets- Europe) Geconsumeerde hoeveelheid Pb-gehalte in product dosis per dag dosis per week % PTWI (g/j) (µg/g) (µg) (µg) Fruit (norm 100) 51,3 0,052 2,67 18,67 1,24 Aardbeien (norm 200) 5,3 0,02 0,11 0,74 0,05 Groenten (norm 100) 118,7 0,044 5,22 36,56 2,44 Groenten (norm 300) 66,3 0,02 1,33 9,28 0,62 Aardappelen 240,8 0,02 4,82 33,71 2,25 Graanmeel 175,8 NB NB NB NB Rund, vlees 63,3 0,013 0,82 5,76 0,38 Rund, nieren 0,2 0,27 0,05 0,38 0,03 Rund, lever 0,4 0,17 0,07 0,48 0,03 Zeevis 31,3 NB NB NB NB Zoetwatervis 2,6 0,04 NB NB NB weekdieren, cephalopoden 12,1 NB NB NB NB Melk 289,3 0,004 1,16 8,10 0,54 Totaal zone 1 (rond Overpelt en Balen) 16,24 113,69 7,58 Bijkomende blootstelling (totaal Zone 1- totaal België) -4,10* www.favv.be 11

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen 12 *de lichtjes negatieve bijkomende blootstellinig kan worden verklaard door het feit dat de in zone 1 teruggevonden hoeveelheid lood kleiner is dan de in de rest van België teruggevonden hoeveelheid 3.3. Raming van de ingenomen hoeveelheid metaal door gebruik van de gemiddelde consumptiegegeven voor België De gemiddelde consumptiegegevens voor België werden gebruikt om na te gaan of de consumptiegegevens van GEMS/FOOD regional diets- Europe overeenstemmen met de Belgische eetgewoonten. 3.3.1. Voor cadmium Tabel 13 geeft de geconsumeerde hoeveelheden groenten en fruit weer volgens de voor cadmium geldende norm. Tabellen 14 en 15 geven een raming van het niveau van de blootstelling aan cadmium voor België en voor zone 1 door gebruik van de gemiddelde consumptiegegevens voor België. Tabel 13 : Geconsumeerde hoeveelheden groenten en fruit volgens de geldende norm Geconsumeerde producten Norm voor Geconsumeerde hoeveelheden (g/d) Cd per groep 1 volgens Categorie (µg/kg vers) per product norm Sperziebonen, vers 50 8,5 Brassicaceae 50 25,5 Doperwten, jonge peulen, vers 50 1,5 87,5 Ui + sjalot 50 23 Groenten Tomaten, vers 50 29 Wortelen, vers 100 19 Prei 100 16,5 36,5 Radijs 100 1 Raap 100 Selderij 200 17 Sla ( + andijvie+ waterkers+veldsla) 200 19 40 Spinazie 200 4 Appelen, vers 50 68 Fruit Peren 50 14 91 Aardbeien, vers 50 9 1 De producten zijn samengebracht per categorie en volgens de norm www.favv.be 12

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen 13 Tabel 14: Raming van de ingenomen hoeveelheid cadmium en van het bereikte percentage van de tijdelijk te verdragen dosis per week voor België gemiddelde gegevens over de consumptie van levensmiddelen in België (niet-officiële gegevens) Geconsumeerde Cd-gehalte in dosis per hoeveelheid product dosis per dag week % PTWI (g/d) (µg/g) (µg) (µg) Appelen en peren (norm 50) 82 0,005 0,41 2,87 0,68 Aardbeien (norm 50) 9 0,001 0,01 0,06 0,02 Groenten (norm 50) 87,5 0,0105 0,92 6,43 1,53 Groenten (norm 100) 36,5 0,044 1,61 11,24 2,68 Groenten (norm 200) 40 0,045 1,80 12,60 3,00 Aardappelen 234 0,0385 9,01 63,06 15,02 Graanmeel 166 0,023 3,82 26,73 6,36 Rund, vlees 42 0,01 0,42 2,94 0,70 Rund, nieren NB 1,54 NB NB NB Rund, lever NB 0,36 NB NB NB Zeevis NB NB NB NB NB Zoetwatervis NB 0,005 NB NB NB weekdieren, NB NB NB NB cephalopoden 0,136 Melk 200 0,0004 0,08 0,56 0,13 Totaal België 18,07 126,47 30,12 Tabel 15: Raming van de ingenomen hoeveelheid cadmium en van het bereikte percentage van de tijdelijk te verdragen dosis per week voor zone 1 (rond Overpelt en Balen) gemiddelde gegevens over de consumptie van levensmiddelen in België (niet-officiële gegevens) Geconsumeerd Cd-gehalte in dosis per e hoeveelheid product dosis per dag week % PTWI (g/d) (µg/g) (µg) (µg) Appelen en peren (norm 50) 82 0,005 0,41 2,87 0,68 Aardbeien (norm 50) 9 0,016 0,14 1,01 0,24 Groenten (norm 50) 87,5 0,0103 0,90 6,31 1,50 Groenten (norm 100) 36,5 0,13 4,75 33,22 7,91 Groenten (norm 200) 40 0,277 11,08 77,56 18,47 Aardappelen 234 0,052 12,17 85,18 20,28 Graanmeel 166 0,023 3,82 26,73 6,36 Rund, vlees 42 0,01 0,42 2,94 0,70 Rund, nieren NB 2,90 NB NB NB Rund, lever NB 0,51 NB NB NB Zeevis NB NB NB NB NB Zoetwatervis NB 0,005 0,00 0,00 0,00 weekdieren, cephalopoden NB 0,136 0,00 0,00 0,00 Melk 200 0,0004 0,08 0,56 0,13 Totaal zone 1 (rond Overpelt en Balen) 33,77 236,36 56,28 Bijkomende blootstelling (totaal zone 1- totaal België) 26,16 www.favv.be 13

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen 14 NBD : Niet Bepaald 3.3.2. Voor lood Tabel 16 geeft de geconsumeerde hoeveelheden groenten en fruit weer volgens de voor lood geldende norm. Tabellen 17 en 18 geven een raming van het niveau van de blootstelling aan lood voor België en voor zone 1 door gebruik van de gemiddelde consumptiegegevens voor België. Tabel 16: Geconsumeerde hoeveelheden groenten en fruit volgens de geldende norm Geconsumeerde producten Norm voor Geconsumeerde hoeveelheden(g/d) Pb per groep 1 volgens Categorie (µg/kg vers) per product norm Sperziebonen, vers 100 8,5 Doperwten, jonge peulen, vers 100 1,5 Ui+sjalot 100 23 Tomaten, vers 100 29 Wortelen 100 19 115,5 Prei 100 16,5 Groenten Radjs 100 1 Raap 100 Selderij 100 17 Brassicaceae 300 25,5 Sla ( + andijvie+ waterkers+ veldsla) 300 19 48,5 Spinazie 300 4 Appelen 100 68 Fruit Peren 100 14 82 Aardbeien 200 9 9 1 De producten zijn samengebracht per categorie en volgens de norm www.favv.be 14

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen 15 Tabel 17: Raming van de ingenomen hoeveelheid lood en van het bereikte percentage van de tijdelijk te verdragen dosis per week voor België- gemiddelde gegevens over de consumptie van levensmiddelen in België (niet-officiële gegevens) Geconsumeerde hoeveelheid Pb-gehalte in product dosis per dag dosis per week % PTWI (g/d) (µg/g) (µg) (µg) Fruit (norm 100) 82 0,052 4,26 29,85 1,99 Aardbeien (norm 200) 9 0,01 0,09 0,63 0,04 Groenten (norm 100) 115,5 0,04 4,62 32,34 2,16 Groenten (norm 300) 48,5 0,051 2,47 17,31 1,15 Aardappelen 234 0,051 11,93 83,54 5,57 Graanmeel 166 NB NB NB NB Rund, vlees 42 0,01 0,42 2,94 0,20 Rund, nieren NB 0,23 NB NB NB Rund, lever NB 0,17 NB NB NB Zeevis NB NB NB NB NB Zoetwatervis NB 0,04 NB NB NB weekdieren, cephalopoden NB NB NB NB NB Melk 200 0,004 0,80 5,60 0,37 Totaal België 24,60 172,21 11,48 Tabel 18: Raming van de ingenomen hoeveelheid lood en van het bereikte percentage van de tijdelijk te verdragen dosis per week voor zone 1 (rond Overpelt en Balen)- gemiddelde gegevens over de consumptie van levensmiddelen in België (niet-officiële gegevens) Geconsumeerde hoeveelheid Pb-gehalte in product dosis per dag dosis per week % PTWI (g/d) (µg/g) (µg) (µg) Fruit (norm 100) 82 0,052 4,26 29,85 1,99 Aardbeien (norm 200) 9 0,02 0,18 1,26 0,08 Groenten (norm 100) 115,5 0,044 5,08 35,57 2,37 Groenten (norm 300) 48,5 0,02 0,97 6,79 0,45 Aardappelen 234 0,02 4,68 32,76 2,18 Graanmeel 166 NB NB NB NB Rund, vlees 42 0,013 0,55 3,82 0,25 Rund, nieren NB 0,27 NB NB NB Rund, lever NB 0,17 NB NB NB Zeevis NB NB NB NB NB Zoetwatervis NB 0,04 NB NB NB weekdieren, cephalopoden NB NB NB NB NB Melk 200 0,004 0,80 5,60 0,37 Totaal zone 1 (rond Overpelt en Balen) 16,52 115,65 7,71 Bijkomende blootstelling (totaal zone 1- totaal België) -3,77* *de lichtjes negatieve bijkomende blootstelling kan worden verklaard door het feit dat de in zone 1 teruggevonden hoeveelheid lood kleiner is dan de in de rest van België teruggevonden hoeveelheid. www.favv.be 15

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen 16 3.4. Raming van de ingenomen hoeveelheid metaal door gebruik van de extreme consumptiegegevens (UK Methods for the estimation of dietary intakes of pesticides, Pesticides Safety Directorate, augustus 1994) 3.4.1. Voor cadmium Tabel 19 geeft de geconsumeerde hoeveelheden groenten en fruit weer volgens de voor cadmium geldende norm. Tabellen 20 en 21 geven een raming van het niveau van de blootstelling aan cadmium voor België en voor zone 1 door gebruik van de extreme consumptiegegevens. Tabel 19 : Geconsumeerde hoeveelheden groenten en fruit volgens de geldende norm Geconsumeerde producten Geconsumeerde hoeveelheden (g/d) Categor Norm voor Cd per groep 1 volgens ie (µg/kg vers) per product norm Groente n Fruit Sperziebonen 50 35 Brassicaceae 50 100,9 Erwten (met en zonder peul) 50 75 Ui 50 32,1 Tomaten, vers 50 75,5 Wortelen 100 56,9 Prei 100 43,2 Radijs 100 15,7 Raap 100 30,7 Selderij 200 43,9 Andijvie 200 13 Sla 200 39,1 Spinazie 200 32,4 Appelen 50 145,5 Peren 50 98,8 Aardbeien 50 66,6 1 De producten zijn samengebracht per categorie en volgens de norm 318,5 146,5 128,4 310,9 www.favv.be 16

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen 17 Tabel 20 : Raming van de ingenomen hoeveelheid cadmium en van het bereikte percentage van de tijdelijk te verdragen dosis per week voor België extreme consumptiegegevens Geconsumeerde hoeveelheid Cd-gehalte in product dosis per dag dosis per week % PTWI (g/d) (µg/g) (µg) (µg) Appelen en peren (norm 50) 244,3 0,005 1,22 8,55 2,04 Aardbeien (norm 50) 66,6 0,001 0,07 0,47 0,11 Groenten (norm 50) 318,5 0,0105 3,34 23,41 5,57 Groenten (norm 100) 146,5 0,044 6,45 45,12 10,74 Groenten (norm 200) 128,4 0,045 5,78 40,45 9,63 Aardappelen 315,6 0,0385 12,15 85,05 20,25 Graan 250 0,023 5,75 40,25 9,58 Vlees (gevogelte uitgezonderd) 205 0,01 2,05 14,35 3,42 Nieren 22,5 1,54 34,65 242,55 57,75 Lever 37 0,36 13,32 93,24 22,20 Zeevis NB NB NB NB NB Zoetwatervis NB 0,005 NB NB NB weekdieren, cephalopoden NB 0,136 NB NB NB Melk 666 0,0004 0,27 1,86 0,44 Tabel 21: Raming van de ingenomen hoeveelheid cadmium en van het bereikte percentage van de tijdelijk te verdragen dosis per week voor zone 1 (rond Overpelt en Balen)- extreme consumptiegegevens www.favv.be 17

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen 18 Geconsumeer de hoeveelheid Cd-gehalte in product dosis per dag dosis per week % PTWI (g/d) (µg/g) (µg) (µg) Bijkomende blootstelling %PTWI zone 1 - %PTWI België Appelen en peren (norm 50) 244,3 0,005 1,22 8,55 2,04 0,00 Aardbeien (norm 50) 66,6 0,016 1,07 7,46 1,78 1,67 Groenten (norm 50) 318,5 0,0103 3,28 22,96 5,47-0,11 Groenten (norm 100) 146,5 0,13 19,05 133,32 31,74 20,75 Groenten (norm 200) 128,4 0,277 35,57 248,97 59,28 49,86 Aardappelen 315,6 0,052 16,41 114,88 27,35 7,10 Graan 250 0,023 5,75 40,25 9,58 0,00 Vlees (gevogelte uitgezonderd) 205 0,01 2,05 14,35 3,42 0,00 Nieren 22,5 2,90 65,25 456,75 108,75 51,00 Lever 37 0,51 18,87 132,09 31,45 9,25 Zeevis NB NB NB NB NB NB Zoetwatervis NB 0,005 NB NB NB NB weekdieren, cephalopoden NB 0,136 NB NB NB NB Melk 666 0,0004 0,27 1,86 0,44 0,00 3.4.2. Voor lood Tabel 22 geeft de geconsumeerde hoeveelheden groenten en fruit weer volgens de voor lood geldende norm. Tabellen 23 en 24 geven een raming van het niveau van de blootstelling aan lood voor België en voor zone 1 door gebruik van de uiterste consumptiegegevens. Tabel 22 : Geconsumeerde hoeveelheden groenten en fruit volgens de geldende norm Geconsumeerde hoeveelheden Geconsumeerde producten (g/d) Categorie Norm voor Pb (µg/kg vers) per product per groep 1 volgens norm Bonen 100 35 Erwten (met of zonder peul) 100 75 Ui 100 32,1 Tomaten, vers 100 75,5 Wortelen 100 56,9 408 Groenten Prei 100 43,2 Radijs 100 15,7 Raap 100 30,7 Selderij 100 43,9 Brassicaceae 300 100,9 Andijvie 300 13 185,4 Sla 300 39,1 Spinazie 300 32,4 www.favv.be 18

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen 19 Appelen 100 145,5 244,3 Fruit Peren 100 98,8 Aardbeien 200 66,6 66,6 1 De producten zijn samengebracht per categorie en volgens de norm Tabel 23: Raming van de ingenomen hoeveelheid lood en van het bereikte percentage van de tijdelijk te verdragen dosis per week voor België- extreme consumptiegegevens Geconsumeerde Pb-gehalte in hoeveelheid product dosis per dag dosis per week % PTWI (g/d) (µg/g) (µg) (µg) Fruit (norm 100) 244,3 0,052 12,70 88,93 5,93 Aardbeien (norm 200) 66,6 0,01 0,67 4,66 0,31 Groenten (norm 100) 408 0,04 16,32 114,24 7,60 Groenten (norm 300) 185,4 0,051 9,46 66,19 4,41 Aardappelen 315,6 0,051 16,10 112,67 7,51 Graan 250 NB NB NB NB Vlees (gevogelte uitgezonderd) 205 0,01 2,05 14,35 0,96 Nieren 22,5 0,23 5,18 36,23 2,42 Lever 37 0,17 6,29 44,03 2,94 Zeevis NB NB NB NB NB Zoetwatervis NB 0,04 NB NB NB weekdieren, cephalopoden NB NB NB NB NB Melk 666 0,004 2,66 18,65 1,24 www.favv.be 19

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen 20 Tabel 24: Raming van de ingenomen hoeveelheid lood en van het bereikte percentage van de tijdelijk te verdragen dosis per week voor zone 1 (rond Overpelt en Balen)-extreme consumptiegegevens Geconsum eerde hoeveelhei Pb-gehalte in dosis per d product dosis per dag week (g/d) (µg/g) (µg) (µg) % PTWI Bijkomende blootstelling %PTWI zone 1 - %PTWI België Fruit (norm 100) 244,3 0,052 12,70 88,93 5,93 0,00 Aardbeien (norm 200) 66,6 0,02 1,33 9,32 0,62 0,31 Groenten (norm 100) 408 0,044 17,95 125,66 8,38 0,76 Groenten (norm 300) 185,4 0,02 3,71 25,96 1,73-2,68 Aardappelen 315,6 0,02 6,31 44,18 2,95-4,57 Graan 250 NB NB NB NB NB Vlees (gevogelte uitgezonderd) 205 0,013 2,67 18,66 1,24 0,29 Nieren 22,5 0,272 6,12 42,84 2,86 0,44 Lever 37 0,173 6,40 44,81 2,99 0,05 Zeevis NB NB NB NB NB NB Zoetwatervis NB 0,04 NB NB NB NB weekdieren, cephalopoden NB NB NB NB NB NB Melk 666 0,004 2,66 18,65 1,24 0,00 www.favv.be 20

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen 21 4. Vergelijking van het bereikte percentage van de tijdelijk te verdragen dosis per week naargelang van de zone 4.1. Vergelijking van het bereikte percentage van de tijdelijk te verdragen dosis per week naargelang van de zone gemiddelde consumptiegegevens Tabel 25 geeft per zone de bereikte percentages van de tijdelijk te verdragen dosis per week volgens de gemiddelde consumptiegegevens. Tabel 25 : Vergelijking van het bereikte percentage van de tijdelijk te verdragen dosis per week voor cadmium per zone volgens de gemiddelde consumptiegegevens Geconsumeerde en hoeveelheid Bereikt percentage van de tijdelijk verdragen dosis per week (g/d) zone 1 zone 2 zone 3 zone 4 zone 5 Appelen en peren (norm 50) 51,3 0,43 0,43 0,43 0,43 0,43 Aardbeien (norm 50) 5,3 0,14 0,14 0,14 0,14 0,01 Groenten (norm 50) 128,5 2,21 2,21 2,21 2,21 2,25 Groenten (norm 100) 28 6,07 6,07 6,07 6,07 2,05 Groenten (norm 200) 28,5 13,16 13,16 13,16 13,16 2,14 Aardappelen 240,8 20,87 25,69 10,84 16,45 15,45 Graanmeel 175,8 6,74 6,74 6,74 6,74 6,74 Rund, vlees 63,3 1,06 1,06 1,06 1,06 1,06 Rund, nieren 0,2 0,97 1,77 0,77 1,01 0,51 Rund, lever 0,4 0,34 0,49 0,21 0,27 0,24 Zeevis 31,3 ND ND ND ND ND Zoetwatervis 2,6 0,02 0,02 0,02 0,02 0,02 weekdieren, cephalopoden 12,1 2,74 2,74 2,74 2,74 2,74 Melk 289,3 0,19 0,19 0,19 0,19 0,19 Totaal 54,93 60,70 44,56 50,48 33,83 Bijkomende blootstelling (totaal zone 1 tot 5- totaal zone 5) 21,10 26,86 10,73 16,65 (GEMS/FOOD regional diets- Europe) De vetgedrukte waarden geven de resultaten weer waarvoor de metaalgehalten beschikbaar zijn in de zones rond de fabrieken van Umicore zonder dat een onderscheid wordt gemaakt tussen de zones. De vetgedrukte en onderlijnde waarden geven aan dat de cadmiumgehalten afkomstig zijn uit elk van de zones. 4.2. Vergelijking van het bereikte percentage van de tijdelijk te verdragen dosis per week naargelang van de zone extreme consumptiegegevens Tabel 26 geeft de bereikte percentages van de tijdelijk te verdragen dosis per week weer per zone volgens de extreme consumptiegegevens. www.favv.be 21

Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen 22 Tabel 26 : Vergelijking van het bereikte percentage van de tijdelijk te verdragen dosis per week voor cadmium per zone volgens de extreme consumptiegegevens (UK Methods for the estimation of dietary intakes of pesticides, Pesticides Safety Directorate, augustus 1994) en Geconsumeerde hoeveelheid Bereikt percentage van de tijdelijk verdragen dosis per week (g/d) Zone 1 Zone 2 Zone 3 Zone 4 Zone 5 Appelen en peren (norm 50) 244,3 2,04 2,04 2,04 2,04 2,04 Aardbeien (norm 50) 66,6 1,78 1,78 1,78 1,78 0,11 Groenten (norm 50) 318,5 5,47 5,47 5,47 5,47 5,57 Groenten (norm 100) 146,5 31,74 31,74 31,74 31,74 10,74 Groenten (norm 200) 128,4 59,28 59,28 59,28 59,28 9,63 Aardappelen 315,6 27,35 33,66 14,20 21,57 20,25 Graanmeel 250 9,58 9,58 9,58 9,58 9,58 Rund, vlees 205 3,42 3,42 3,42 3,42 3,42 Rund, nieren 22,5 108,75 198,75 86,63 113,63 57,75 Rund, lever 37 31,45 45,63 19,12 24,67 22,20 Zeevis NB NB NB NB NB NB Zoetwatervis NB NB NB NB NB NB weekdieren, cephalopoden NB NB NB NB NB NB Melk 666 0,44 0,44 0,44 0,44 0,44 De vetgedrukte waarden geven de resultaten weer waarvoor de metaalgehalten beschikbaar zijn in de zones rond de fabrieken van Umicore zonder dat een onderscheid wordt gemaakt tussen de zones. De vetgedrukte en onderlijnde waarden geven aan dat de cadmiumgehalten afkomstig zijn uit elk van de zones. www.favv.be 22