1
2
Kristiaan Mechiels 1966-2007 3
Voor Zoë, Susanna en Cielke Foto s: Herman Huys Lay-out: Anna Puskas Druk: Van Lijsebetten Keuze van de werken: Karel Mechiels Dit boek kwam tot stand met medewerking van 4
De kunstschilder Kris Mechiels Kunstenaars, zegt men, zijn uitzonderlijke mensen. Niet omdat zij meer begaafd zijn dan anderen maar omdat zij op een eigenzinnige en artistiek unieke manier bezig zijn met de wereld waarin zij leven. Zij willen die wereld niet veranderen of verbeteren, zij willen hem beter zien. Zo kan ook de toeschouwer niet anders dan deze gedeelde wereld aandachtiger bekijken. Anders zien. Niemand heeft het ooit beter gezegd dan Leonardo Da Vinci die de schilderkunst de hoogste van alle kunsten noemde. Hij stelt zelfs dat de schilder op God gelijkt omdat de schilderkunst de kracht bezit mogelijke werelden te scheppen. Hij schept een nieuwe werkelijkheid. De lucht, zegt hij, is vol van oneindig veel beelden van de dingen. Hij imiteert de zichtbare realiteit niet maar haalt verborgen beelden tevoorschijn door de werkwijze van de natuur te volgen. Zo was Kris Mechiels in hart en nieren een schilder. Voeg hierbij nog het advies van Leonardo dat de schilder twee onderwerpen moet schilderen namelijk de persoon en zijn geestesgesteldheid en je raakt de kern van het kunstenaarschap van Kris Mechiels. Elk landschap en elk portret is tegelijk een beeld van de innerlijke persoon van de kunstenaar die gestalte krijgt in verf. Het gehele oeuvre is de schilder zoals hij zich ontdekt en zoals hij zichtbaar wordt voor de toeschouwer. Hij bestaat en blijft bestaan in en als zijn werk. Om dit te kunnen moet hij de weerbarstigheid van de verf leren overwinnen. Daarom was zijn hele leven een intens en obsessioneel leerproces. Hierbij waren zijn vader en zijn moeder zijn grote voorbeelden. Doorheen hen werd hij zichzelf als kunstenaar. Schilderen werd voor hem even essentieel als adem halen. Wanneer dit leerproces voltooid was en hij het meesterschap over het metier verworven had en zijn visie uit-geschilderd had, was ook zijn leven voltooid. Wat is voltooid? Wat kon Paul Van Ostaijen nog toevoegen aan zijn poëzie? Waarom zou Rimbaud nog blijven schrijven? Is het werk van Evenepoel onaf? Sommige kunstenaars voltooien hun werk nu eenmaal op jonge leeftijd omdat het niet over kwantiteit gaat maar over authenticiteit. Wat dan blijft is een afgerond oeuvre, zoals bij Kris Mechiels, een artistieke getuigenis van een zinzoekend bestaan dat ontroert omdat hij, de mens, ademt in elk werk. Dit is zijn rijkdom: hij heeft echt geschilderd dus hij blijft bestaan. Freddy Willockx 5
Kris Mechiels, een onvoltooid leven. Zowat 400 schilderijen, een map met tekeningen en heel veel herinneringen, dat is wat overblijft van een onvoltooid leven. Kris werd geboren in Sint-Niklaas op 15 oktober 1966 als laatste van vier kinderen in een gezin waar schoonheid, kunst en talenten de norm waren, met twee ouders die het beste van zichzelf gaven in het kunstonderwijs en al hun overige tijd gebruikten om te tekenen, te schilderen, te etsen en te aquarelleren. Kris had vele talenten: zang, muziek, schilderen. Hij studeerde aan de Stedelijke Academie voor Schone Kunsten te Sint-Niklaas en daarna aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten in Antwerpen, zoals voordien zijn vader en zijn moeder en nog veel vroeger zijn grootmoeder langs moederskant. Het was voor het eerst een milieu waar hij zich echt thuis voelde. Na zijn studies begon hij les te geven aan de Academies van Temse en Arendonk. Kris stichtte een gezin, had een schitterende liefhebbende vrouw en er kwamen 3 prachtige dochters. Het geluk leek compleet. Kris won een aantal prijzen. In 2005 gaat Kris alleen wonen. Na een moeilijke periode begint hij terug te schilderen. Hij creëert nog enkele schitterende werken, waaronder het portret van zijn dochter Zoë met het konijn dat hij voor haar gekocht had. (p. 82) Op vrijdag 15 december 2007 maakt hij een einde aan zijn leven. Nooit zocht Kris goedkope erkenning via zijn werk, eigenlijk heeft hij nooit succes gezocht en al helemaal geen commercieel succes. Geldzaken waren aan Kris niet besteed. Ondanks zijn vele twijfels wist hij dat hij kon schilderen, maar zijn talent liet zich niet bevelen. In moeilijke periodes was het hard om de energie te vinden om tot schilderen te komen. Toen ik na het overlijden in Kris zijn vroegere atelier kwam, was ik overdonderd door de hoeveelheid werk. Velen zullen misschien in zijn werken de invloed van zijn vader zien. Beiden hebben veel samen gewerkt. Toch probeerde hij niet te kopiëren. Ooit zei hij me: Ik heb De Volder (p. 73) gezien zoals pa die geschilderd heeft. Voor hem was schilderen zien, en hij beschreef hierin de ervaring die hij had toen hij naar het onderwerp keek, hoe hij als het ware het onderwerp zag zoals zijn vader het geschilderd had. Voor hem was een schilderij niet de manier waarop de schilder het onderwerp ziet, maar een hulpmiddel om door de ogen van de artiest naar de werkelijkheid te kijken. In een van zijn laatste portretten, het portret dat hij van Nico maakte (p. 83), heeft hij zijn speciale blik gevat. Op het eerste gezicht leek het me niet gelijkend, maar toen ik naderhand een vakantiefoto zag, genomen in de zomer van 2007, toen beiden samen een fietstocht door de Rupelstreek maakten, was ik gefrappeerd door de overeenkomst met dat portret. Hetzelfde ervaar ik bij een van zijn laatste portretten: Serge (p. 62). Naast het vatten van zijn onderwerp is hier een glimp van zijn eigen onrust aanwezig. Dit boek bevat ook een aantal zelfportretten (p. 1/22/23), ze geven geen inkijk in zijn innerlijke, hij schildert zichzelf zoals hij zichzelf ziet maar als het ware van op een afstand. 6
In een veel vroeger portret van onze moeder (p. 34), zien we een rustige Kris die het aftakelingsproces weergeeft van ma. Hij stond zeer dicht bij haar. De landschappen schilderde hij in de natuur, maar hij liet zich vooral leiden door kleur. Onmiskenbaar is hier de invloed van het werk van zijn moeder te zien. In sommige werken (p. 29) moet het onderwerp bijna volledig wijken en is er enkel nog kleur. Dat zijn moeder onsterfelijke schilderijen van bloemen gemaakt heeft, zou Kris niet verhinderen om zelf bloemen te schilderen. En wie zou zich nog aan zonnebloemen (p. 97) wagen na Van Gogh? Dit soort bedenkingen waren Kris vreemd, het onderwerp was er en inspireerde hem. We hopen met dit boek het werk dat Kris ons naliet, onder de aandacht van een ruimer publiek te brengen. Wij blijven achter met het trauma van een aangekondigd afscheid dat wij niet hebben kunnen tegenhouden. Diederik Mechiels Een kostbaar geschenk bekijk je niet aldoor, maar alleen op bijzondere ogenblikken. Dietrich Bonhoeffer. Eenzaam is de weg die een jonge kunstenaar door moet. Zijn steun moet hij in zijn onmiddellijke omgeving zoeken. Kristiaan zocht eigenzinnig zijn weg en niet zonder succes: in 1987 kreeg hij de prijs Laurent Meeuws, in 1987 de prijs Marc Macken, in 1988 de prijs Notebohm en in 1995 de prijs Jan Cockx. Vele mensen wisten zijn werk te appreciëren. Kristiaan was een minzaam mens. Velen hielden van hem. We beginnen dit boek met een abstract doek uit zijn studententijd. (p. 18) Hij kon dit, maar het lag hem niet. In diezelfde periode maakte hij een schitterende kopie naar Antoon Van Dijck uit het Antwerpse museum. (p. 10) Toen ik hem erover sprak, merkte ik dat hijzelf niet wist hoe goed die kopie wel was. Dat kenmerkte hem. Kristiaan heeft veel werk in mijn atelier gemaakt. We werkten dan samen naar hetzelfde model. Ik heb dit nooit als hinderlijk ervaren. Hij echter wilde zich van mij losmaken en dat is hem ook gelukt. Ik werd evenveel door hem beïnvloed als hij door mij. Tijdens de verlofperiodes maakte hij schitterende landschappen. Hij was dan omringd door zijn kinderen en dat inspireerde hem. Ik heb de grootste bewondering voor die landschappen en de laatste zijn haast abstracte werken waarin alleen de kleur nog telt. Zijn gevoel voor kleur had hij meegekregen van zijn moeder, voor wie hij zoveel deed. Haar overlijden, heeft hem diep geraakt. Hij is er nooit echt overheen gekomen. Ze was dan ook een heel bijzondere vrouw. Die kleur speelt een heel voorname rol in zijn stillevens. Door de picturale kwaliteiten hebben ze iets tijdloos. Ook de zo moeilijke portretkunst ging hij niet uit de weg. Hij schilderde zeer gelijkende portretten zonder enige toegev- 7
ing aan zijn model. Het virtuoos geschilderde portret naar de grote violist Nico Baltussen (p.83) is er een goed voorbeeld van. Hij schilderde dit in een paar uur. Toen reeds was hij zwaar ziek. Vooral het dagelijkse gemis van zijn kinderen, die hij dolgraag zag, kwelde hem. Hij miste ook zijn vrouw, al liet hij dit niet merken. In het kunstonderwijs heeft hij het beste van zichzelf gegeven. Ik heb schitterende resultaten bij zijn leerlingen gezien en hij was bij hen geliefd. Alleen de laatste jaren ging het moeizaam. Dat hij zoveel mooi werk heeft gemaakt, wist hij zelf niet. Nog minder wist hij welke hoge kwaliteiten het heeft, hoeveel vrienden hij had. Hij snakte naar licht en liefde. Het licht dat een zo belangrijke rol speelt in zijn werk. Dit boek is een hommage aan Kristiaan. Hij verdient dit. Karel Mechiels Een schilderij is er niet voor wie er naar kijkt, een schilderij is er voor wie er instapt en verdwijnt. Dat vergt toch een zekere moed. Zo is mijn schilderij een brug naar iemand, een aanraking. Philippe Vandenberg Wat een schilder kwetsbaar maakt is dat een schilderij uiteindelijk niet uit te leggen valt zoals je een gedicht ook niet kan verklaren. Waar het in wezen om gaat is niet in woorden te vatten. Het verlangen naar schoonheid is in Kris Mechiels oeuvre duidelijk aanwezig. Hij schilderde intuïtief naar het leven, vertrekkend vanuit emotie en met een groot plastisch bewustzijn. Zijn werk weerspiegelt zijn gevoelige persoonlijkheid. Kris Mechiels was zich bewust van de crisis in de huidige kunstscène maar hij had verbaal geen verweer. Hij toonde zijn werk bijna verontschuldigend. Voor hem was schilderen een natuurlijk proces, een manier om het leven te intensifiëren en zich te verhouden tot het onvatbare van het bestaan. Zijn schilderijen overdonderen niet maar vragen om verstilling. Dit is niet evident in onze tijd. Schilderen is een traag medium bij uitstek en naar het leven schilderen een complex proces. Kris Mechiels schilderijen laten zich dan ook niet eenvoudig decoderen. Wat erop afgebeeld staat is gauw gezien maar de kracht van zijn werk geeft zich minder makkelijk vrij. Het boeiende van zijn schilderijen zijn de abstracties van de figuratie, de bezieling van de materie, het intense coloriet; de gelaagdheid in de beleving van zijn onderwerp. 8
In de mate dat Kris inspiratie vond in de onderwerpen die hij schilderde, in de mensen die hem omringden, in de natuur, in een des te grotere mate vond ik inspiratie in hem. Hij was een kunstenaar in het leven. Het moest vol zijn, zinvol en volledig, niets minder. Passie in alles wat hij deed en wou bereiken, in schilderen, in leven. Bewonderenswaardig, maar helaas voor ons, mensen, een bijna onbereikbaar doel. Het is hem gelukt, hij heeft dat hoogste goed geproefd en aan ons in zijn kunst gegeven, want geven was zijn leven. Katrien Vandenberghe Ik heb Kris pas goed leren kennen vier jaar geleden, toen hij plots terug aan de deur van mijn vioolklas stond, al trillend en bevend om me te vragen of hij weer vioolles kon nemen, na meer dan 20 jaar. Vanaf dat moment is er een soort herkenning ontstaan tussen ons. Niet WAT er gebeurd was, maar de MANIER WAAROP zijn en mijn leven waren verlopen, meer bepaald de strijd en het zoeken - en vooral ook veel onmacht- naar onze eigen identiteit en misschien nog meer naar onze eigenwaarde. Op het ogenblik van onze (her)-ontmoeting was die noodzaak naar eigenwaarde bij mij in een bewust stadium van mijn leven gekomen, terwijl ze bij hem eerder onbewust sluimerde; vandaar waarschijnlijk de zo sterke aantrekkingskracht tussen ons beiden. Het werd een heerlijke tijd, waarin ik hem leerde kennen, zijn afgelegde levensreis, zijn strubbelingen, worstelingen, maar ook zijn idealen en geluksmomenten. Tegelijkertijd leerde ik zijn meest close vrienden kennen, die al veel langer deze of soortgelijkende entente met hem deelden. Het waren stuk voor stuk mensen van goud die wederom ook een stukje van hun eigen levensweg dienden te ontsluieren... geldt dat niet voor ieder van ons mensen op deze aardbol? Hij gaf me steeds het geruststellende gevoel dat hij al deze zaken met een feilloze intuïtie aanvoelde... en toch scheen hijzelf dat niet te beseffen of niet zo te voelen; anders was hij er misschien wel nog geweest... Hij schilderde steeds met "de ziel op het penseel"; je kon op de gezichten die hij geschilderd had niet slechts de buitenkant maar steeds de binnenkant waarnemen en wezenlijk voelen, alsof hij ze binnenstebuiten had gekeerd. Daarom ben ik zo blij dat met dit boek een stuk van zijn eigenste gezicht is samengebracht. Hij heeft gedurende zijn hele leven prachtige mensen bij elkaar gebracht, hoe verschillend ze ook waren... Heel wat van deze mensen vinden we dan ook terug in dit boek, symbolisch verenigd: een klein stukje van zijn immense levenswerk, van zijn hoogstpersoonlijke en unieke inbreng in heel het "Mens-gebeuren". Bedankt Kris voor eeuwig. Nico Baltussen 9
10
Lijst van de werken P.1 Zelfportret p. 10 Oliever f, Copy naar Van Dijck p. 12 Houtskool, Mansportret p. 13 Houtskool, Jongensportret p. 14 Rood krijt, Liggend naakt p. 15 Houtskool, Portret H. De Volder p. 16 Ets, Moeder en kind p. 17 Houtskool, Oude zuster p. 18 Olieverf, Abstract studentenperiode p. 19 Olieverf, Dierentemmer p. 20 Olieverf, Naakt op rode fond p. 21 Olieverf, Verlaten station p. 22 Olieverf, Zelfportret p. 23 Olieverf, Zelfportret p. 24 Olieverf, Landschap Dordogne p. 25 Olieverf, Landschap in Frankrijk p. 26 Olieverf, Winterlandschap p. 27 Olieverf, Spaans strandzicht p. 28 Olieverf, Rivier in Dordogne p. 29 Olieverf, Landschap in de Ardennen p. 30 Olieverf, Frans landschap in avond p. 31 Olieverf, Spaans landschap p. 32 Olieverf, Spaans landschap p. 33 Olieverf, Avondzicht p. 34 Olieverf, Portret moeder p. 35 Olieverf, Portret moeder in profiel p. 36 Olieverf, Portret p. 37 Olieverf, Profiel oude man p. 38 Olieverf, Zittende oude man p. 39 Olieverf, Man met blauwe muts p. 40 Olieverf, Atelier p. 41 Olieverf, Stilleven met oesters p. 42 Olieverf, Stilleven bloemen en fruit p. 43 Olieverf, Bloemen p. 44 Olieverf, Bloemstuk p. 45 Olieverf, Stilleven met bloemen p. 46 Olieverf, Stilleven met fazant p. 46 Olieverf, Dode duiven p. 47 Olieverf, Dode duif p. 48-49 Olieverf, Stilleven p. 50 Olieverf, Bloemstuk p. 51 Olieverf, Mauve bloemen p. 52 Olieverf, Mansportret p. 53 Pastel, Jonge vrouw p. 54 Olieverf, Oude man met pet p. 55 Olieverf, Portret vader p. 56 Olieverf, Oude man met blauwe pet p. 57 Olieverf, Oude man met groene jas p. 58 Olieverf, Portret oude man p. 59 Pastel, Portret Paul Boodts p. 60 Olieverf, Portret Paul Boodts p. 61 Olieverf, Bruidscene p. 62 Olieverf, Portret Serge p. 63 Olieverf, Vrouwenprofiel p. 64 Olieverf, Frederika p. 65 Olieverf, Oude man p. 66 Olieverf, Vrouwenportret p. 67 Olieverf, Man met blauwe jas p. 68 Olieverf, Portret van jonge vrouw p. 69 Olieverf, Jonge Marokkaanse p. 70 Olieverf, Portret F. De Koninck p. 71 Olieverf, Portret jonge vrouw p.72 Olieverf, Oude man met muts p. 73 Olieverf, Portret Hubert De Volder p. 74 Olieverf, Vrouwentorse p. 75 Olieverf, Vrouwentorse p. 76 Olieverf, Naakt met bloemen p. 77 Olieverf, Liggend naakt p. 78 Olieverf, Zittend naakt p. 79 Olieverf, Liggend naakt p. 80 Olieverf, Vrouwentors p. 81 Olieverf, Vrouwentors p. 82 Olieverf, Zoë met konijn p. 82 Olieverf, Slapende Susanna p. 83 Houtskool, Cielke p. 84 Houtskool, Man met muts p. 85 Olieverf, Mansportret p. 86 Olieverf, Oude man p. 87 Olieverf, Portret F. De Koninck p. 88 Olieverf, Portret Paul Boodts p. 89 Olieverf, Portret Marcel Mutsaerts p. 90 Olieverf, Oude man p. 91 Olieverf, Portret p. 92 Olieverf, Zittende man p. 93 Olieverf, Mansportret p. 94 Olieverf, Mansportret p. 95 Olieverf, Portret Nico Baltussen p. 96 Olieverf, Atelier p. 97 Olieverf, Stervende zonnebloemen 11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
We hebben kunst om niet aan de waarheid te sterven Friedrich Nietzsche Kort na zijn 40ste verjaardag stapt Kris Mechiels uit het leven en laat hij zijn omgeving verweesd achter. Wat overblijft is zijn kunst. Pas na zijn dood werd duidelijk hoeveel werk hij gemaakt heeft en de hoge kwaliteit ervan. Kris heeft nooit zijn werk onder de aandacht gebracht, hij had genoeg aan het werken op zich. Dit boek is een hommage aan zijn werk. Er is een zeer goed overzicht van zijn studentenperiode tot zijn laatste werken. Zoals een meesterkok ons doet vergeten wat we eten omdat we een pure smaaksensatie krijgen, zo doet Kris, met liefde voor zijn onderwerp, ons het object vergeten om ons een pure kleurensensatie in de plaats te geven. Treed binnen in dit boek en laat je meeslepen door het verhaal dat Kris Mechiels ons vertelt doorheen zijn schilderijen. 100