Borstvoeding Informatie voor kraamvrouwen Patiënteninformatie Borstvoeding informatie voor kraamvrouwen
Inhoudsopgave 1 Inleiding 2 Visie Borstvoeding 3 Voordelen van borstvoeding voor de baby 4 Voordelen van borstvoeding voor de moeder 5 Huid op huid contact 6 Het geven van borstvoeding 7 Rooming- in 8 Voedingshoudingen 9 Nachtvoedingen 10 Stuwing 11 Tepelkloven 12 Bijvoeding 13 Aanleggen in stappen 14 Tenslotte
1 Inleiding Dit is een folder voor moeders die opgenomen zijn bij ons op de kraamafdeling en borstvoeding willen geven aan hun baby. Met deze folder willen wij u informeren over het geven van borstvoeding aan uw baby, zodat u weet wat u de eerste dagen kan verwachten. 2 Visie Borstvoeding Ons beleid is erop gericht dat alle pasgeborenen optimaal gevoed worden. Ook willen wij de binding tussen moeder en kind bevorderen. Wij zien het geven van moedermelk als de eerste keus van voeding en willen het geven van borstvoeding actief bevorderen en begeleiden. U kunt maximaal vijf dagen na de bevalling bij ons op de afdeling blijven (indien medisch noodzakelijk) en in die vijf dagen willen wij u optimaal begeleiden en helpen met de borstvoeding. 3 Voordelen van borstvoeding voor de baby: Borstvoeding bevat alle voedingstoffen die uw baby de eerste zes maanden nodig heeft Borstvoeding past zich aan, aan de ontwikkeling van uw baby. Dit is vooral belangrijk als uw baby te vroeg geboren is, want dan heeft uw baby extra behoeftes De eerste voeding, colostrum, vormt een beschermend laagje op de darmwand Colostrum is laxerend waardoor de eerste zwarte ontlasting, meconium, uitgescheiden wordt en er minder kans is op geelzien. Ontlasting van baby s die borstvoeding krijgen, is altijd zacht Colostrum bevat heel veel antistoffen en beschermt uw baby tegen infecties. In de baarmoeder heeft de placenta een beschermende functie. Na de geboorte valt die functie weg en het duurt nog enkele maanden voordat uw baby zichzelf kan beschermen tegen infecties. Moedermelk overbrugt deze periode en beschermt uw baby tegen infecties. Te denken valt aan luchtweginfecties, maagdarminfecties, oorontstekingen Borstvoeding beschermt ook tegen allergieën als het zes maanden gegeven wordt
Borstvoeding beschermt ook tegen chronische ziektes zoals diabetes, jeugd reuma en obesitas Een vetzuur in de moedermelk zorgt voor een betere neurologische ontwikkeling Borstvoeding geven bevordert de hechting tussen moeder en kind 4 Voordelen van borstvoeding voor de moeder: Bij het geven van borstvoeding komt het hormoon oxytocine vrij. Hierdoor trekt de baarmoeder sneller samen en neemt het vloeien sneller af Oxytocine geeft ook een ontspannen, loom gevoel waardoor u na een nachtvoeding weer snel in slaap valt Borstvoeding geven spreekt de opgebouwde vetreserves van de zwangerschap aan, waardoor u weer sneller op uw oude gewicht zit Borstvoeding beschermt ook tegen bepaalde borstkanker (voor de menopauze), eierstokkanker en osteoporose 5 Huid op huid contact Uw baby is geboren en als de conditie van moeder en kind het toelaten dan wordt er direct na de bevalling huid op huid contact toegepast. Dit is de eerste stap naar borstvoeding. Huid op huid contact betekent een blote, goed afgedroogde baby op een blote, droge borst van moeder. En als de conditie van moeder dit niet toelaat, dan kan het ook bij vader gedaan worden. Uw baby gaat geluidjes maken, likken en sabbelen en de meeste baby s zullen zelf de tepel vinden en aan de borst beginnen te drinken. Huid op huid contact heeft veel voordelen: Oxytocine komt vrij waardoor moeder opwarmt en uw baby lekker warm blijft Huid op huid contact zorgt er voor dat de hartslag, ademhaling en bloedsuikers van de baby stabiliseren. De baby heeft minder stress en zal ook minder huilen De meeste baby s happen zelf aan de borst waardoor de kans op borstvoeding toeneemt Door het likken en sabbelen aan uw borst, koloniseert uw baby zich met uw bacteriën en bouwt hiervoor antistoffen op
Oxytocine zorgt voor het samentrekken van de baarmoeder waardoor de placenta sneller geboren wordt en u minder bloedverlies zal hebben 6 Het geven van borstvoeding Het op gang komen van de borstvoeding gebeurt door hormonen die vrijkomen zodra de placenta geboren is. Ook het stimuleren van de tepels wat een seintje aan de hersenen geeft om hormonen vrij te laten komen, zorgt voor het op gang komen van borstvoeding. Belangrijk is om de eerste acht dagen zoveel mogelijk te stimuleren omdat dan de hormonen het hoogste zijn. Daarna houdt u de borstvoeding in stand door het leeg laten drinken van de borsten. Bij een eerste baby zal het drie tot vier dagen duren voordat u voldoende melk heeft. Bij een volgende baby kan het vaak een dag eerder zijn. De eerste dagen zijn het kleine hoeveelheden melk die uw baby zal drinken. Uw baby heeft ook nog maar een kleine maag en hoeft dus nog niet zo veel. Deze kleine hoeveelheden zitten vol met antistoffen, belangrijk tegen infecties. De dagen na de geboorte is het belangrijk om op het volgende te letten: Leg uw baby aan wanneer hij wil. Dit kan wel acht tot twaalf keer per dag zijn. Op deze manier stimuleert uw baby de borsten voldoende en krijgt hij vaak kleine beetjes melk naar binnen. Hierdoor wordt de kans op stuwing kleiner. De borsten zijn nog soepel wat helpt in het oefenen met aanleggen Leg uw baby aan de borst wanneer hij daarom vraagt. Dit herkent u aan de voedingssignalen die uw baby geeft: handjes naar de mond brengen, smakken met lipjes, onrustig worden. Wacht niet tot uw baby huilt, want dan bent u te laat en zal aanleggen moeilijker gaan Als uw baby zich niet meldt voor een voeding, wek hem dan na drie uur en probeer hem aan te leggen. Vooral de eerste week is dit belangrijk om de borsten voldoende te stimuleren Zolang het drinken aan de borst geen pijn doet, mag uw baby drinken zolang hij wil. Effectief drinken houdt in dat uw baby met lange teugen drinkt en de ogen open heeft. Als uw baby in slaap lijkt te vallen of begint te sabbelen,
dan heeft hij geen interesse meer en haalt u hem van de borst af. Soms laat uw baby ook vanzelf los. U haalt uw baby van de borst door uw pink in de mondhoek van uw baby te doen en op die manier het vacuüm te verbreken. Let op: het drinken aan de borst mag geen pijn doen, behalve een wat onaangenaam gevoel als uw baby begint met zuigen. Dit komt door het oprekken van de tepel. Blijft het echter pijn doen dan haalt u uw baby van de borst af en leg hem opnieuw aan. Laat uw baby altijd twee borsten per voeding drinken om beide borsten optimaal te stimuleren. De eerste dagen lukt dit niet altijd, maar probeer het wel. Uw baby mag zo vaak en zo lang aan de borst als hij zelf wil. Er is geen tijdschema met borstvoeding. U voedt op verzoek. Wanneer uw baby wil, dan legt u aan. Probeer echter niet langer dan drie uur tussen voedingen te hebben om zo optimaal mogelijk te stimuleren. Wij raden het gebruik van een fopspeen af, omdat uw baby dan aan de speen zuigt en geen voedingssignalen zou geven. Ook kan zuigen op een fopspeen zorgen voor een andere zuigtechniek waardoor er zuigverwarring bij de baby kan optreden. 7 Rooming- in Op de afdeling doen wij aan rooming-in. Dit houdt in dat uw baby 24-uur per dag bij u op de kamer staat. Dit doen wij zodat u gauw de hongersignalen van uw baby leert kennen en u borstvoeding op verzoek kan geven. Natuurlijk kan u altijd om hulp vragen bij de borstvoeding. 8 Voedingshoudingen Er zijn verschillende manieren waarin u uw baby kan voeden. Zoek de houding die voor u het prettigst is. De verpleging kan u hierbij helpen. Belangrijke punten: Zorg ervoor dat uw baby met zijn buik tegen u aan ligt Houdt de tepel op de hoogte van het neusje en streel met de tepel over de lippen van uw baby. Uw baby zal zijn mondje wijd open doen en dan brengt u uw baby naar u toe, zodat hij een grote hap kan maken
Uw baby moet naast de tepel ook een groot deel van het tepelhof in zijn mond hebben De kin van uw baby ligt in uw borst en het neusje is (gedeeltelijk) vrij van de borst De lippen van uw baby zijn allebei naar buiten gekruld Uw baby zuigt met bolle wangen U hoort geen smakgeluidjes terwijl uw baby drinkt 9 Nachtvoedingen s Nachts is het hormoon wat ervoor zorgt dat de borstvoeding op gang komt (prolactine) het hoogst. Daarom is het belangrijk om uw baby ook s nachts te voeden. Uw baby kan nog niet de hele nacht zonder voeding en door het hoge hormoongehalte komt de melkproductie goed op gang. Ook voorkomt het volle, gestuwde borsten. 10 Stuwing Stuwing is een vol zwaar gevoel in de borsten. Het ontstaat meestal vanaf dag drie of vier na de geboorte en het betekent het op gang komen van de melkproductie. U kunt stuwing zoveel mogelijk voorkomen door uw baby regelmatig aan te leggen, wanneer hij wil en zo lang als hij wil. Mocht u toch stuwing krijgen, dan kunt u de borsten voor het voeden met de handen licht masseren of een warme doek op de borsten leggen. Dit zal er voor zorgen dat de melk makkelijker stroomt. Stuwing kan u een wat grieperig gevoel geven. Stuwing neemt meestal vanzelf na een paar dagen af, dit betekent niet dat er geen melk meer is! 11 Tepelkloven Tepelkloven kunt u voorkomen door uw baby goed aan te leggen. Zorg dat uw baby een grote hap neemt en zowel de tepel als een groot deel van de tepelhof in zijn mond heeft. Als uw baby niet goed aanligt of het doet pijn, haal uw baby dan van de borst af en leg hem opnieuw aan. Uw baby ligt goed aan de borst als beide lippen naar buiten zijn gekruld, kin tegen de borst aanligt, neusje vrij is en uw baby met bolle wangen zuigt zonder smakgeluiden. Mocht u onverhoopt toch tepelkloven gekregen hebben, dan kunt u de borst eerst met de hand masseren om een
toeschietreflex op te wekken. Uw baby hoeft dan niet zo hard te zuigen. Leg uw baby het eerst aan de minst pijnlijke kant aan. De kloven kunnen genezen als uw baby goed aangelegd is. Na de voeding kunt u wat moedermelk over de tepel smeren en laten opdrogen. Moedermelk is antiseptisch en werkt genezend. Eventueel een crème van lanoline gebruiken kan ook. 12 Bijvoeding Indien bijvoeden (medisch) nodig is, dan wordt dit aan uw baby gegeven middels een sonde terwijl uw baby aan de borst drinkt. Op die manier leert uw baby dat drinken aan de borst voeding geeft. Hij wordt beloond door aan de borst te drinken. Als uw baby nog niet (goed) aan de borst drinkt, dan kan je de bijvoeding geven middels vingervoeden. Dit is via een spuitje met een slangetje eraan terwijl uw baby op een vinger van moeder/vader zuigt. Bijvoeding kan beter niet met de fles gegeven worden om geen verkeerde zuigtechniek aan te leren. Zonder indicatie is het beter om geen bijvoeding te geven, omdat anders het vraag/aanbod principe verstoort raakt. Bij bijvoeden, moet de moeder altijd na kolven. Dit omdat u het liefst alleen moedermelk aan de baby wilt geven, maar ook om de borstvoeding optimaal te stimuleren zodat uw baby zo snel mogelijk geen bijvoeding meer nodig heeft. Voor meer informatie over afkolven zie folder: Afkolven van moedermelk 13 Aanleggen in stappen Stap 1: Om uw baarmoeder goed samen te laten trekken is het raadzaam om voor het voeden te gaan plassen Was uw handen na het toiletbezoek Verschoon uw baby Zorg voor voldoende privacy (sluit eventueel de bedgordijnen) Zorg voor een gemakkelijke houding, eventueel met kussens ter ondersteuning Stap 2: Zorg dat uw baby goed gesteund tegen u aanligt, met de buik tegen u aan en hoofd en lijfje in één lijn en neusje bij de tepel
Uw baby zoekt de borst of u aait met uw tepel over uw baby zijn mondje U kunt uw borst zo nodig ondersteunen met uw hand Wacht met aanleggen tot uw baby zijn mond wijd open heeft Wanneer zijn mond wijd open is, dan kunt u uw baby naar ] u toe brengen zodat hij de borst kan pakken. Duw nooit uw baby met zijn hoofd in uw borst! Zorg ervoor dat hij de tepel en een groot deel van de tepelhof in zijn mond heeft Houd de borst nog even gesteund totdat uw baby rustig drinkt, daarna kunt u de borst los laten In het begin zuigt uw baby snel en na een tijdje gaat hij rustiger drinken. Uw baby houdt zijn hoofdje iets achterover zodat zijn neus vrij is om te ademen Het zuigen aan de borst mag geen pijn doen. Uw baby heeft bolle wangen en maakt geen smakgeluidjes. Beide lipjes zijn naar buiten gekruld. Het aanzuigen kan even gevoelig zijn. Blijft het pijn doen, dan haalt u uw baby van de borst af om opnieuw aan te leggen. De toeschietreflex ontstaat, u merkt dat door een tintelend warm gevoel in uw borst. U voelt dat de melk gaat stromen en u hoort uw baby slikken. Om uw baby van de borst af te halen, moet u het vacuüm verbreken. Dit doet u door uw pink voorzichtig in de mondhoek van uw baby te brengen Het is niet nodig om het neusje van uw baby vrij te houden, omdat het zo gemaakt is dat uw baby vrij kan blijven ademen. Door uw borst in te drukken, klemt u melkkanalen af waardoor u meer kans heeft op borstontstekingen. Ook kan er tepel irritatie ontstaan, omdat de tepel dan verkeerd in de mond van uw baby kan komen te liggen Uw baby laat vanzelf los wanneer hij voldoende gedronken heeft. Het is raadzaam om de baby dan de andere borst aan te bieden tot hij deze ook los laat. Zo stimuleert u bij beide borsten de melkaanmaak. De eerste borst wordt meestal langer gedronken dan de tweede borst. De volgende voeding begint u met de borst waar u de vorige voeding bent geëindigd
Stap 3: Smeer enkele druppels moedermelk over uw tepel en laat deze aan de lucht drogen. Borstvoeding is antiseptisch en houd de tepel in goede conditie Indien zoogkompressen nodig zijn, brengt u na elke voeding schone zoogkompressen aan 14 Tenslotte Borstvoeding vraagt enige oefening want moeder en kind moeten aan elkaar wennen en een eigen ritme opbouwen. Het is belangrijk om geduld te hebben en vertrouwen in uzelf. U kunt gerust zijn dat uw baby voldoende drinkt als hij na de eerste week 150-200 gram per week groeit, zes natte plasluiers en minimaal één poepluier per dag heeft. Verder moet uw baby alert zijn en na de voeding tevreden zijn. Voor meer informatie kunt u terecht bij: de verpleegkundige die voor u zorgt of vraag naar de lactatiekundige: Nicolette de Jager 06-48139903 Greet Heerlien 06-20429459 Vereniging Borstvoeding Natuurlijk E-mail vbn@borstvoednig.nl Borstvoedingsorganisatie La Leche League (LLL) E-mail info@lalecheleague.nl www.borstvoeding.nl www.borstvoeding.com
MC Zuiderzee Ziekenhuisweg 100 8233 AA Lelystad (0320) 271 911 www.mczuiderzee.com MC Emmeloord Urkerweg 1 8303 BX Emmeloord (0527) 63 76 37 www.mcemmeloord.com MC Dronten Het Zwarte Water 77 8253 PD Dronten (0320) 271 911 www.mcdronten.com Polikliniek Urk Gezondheidscentrum Het Dok Vlechttuinen 1 8322 BA Urk