Openingslied. Wees hier aanwezig. Inleiding: Vind het goede, het is ons aangezegd. Welkom op deze vierde zondag in de vastentijd: Laetare de zondag die ons op midvasten laat beseffen dat we ons mogen verheugen op Pasen; op bevrijding en verlossing. Waardoor recht gedaan kan worden aan wat krom is. Op deze zondag een wat uitgebreider inleidingswoord om de profeet Micha, die vandaag centraal staat, bij u in te leiden. Het was in september 1984 toen ik met de lijfspreuk van Jesaja maak recht wat krom is als pastor in de wereld van randgroepjongeren in Enschede geïnstalleerd werd. Mijn opdracht was niet om de jongeren te evangeliseren, maar om deze jonge mensen een gezicht te geven aan het kerkelijke publiek. Om jongeren te laten zien als naasten in de stad, in de wijk. Ik wilde graag werken in het voetspoor van de profeten om binnen de geloofsgemeenschap ook die andere werkelijkheid te laten zien: de realiteit van in armoede opgroeien, lage of geen opleiding hebben het dubbeltje dat geen kwartje mocht worden. Het ging daarbij niet om de geloofsgemeenschap op het matje te roepen, maar om samen te kijken naar wat in evangelische en profetische zin te doen viel als het om recht en onrecht ging. Als katholiek kende ik die grote profeten maar die kleine toch echt minder. Maar door te blijven werken in de diaconie werd het eigenlijk onmogelijk om Micha als kleine profeet niet tegen te komen. Deze profeet heeft zijn naam gegeven aan de Micha-zondag en aan het diaconale programma dat daarbij hoort en dat vooral binnen de protestante kerken voet aan de grond kreeg. Het maakte mij al jaren geleden dus nieuwsgierig naar deze profeet. Zijn naam betekent Wie gelijk is aan God En met deze naam gelijk aan God wordt hij niet alleen gemachtigd te spreken maar wordt hem ook het recht van de klacht gegeven. Rijken en leiders van zijn tijd klaagt hij aan. Hij neemt het op voor de armen. 1
Gelijk aan God betekent ten diepste, dat deze kleine profeet, Micha, ons God nabij wil brengen. Niet als een toornige, hoewel hij zich ook zo toont, maar als een barmhartige God, die recht doet, die trouw is in zijn liefde en met ons, mensen, meeloopt, ongeacht de gebrokenheid van ons bestaan. Van die God, waarvan wij wensen, dat hij zich ook aan ons toont, ook hier, deze dag en op deze plaats. Laten wij bidden, tot deze God: Openingsgebed: Van U is deze aarde, de wereld en al zijn bewoners. Open ons de ogen, om te zien hoe goed en kostbaar is het als mensen in eendracht samenleven. Laat ons zien, als goedheid en trouw elkaar ontmoeten, Als gerechtigheid en vrede gaan hand in hand. Heer, open onze lippen En onze mond zal uw lof verkondigen. Wij erkennen onze gebrokenheid, Dat wij ons leven tekort doen, geen recht doen aan anderen. Dat wij de schepping van Gods Hand beschadigen. Wij bidden dat God ons vergeeft, Dat Christus ons vernieuwt En de Geest ons doet groeien in liefde. Lied: herschep ons hart Dienst van het woord Lezing: Micha 6, 1-8 2
1. Hoor toch wat de HEER zegt! Sta op, laat de bergen uw rechtsgeding horen, laat de heuvels getuige zijn. 2 Luister, bergen, naar het pleidooi van de HEER, hoor toe, onwrikbare fundamenten van de aarde. De HEER heeft een geschil met zijn volk, hij klaagt Israël aan: 3 Mijn volk, wat heb ik je misdaan? Waarmee heb ik je gekweld? Antwoord mij! 4 Ik heb je weggeleid, bevrijd uit de slavernij in Egypte. Ik zond Mozes, Aäron en Mirjam om jullie voor te gaan. 5 Ben je dan vergeten, mijn volk, wat Balak besloot, de koning van Moab, wat Bileam, de zoon van Beor, hem antwoordde? Ben je vergeten wat er gebeurde tussen Sittim en Gilgal? Ken je de gerechtigheid van de HEER niet meer? 6 Wat kan ik de HEER aanbieden, waarmee hulde brengen aan de verheven God? Moet ik hem tegemoet treden met brandoffers, zou hij eenjarige stieren aanvaarden? 7 Kan ik hem gunstig stemmen met duizenden rammen, met olie, stromend in tienduizend beken? Moet ik mijn oudste kind geven voor wat ik heb misdaan, de vrucht van mijn schoot voor mijn zondig leven? 8 Er is jou, mens, gezegd wat goed is, je weet wat de HEER van je wil: niets anders dan recht te doen, trouw te betrachten en nederig de weg te gaan van je God. Lied: Goed is dat je niet doet wat slecht is Lezing: Marcus 10, 17-27 17 Toen hij zijn weg vervolgde, kwam er iemand naar hem toe die voor hem op zijn knieën viel en vroeg: Goede meester, wat moet ik doen om deel te krijgen aan het eeuwige leven? 18 Jezus antwoordde: Waarom noemt u mij goed? 3
Niemand is goed, behalve God. 19 U kent de geboden: pleeg geen moord, pleeg geen overspel, steel niet, leg geen vals getuigenis af, bedrieg niemand, toon eerbied voor uw vader en uw moeder. 20 Toen zei de man: Meester, sinds mijn jeugd heb ik me daaraan gehouden. 21 Jezus keek hem liefdevol aan en zei tegen hem: Eén ding ontbreekt u: ga naar huis, verkoop alles wat u hebt en geef het geld aan de armen, dan zult u een schat in de hemel bezitten; kom dan terug en volg mij. 22 Maar de man werd somber toen hij dit hoorde en ging terneergeslagen weg; hij had namelijk veel bezittingen. 23 Jezus keek de kring rond en zei tegen zijn leerlingen: Wat is het moeilijk voor rijken om het koninkrijk van God binnen te gaan. 24 De leerlingen schrokken van zijn woorden. Maar Jezus zei nog eens uitdrukkelijk: Kinderen, wat is het moeilijk om het koninkrijk van God binnen te gaan: 25 het is gemakkelijker voor een kameel om door het oog van een naald te gaan dan voor een rijke om het koninkrijk van God binnen te gaan. 26 Nu waren ze nog meer ontzet, en ze zeiden tegen elkaar: Wie kan er dan nog gered worden? 27Jezus keek hen aan en zei: Bij mensen is dat onmogelijk, maar niet bij God, want bij God is alles mogelijk. Overweging Vind het goede, het is ons aangezegd. Zeven woorden, één zinsverband vormend, waarvan wel wordt gezegd, dat het één van de mooiste teksten is van het oude testament. De kern ervan: Ik heb u, mens, gezegd wat Goed is. Blijkbaar kunnen wij, mogen wij weten wat goed is in de ogen van de Heer. En daarmee, zou ik kunnen zeggen, zijn we uitgepraat. U kunt toch zelf weten wat wel of niet goed is. Nou dan Maar zo eenvoudig, zo weet u zelf net zo goed als ik, is het niet. Noch de inhoud, noch de manier waarop het goede te doen, is blijkbaar niet zo makkelijk te realiseren. Als profeet wijst Micha regeerders, priesters en het gewone volk van Juda en Israël scherp terecht. Hij wijst hun op hun oneerlijkheid, op hun geldzucht, op hun huichelachtigheid. Hij maakt hen duidelijk, dat zij andere belangen dienen dan die van hun heer, hun God. Ze hebben alleen oog voor zichzelf, gaan 4
voorbij aan misdeelden en handelen alleen ten eigen voordele. Micha getuigt:.. Het verbond tussen God en jullie, zijn uitverkoren volk, staat op het spel. Micha toont ons het beeld van een God, die wij liever niet zien. Het beeld van een boze, toornige God, die verzucht en klaagt dat het blijkbaar zo moeilijk is om te leven vanuit het verbond: Heb ik mijn kinderen bevrijd uit Egypte, ze een plek bezorgd tussen de andere volken in dat mooie landschap tussen Jordaan en Middellandse zee en zie wat ze doen en elkaar aandoen. Met pijn in zijn hart vraagt deze God zich af: Wat heb ik je/ jullie misdaan, dat het niet lukt om te leven naar mijn regels van goed samenleven? Het boek Micha laat zien hoeveel pijn het doet om te zien dat je kinderen zo ontrouw zijn geworden ontrouw aan het goede, liefdeloos in medemenselijkheid. Blijkbaar voelen de kinderen er wel iets van aan: beseffen ze dat wat ze doen, nl zichzelf verrijken ten koste van de medemens, op het randje is om de relatie in het verbond goed te houden. Je hoort ze vragen: Kunnen wij het niet goed maken, kunnen we u niet gunstig stemmen of u omkopen met een heel bijzonder offer?. Hoort u zichzelf, marchanderend, een beetje goed praten om te kunnen blijven doen waar u zo aan gehecht bent? Blijkbaar weten zij, de kinderen, zij die er met de pet naar gooien, dat dit halfslachtig leven niet overeenkomstig het verbond is. Als het ons -als mens- zou overkomen, dat onze kinderen, vrienden, familie, buren, zo met ons en elkaar omgaan, dan kan de neiging om het bijltje er maar bij neer te gooien, wel heel sterk kunnen worden. Laat ze maar stikken De God van Micha is niet zo: wel boos, teleurgesteld en moedeloos, maar - opnieuw- laat hij zijn mensen niet in de steek. Dat is zijn kracht: Ik zal er zijn, altijd. Door de boosheid, de pijn en het verdriet is er altijd de genadevolle God van bevrijding. De mens, Adam, Eva, geschapen naar zijn beeld en gelijkenis, u en ik: wij weten toch wat goed is. Het is ons bekend. Kijk om u heen. Doe wat u is aangezegd: Doe recht Heb lief, in trouw Wandel met God in nederigheid. 5
Drie ankers, die -nog steeds- als een paal boven water staan, als het gaat om ons verbond met de bevrijdende God. Recht doen Goed doen is niet doen wat slecht is, zo zongen wij zojuist. En net zo klinkt: recht doen is niet doen wat krom is. Wel: dat klinkt wel heel makkelijk in een uiterst gecompliceerde wereld, waarin van alles verandert en waarbinnen de waarden en normen die onszelf en de gemeenschap raken schuivende panelen zijn. Niet doen wat krom is: wat betekent dat dichterbij huis- in een samenleving, die van verzorgingsmaatschappij omboog naar participerend burgerschap en vervolgens naar zelfredzaamheid. Wat is hieraan recht en wat is hieraan krom.? Alleen die vraag al Laat staan wat ik zelf het beste kan doen. In relatie tot de grote wereld is het nog complexer en schrijnender. Soms lijkt het of er bijna alleen maar mistoestanden heersen. Je zit erbij en kijkt ernaar en??? Dat is wat ook in de voorbereidingsgroep werd opgemerkt. Wel geraakt worden door onrecht en tegelijkertijd onthand zijn door de spanning tussen wat je ziet, het eigen geweten, eigen verantwoordelijkheid en mogelijkheden De wereld warmt op, nog even en de koraalriffen bij Australië zijn verdwenen, het ijs op de noordpool, dat -in snel tempo- centimeters dunner wordt. De koude oorlog, die weer opflakkert. De dilemma s in je eigen persoonlijke leven, die maar niet ophouden: Blijf ik de openhaard stoken of ga ik over op een warmtepomp, met alle risico s van dien Rijd ik mijn oude dieselauto op of investeer ik onze spaarcentjes voor de aanschaf van een elektrische? Blijf ik giften doneren aan al die ontwikkelingsorganisaties, waar nu ook l die seksschandalen zich voordoen? Wat maakt het uit, dat referendum over die sleepwet ze doen toch wat ze zelf willen. Stemmen over anderhalve week? Denk je dat je daar invloed op kunt uitoefenen? 6
Niet doen wat krom is. eigenlijk niet een onmogelijke opgave? We kunnen de andere kant opkijken of weglopen, zoals in Marcus 10 gebeurt. Die man, die best wel wil en Jezus tegemoet wil komen, maar afdruipt als hem het onmogelijke wordt voorgehouden: verkoop alles wat je hebt. Te gek voor woorden, alles verkopen wat je hebt, zelfs zijn leerlingen schrikken ervan. Wat zo lastig is voor ons, zo lijkt mij, is dat wij ons steeds weer, steeds weer als we ons geconfronteerd zien met haast onmogelijke problemen en opgaven, dat wij ons dan steeds weer, steeds opnieuw meten aan de menselijke maat en het enige, dat dan overblijft, is afdruipen met onze ziel onder onze armen. Bij God is alles mogelijk zo lezen we in Lucas. Het goede is u aangezegd, staat in Micha. Soms overkomt het je, soms in die zeldzame momenten, dat je mag ervaren dat je je gedragen weet. Dat je denkt mee te kunnen wandelen met God en de mensen, zoals Hij doet met ons. Dat je- in het volle vertrouwen- kunt liefhebben, zonder je je af te vragen hoe catastrofaal alles kan aflopen. Soms overkomt het je: de ervaring van het goede: in de leegte, in de woestijn, de avondzon, de ogen van de arme, de vervuilde rivier, de tranen van de partner die alleen achterblijft. Trouw blijven, meewandelen en niet afhaken, niet meegaan in wat krom is. Aanstonds delen we brood en beker, ook -ooit- zo n ultieme ervaring van wat goed was. En van wat goed is. Jezelf delen én meedelen, communiceren om elkaar en aan elkaar. Het goede is ons aangezegd. Stilte Lied: God weet komt het goed Dienst van de tafel Collecte en gereed maken van de tafel. Bidden we samen: Brood en wijn klaargezet, Maak het voor ons tot brood en wijn van eeuwig leven om recht te doen en goed te zijn. 7
Tafelgebed: Gij die de stomgeslagen mond verstaat. (zingen tot en met nooit sprak een mens.. hij heeft volbracht alle gerechtigheid, een mens voor allen) V: De zoon van Israël gedenken wij Die in de nacht waarin Hij werd verraden Het brood gebroken heeft en uitgedeeld en heeft gezegd: Neemt, eet, dit is mijn lichaam, zo nam hij ook de beker en Hij zei: Mijn bloed, mijn levenskracht voor u gegeven. Zo zullen jullie delen in het nieuwe verbond En zullen jullie doen tot mijn gedachtenis Bidden we samen: U, die hem hebt opgewekt uit de dood, Zend ons Uw adem, dat wij herleven en delen Dat hier vruchten groeien van uw Geest Dat wij ons voeden met uw gerechtigheid (zingen en verder om zijnent wil zie ons.. Bidden we samen: Onze Vader in het Aramees. (hertaling Bram Moerland) Bron van Zijn, die ik ontmoet in wat mij ontroert, Ik geef u een naam opdat ik u een plaats kan geven in mijn leven. Bundel uw licht in mij - maak het nuttig. Vestig uw rijk van eenheid nu, Uw enige verlangen handelt dan samen met het onze. Schenk ons wat we elke dag nodig hebben aan brood en aan inzicht. Maak de koorden van fouten los die ons vastbinden aan het verleden, Opdat wij ook anderen hun misstappen kunnen vergeven. Laat oppervlakkige dingen ons niet misleiden Uit u is geboren: De alwerkzame wil, De levende kracht om te handelen, En het lied dat alles verfraait En zich van eeuw tot eeuw vernieuwt. 8
Lied: Niemand anders: Scheur de wolken uiteen Delen van brood en wijn Eeuwige, Dat dit Brood en deze Wijn ons sterken om vanuit al onze goedheid, trouw en nederigheid te leven voor U en voor elkaar. Door brood en wijn te delen getuigen wij dat wij broeders en zusters zijn van elkaar. Instrumentaal. Op weg de wereld in gezonden Acclamatie Over de aarde strome gerechtigheid en kome recht. Over de volken strome gerechtigheid en kome trouw Over dit huis strome gerechtigheid en kome vrede Voorbeden: Laten we bidden en gedenken Voorbeden: Naar het huis van de Heer zullen we gaan. Want Hij heeft zijn volk weggeleid uit de slavernij van Egypte. En mensen aangezegd wat goed is, Trouw en nederig de weg te gaan In deze onstuimige wereld leggen wij dan onze noden bij u neer We bidden voor vertrouwen, liefde en vriendschap om ons heen voor goedheid en nabijheid voor rechtvaardigheid en vrede in de wereld waarin wij wonen We bidden om kracht en volharding om onze weg te kunnen gaan. Briefjes.. Dat onze gebeden worden gehoord en sterk ons. Acclamatie Over de aarde strome gerechtigheid en kome recht. 9
Vredeswens: Waar in vrede wordt gezaaid, brengt gerechtigheid haar vruchten voort Deze vrede wensen we elkaar toe. Wegzending Zo mogen we gesterkt de wijde wereld ingaan Wandelen met je naaste Op weg met de Eeuwige Het Goede is je bekend Prent ze in je hart van je verstand Zeg het voor je uit Good gaon, vind het goede Gezegend ben je dan in zijn naam Slotlied: Tafel der Armen 10