Nederlandse Mededingingsautoriteit Aan Datum Uw kenmerk Ons kenmerk Bijlage(n) 4237/4.b90 Onderwerp 4237/ Eredivisie CV - Exploitatie uitzendrechten Geachte heer.., INLEIDING Op 4 oktober j.l. verzocht u namens de Eredivisie CV (hierna: ECV) bij brief (kenmerk P./48215-00001 AMCP:28930.1) een informele zienswijze inzake de manier waarop zij de exploitatie van de uitzendrechten voor de seizoenen 2005/2006 tot en met 2007/2008 vorm wil geven. Uit de daartoe door de ECV voorgelegde informatie begrijp ik het volgende. DE VOORSTELLEN INZAKE DE EXPLOITATIE VAN DE UITZENDRECHTEN De wijze van exploitatie De ECV is van mening dat centrale gecoördineerde verkoop essentieel is vanuit het oogpunt van solidariteit en het in stand houden van een gezonde Nederlandse professionele voetbalcompetitie alsmede de organisatie daarvan. Daarom is zij voornemens de televisie- en radiorechten gecoördineerd aan te bieden. De netto inkomsten zullen worden verdeeld via een vaste verdeelsleutel aan de clubs die deelnemen aan de eredivisie, waarbij een deel van de netto inkomsten zal worden geïnvesteerd in onderlinge solidariteit. Als uitgangspunt zal de ECV hanteren dat de samenvattingen van de wedstrijden in de Eredivisie altijd op het Open Net te zien zullen zijn en dat in principe alle wedstrijden die in een seizoen worden gespeeld tegen betaling van een marktconform tarief te zien zullen zijn op een media platform, zodat de consument de vrijheid en mogelijkheid heeft om te kiezen welke wedstrijden worden bekeken. De rechten zullen zondagavond middernacht na een speelronde (23.59 uur) terugvallen aan de individuele clubs. Hiermee zullen de clubs in staat gesteld worden deze Postbus 16326 Wijnhaven 24 T: [070] 330 33 30 E-mail: info@nmanet.nl 2500 BH Den Haag 2511 GA Den Haag F: [070] 330 33 70 Website: www.nmanet.nl
rechten ook zelfstandig te exploiteren in een club branded omgeving. Clubs zullen zelf club branded pakketten kunnen maken voor televisie, nieuwe media en Magnetic Store Devices en zelf het archiefrecht kunnen uitbaten. De pakketten De ECV is voornemens de volgende zes pakketten ten verkoop aan te bieden. Pakket 1 ( Samenvattingen Premium Package Open Net ) geeft het recht op het uitzenden via het Open Net van de samenvattingen van alle gespeelde wedstrijden in de Eredivisie alsmede de play-offs voor Europees voetbal en degradatie (in totaal minimaal 332 samenvattingen per voetbalseizoen). De ECV stelt de lengtes van de samenvattingen vast en stelt voorwaarden aan het tijdstip van uitzenden daarvan. Ook stelt de ECV voorwaarden aan de omroep die dit pakket wil uitzenden. Daarnaast biedt dit pakket onder meer het recht om van iedere wedstrijd 30 seconden via de officiële website van de omroep uit te zenden op voorwaarde dat uitzending op het Open Net heeft plaatsgevonden, de beelden niet als archief terug te zoeken zijn op de website en op zondagavond middernacht na een speelronde worden verwijderd. Het tweede pakket ( Live wedstrijd Open Net vrijdag )geeft het recht om op vrijdagavond op het Open Net een live wedstrijd uit te zenden (in totaal ten minste 27 wedstrijden). Het speelschema zal zo worden geprogrammeerd dat alle clubs (behalve Ajax, Feyenoord en PSV) minimaal eenmaal en maximaal tweemaal op vrijdagavond thuis spelen. Er kan geboden worden op een pakket waarin geen wedstrijden van de drie topclubs zijn opgenomen of op een pakket waarin de uitwedstrijden van de drie topclubs zijn opgenomen. Pakket drie ( Tweede rechten samenvattingen ) geeft de mogelijkheid om de zogenaamde 2 e uitzendrechten te verwerven. Aan de duur van de samenvattingen en het tijdstip van uitzenden zijn bepaalde voorwaarden gesteld. Het recht op uitzending van de livewedstrijden op abonnee televisie is in twee pakketten opgesplitst: pakket vier ( Abonnee Televisie Premium Package ) geeft het recht op uitzending van alle thuis- en uitwedstrijden van de drie topclubs alsmede het uitzendrecht van alle play-off wedstrijden. Ook hier kan geboden worden op twee verschillende pakketten: een pakket waarin alle wedstrijden van de drie topclubs inclusief de play-offs zijn opgenomen of een pakket waarin alle thuiswedstrijden en 15 uitwedstrijden van de drie topclubs, inclusief de play-offs zijn opgenomen. Pakket vijf ( Gold Package Eredivisie Betaaltelevisie ) geeft het uitzendrecht op alle overige wedstrijden die in de eredivisie worden gespeeld met uitzondering van de 27 wedstrijden die op het Open Net worden uitgezonden en minimaal 12 play-off wedstrijden voor de 3 e UEFA Cup plaats en 3 Intertoto plaatsen. Bovendien kan de betaalzender op zondag op haar platform een integraal samenvattingsprogramma uitzenden van alle in die speelronde gespeelde 9 wedstrijden, waarbij de lengte van de samenvatting maximaal 2 minuten per wedstrijd bedraagt. Pakket zes ten slotte ( Radio Rechten Eredivisie ) biedt de radiorechten van alle wedstrijden die gespeeld worden in de eredivisie alsmede minimaal 22 wedstrijden van de play-offs. Tevens geeft dit pakket het recht een Eredivisie journaal op doordeweekse dagen te produceren. Het pakket is bedoeld voor een omroep met landelijke frequentie. De positie van de regionale omroepen wordt 2
gerespecteerd, met dien verstande dat regionale omroepen nooit flitsen van de negen wedstrijden in een speelronde mogen uitzenden maar zich moeten beperken tot de club(s) uit haar regio. De biedings- en gunningsprocedure De ECV is voornemens de volgende biedingsprocedure te hanteren. Partijen moeten in de eerste plaats een zogenaamd non-disclosure agreement tekenen. Geïnteresseerde partijen moeten schriftelijk bevestigen dat zij interesse hebben in een of meer van de aangeboden pakketten. Alle reacties en eventuele vragen en antwoorden zullen anoniem onder alle partijen worden gedistribueerd zodat alle partijen over dezelfde informatie beschikken. De biedingen zullen vervolgens door de Mediawerkgroep van de Eredivisie, bestaande uit vertegenwoordigers van Feyenoord, Ajax, Roda JC, Heerenveen en de directie van de Eredivisie worden beoordeeld. Bij deze beoordeling zullen de volgende punten worden onderzocht: de financiële waarde van het bod, de commerciële zendtijd die additioneel geboden wordt, de door de omroep geboden kwaliteit en het bereik, de door de omroep ontwikkelde formats en de voorgestelde wijze van productie. De Mediawerkgroep zal vrij zijn in de weging van deze punten bij de beoordeling van de biedingen. Zodra de biedingen binnen zijn, worden de bieders uitgenodigd om hun bieding mondeling toe te lichten aan de Mediawerkgroep. Daarna zal de Eredivisie besluiten om de aandeelhouders van de ECV een aanbeveling te doen over de toewijzing van de rechten of om te besluiten tot een tweede biedingsronde. Als het komt tot een tweede biedingsronde, dan mogen de biedingen die in deze ronde worden gedaan nooit lager zijn dan in de eerste ronde. Als de hele procedure is afgerond zullen de betrokken partijen schriftelijk worden geïnformeerd over de toewijzing van de pakketten die door de Mediawerkgroep zal worden aanbevolen aan de aandeelhouders van de ECV. Ook zal dan de financiële zekerheidsstelling worden gevraagd. De aandeelhouders van de ECV worden vervolgens geïnformeerd en gevraagd om toestemming voor de contractsonderhandelingen. De betrokken partijen zullen schriftelijk worden geïnformeerd als de aandeelhouders besluiten om af te wijken van de aanbevolen toewijzing. De uiteindelijke toewijzing vindt plaats door middel van de contracten die door de geselecteerde partijen en de aandeelhouders van de ECV zullen worden gesloten. De door de Mediawerkgroep aanbevolen toewijzing geeft geen recht op gunning van de pakketten. Het staat de ECV en de aandeelhouders vrij de contractsonderhandelingen af te breken indien met de geselecteerde partij geen overeenstemming kan worden bereikt over aanvaardbare contractsvoorwaarden. Ten slotte behouden de ECV en de aandeelhouders zich het recht voor de procedure op ieder moment af te breken en over te schakelen op een andere procedure voor de licentiëring van de rechten alsook om de indeling van de pakketten te wijzigen. ECV heeft bij de beschrijving van de biedings- en gunningsprocedure geen inzage gegeven in de onderliggende (contractuele) relatie tussen ECV en de individuele clubs. 3
DE MEDEDINGINGSRECHTELIJKE ASPECTEN Inleiding Op 1 augustus jl. is de mogelijkheid om ontheffing aan te vragen van het kartelverbod van artikel 6, eerste lid, van de Mededingingswet (hierna: Mw) vervallen 2. De d-g NMa kan daarom geen ontheffing verlenen van het voornoemde kartelverbod op basis van artikel 6, derde lid, Mw. Het is primair de verantwoordelijkheid van ondernemingen zelf om te onderzoeken of hun gedragingen en overeenkomsten binnen de reikwijdte van het verbod van artikel 6 Mw en eventueel artikel 81 EG vallen. Ik ben echter bereid om, gelet op de aan de orde zijnde economische belangen en de ontwikkelingen die zich hebben voorgedaan in het beleid van de Europese Commissie na de eerdere besluiten van de d-g NMa in de zaak Eredivisie NV 3, aan uw verzoek om een informele zienswijze te voldoen. Ik teken daarbij echter aan dat deze informele zienswijze slechts is gebaseerd op de op dit moment door de ECV zelf aangedragen (beperkte) informatie en dat gezien de gevraagde spoedige reactie belanghebbenden niet zijn gehoord. Gezamenlijke verkoop Het feit dat de ECV voornemens is de uitzendrechten in zes pakketten ten verkoop aan te bieden is een positieve ontwikkeling ten opzichte van de situatie waarover de d-g NMa in de genoemde vorige besluiten heeft geoordeeld. Dit neemt niet weg dat sprake is van een commercialiseringsovereenkomst die valt onder het toepassingsbereik van artikel 6, eerste lid, Mw en mogelijk artikel 81, eerste lid, EG, ongeacht de marktmacht van partijen. 4. In het algemeen hebben dergelijke overeenkomsten tot doel en/of gevolg dat het prijsbeleid van concurrerende aanbieders onderling wordt afgestemd. Eredivisieclubs hebben immers niet meer de mogelijkheid om hun eigen prijsbeleid te bepalen voor de uitzendrechten waarvan zij de rechthebbende zijn. Bovendien kan door middel van gezamenlijke verkoop de hoeveelheid uitzendrechten die door de deelnemers gezamenlijk worden aangeboden, worden beperkt. Daarnaast heeft de overeenkomst effect op de concurrentie op de relevante aangrenzende markten waarop de omroeporganisaties actief zijn, omdat het kunnen uitzenden van voetbalwedstrijden een belangrijke rol vervult in de onderlinge concurrentie van de omroeporganisaties om ofwel de gunst van de adverteerders ofwel die van de abonnees. 2 Stb. nr. 346 van 20 juli 2004. Dit naar analogie van het vervallen van de mogelijkheid om ontheffing te vragen van het kartelverbod van artikel 81, eerste lid, van het EG-verdrag per 1 mei jl. 3 Besluit van de dg-nma in de gevoegde zaken 18 en 1162 Eredivisie NV d.d. 19 november 2002 en het besluit op bezwaar d.d. 30 juli 2003. ECV heeft niet aangegeven wat de relatie is tussen Eredivisie NV en ECV. 4 Zie ook de Richtsnoeren inzake de toepasselijkheid van artikel 81 van het EG-Verdrag op horizontale samenwerkingsovereenkomsten (2001/C 3/02). 7 Waarbij overigens dient te worden opgemerkt dat de beoordeling voor verschillende lidstaten niet noodzakelijkerwijs identiek is, vanwege nationaal verschillende omstandigheden. Een belangrijk verschil tussen 4
Of de samenwerking mededingingsrechtelijk toelaatbaar is hangt vervolgens af van de beoordeling of aan de cumulatieve voorwaarden van artikel 6, derde lid, Mw of artikel 81, derde lid, EG wordt voldaan. Partijen zullen moeten kunnen aantonen dat door de samenwerking efficiëntieverbeteringen kunnen worden bewerkstelligd en dat deze niet kunnen worden bereikt met minder mededingingsbeperkende middelen. De ECV heeft weinig gemotiveerd waar deze voordelen uit bestaan en in hoeverre ze noodzakelijk zijn. In de onderhavige situatie is tevens van belang hoe de biedingsprocedure is vorm gegeven en of de pakketten waarop geboden kan worden voldoende zelfstandige waarde hebben, zoals blijkt uit de bekendmakingen van de Europese Commissie inzake de gezamenlijke verkoop van de mediarechten door de UEFA, de Football Association Premier League en de Duitse Bundesliga. 7 Aanbod/pakketten Zoals al aangegeven vormt het feit dat verschillende pakketten worden aangeboden een positieve ontwikkeling die de mogelijkheid biedt om de concurrentie tussen de omroeporganisaties te bevorderen. Daarnaast wordt het aantal aangeboden wedstrijden niet langer sterk beperkt, zoals het geval was bij de exploitatiewijze waarvoor de d-g NMa in eerder genoemde besluiten geen ontheffing verleende. Ook het feit dat de uitzendrechten op zondagavond 23.59 uur terug vallen aan de individuele clubs die de beelden vervolgens zelf kunnen exploiteren, is een belangrijke verbetering. Datzelfde geldt voor het aanbieden van de mogelijkheid om op vrijdagavond op het open net een live wedstrijd uit te zenden alsmede voor de opsplitsing in twee pakketten van de samenvattingen rechten en de rechten bestemd voor abonneetelevisie. De aanvullende voorwaarden met betrekking tot de branding van de eredivisie, een minimum aantal registratiecamera s, het gebruik van interview backdrops en dergelijke lijken daarbij geen aanleiding te geven tot mededingingsrechtelijke bezwaren. Wel is, zoals al aangegeven, van belang dat de pakketten voldoende zelfstandige waarde hebben. In het voorstel wordt vrij gedetailleerd aangegeven welke programma s geproduceerd dienen te worden en op welke tijden, hetgeen deels de indruk wekt aan te sluiten bij het bestaande programma-aanbod. Een versoepeling van deze richtlijnen zou de kans verhogen dat ook andere geïnteresseerde omroeporganisaties reële mogelijkheden zien om deze uitzendrechten te verwerven en te exploiteren. Ook zou mogelijk meer ruimte voor individuele exploitatie ontstaan als bij de pakketten wordt toegevoegd dat de uitzendrechten van eventuele niet geëxploiteerde of niet uitgezonden wedstrijden op een redelijke termijn terugvallen aan de clubs. 8 Om eventuele negatieve effecten voor de aangrenzende markt van omroeporganisaties te voorkomen, zou de voorwaarde gesteld kunnen Nederland en Engeland en Duitsland is dat in Nederland, in tegenstelling tot Engeland en Duitsland, eenduidig vaststaat dat de uitzendrechten het exclusieve eigendom zijn van de thuisspelende club. 8 Zoals het geval is in de regeling zoals door de Bundesliga is aangemeld bij de Europese Commissie. 5
worden dat verschillende pakketten van uitzendrechten niet door een en dezelfde zendgemachtigde kunnen worden aangekocht. 9 De exclusiviteit van alle radio uitzendrechten voor één zender met een landelijke frequentie heeft mogelijk negatieve gevolgen voor de concurrentie tussen radiozendgemachtigden. Zonder nadere motivering van de voordelen en noodzaak hiervan, kan dit niet nader worden beoordeeld. Biedingsprocedure Met betrekking tot de biedings- en gunningsprocedure geldt voorts dat die, zoals ook blijkt uit de bekendmaking van de Europese Commissie in de Bundesliga-zaak, transparant en non-discriminatoir moet zijn, met name om mogelijk negatieve effecten voor de mededinging op de aangrenzende markt of markten waarop de diverse omroeporganisaties actief zijn, te voorkomen Dit betekent dat iedere potentiële gegadigde op de hoogte moet (kunnen) zijn van de aangeboden uitzendrechten. Voorts dient de methode waarmee de diverse biedingen worden beoordeeld objectief, transparant en controleerbaar te zijn. De door u genoemde beoordelingscriteria lijken hieraan niet geheel te voldoen, temeer daar de Mediawerkgroep vrij is in de weging van deze punten bij de beoordeling van de biedingen en op ieder moment besloten kan worden tot een tweede biedingsronde. Bovendien bestaan er reeds vrij gedetailleerde voorwaarden voor de productie, te bieden commerciële zendtijd, kwaliteit, bereik zendgemachtigde, inhoud en tijdstippen van uitzendingen en dergelijke, zodat onduidelijk is waarom deze aspecten, naast de financiële waarde van het bod, als additionele beoordelingscriteria gelden. Conclusie Zoals hierboven uiteengezet kan op basis van de thans beschikbare informatie niet op alle punten een volledige mededingingsrechtelijke beoordeling worden gegeven. Het bovenstaande in aanmerking nemende en gelet op de nog lopende procedures inzake de uitzendrechten van de Bundesliga en de Premier League, acht de NMa het niet opportuun om voor de genoemde periode (dit is tot en met seizoen 2007/2008) een nader onderzoek in te stellen naar de gezamenlijke verkoop van de uitzendrechten van de Eredivisie, behoudens in het geval nieuwe feiten of een klacht daartoe aanleiding geven. Hoogachtend, Dr. T.B.P.M. Tjin-A-Tsoi Directeur Concurrentietoezicht 9 Vergelijk de regeling van de Premier League. 6