H. EITINK.. QET MIEN. ' :JONGENS-. "',JAOREN... ;~...... r { :,~".!~; ; 'fl '1't ' '
HENDRIK EITINK OET MIEN JONGENSJAOREN uitgave: W. G. WITKAM / ENSCHEDE 1969
OET MIEN JONGENSJAOREN AJ ZULM WAT OULDER WOT EN IEJ DEENKT IS TERUG an owwe jongsjaoren, dan kom iej pas tot 't begrip, dat dé tied de geneuglijkste tied van ow leewn is wes. Veural 'n vieftig jaor leen was 't veur jongs in Eensche 'n heel aander leewn dan vedaag. Wat kon wiej tog vriej.loopn op straot en ouweral, gin outo's en al dat spil; alleen nen bakker en nen melkboer, en keels met bakk'n en siensappel op 'n keutskn was allus waj zagn. Deenders warn de meer 'n stuk of zes en dé zag iej dan ok meer zo now en dan. Iej kunt dan ok wa begriepn, dat wiej veural saoms de haan vriej hadn urn allerhaand kattenkwaod oet te haaln. Veural de lateern opstekkers de mosn 't nog wa is kön'n. To haw nog lateerns met gaslecht en door zat 'n pinke an, wat ze omdreejn, en dan floepn 't lecht an. Wiej nam'n nen zwatn neidraod en beun'n dé an datpinkeen as hé now 'n lateern anstök en he was 'n paar trad fot, dan trok wiej hem weer oet, dat geung dan zo 'n paar maol, tot dat hé met 'n stok langs dát ddodke hen gong urn op te zeukn woor of dat van dan kwam, en dan worn 't tied veur oons urn de been te nemn. To was 't völ makiijker urn fot te komn, want 't was nig as vedaag, dat ze ouweral de tuintjes apat han'n, o né, iej kon'n ouweral achter de huus langs komn, door ston oons niks in de weg. Och ja, wiej leupn wa is mangs met de been in ne mesput, meer dat was nig slim, achter dé oule ofdakswonning harn ze almaol ne reegnton staon, en door wassen wiej dan de kosjen. meer weer in oet. Kris Straatman, 'n ould wiefken, de won'n op 'n één, en dat was duur de baank oonze wasplaats. Of ze oet de reengton 'n aander dag water oet haaln urn koffie te zetn, door prakezeern wiej nig oawer, het zol ok wa nig heendern, want 't meenscheister wa ould urn worn. In de zulfde rieg won'n ok Plofnwilmn en Dreeumsjaan, 'n 5
paar venienige keelkes, deej veural oet de vinger meus'n blieuwn. Veural Plofnwilmn den meus 't aaltied kön'n. Den zat wiej mangs nen waskettel vol water tegn 'n dreumpel en met 'n tow an de kruk, en iej hoown meer éénmaal op de duur te slaon of hé kwam der al an, met geweeld trok hé de duur los, en dan vleug 'n waskettel met water oonderste bouwn en natuurlijk biej Wilmn in de kökn. Wiej de van duur, meer hé kreeg oons nooit in 'n duustern. Ik zal al 't katnkwaod meer nig veteln, want dan nemt de blaagn van vedaag der misschien ok nog wat van ouwer, want ze bint nog nig veul better as vroeger. Alleen: ze wot meer deur de politie op de vinger kekn. Miej ligt 't better urn is wat te veteln wat wiej vrooger almaol van spulkes deudn, völ aanders as vedaag, wiej mosn oons de tied kepot maakn met allerbaande spulkes op straot, knikkern dat zeej nog, meer we keent nog heupke op? Iej zeet 't nig meer. Weej nog ho of dat gung? Aj met zes jongs warn, dan zat iej zes heupkes op van veer knikkers, iej mosn der zes trad van of staon, en dan scheut iej met nen bikkelbal de heupkes um, tenmeenste dat probeern wiej, meer iej raaknok wa is niks; woor own'n bikkelbal tereg kwam worn nestreep trokn, en dan mog iej nog 'n maol van achtern scheetn, tot dat allus weg was schotn, kiek, dat was 'n mooi weerk. En dan ketsn, kent ze ok nig meer. Nen dikn soerkoolsteen op straot, nen klein'n steen der bouwn~ op en daorop nen ceent, dan meus iej met nen aandern stee dan klein'n steen der of smietn. Achter den soerkoolsteen was 'n kuulken maakt, en as 'n ceent door now in kwam, dan was e veur ow, kwam den ceent nig in 't kuulke, dan mos iej van de plaats of woor own steen teregt was komn prebeern 'n ceent te raakn; raakn iej beur nig, dan was 'n aander weer an de buurt. De grote keels deun'n dat 'n heeln Zeundagmorgn, dat wil zegn, as ter nig biej Kesboersbet of biej Papgeit achter 't stelke haans gebiet was. Jong, jong, dat was 'n spil, dat gong haos aaltied um ne fles foesel, de haans warn hoas aaltied van dé Tweense griesn, dé barn ginnen kam, dat was better zéén ze. Now, dé haans kreegn ees 'n luk foesel in 'n haals en dan wogn ze eemn, en 6 dan gung 't los: ze smeetn de haans op meka en dan an 't
bietn, tot dat ter één of lé. Oet aandre buurten kwamn ze ok wa is met haans, en dan kwam der zon heel spil keels met en dan meer schreeuwn, en as 't eern haan'n dan won har, dan warn ze net gek. De fles foesel dé ze won'n harn, dé worn meer dereet soldaot maakt, meer an éne fles harn ze nooit genog, der worn nog 'n luk biehaald en dan op 't lange lest dreen'n 'top herrie oet. Dan kwamn de vrouwleu der tussen, de keels worn in hoeshaalden dan was 't feest weer ofloopn. De tiedn beent wa veraanderd, meer de vrowleu nig. As vedaag 't feest mooi an de gang is, komt de vrowleu der ok ait tussen, 't zit ter in. En dan strekklen, dat deudn zo ok völ meer, dat zeej vedaag ok nog wa hier en daor. Meer dat is almaol spul dat de keender vedaag nig meer kent, vedaag mot 't almaol vleegn op gleiers, fietsen en al dé dinge. Hakspion was ok zo mooi, dat was net ze ould as peerd spuln, ne vlag an 'n aarm, 'n tow urn 'n boek en dan 'n aander meer opvangn. Hakspion fluit is, reepn ze dan, iej fluitn 'n maol en dan wusn de aandern waor of iej warn. Dit spul gung ait deurn 'n stuk of wat straotn en iej mosn net zo lang vangn, tot daj der één biej harn en dé losn ow dan weer of. Dit spul en ok velosn gung ait soams in 'n duustern. Der was veur oons jongs toch ait zo vul te beleewn, veural biej Robers Bets an 'n ouwerweg veur an 'n Hoonderkolk Door kwamn alle boern urn de veerkns en kalver te laotn weegn, en het gebuurn toch zo vaak dat ter zon bölke los kwam, en dan wiej as jongs der achter an te schreewn, en dan worn dat dier meer al gekker en dan har wiej de grootste lol as ze hem nig weer kon kriegn. 'n Eendke verder was ok haos altied wat te kiekn. Door was 't Buschutn gengske tegn ouwer 't Weeshoes, en door won'n 't Haantje en de Hen en dé harn aaltied ruzie met Scheupke Bé, den har één'n arm, meer gin één van oons deuf in de buurt te komn, want hé har altied nen stok biej zich, en aj dicht biej hem kwamn, dan kreeg iej a nen mep, wiej warn der doodsbang veur. En dan Josepha Spits met zien'n plornzak op 'n nekkn, 'n klein jurke, den kon wiej better baas, wiej sprongen hem 7
bown op 'n plornzak en dan vleug é met 'n zak en al onderste bown. Och, der leupn in dé daag nog zo vul van dé teepn: de Moutjeer met peern, Oonwizn Aobram met ziene roedallies op 'n jas, den meen ait dat hé koning was, en dan kwam alle Zeundaagmiddag op 'n Soetn biej Papgeit Woor 'n Soetn was, dat zult ter nen hoop van owleu nig weetn. Dat is now de Laaresstraot en dé leup vrooger dood tegn rowlaand van boer Zeggelt, en door was nen pad langs tot 'n aapnhof, en dan kwam iej biej Robers zien Kleigat Zo, dat weej ok a weer. Door veur an 'n Soetn won'n Joan met 't halve oor of Riethennik, dat boemhoes steet ter now nog, door tegn ouwer ston'n ok van dé oule boernhuus, door won'n 'n Moesnpiats, Beimas wiefke en 'n Pouter. 'n Moesnpiats was 'n heel ould keelken, en den har 't hele hoes vol met witte muus loopn, ouweral woor of iej meer keekn leupn muus, op taofel en in de bersté zat 't vol, en steenkn dat ter deu, dat was slim; as jongs was wiej nig vies oetvaln, meer biej 'n Moesnpiats kwam wiej nig in hoes. Beimaswiefke barn 'n kloompweenkelke en door meus wiej ait hen kloomp haaln. De kloomp léédn op één'n hoop op zo'n klein zeulderke, en door kreup wiej met 'n ledderke op, zulf gung 't Beimaswiefke nooit met, en iej begriept wa, dat 't hele spil door duur meka lag. Wiej harn dan ok wa 'n half uur weerk urn 'n paar kloomp biej meka te zeukn, en veur 'n kwatje war wiej dan weer oonder de pan'n. Op 'n maol harn de jongs van 'n Kesboer ne dooie kat, en dé mos biej Beimaswiefke duur 'n schosteen. Wiej as kleine jongs kreegn nen ceent urn peppermeunkes te koopn, want dé har Beimaswiefke ook te koop. Wiej mosn 't meenske 'n luk an de praot hoaln, aans kreegn de jongs gin kaans urn op 't dak te komn. Aan de kaant van de Minkmaotstraot was 't dak zó leeg, daj der zo op kon'n klimn. To wiej efkes bin'n harn wes, kwam mij door op éénmaol dé kat duurn schosteen wei'n, precies in 'n pappot, dé op 't fenus ston. To has is wat mot'n heurn; Scheeln as 't Beimaswiefke deu, en wiej de van duur, wiej loopn nog fiêrder as de grote jongs dé de 8 kat der duur barn smetn.
n Jaor later is Beimaswiefke gaon verhuuzn, en to is 'n Pouter der in komn, der har ait in Ossel wont in ne keet. 't Eeste war wiej der van metmaakn was, to 'n Pouter der in trok. Veel spil har e nig, hé har allus op ne rl}leine waag, en 'n grootste stuk wat ter op lé was 'n keske. 'n :fiouter nam dat keske op 'n pokkel, en leup ter met fot. Now lé door nen dikn steen an 'n hook van 't hoes, en of hé den now nig zag, dat week nig, meer op éénmaol was miej door 'n geschreeuw veur gek en oonwies. Wiej 'n luk dichterbiej, en jaowa, door lé miej 'n Pouter oonder 't keske te scheeln en te schreeuwn, en Jannao ziene vrow dé wil helpn en pakn dat keske an de eene kant op, en 'n Pouter was ter half oonder fot of door scheut heer dat keske oet de vinger en 'n Pouter op de been. To har is wat heurn mot'n. Pouter dé proesn as ne raosende kat, hé kon der van helligbeid haos gin woord oetkriegn, en to Jannao 't keske weer op wol pakn, schreeuwn é: blief ter of verd... wief, iej wilt miej kapot hemn, ik zal miej zulf wa redn; en Jannao met de haan in de zied, bleef meer doodbedaard der biej staon, en keek to, wo 'n Pouter oonder 't keske henkleijn. As jongs har wiej natuurlijk de grootste lol en dé intocht van 'n Pouter, door hew nog vaak lol urn had. 'n Pouter was hier in Eensche lang gin'n oonbekeenden, want hé leup de hele stad duur met zaand, en Jannao was ter ait biej, want dé paar ceent dé hé buurn, har hé nog wa 'n maol an foesel weer op. Weej wat hé ait reup: "Alo wieuw, zaand, mogn kom ik nig weer." De vrouwleu ging dan met 'n emmer nao de straot en vuur nen ceent kreegn ze dan ne schup vol wit zaand, veur veer cent haj 'n emmer vol, en de hele wek genog. Wat of ze met dat zaand deudn, woj wa weetn? Het was vrooger in Eensche biej de gewone leu nig zo kaant in hoes as vedaag. Mat'n of klé op de vloor dé ken ze nog nig, der worn ait zaand streu-jt. 's Middags nao 't etn gung'n ze dan heel dun met 'n bessum der oawer urn 't rowste der of te haaln, en dan streujn ze 'n paar haan vol frisch zaand ter biej oawer hen en klaor was de kukn weer. 's Zoaterdags gung der alus oet en dan worn de vloor schrobt en as de vloor weer dreug was, gung de weer niej zaand in en dan worn der met 't oale zaand alle kloomp schoert. 9
Ik wéér nog bes, as wiej an 't opvang warn urn de taofel, dan kreeg wiej ait nen striekert urn de oorn hen, want dan steuf 't zaandop en as tan de bordnop taofel ston'n, danknesgen ow met 't etn 't zaand tuschen de taan, en as tan de grootn in hoes kwamn, dan has 't spil an de gang. Wat war wiej as jongs bliej, to ze biej oons in hoes van dé fiene stromatn op de vloor kreegn, en ze met 't zaand oetschein'n. 't Was vroger ok a weer net as vedaag: Wat 'n één'n har, dat meus 'n aander ok hemn, to den één'n begon met matn, toen doer'n 't nig lang of zé begon'n der almaols met. Zaand begon zo langzamerhaond oet de mode te kom'n en to 'njaor of wat later de kokesmatn kwam'n, to worn 't hier in Eensche 'n raar spil, 'n hoop meensche begon'n miej warachtig ok aanders te praotn. De leu begon'n oons mooie plat ne onbeschofte taal te veen'n. Der warn de wat biej oons in de straot, dé woln van de keender nig meer hem'n dat ze vaar en moor zegn'n. Het worn now pa en ma, en as wiej dat as jongs heurn, dan lachn wie oons kapot. As wiej as jongs der een Hollaansch heurn praotn, dan was dat biej oons ne zwatsök of nen kluun, en iej kon'n der vast op an, daw hem dan nao schreewn en hem oetscheuln vuur kluun, slipjas of gummiboordje. Achterof bekekn was dat natuurlijk nig good, meer in dé daag prakkezeern wiej door nig oawer, het was nen vrumdn en doormet oet, en as dé vrumde jongs oons oet deuwn te scheeln vuur braandstichter of krekkel, dan koj der vast van op an, daw der op vleugn as ne krolsche kat, en der met 'n kloomp of a spartreem beste striekes oet worn deeld. Zo ak a zeg heb, oonze platte taal worn onbeschoft, de leu begon' n al meer en meer Hollaansch te praotn, want aj matn of 'n kleed barn lign, dan koj toch niet meer plat praotn! Och meensche keender, zé zoln ow ja vuur oen kaffer anzeen, oe beur dan waj gin leu van staand. En weej now wat now 't gekste is, dat nao veloop van jaorn 'n hoop leu van staand, as ze in oe aandre plaats wont, in Amsterdam, 'n Haag of weet ik woor, ne club opricht, alleen meer urn is echt plat te kun'n praotn. Kiek, dat is now ouwe moodertaal!, ouwe moodertaal!, dé der vandaag oen hoop nig meed eezn kunt. Wat is dat jammer; hovul jaor zol 't nog 10 doern dat ze 'tok nig meer praotn könt, wiej begeent geleuw
ik, almaol a zo'n betke te vebasten. Vedaag biej geleuw ik, a 'n betke achterlijk, aj gin Engelse weur oet könt sprekn, der loopt der nen heeln hoop met Engelse zeekte roond, ok a weer net as vroger. Ze vestao ~ zig sulms nig meer, ik deenk, dat ter gin Hollaansche weur genog meer beent; in ow daaglijkse leeuwn kom iej zovul van dé weur tegn, 't is slim, en aj zenig begriept, dan kiekt ze ow ok nog medliedent an; meer hebt ze wa in de gaat, dat ze zich zulms belachlijk maakt, urndat ze ere modertaal nig meer kent, of breg dat heem staand met? Joa, aj zo zit te schrieuw, dan geet ow toch zo vul door 'n kop hen, dan deenk iej an ow jongsjaorn, to ze nog almaol van dé mooie leedkes zongn, leedkes jaorn ould, dé iedereen begriepn kon, en vedaag heur iej leedkes, haos almaol Engels, en veural vuur de radio, en dan zit miej door ne hele zaal te klapn as gekn, en de helft hef ter gin woord van vestaon. Jongsjaorn, dan zeej de schutteriej weer loopn, éénmaol in de veertien daag nao Lönker, en wiej der achter an, probeern met oonze kotte been in de pas te blieuwn tot an 't Café van Saveniej, zé dat was nen mooijen Woonsdagmiddag. En dan eenmaol in de wek op Maondag kwamen Dutsche straatmuzikanten haos altied met 't zulfde deunke. Het speuit miej now nog duur 'n kop hen, ik weet now dat nen wals was, ik vin hem nog mooi. Jongsjaorn, gin film en gin radio, zo now en dan toneel, woor der aoltied 'n stuk of wat dood worn stokn, en dan leefst met ne veerknblaos achter 'n jas met 'n luk blood ter in, zé dat was echt. Now kuj wa zegn dat zon toneelstuk veur jongs nig wat was, meer ja, het kwam ok nig zo vaak veur en wiej warn 't nog wa 'n maol weer vergetn. Vedaag vin ik 't nog slimmer, de blaagn zeet ze vedaag biej hoonderden valn in de bioscoop, en dan wek in, wek oet. Vroger groezeln wiej oawer de hele hoet, vedaag veent ze 't heel gewoon. Jongsjaorn, wat heurn wiej vaak van speuke, wat weet ik nog nen hoop van dé vetelsekes. As mien moor oons dé saoms veteln, dan deuf wiej haos nig naor ber hen te gaon, wiej zagn en heurn oaweral wat. Och alus weerkn der ok an met. 11
't Was nig zo lecht in huus as vedaag, wiej zatn aaltied biej de petrolem laamp, later kreeg wiej gas en in de biejkukn haw nen vleermoes, dat was ne brede gasvlam, door mos wiej dan van zeen. To wiej heel later electrisch ligt kreegn, was wiej zo beniejt, daw wa hoonderd maol 't knöpke umdrein, zo fijn von wiej dat, wie kon' n der met 'n kop nig biej. Jao, oonze jongsjaorn dé warn mooi, nen hoop tevreen meensche heel gewoon, nig as vedaag, dat iedereen meer wil liekn as dat te eiginlijk is. Ik zol ow nog nen hoop kön'n veteln oet miene jongsjaorn meer laok ter oet schei'n, want 't is bergaons tied. Sloap wal 12
HENDRIEN'N 'T OULE HENDRIEN'N ZAT STIL VEUR ZICH OET TE kikn met de haan oonder 'n scholdook, en de waarme stoaw oonder de veut. Joa, de stoaw was dan ok nog 't enigste, wat ze van 't hoes met har kregn, want de jonge vrowleu van vedaag broekt dee dingenig meer. Hendrien'n was in 't gesticht en door kon zenig oawer hen. Ho dat kom'n was, dat za'k ow is veteln. As fleenke boemdeern van vief en twintig joar was ze met Bolks Wilm trowt, en warn ze op 'n klein boem stieekn an de kaant van 't ven begon'n. En zo as dat vrooger was, op de schroale groond wat 't van smoorgens vroo tot soams laat 'n kleien van wat bun ie-j-mie-j. Zee ham 'n klein stukske grusgroond bie-j 't hoes, net groot genog urn een koo te houln. Meer Bolks Wilm was een keel dee nig op nen totas weerk keek, en to ze 'n paar joar boerket barn, was Wilm toch a zo wiet komn, dat hee der ne steerk biej an kon zetn. En 't was ter ok neudig, want der warn in dee tied ok a twee duftige bengels van jongs biej komn en as 't zo vedan gong, dan zol Wilm an dee twee beest ok nig meer genog hemn. Meer Wilm was nig bang vuur 't leewn en hee weerkn dan ok as nen ezel. Zo gong 't joarn vedan, en biej dee twee jongs was 't nig blewn, het warn der zes worn. Iej houwt nig te vroagn of Hendrien'n de haan vol har, het meensche was soms zó meu, dat zee hoas nig meerouwer 'n sul hen kon stapn. Zee har ait nog hop op 'n meekn; dee har heer toch zo mooi in de hoeshouit kön helpn, meer het mog schienboar nig zo ween. Now zat ze met zes van dee bössels van jongs, en dee gafn heer haan vol weerk. Wilm dee sprök ter zo now en dan wal is deur, at ze an 't doonderjaagn warn, meer 't meeste weerk was toch veur Hendrien'n. Zoo langsaam an was heer boemspil groter worn en was 't weerk der ook nig meender op worn en, weer of gin weer, 13
c-j 14 Wilm was an 't klei-jn an, en dat leup hem biej de rug op. Op nen oavend kwam Wilm in hoes, at 'n bod keernmelkse pap en kreup in ber. Dat was Hendrien'n nig van hem gewoon, en to hee 'n aandern morgn nig op ston, stuurn Hendrien'n een van de jongs noa 'n dokter hen, dat hee is biej Wilm mos komn kiekn. Zo tegn 'n merrag kwam 'n dokter der in en gong met zon heurnke met slangn der an, dee hee in de oorn stopn, Wilm van alle kaantn belostern. Zien gezicht worn al doonkerder en to hee weer in de kökn was, zee hee tegn Hendrien'n: het zut ter nig mooi oet, vrouw, de baas hef 't lilk te pakn, iej mot hem veural in ber hoaln, ik bin bang vuur pluuris. Hendrien'n schrok ter van. Is 't slim dokter, vreug ze? Dat kaank zo nig zegn, ik kom nog wa weer, meer houl hem veural in de weurmte, en disse mesien moj dereet op loat hoaln, en doar stapn hee met de deur oet. Hendrien'n deu wat 'n dokter zeg har en heul Wilm in ber. Meer hoogeet 't vaak, Wilm den weerkezzel..har gin rust in hoes en hee kon zich in ber nig eegn, der was ok zo vul te cloon in en urn 't hoes. Het mot zeg worn, de jongs heulpn heer moor good met, veural den ouldsten van viefteen joar kon a heel wat an de kaant zetn. De noabersleu kwam'n zo now en dan ok nog wa is kiekn, en tasn ok nog wa is nen merrag to. Wilm dee veuln zich met 'n veeteen daag a weer aardig op de lapn en hee meen'n dat 't wa weer gong. En of Hendrien'n now a zee: Wilm, nem diej in ach, het is völ te bruusterig boetn, Wilm dee mos en dee zol kiekn, hoo of 't spil der biej ston. Heetrok zich 't buis an en stapn noa boetn. Hé, dat deur hem nog is good, dee frisse weent, door knapn 'n meensenog is weer van op, en hee bleef langer boetn as good veur hem was. Met 'n paar daag worn Wilm weer zo beroert as ne kat en mos hee weer in ber blieuwn. Hee worn al zeeker en met 'n veerteen daag lee Wilm oonder de groond. Door zat Hendrien'n now te kiekn, zee wus nig of ze veur of achteroet meus. Meer op ne boerderiej köj nig lang met 'n kop in de haan goan zitn, door moj anpakn, aanders koomp der niks van terecht. De noabersleu heulp heer de eerst wekn van smoorgns tot soams en Hendrien'n was heer door dan ok meer
as daankbaar veur, mee zee begreep wa, dat de noabers ok heer eign weerk barn, en zo langzaam an kwam ze dan ok wa zo wiet, dat ze zich der wal alleen met de blaagn deursleug. Zee was man en vrow tegeliek en har 't heele spil strabaant oonder 'n doem en gin een van de jongs har 't het in zien lief urn de moor tegn te sprekn. Zo gong het een achter 't aander joar fot. De keender worn groter, begon'n te vriejn, gong'n trown en Hendrien'n bleef op 't lest met 'n oulsten jong zitn. Ik loa de moor nig in 'n stek, was allus wat e zee, as de leu hem vreugn, of hee nog gin wich op 'toog har. Meer Hendrien'n worn der ok nig better op, want dee har zo langzaam an ok 'n hoopweerkin de but zitn en zee velang'n ok wa, dat ter ne jonge vrow in 't hoes kwam. Dat Wilm, zo hetn'n 'n ouldsten, hee was noa de vaar neumt, gin jong ding meer met kon kriegen, was te vuurzien, meer urn der een te veen'n die net biej hem pasn, dat veul ok nog lang nig met. Now har zien moor hem a wa is een aan de haan doan, dee 'n joar of wat aalder was as Wilm, meer doar har hee het toch nig recht op zitn. Meer Hendrien'n wus den jong op 't lange lest dan toch te beproatn en Wilmis met Rika trouwt. In 't begin was 't natuurlijk nog 'n neijleutke, meer noa 'n paar moand leu Rika zich van de rechte kaant zeen, en worn 't leeuwn op de boerderiej der nig better op. Het begon eest met 'n luk neuleriej, meer an 't lange leste kon Wilm gin good meer cloon en ok de oule moor zat heer nog a gauw in de weg. Ze wus wa, dat Wilm na gek met zien moor was en as Wilm der biej was, heul zee zich ok wa wiesselijk stil. Meer het kon nig lang meer doern, of iej barn gesmiet in de glaas los. Het begon a dat de moor nig meer veur neegn uur in de kökn meug komn. To Wilm'n keer an de moor vreug, of zenig good in de boet was, urndat ze zo lang in ber bleef lign, zee Hendrien'n: Nee jong, dat is 't nig, meer Rika wil nig hemn, da'k eer in de kökn kom. Het was Wilm net, of e nen klap veur 'n kop kreeg. Meer moor, is 't dan al zo wiet komn, dat dow ginboasmeer bis in eign hoes? Door za'k veraandring in brengn, dat louw ik tiej. An dat gedoonder mot toch meer is 'n moal 'neen an 15
komn. Rika mot now nig deenkn, dat ze hier cloon kan wat ze wil. Ach jong, maak urn miej toch gin drokte, win'n dus tow dat toch nig, ik bin 'n oold meenscheen ik heb mien tied nog wa 'n moal had, en dow mos met Rika vedan. Dow bis ter now eenmoal trowt en door met oet. Ik red miej wel, zee Hendrien'n. Op zo'n meneer wol ze de jong nog wa 'n luk daal daal proatn. Wilm deu 't zwiegn der too, meer het zin'n hem nig, dat koj an zien gezicht wa zeen. Hee leup noa boetn urn zich 'n kop is koult te maakn. 'n Paar daag later kreeg Rika wat in de gaat, dat ter wat te cloon was, want Wilm har al dee tied nog gin'n moond weer tegn heer losdoan. Hee was toch a nig spraakzaam, meer now proatn hee alleen nog meer tegn de moor. Woch meer, dach ze biej zich zulms, ik krieg ow waan 't praotn, zoo goed bin iej nig. Soams biej 't etn leu zee der moor der biej zitn en deu meer net of zee met Wilm alleen an toafel zat. Wilm zee niks, meer Hendrien'n vreug an Rika: "Zol ik ok astebleef 'n köpke koffie kön'n kriegn. En too basn 't onweer los, wat a 'n paar daag had zitn te breujen. In éénmoal slöt hee met de voes op taofel, dat de köpkes hoog opvleugn, sprong op en schreeuwn Rika to: Now is 'toet, begrepn, dat baas spöln en de moor an de kaant zetn is ofloopn. Ik zal diej now wal is an 't verstaand brengn, wee of hier de baas is, ik of dow. De moor zol in heer eigen hoes nog gin köpke koffie kön'n kriegn. Zo wiet koomp 't nooit, eer gees dow de deur oet, as dat de moor hier van astebleef motkomn. Hendrien'n zat liekwit an de toafel, zo har ze Wilm nog nooit heurn opspöln. Foj, foj, wat gong den jong te keer, zee bewwen oawer de hele hoet. Zee wol wat zegn, meer kon der gin woord oetkriegn. Rika keek ees ok nog wat 'n luk bedoonderd op. Ok zee har Wilm nog nooit zo zeen, meer zee was toch nig zo zeernoachtig as de moor. Zee gong vlak veur Wilm stoan en zee: As dow meens da'k op mor stapn, dan mos 't meer zegn. 16 Mien olders hoes steet ait veur miej los; dan mot mooders
jeunken zich meer zeen te redn. En met leup ze de dèl op. Wilm leu zich op 'n stool valn en gong met 'n kop in de haan zitn. Het was op éénmoal stil in de kökn, en op de dèl heurn iej niks aanders as gerammel van de beest an de reppels. Hendrien'n zat te huuln, de troan'n leupn ouwer 't gezicht; zee har nog meer verdreet ouwer Wilm as ouwer zich zulms, en het speet heer, dat ze de jong der too an harprouturn met Rika te trown. Zee har nooit weetn dat het zo'n lilk vrommes was. Rika ston zich in de melkkamer te vebietn van sagrijn, dat Wilm het met de moor heul. Dat wus ze wa, meer der kon gebeurn wat er wol, zee mos de moor de deur oet hemn, zo deu ze het nig langer vedan. Wilm dee zol ze wa klein kriegn, door was ze nig bang veur, mer ho kreeg ze dat veur meka, het zol nig zo maklijk goan. Dit en nog völ meer gong heer deur 'n kop hen. Noa as dit veur was valn, was 't plezeer in hoes fot en Rika prakezeern meer alns oet hoo zee de moor het leewn lastig kon maakn. Noa nen hoop herrie en ouwerleg met de breurs warn ze dan meer beslotn de moor noa 'n gesticht te cloon. Urn nog meer herrie te veurkomn veun de moor het ok wa good, zo was 't ok gin leewn. De aandre jongs kon'n heer ok nig hemn, 'n één har dit en 'n aander har dat, en Hendrien'n wus völ te good dat angetrowd nooit gin eign worn. Zo worn dan Hendrien'n op nen zoaterdagmorgen op 't melkkeurken zat en gong ze 't hoes woor ze vieftig joar har wont, veloatn. Wilm har nen knomn veur 'n haals zitn to ze wegveurn, en Rika ston achter de gedienkes van de herkamer foell te lachn. Zo, dat har ze wön'n en met Wilm kwam ze ok wa kloar. Zee was de baas in hoes en aanders gin een. In de boerschop worn der nog a deunig ouwer proat; de meeste leu dee veun'n het schaandweerk dat Wilm en Rika 't oule meensch noa 't gesticht harn doan. Zee harn keend nog kuukn en zee ken'n Hendrien'n völ te good, ze wusn wa dat 't gin lastig ould meens was. Ze har heer heele lewen hat kleyt urn de blaagn groot te kriegn en dit was now 'n daank ter veur. Eén van de noabers, Hoult Dieks, har Wilm dan ok ongezoutn de woarheid zeg en dat zat Wilm lilk dwars, want 17
Dieks was urn de cloonder gin'n keel dee 'n blad veur 'n moond nam. Zo as te begriepn is, mos ter veur de moor betaald worn, en Wilm har met de breurs ouwerleg, dat hee iedere moand vuur zol scheetn, en dan kon'n ze later wal met hem afrekn. De eerste maanden gong dat ok nog wa good, meer zo langzaam an bleef 'n een'n achter 'n aander fot, en too Wilm is noa heer hen gong en zien geeld op wol hoaln kreeg hee nen ofjag, hee mos meer is weerkomn. Wilm har op 't lest in de gaat, dat zich der 'n stuk of wat op barn loatn drei-jn duur de vrowleu, meer door scheut Wilm niks met op, het geeld mos iedere moand betaald worn. Iedern Zeundagmiddag gong Wilm noa zien moor hen, en het veul hem iederpot op dat de moor achteroet gong. Den laatsten Zeundag har Wilm heer vrog of ze zich nig good veuln, en woor ze oawer prakezeern. Zee wol der in 't begin nig met loskomn, meer to ze eenmoal an 't proutn was, kwam 't vedreet los. Wilm, zee ze, ik bin mien hele leewn nog nig zo oongelukkig wes as tegnswoordig. 'n Boernmeensch in 't gesticht kan net zo good dood ween. Ik mor 't vee kön'n roek' n, Wilm, aanders heb ik gin leewn. Wilm, dow bis aaltied mien'n bestn jong wes, doot miej een plezeer en haal miej hier weer fot. En Wilm, hee zat ter met troan'n in de oogn biej. Eemn laterston hee op, pakn de moor biej de haan en zee: Mooder, al geet de hele boerderiej ok op 'n kop stoan, moorgnmiddag urn dree uur haal ik tiej met 't keurkn op. 18
OPRUUMING NOW HEK MI'J WEER LAOTN BEPRAOTN DUUR DE vrow, en het is eeuwig en aaltied 't zolfde, ik kom ait bedroagn oet! Zee hebt mi' j zo gek kregn, da'k met bin gaon nao de stad, want der was opruuming, en a'j ze heurn praotn dan most 't haost vuur niks wèèn. Och, het is jo wa zo, dat de keender en de vrow nog wa 'teen en aander gebroekn könt, meer ik vin a'j in de gewone tied nao 'n winkel gaot en i' j koopt wat, dan he' j der later aaltied verhaal op, en met ne opruuming mo'j ow meer stil hoaln as ter wat an mekeert. Nou ko'j met 't koopn wa oet kiekn, meer de vrouwleu hebt heer verstaand zo wat kwiet, as ze nen hoop lapn zeet lign. Ze scheet ter haost op 'n kop in, ze nemt ter a'voort 'n stuk of dree in de haan, dat 'n aander dee meer nig kan nemn, en as ze dan 'n kwarteer an't trekn hebt wes dan legt ze de lapn weer fot, want dan steed ter heer niks van an. Zo geet 'tok at ze een ni'j kleed mot hemn, dan wot ter wa'n vieftig anveuld en eindlijk hebt ze der 'n stuk of wat ouwer 'n aarm hangn, dan gaot ze der met nao zo'n hökske öm an te pasn, en at ze daor 'n kwarteer an't knooi'jn hebt wes, dan hebt ze in de gaatn dat 'n heere maot nig is. Zo gong 't mi'j ok, de vrow was met 'n stuk of wat kleer achter 'n gedienke kropn en ik leup meer 'n luk hen en wier en har al miene gedachten bi' j de vrowleu dee de boel daor oonderste boawn ston'n te trekn. Op één maol heurn ik roopn "Hennik kom is hier, kiek és"! ik leup op dat hökske of en leu mi'j verdwien'n achter 't gedienke waor ik doch dat het geroop van dan kwam... Meer ik was ter nog meer good en wel achter, of door begon der mi'j dan toch éénte giln vuur oonwies - ik schrök ter zölf van - meer ik har gin tied öm lang te prakkezeern, want op éénmaol worn ik in 'n nekn grepn en trokn ze mi' j oet dat hökske. 19
Ze heuln mi'j al duur meer vast, en der wern roopn "Bel de politie op". To worn 't mi'j dan toch 'n luk te gries, ik pleern 'n maol van mi'j of, en sleu dan keal kats fot achter zo'n gedienke. Meer hee was ter nog meer good en wal achter of hee kwam ok a wieröm, en de vrouw der achter an in 'n oonderrok en waor ze den man oaweral vuur oetmaakn, dat week nig meer, het gong der of, dat ow heurn en zéén vegong. To kreeg ik pas duur wat ter gaonde was, ik was natuurlijk met mien'n dom'n kop in 't verkeerde hökske stapt, waor ne aandre vrow zich an 't ömkleedn was. Den meneer den mi'j bi'j 'n kraagn har pakt, den zeg tegn mi'j "Wat moet u daar achter het gordijn? Weet u niet, dat u daar geen toegang hebt? Dat is uitsluitend voor dames". "Dat weet ik nig," zeg ik tegn hem, "daor steet niks van op en as miene vrouw röp, dan gao ik ter hen of 't ow aansteet of nig; is dat miene vrow of 'n own?" "Trek ow an", zeg ik tegn de vrow, "wi'j gaot hier fot, ik heb ter genog van, dow mos di'j de oogn oet'n kop schaamn öm zo in 'n bostrok bi'j vrömde keals te gaon staon". To har ze pas in de gaatn ho schandalig of ze der bi'j leup, en nog gowwer as ze der oet was komn, was ze weer achter 'n gedienke vezwon'n. Efkes later kwam ze der weer oet, en to wi'j heer. zagn begon'n wi'j te bruin van 't lachn, door har ze mi'j in de veraltereerdheid 'n kleed an trokn, dat heer völs te groot was, het slepn ouwer de groond, en an de boawnkaant kwamn de, mown van 'n bostrok der wa ne haanbreed oonder fot. Ze keek oons met nös en bek an, dar wi' j zo lachn en to har ze 't pas in de gaatn ho bedoonderd of zee der oet zag, en nog gowwer as de eerste maolleu ze zich vèdwien'n achter 't gedien'n. Jonge, jong wat nen toostaand en ik hoow ow nig te veteln, dar wi'j rap oet 'n weenkei warn vetrokn to ze heer aole spil wier an har. Ik bin heelmaols nig sagerijnig anleg, meer ik kan ow wa zegn, dar ik wadree meter vuur oet leup op de straot, 'n kop 20 zowat op de groond, want al dee grote letters, dee ik vuur
de weenkels zag staon van "Opruiming" warn net grote kop dee mi' j almoal oetlachn. Ik kwam pas wier tot röst, to ik bi'j 't hoes kwam en de beest in de wei op nen ofstaand van 't schrikdraad zag staon, want dee weet wa, a'j eergns te dicht met 'n nös bi'j komt, da' j der nen tik ouwer hen kriegt. 21
KIEK AN'N DIEK KIEK AN'N DIEK, ZO NEUMN WIE} DAT OALE WIEFKE, dat biej oons in de buurt won'n, want het ston haost 'n heeln dag an de straot te koekeloern, of wiej biej heer in de heg zatn, of biej heer op 't laand leupn. Dat wiefke ston biej oons helemaol nig hoog anschréwn, want het kon gin keender zeen, of het begon te bekn. Het har één'n zön, den heetn Crisjan, en den meug met oons nooit spöln, öm daw zukke straatjongs warn, en zat ait in hoes te kiekn, meer wiej woln hem ok nooit met hem'n, aw an 't velosn warn, of aw spion deudn (dat kent ze now nig meer) want het was 'n eigenwies petret. En zo as jongs beant, as wiej Kiek an 'n diek kon'n pestn, dan leu wiej dat ook nig, wiej kreupn boawn in de heg dee daor bie'jt hoes ston en dat was wá n paar meter hoog, en gongn dan an 't schommeln en an 't zingn, dan doern het nig lang of Kiekan 'n diek dee kwam der an met de greep, en deu niks as stekn of ze oons ook raakn kon, meer dat lukn heer nooit, daor zat wiej völs te hoog vuur. Meer 'n maol har ze één van oons toch te pakn, want zee kwam der an met nen bak met héét zeepnwater, en smeet een van de jongs "Kneels" liek in de oogn. Grut te grut, wat gong miej den Kneels te keer, hee kon niks meer zeen, en met meka hew hem oet de heg holpn. Meer daor was 't drama nog nig met oet, want dat zow heer betaald zetn. Eerst kreeg den Crisjan 't spier op de böt, net of hee der wat an cloon kon, den leup bleernd nao hoes, en het doern dan ook meer eamn of zien moor ston á an de straot te schreeuwn, en wiej natuurlijk de grootste lol. 'n Aandern dag ston ze achter 't hoes met nen iezern pot te schoern, dat hoes was ne eindwonning en daor koj zo achter loopn, want 'n hék of zo dat was ter nig. Kneels was den bak met zeepnwater nog lang nig vegetn; to hee Kiek an 'n diek daor zo zag staon met 'n pot, nam 23
hee op een maol nen dikn soerkoolsteen (dat warn van dee dikke vealdkei'jn, dee de leu op 'n inmaakpot leadn, as ze snieboon'n of soerkool inmaakn) leup op 't meansche of, en vuur dat ze der earg in har smeet hee heer den dikn steen in 'n pot, dat was nen iezern pot met zonne heng der an, den pot vleug wa in vief stukn oet meka. Jonge, jong, to ha'j wat zeen motn, eerst ston ze eamn bedoonderd te kiekn, meer to kwam ze los, scheeln, scheeln, wiej dachn, dat ze der haost in stikn. Dat wiefke ken'n oons allemaol wá, en bin'n de kotst mögelijke tied was ze dan ook biej Kneels zien moor in hoes, en gong daor te keer as 'n oonwies meansche. Kneels zien moor was ook nig een van de bangstn en har nog lang nig vegetn wat ze met dat zeepnwater har daon, want Kneels har 'n paar daog met rooi oogn loopn, as 'n wit knien'n. Kneels zien moor zea nig völ, meer greepn bessem en hef miej Kiek an 'n diek 'n gaank oet timmerd, dat 't meer as lefebriej was. En of het now á schreeuwn: ik haal de politie der biej, Kneels zien moor, dee trok heer leenks en rechts, met 'n bessem oawer de hoet hen, tot ze biej heer zölms weer achter 't hoes was. En to begon ze tegn de buurvrow los te trekn, miej köj wá de baas, meer iej zol den keal van ow, den zoeplap, meer met 'n bessem oawer de ribn hen trekn luij wief: den keal van ow löp met de koont duur de boks hen, daor zoj hem meer is 'n stuk in zetn, dat was ow better, betaal oawe schoold meer is in 'n weenkel, daor köj a gin weenkeiwaar meer kriegn, smereg loeder! En to de buurvrow 'n paar tred op heer of gong, to was ze nog wa 'n maol röakeloos de achterduur in. Ie könt begriepen, da wiej meer ston'n te joeln en te schreewn, en wiej zoln heer nog wá is 'n maol weer te pakn nemn. En dee geleagnheid kwam á gow. Wiej warn op nen aomnd an 't velosn, en zo as dat vroger gong, koj oaweral achter de huus komn, wiej sprongn oawer 'n peundroad, leupn oawer 'n laand, en steln alnsin 't weark om own maot, dee an 'n lanteernpaol ston, te velosn duur 24 hem eamn an te tikn. Now was dat nig zo gemaklijk, want
as ze ow an zagn komn, dan vleugn ze op ow of, en as ze ow te pakn kreegn, dan kreeg iej dree tikn op de ruw, en dan waj der ook biej en meusn an 'n paol staon, en dan meer schreewn: velos, velos, der staot ter twee an 'n pos. Der wam twee clupn van vief of zes, de eene clup leup fot, en de aandem meusn opvangn. Now begriep iej wá, daw alns in 't weark steln, öm zo gow möglijk fot te komn, wiej sprongn oaweral oawer hen, keekn nig waor of iej leupn, en zo kwamt, dat een van de jongs tot an 'n boek in ne mestpad sprong. Iedereen har 'n stuk laand, en al het ofval, de ton (W.C.) en al dat spil, wom daor in smetn, en dat neumn ze de mestpad of gewoon de pad. Now snap iej ook wà, dat den jong stoonk as nen otter, to hee daor weer oet was kleijt. Wat now? meer daor wom nig lang oawer praot; de boks en de kowsn oet, één haaln stiekem nen haandook oet 't hoes en heel zachtjes, 't was á duuster, bie'j Kiek an 'n diek op de reagnton op of, dee daor achter 't hoes ston. De boks en de kowsn, wom in de ton oetspeult, Wilm wasschen de been of, en to gong 't naor 'n Soetn hen (Laaresstr.), daor was nen grootn kleibearg, daor wom in 'n gat vuur maakt, en zo wom de boks en de kowsn dreug maakt. En of de moor now 'n aandem dag an 't scheeln gong, dat 't hele hoes nao rook stoonk, daor trok wiej oons niks van an. Now moj weetn, dat ze in dee aole wonning gin waterleiding ham, ze ham vuur 't hele blok wá ne put, meer dat water was te schroa, dus al het water wat ze neudig ham, vuur de koffie, of eerappel kokn kwam oet de reagnton. Now geleuw iej ook wá, dat Kiekan 'n diek, 'n aandem dag lekkere koffie hef droonkn, en dat heem duurpot (stamppot) ook wá lekker hef smaakt. Wiej ston'n 'n aandem dag wá te loem, en ham de grootste lol, dat Kiek an 'n diek, heem waterkettel vol schepn met dat heerlijke water, woar vast en zeker het aroma van de mestpad an hef zetn. Meer het hef heer schienbaor gin kwaod daon, want 't maensche is nog wá heel oald wom. 25
NEN DAG NAO DE PRUUS WI-J GAOT A WIER AORIG OP 'N HEERFST OP OF, EN dan is 't vuur bi-j 't hoes ok á wier 't meeste weerk achter de ruw. De row is bi'n en de knoln beent á wier zei-jt, jao, dat is ne mooie tied, as ow weerk van 't hele jaor beloond wot met nen goei'n oogst, het is toch zo'n naar mooi gezicht a'j de grote rowmietn bi'j 't hoes zeet staon, dan veul i'j ow zo geboorgn vuur de weenterdag. En ak dan achterdeploog gao urn 't rownlaand urn te smietn, en ik zee de dikke vette groond oawer het bieenkende ploogiezer glien'n, dan veul ik m'j daankbaar da'k boer bin, en der an met mag wearkn, dat meansche en dear wat te ettn krig; want ettn daor drei'jt toch alns urn. Vuural de beest hebt de weenterdag nen hoop neudig en a'j trad vuur trad oawer het boonkige laand gaot, en i'j laot met breedn aarrozwaai het knolnzaod urn ow hen wei'n, dan hop i'j in ow hét, dat ieder keurnke op mag komn, al zölt de wipstetkes der nog wa is wat van op pikkn. Al dat weerk ha'w wier achter de ruw, en het worn is tied, dat de vrow en ik der is nen dag oet kwamn en wat kö'j nog better cloon, as met de bus der op oet trekkn; i'j könt vedaag an 'n dag vuur 'n paar ceent ik weet ja nig ho wiet fot kommn. En zo besleut de vrow en ik urn is nen dag naor de Pruus te gaon, want a'j van 't vlakke laand komt, dan wi'j ok wa is nen fleenkn beult zeen, en met 'n paar uur rien'n van Ensche oet, zit i' j der zo miln in. Om kot te gaon, ik har mi'j bi'j oons in 't doorp opgewn en de neudige riksdaalders der to tealt en met 'n breefke in 'n tuk vuur mi'j en de vrow bi'w eenkele daag later op stap gaon. En urn a'j nig weet wat ow kan oawerkomn, haw de tassche van de vrow aarig vol stopt, dat kaank ow zegn, en zo te zeen haw wa dree daag genog. Aanders krieg i'j meer een'n tukdook in de veerteen daag, meer now har de vrow der wá veer in de tassche daon. Ik 27
zeg "Meensche, wat mot dat toch allemaol, niks as meer slepperi'j ; en wee'j wat ze to tegn mi'j zee? "Do-W. mos mi'j nig waogn um in de bus 'n doem tegn nös te zettn ~n van di'j of blaozn, as nen dröppel an nös hes, dan dos dat met nen tukdook en aans neergens met, ik wil nig vuur schandaal in de bus zittn, begreppn!" Ik deu 't zwiegn der meer to, aans ha's 't èèn der nog nig van zeen. 's Maondags bi'w dan wegveurt op de greens an, want wi'j gongn nao 't Teutobeurgerlaand en Osnabrück. Den choffeur begon a voort te praoten vuur dat sprekheurnke; hee vetölln wee of hee was en weanschen oons nen plezerigen dag to. Now, reup ik, ik ken ow nig meer ik weensch ow 't zölfde to; meer ik was nog nig oetpraot of ik kreeg á nen stöt in de ribbn van de vrow, ik keek oet ziet en daor zat ze mi'j met nen rooi'n kop as nen legnde hen smerig an te kiekn. Ik zeg: "Wat hes toch, het is nig meer as ne kwepsie van fesoen'n ak den man ok nen plezerigen dag toweens". "Dow zos dien fesoen hoaln en meer nig", zeg ze. Ik zeg: "Dat dook, wat wis dow dan nog meer"; ik was bli'j da'k hölp kreeg van den meneer dee achter mi'j zat, 'want dee zee der derct boawn op: "Meneer heeft gelijk, zo hoort het, een klein applausje". Der klappn der 'n stuk of wat in de haan, en ik greujn as nen rooien kool, en de vrow was vuur 't eerste uur geneezn, dat har ze nig dag! Wi'j warn nog wá maol reukeloos de greens oawer, en to gong 't al wieder de Pruus in, ik zal ow alus meer nig vèteln wa'w te zeen kreegn, want dan wot mien'n breef te lang. Meer eenkele dinge mo'k ow toch veteln, en as ik leeg dan lög den choffeur ok, want ik schriew 't net zo op as hee het veteeld hef. Van wietn kwam wi'j langs 'n cementfabriek en to zee è: Dames en Heren, links van U ziet u een cementfabriek met op de achtergrond de mergelgroeven, waaruit het mergel gehaald wordt, waar ze de cement uit branden. De mergel is ontstaan duizenden jaren terug, toen hier alles zee was, en miljoenen en miljoenen schelpdieren zich vastzetten op deze plaatsen; toen later de zee plaats maakte voor land, zijn deze 28 schelpdiertjes versteend en zo is het mergel ontstaan.
Ik reup: "Ho kan dat now, door begriep ik niks van". Meneer, zeg é, dat is toch gemakkelijk genoeg te begrijpen. Een klein voorbeeld. U kent toch zeker allemaal de Boekelosche Zoutindustrie, waar ze het zout uit de grond halen; nu dit is op dezelfde wijze ontstaan. Daar was vroeger ook zee. Toen de zee ook hier plaats maakte voor land, zijn er miljoenen en miljoenen zoute haringen omgekomen, het zout uit deze haringen is versteend en nu maakt men het zout weer vloeibaar, het wordt opgepompt, het water wordt verdampt en het zout blijft over. Now kon ik dat allemoal nig zo gow verweerkn, meer ik geleuw nooit dat hee de waorheid sprokkn hef, want der zattn der nen hoop in de bus te lachn. Ik kreeg weer nen stöt in de ribbn en to wös ik wà weer ho laat of 't was. Dan wi'k ow nog een ding veteln, wa'k zölms met heb maakt, to wi'j oonderweg 'n uurkn stil heuln. Het leup al aarig nao 'n merrag en too wi'j in ne heerbeerg zattn oonderweg, begon het daor toch zo lekker te roekn nao waarm ettn, da'k ter zölms ok zin an kreeg. Ik reup den bedeender dee daor roondleup en vreug hem of z' ok soep harn, want daor beenk gek op. Doch! zeg e, Wunderscheune Soeppe. Fain, zeg ik, breng mi'j maar 'n pensjen. Eemn later kwam hee der met zo'n pötke an, smeet 'n wit papier oawer de taofel en zat dat penke met 'n paar teelders vuur oons daal. Gutn aptiet! zeg è. Van 't zölfde, zeg ik, laot 't ow smekn. Wi'j deudn oons 'n luk op 'n teelder en ik wol der net an begin'n too de vrow mi'j oonder de taofel tegn de been an schoppn. Ik zeg: "Wat hes?" "Roek i'j niks?" zeg ze. Roekn, wat roekn, zeg ik, 't is gin boonsoep in hoes, dit is Duutsche soep en dee rok aanders as bi'j oons, en de kluur is ook aanders, kniep de oogn en 'n nös meertoen et. Ik tasn ok to, meer 'n eersten leppel dee'k in moond stak vleug ter mi'j ok zo wier oet. Dat ko'j nig ettn, zonnen viezen smaak, ik worn der haost beroerd van, en de vrow trok nog net op tied 'n leppel truw. 29
Ik reup den bedeender en to hee bi' j oons kwam zee ik "Preeuw is!" "Wat is er loos?" zeg è. "Preuw is! Katzendrek!" zeg ik. "Maar mineer, dat is ja onherheurd", zeg è. Ik zeg: "Preuw is! Daor geet 'n zwien nog kapot van; waoris own baas?" To worn hee geleeuw ik 'n betke bang; hee gong is met 'n nös boawn de pan en sleu haos steil achteroawer. "Das verstee ik nig!" zeg è, "kom mit". Hee greep dat penke en ik achter hem an; hee leup regelrecht nao de kökn, waor 'n stuk of wat wichter stön'n te lalkn. To hee met dat penke in de kökn kwam, worn ze op eenmaol stil. "Wer hat die Soeppe gekocht", begon é tegn de wichter. "Nun? Spreche! Wat is door van gemuuse der in!" Ze keekkn öm zich hen en daor op eenmaol zagn ze 'n böske greun liggn. "Dort liegt es", zeg een van de wichter. Den bedeender gong der op af, greep dat böske greun in de haan, reuk ter an, en steuf as nè dolle koe op de wichter of en sleu ze leenks en rechts öm de orn, en wat è almaols zee begreep ik niks van. Ik begreep ter eerst niks van; Meer to hee bi'j mi'j kwam en mi'j an dat greun leu roekn, worn mi'j alns duudlek. Wat barn de vrowleu daon? Met al heer lachn en gigeln barn ze meer zo greun nomn wat op de taofel lee en in de soeppot smet' n en barn heelrnaels nig in de gaotn had dat het greun was van Afrikaantjes. Jonge, jong, wat gong 't ter daor of in de kökn; 'n een' n nao 'n aander gong der tusschen oet, en to ze almaol weg warn, wös den bedeender nig wat te an mi' j zol cloon. "Zie kriegn andere Soeppe", zeg è. Ik zeg: "Nee meneer, nooit gin soppe weer in de Pruus; ge'w mi'j meer gow 'n glas bier, da'k den smaak weer fot krieg". "Das zoln sie haben zoviel sie wollen!" zeg è. Now dat har hee ginnen doown zeg; ik bin met hem nao 't schap gaon, en ik kan ow vèteln da'k eerst nao 't viefde glas 30 bier den smerigen smaak weer kwiet was.
De vrow zat mi'j van wietn al te weenkn, da'k bi'j heer mos komn, meer ik deu meer net of ik nig goed wies was en wuivn meer aiduur tegn heer; ik kon toch ok nig duur de zaal schreuw dat 't vuur niks was, öm da'k sappe har had van Afrikaantjes. Ik kan ow nog wá völ meer vetelln van den dag, want wi'j hebt nog wá meer metmaakt, meer a'k eenmaal an 't vetelln bin dan dook duur; want oawer zo'n oetstapje kö'j nog wa nen halm dag praotn, want ik heb ow nog nig ees vèteeld van den reifekoekn, die wi'j daor getn hebt, dat was ok zo plezérig; meer dat doow 'n aander maol! 31
'NTRACTOR NE! HET HAR DE LAATSTE TIED NlGMEER BOTTERD tusschen 't Oale Beemd en de jongs. Nig dat ze now ruuzie barn, nee, zo slim was 't nig! Meer zee wam 't lang nig eens met meka, en ze leupn 'n luk met stieuwe köp teng meka ante kiekn. Ie'j weet wá ho of dat geet, dat jonge spil van vedaag, dat har meer leerd as de oale leu van vroger en dee barn zodeunig nen heeln aandern kiek op 'n boemspil Der wot heer vèdaag leerd dat ne boerderie' j vol meer op kon brengn, a' j meer gebroek maakn van mesien'n dee in de helft van de tied 't weerk kon'n cloon, zoodat ter vuur 't aander weerk, waor ze vroger nooit an te pas kwamn, now volop tied oawer was. As ze zoo met méka zat'n te kuiern oawer 't een en aander, dan mos 't oale Beemd de jongs an 't lange lest toch wá geliek gewn, meer vuur as 't zo wiet was, dan was ter heel wat gebuurd, de beuk worn der mangs bie'j haald, want de beide grote jongs Bennat en Jan barn allebei nao de Landbouwschool gaon, en door barn ze heer allebei aardig klook maakt. En dan 't radio nig te vegètn, door zat'n ze alle mèraag nao te luustern. 't Oale Beemd mos van al dat spil nig zo völ hemn; dee keels vuur 't radio, dee barn better praotn leerd as boernweerk, zee Beernd aait, want as 't wèèrklijk boernleu warn, dan woln ze vuur zo'n ding nig staon te praotn. Meer vaar, zei'j de jongs dan, dee leu hebt door studie van maakt, en dee weet 't wä, dee hebt allus presies oetreknd, dee leu geet niks mis. Ach wat, zee 't oale Beemd dan, ik mag ter niks van heurn, ik heb nig studeerd en ik weet 't ok wä. En rekn he'k mien hele leeuwn ok motn, aans wa'k nig zo wiet komn, en as ik wat vekoch, dan wös ik wa op 'n ceent nao wa'k buurn mos. Das almaol wa waor, vaar, zee'n de jongs dan, meer dow hes nog nooit oet kön'n rekn, was dow meer van de boerderiej of kons haaln as a daon hes. 3 3
As 't oale Beernd ter nig met oet kön, dan heult 't zich wieselijk stil, meer in zien hèt mos 't de jongs toch wà geliek gewn, en oawer eene kaant was 'tok nog wa blie'j, dat de jongs zo good bie'j warn. 't Oale Beernd har zich a meerrnaoio laotn bepraotn, en iederpot har 't fleenk in de buul moto tasn, want alus wat ter nie'js was komn op de boerderie'j dat reuk almaol nao geeld. De jongs warn al begon'n dat ter oaweral electrisch legt mos kom'n, dat geslep met den stoarmlanteern oaweral hen dat was ja niks, en to 't Oale Beernd soams in de schop met 't vearknvoarn zich de schen'n kapot har loopn tegn 't inspan van de stötkaor, to was 't dan toch wà 'n maol zo wiet komn, dat ter oaweral legt kwam. En zo was 't met 'n heeln hoop dinge gaon; der was ne electrische hakselmesien komn, nen heujbloazer, ne waterpoomp en ne breutmesien. Ie' j kunt begriepn, dat met al dat spil wa ennige jaorn gemeujd warn, vuur as 't zo wiet was. Het mos almaol vedeend worn, meer 't Oale Beernd mos to gewn, dat het nig meer zo had mos klei'jn as vuur ennige jaoren terug, en dat ter ook meer geald in de kökn kwam. Meer wat de jongs zich now in 'n kop harn haald, dat was ter heelmaols biej hen. To de jongs der het eerste maol met de vaar oawer sprokn harn, was 't Oale Beernd hellig de kökn oetloopn. Ze woln zich nen tractor anschafn. Gin één van bei'jn dof ter oawer te begin'n en ieder pot as ter is 'n plaatje in de kraant ston, van de een of aandere demonstratie, dan harn ze de vaar al is anpord urn is met te gaon kiekn, meer zo wied harn ze hem nog nooit kregn'. Het kan almaol wa waor wèèn, dat dee dinge na stark beent, en da' j der nen hoop met keunt cloon, meer gew mie' j meer 'n peerd, door köj met praoten. Al dat mesien'n spil dood weerk en aanders niks. Ik heb a zeg, ruuzie kwam der nig van, meer het stak de jongs toch wa, dat de vaar zo eignwies was, en dat ze hem nig zo wied kon kriegn, dat hee is met gong kiekn nao zönne demonstratie. 34 De moor was 't nog wa met de jongs eens, al was 't ök nog
alleen meer urn de vaar: want zee har a wa zeen, dat 't almaol vól gemakiijker gong, en dat 't oonwize geklei, zo as zee ait daon ham, 'n heel stuk meender was wom. Ze praoten met de jongs wä vaak oawer 'n tractor, meer zee har der 'n zwaor heufd in, as ze heum wat of zo'n ding wä kosn, en der bie'j, 't peerd was ok nog lang nig vesletn, en de moor heul ok heel völ van 'n broen'n en zee wös wa, dat de vaar ok na gek met 't peerd was. Het was toch ok zo'n leef deer, ie'j kon'n der met praoten as met 'n meensche, hee begreep alus. En as de vaar of de moor 's moorgns op de dél kwamn, dan was 't 'n broen'n dee heer met 'n blie'j gehinnik 't eerste goei'jn moorgn zee. En as de vaar hem dan met 't speentvat 'n luk hawer in 't rog smeet, dan grömken hee van plezeer. Nee! 't peerd dat heum bie'j de hoesbeuling an en zo lang as zee der wat an cloon kon'n gong 't peerd nig fot. "Koomp tied, koomp raod" dachtn de jongs, en met de tied kwam dan ók wä de oplossing in de voorm van ne feestvergadering van 'n Boemboon cl. De vaar sloog disse vegadering nooit oawer, en disse keer ham de jongs geluk dat ter op de vegadering nen film wom ofdreyt oawer de tractors. Jonge jong, het was lefebriej a'j zagn wat of ze met zo'n klein ding kon'n klaor maakn. Het ploogn veer, vief voor te geliek of 't niks was, en het waandein met het zwaarste voor heuj duur de slechtse weg, net of ter 'n melkkeurken achter zat. 't Oale Beemd wom der stil van to hee dat zag, en de jongs zat'n zich now en dan al is an te stootn, want zee zagn wä, dat de vaar heelrnaals oonder 'n indruk was. To den film of was loopn, zee Jan tegn de vaar: Now! wat döcht die'j der van, dat ding dat kleistert ter duur, wat? Oonbegriepelijk, zee 't Oale Beemd. A'k 't nig met eign oogn zeen har, dan koonk 't nig geleuwn; dat könt nog gin dree peer trekn, wat dat kleine ding döt, en ik zee wä, a' j der nen reem op doot, dan köj der ok alus nog van laotn drei'jn. Ik zal den keel is hier laotn komn, zee Jan, dan köw der is met praotn, dat kost niks. Jan stëweln nou vuurt, ston 'n luk met den keal te praoten, deen den film of har drei'jt, en eewn later has den keal bie'j 35