Twentse Arbeidsmarktmonitor

Twentse Arbeidsmarktmonitor 4de kwartaal 2018 Voor inzicht in cijfers en trends op de Twentse Arbeidsmarkt

INHOUDSOPGAVE IN VOGELVLUCHT VRAAG VRAAG / AANBOD AANBOD UITKERINGEN SPECIALS BIJLAGEN Pag 3 Pag 6 Pag 10 Pag 14 Pag 19 Pag 24 Pag 37 Colofon Samenstelling en coördinatie P. Mollink (Regio Twente) E. van de Wiel (Kennispunt Twente) R. Esselink (Kennispunt Twente) F. de Grip (Kennispunt Twente) Meegewerkt hebben H. Seker (Kennispunt Twente) I. Huiskes (Regio Twente) Ambtelijk opdrachtgever S. v.d. Steen (Regio Twente, programmamanager Economie) Bestuurlijk opdrachtgever A. Kampman (voorzitter Portefeuillehouders overleg Arbeidsmarkt en wethouder Arbeidsmarkt van de gemeente Enschede) 2Arbeidsmarktmonitor Regio Twente 2018-4 INLEIDING

TWENTSE ARBEIDSMARKT IN VOGELVLUCHT SAMENVATTING Aantal vacatures in Twente blijft groot Na een flinke stijging (+20 procent) van de nieuw gemelde vacatures in het tweede kwartaal van 2018 blijft de vraag naar personeel in het derde kwartaal stabiel. De Twentse werkgevers genereerden met 7.900 vacatures precies even veel baanopeningen als in het kwartaal daarvoor. Het aantal nieuwe vacatures in Nederland als geheel daalde in deze periode licht. Het aantal openstaande vacatures in Twente groeit in het derde kwartaal van 6.700 naar 6.800, een afvlakking van de groei ten opzichte van een kwartaal eerder. Het aantal ligt nog altijd 18 procent hoger dan het niveau van het vierde kwartaal van 2017. Arbeidsmarkt in derde kwartaal 2018 nog steeds gespannen Na de toegenomen spanning op de Twentse arbeidsmarkt in het tweede kwartaal van 2018 is de regionale arbeidsmarkt in het derde kwartaal onverminderd krap. Net als het vorige kwartaal is vooral bij ICT-beroepen de Twentse arbeidsmarkt zeer krap. Wat in het derde kwartaal ook geldt voor agrarische beroepen. Daarnaast is het moelijker vacatures in te vullen bij dienstverlenende, technische en transport en logistiek beroepen. Vergeleken met Nederland is de Twentse arbeidsmarkt in drie beroepsgroepen krapper, namelijk artsen, docenten hoger onderwijs en hoogleraren en managers ICT. Daling werkloosheid zet door, Twente 3,7 procent In 2017 was het gemiddelde werkloosheidspercentage in Twente 5,2 procent. De werkloosheid is in 2018 verder gedaald. In het vierde kwartaal van 2018 bedraagt het werkloosheidspercentage 3,7 procent. Dit komt neer op circa 12.000 werkloze personen in Twente. In Nederland is 3,6 procent werkloos. Het aandeel werklozen in Twente nadert dus het landelijk niveau. Iets meer dan 30.000 bij het UWV geregistreerde werkzoekenden zonder dienstverband Het aantal Geregistreerd Werkzoekenden bij het UWV zonder dienstbetrekking (GWU) is sinds juni 2018 beschikbaar als indicator voor het aantal mensen dat zich aanbiedt op de arbeidsmarkt. GWU-cijfers gaan terug tot oktober 2017. Tussen oktober 2017 en september 2018 is het aantal GWU ers in Twente gekrompen van 31.447 naar 30.168 (-4,1%). In Nederland ligt het aantal GWU ers per september 2018 1,9 procent onder het niveau van oktober 2017. Twentse WW-uitkeringen dalen harder dan in heel Nederland Eind december 2018 telt Twente 9.117 WW-uitkeringen. Daarmee is het aantal WW-uitkeringen 24,9 procent gedaald ten opzichte van december 2017. Voor Nederland als geheel daalt het aantal WW- uitkeringen in deze periode met 20,4 procent minder snel. In juni 2018 werd in Twente voor het eerst sinds 2012 onder de grens van 10.000 WW-uitkeringen gedoken. Het aantal WW-rechten van jongeren onder de 27 jaar daalde in 2018 met 16,2 procent. Deze daling vond al in de eerste helft van het jaar plaats, hierop volgde een stabilisatie. Aantal WWB-uitkeringen onder de 14.000 Eind december 2018 zijn er in Twente 13.901 WWB-uitkeringen. Dit is 2,0 procent minder dan een kwartaal eerder. Ten opzichte van een jaar eerder daalde het aantal met 4,8 procent. Voor een vergelijking met Nederland geldt dat tussen januari 2017 en oktober 2018 (meest recent beschikbare cijfers voor Nederland) de landelijke afname groter is dan in Twente (Nederland: -8,0% en Twente -6,0%). Het aantal lopende WWB-uitkeringen voor Twentse jongeren tot 27 jaar is in het vierde kwartaal minder sterk gedaald dan in het derde kwartaal van 2018: met een afname van 1,6 procent zijn er eind 2018 1.608 lopende WWB-uitkeringen voor jongeren in Twente. 3Arbeidsmarktmonitor Regio Twente 2018-4 VOGELVLUCHT

Twente: (ook) op zoek naar vervanging Naast de huidige vraag-aanbod verhoudingen en ontwikkelingen is op basis van de regionale arbeidsmarktprognose voor Twente van ROA de omvang en samenstelling van de toekomstige vraag naar personeel tot 2022 geschetst. Nadere analyse van de prognosecijfers toont dat regionale baanperspectieven voor een belangrijk deel gevoed worden door vervangingsvraag. Voor het Basisonderwijs/Vmbo en het WO is de behoefte aan personeel voorkomend uit een vervangingsvraag (uitstroom door bijvoorbeeld pensionering) groter dan de verwachte instroom van nieuwe arbeidskrachten. Voor alle onderwijsniveaus is de verwachte vervangingsvraag groter dan de uitbreidingsvraag. Prognoses op sectorniveau tonen voor Twente de grootste procentuele uitbreidingsvraag in de sectoren zorg, groothandel en metaalindustrie. Twentse jongeren op de arbeidsmarkt Het aantal jongeren in Twente is in de jaren negentig teruggelopen van 100.000 naar 75.000. Daarna heeft een geleidelijke groei richting de 80.000 plaatsgevonden. Prognosecijfers van het CBS gaan voor de eerstvolgende jaren ook nog uit van een lichte toename, gevolgd door een periode van krimp. Inzoomend op de arbeidsmarktsituatie van jongeren in Twente dan is het aandeel werkende jongeren dat geen onderwijs (meer) volgt tussen 2006 en 2016 met ongeveer 5 procentpunt afgenomen, terwijl het percentage jongeren dat leert en werkt is opgelopen. De groep die geen opleiding volgt en ook niet aan het werk is, is beperkt maar wel groter geworden In Twente opgeleide WO ers verlaten relatief vaak de regio Met behulp van LinkedIn data is in beeld gebracht waar alumni van de Universiteit Twente na hun studie terecht komen. UT-alumni blijken relatief weinig in de universiteitsregio te blijven vergeleken met andere universiteiten. Van de afgestudeerden woont 23 procent nog in Twente. 30 procent komt in de Randstad terecht, 28 procent in overig Nederland en 18 procent in het buitenland. In de volgende arbeidsmarktmonitor zal worden gekeken naar de instroom: in welke mate komen WO ers naar Twente? Arbeidsmarktmonitor Regio Twente 2018-4 VOGELVLUCHT 4

TWENTSE ARBEIDSMARKT IN VOGELVLUCHT 2018 KWARTAAL 4 Banen Vacatures Spanning op arbeidsmarkt Twente: 303.838 Twente: 2,2% Nederland: 1,5% Twente: 6.800 Twente: +18,3% Nederland: +19,3% Twente: 1,60 vacatures op 1 werkzoekende Twente: Krap Nederland: Krap 2017 t.o.v. 2016 Werkloosheid Kwartaal 3 2018 t.o.v. kwartaal 4 2017 GWU (UWV) Kwartaal 3 2018 t.o.v. kwartaal 2 2018 Kwartaal 4 2018 WW-rechten Twente: 12.000 Werkloosheidspercentage Twente: 3,7% Nederland: 3,6% Twente: 9.117 Twente: -6,0% Nederland: -3,9% Ontwikkeling t.o.v. kwartaal 3 2018 Twente: 30.168 Twente: -3,0% Nederland: -3,0% September 2018 t.o.v. juni 2018 Wet Werk en Bijstand Twente: 13.901 Twente: -2,0% Nederland: n.b. Ontwikkeling t.o.v. kwartaal 3 2018 5Arbeidsmarktmonitor Regio Twente 2018-4 VOGELVLUCHT

VRAAG? Arbeidsmarktmonitor Regio Twente 2018-4 VRAAG 6

BANEN Aantal banen in Twente in 2017 met 2,2 procent gestegen Het aantal werkzame personen in Twente is sinds 2014 toegenomen. In 2017 (de meest recente cijfers) bedraagt het aantal werkzame personen in Twente 303.850. Dit zijn 11.200 personen (3,8%) meer dan in 2014. In dezelfde periode stijgt het aantal werkzame personen in Nederland als geheel met 3,5 procent. Ten opzichte van 2016 heeft Twente een banengroei van 2,2 procent en Nederland 1,5 procent. Cijfers over werkzame personen worden 1 keer per jaar geactualiseerd. De meest recente cijfers hebben als peildatum april 2017, gepubliceerd voorjaar 2018 (zie ook bijlage). Personeelstekort loopt in alle regio s op In het vierde kwartaal van 2018 had een kwart van de bedrijven last van een tekort aan personeel. In het merendeel van de veertig COROP-gebieden ging dat op voor 20 tot 30 procent van de bedrijven. Aan het begin van 2016 waren er nog amper bedrijven die aangaven dat ze last hadden van personeelstekorten in Nederland, met percentages die in vrijwel alle regio s onder de 10 lagen. De krapte nam sindsdien snel toe in alle regio s. In Twente is het aandeel bedrijven met een tekort aan personeel opgelopen van 5 procent in het vierde kwartaal van 2016 tot 30 procent in het vierde kwartaal van 2018. (bron: Conjunctuurenquête CBS). Arbeidsmarktmonitor Regio Twente 2018-4 VRAAG 7

VACATURES Aantal nieuwe vacatures stabiliseert in Twente, daalt licht in Nederland Het aantal nieuwe vacatures is een goede indicator van de dynamiek op de arbeidsmarkt. Meer nieuwe vacatures betekent een meer dynamische arbeidsmarkt. De Twentse werkgevers genereerden in het derde kwartaal van 2018 7.900 vacatures, precies even veel als in het kwartaal daarvoor. Een kwartaal eerder liet Twente nog een groei van het aantal nieuwe vacatures zien van 20 procent. Terwijl het aantal nieuwe vacatures in Twente stabiliseert, zien we in Nederland als geheel een lichte daling in het derde kwartaal. Ontwikkeling aantal openstaande vacatures Nederland en Twente vanaf 4de kwartaal 2017 160 Nederland Twente 140 120 100 80 4de kwartaal 2017 1ste kwartaal 2018 2de kwartaal 2018 3de kwartaal 2018 Toelichting Minder gedetailleerde vacature cijfers voor Twente Het UWV is haar informatievoorziening over de arbeidsmarkt aan het herschikken. Een van de wijzigingen betreft de informatievoorziening over het aantal vacatures. De instantie presenteert geen maandcijfers meer voor openstaande en nieuwe vacatures, maar enkel nog kwartaalcijfers. Daarnaast vindt afronding plaats op honderdtallen. Deze kwartaalcijfers worden met een vertraging van één kwartaal gepresenteerd. De meest actuele cijfers betreffen het tweede kwartaal van 2018. Door deze wijziging wijkt de gepresenteerde informatie over vacatures af van eerdere edities van de Twentse arbeidsmarktmonitor. De nieuwe reeks is beschikbaar vanaf het vierde kwartaal 2017. Verdringing op de arbeidsmarkt Het CPB heeft oktober 2018 een publicatie uitgebracht waarin aandacht wordt besteed aan de verdringing die mogelijk optreedt op de arbeidsmarkt door migratie, veranderingen in de leeftijds- en opleidingssamenstelling van de beroepsbevolking en activerend arbeidsmarktbeleid. Het CPB concludeert in de publicatie dat voor de meeste groepen er geen aanwijzingen zijn dat er sprake is van verdringing op de arbeidsmarkt, behalve voor mensen aan de onderkant daarvan. Ouderen en jongeren lijken elkaar niet te verdringen, maar juist aan te vullen op de arbeidsmarkt. Volgens het CPB laten studies ook zien dat instroom van (arbeids-)migranten zelden negatieve gevolgen heeft voor de werkgelegenheid en lonen van ingezetenen, en dat de effecten soms zelfs positief zijn. Uit een door het CPB uitgezette enquête blijkt dat vooral mensen aan de onderkant van de arbeidsmarkt wel druk ervaren op hun arbeidsmarktpositie door de instroom van nieuw arbeidsaanbod. Arbeidsmarktmonitor Regio Twente 2018-4 VRAAG 8

Aantal openstaande vacatures blijft groot In het derde kwartaal van 2018 registreert het UWV 6.800 openstaande vacatures, 100 meer dan in het kwartaal ervoor. Een kwartaal eerder steeg het aantal openstaande vacatures nog explosief van 5.500 naar 6.700. De vacaturegroei vlakt dus wat af, maar het totaal aantal openstaande vacatures ligt nog 18 procent hoger dan in het vierde kwartaal van 2017. Dit betekent dat het in het algemeen moeilijk blijft voor Twentse werkgevers om een vacature te vervullen. Ontwikkeling aantal openstaande vacatures Nederland en Twente vanaf 4de kwartaal 2017 Nederland 160 Twente 140 120 100 80 4de kwartaal 2017 1ste kwartaal 2018 2de kwartaal 2018 3de kwartaal 2018 Meeste openstaande vacatures voor technische beroepen In absolute aantallen bevinden zich in de beroepsklasse technisch in het derde kwartaal van 2018 de meeste openstaande vacatures, namelijk 2.600. Op ruime afstand volgen de beroepsgroepen bedrijfseconomisch en administratief en transport en logistiek (elk 800 openstaande vacatures). Vergeleken met het tweede kwartaal 2018 zijn de verschillen beperkt. De meeste dynamiek is zichtbaar bij de technische beroepen. Het aantal openstaande vacatures is verder opgelopen van 2.400 naar 2.600. Vergeleken met landelijk heeft Twente relatief veel openstaande vacatures in de beroepsgroep technisch. In Twente is bijna vier op de tien openstaande vacatures voor een technisch beroep. Landelijk is dat in het derde kwartaal van 2018 drie op de tien vacatures. Voor bedrijfseconomische en administratieve beroepen heeft Twente vergeleken met landelijk verhoudingsgewijs minder openstaande vacatures. Aantal openstaande vacatures naar beroepsgroep en ontwikkeling Twente 1ste kwartaal 18 2de kwartaal 18 3de kwartaal 18 Agrarische 100 100 100 Bedrijfseconomische en administratieve 900 900 800 Commerciele 600 600 700 Creatieve en taalkundige 0 0 0 Dienstverlenende 400 600 500 Ict 300 400 400 Managers 200 200 200 Openbaar bestuur, veiligheid en juridische 100 100 100 Pedagogische 100 100 200 Technische 1.900 2.400 2.600 Transport en logistiek 500 700 800 Zorg en welzijn 500 500 400 Totaal 5.500 6.700 6.800 Nota bene: cijfers afgerond op 100-tallen Bron: UWV, bewerking Kennispunt Twente, januari 2019 Arbeidsmarktmonitor Regio Twente 2018-4 VRAAG 9

VRAAG & AANBOD Arbeidsmarktmonitor Regio Twente 2018-4 VRAAG & AANBOD 10

SPANNING OP DE ARBEIDSMARKT Twentse arbeidsmarkt blijft krap Na een toegenomen spanning op de arbeidsmarkt in 2017, nam de spanning in het eerste kwartaal van 2018 in een aantal beroepsklassen wat af. Het tweede kwartaal toonde weer een toegenomen spanning op de arbeidsmarkt. De veranderingen in het derde kwartaal van 2018 zijn beperkter. Zo hebben tien van de twaalf beroepsklassen dezelfde typering als in het tweede kwartaal. Er zijn twee veranderingen. Voor agrarische beroepen is de arbeidsmarkt in Twente omgeslagen naar zeer krap. Daarnaast heeft er ten opzichte van het tweede kwartaal van 2018 een verruiming van de arbeidsmarkt plaatsgevonden in de beroepsklasse pedagogische beroepen. Er is in verhouding tot het aantal vacatures een ruim aanbod aan arbeidskrachten. Samen met creatieve en taalkundige beroepen is het in deze beroepsklasse dus relatief moeilijk om een baan te vinden in Twente. Typering arbeidsmarkt naar beroepsgroep, Twente Beroepsgroep 3e kwartaal 17 4e kwartaal 17 1e kwartaal 18 2e kwartaal 18 3e kwartaal 18 Agrarische gemiddeld gemiddeld ruim gemiddeld zeer krap Bedrijfseconomische en administratieve ruim gemiddeld gemiddeld gemiddeld gemiddeld Commerciële gemiddeld gemiddeld gemiddeld gemiddeld gemiddeld Creatieve en taalkundige ruim gemiddeld gemiddeld ruim ruim Dienstverlenende gemiddeld gemiddeld gemiddeld krap krap Ict krap krap krap zeer krap zeer krap Managers gemiddeld gemiddeld gemiddeld gemiddeld gemiddeld Openbaar bestuur, veiligheid en juridische gemiddeld gemiddeld ruim gemiddeld gemiddeld Pedagogische zeer ruim ruim ruim gemiddeld ruim Technische gemiddeld krap gemiddeld krap krap Transport en logistiek gemiddeld gemiddeld gemiddeld krap krap Zorg en welzijn gemiddeld gemiddeld gemiddeld gemiddeld gemiddeld Bron: UWV, bewerking Kennispunt Twente, oktober 2018 Spanningsindicator Arbeidsmarkt De Spanningsindicator Arbeidsmarkt wordt berekend door dit aantal openstaande vacatures te delen door het aantal personen met een WW-uitkering met een verstreken WW-duur van minder dan een half jaar. Deze grootheden worden gebruikt als benadering van de openstaande vraag en direct beschikbaar aanbod. De Spanningsindicator Arbeidsmarkt kan een getal geven tussen 0 en oneindig. Hoe hoger het getal, hoe hoger de spanning op de arbeidsmarkt voor werkgevers. Bij een indicator van 0 is de arbeidsmarkt zeer ruim, want er zijn geen openstaande vacatures en wel kortdurend werklozen. Bij veel openstaande vacatures ten opzichte van het aantal kortdurend werklozen is de arbeidsmarkt zeer krap. Een spanning lager dan 1 betekent dat er minder vacatures zijn dan het aantal beschikbare kortdurend werklozen. Een getal hoger dan 1 betekent dat er meer vacatures zijn dan kortdurend werklozen om deze te vervullen. Arbeidsmarktmonitor Regio Twente 2018-4 VRAAG & AANBOD 11

Bijna 80 duizend werknemers uit buurlanden in 2016 Van de 7,9 miljoen werknemersbanen die Nederland in december 2016 telde, werd ongeveer 1 procent ingevuld door werknemers woonachtig in België of Duitsland. Dat meldt het CBS november 2018 op basis van nieuwe cijfers uit registraties. Het gaat om 40 duizend werknemers die in België woonden en 38 duizend die pendelden vanuit Duitsland. In veel gevallen hadden ze de Nederlandse nationaliteit. Behalve Nederlanders (17 duizend) en Duitsers (14 duizend) waren er onder de werknemers afkomstig uit Duitsland ook 4 duizend Polen. De werknemers uit Duitsland werkten vooral in Limburg (28 procent), Gelderland (22 procent) en Overijssel (13 procent). Vooral zeer krappe arbeidsmarkt voor ICT- en techniekberoepen Voor vijf van de twaalf beroepsklassen is de Twentse arbeidsmarkt (zeer) krap. Inzoomend op het niveau van beroepsgroepen is deze verkrapping ook zichtbaar. In totaal zijn er in het derde kwartaal van 2018 15 beroepsgroepen waar de verhouding tussen openstaande vraag en direct beschikbaar aanbod duidt op een zeer krappe arbeidsmarkt. Het grootste deel daarvan betreft ICT- en techniekberoepen. Daarnaast hebben nog eens 25 beroepsgroepen te maken met een krappe arbeidsmarkt. Nieuwkomers bevinden zich niet in de ICT- en techniekberoepen. Zo zijn ook hoveniers, docenten hoger onderwijs/hoogleraren, laders/lossers, medische vakspecialisten en vertegenwoordigers/verkopers in het derde kwartaal schaars beschikbaar. In het tweede kwartaal van 2018 waren er geen beroepsgroepen in Twente waarvan de arbeidsmarkt als zeer ruim getypeerd was. In het derde kwartaal is het aanbod van maatschappelijk werkers in verhouding tot de vraag groot en is er sprake van een zeer ruime arbeidsmarkt. In de bijlagen is voor alle beroepsgroepen de spanning op de Nederlandse en Twentse arbeidsmarkt opgenomen. Vergeleken met Nederland is de Twentse arbeidsmarkt in drie beroepsgroepen krapper, namelijk artsen, docenten hoger onderwijs/hoogleraren en managers ICT. Daar staat tegenover dat in 31 beroepsgroepen er in vergelijking met Nederland meer ruimte is op de arbeidsmarkt. Arbeidsmarktmonitor Regio Twente 2018-4 VRAAG & AANBOD 12

Krappe en zeer krappe beroepen arbeidsmarkt Twente Krap Accountants Adviseurs marketing, public relations en sales Automonteurs Bedieners mobiele machines Boekhouders Databank- en netwerkspecialisten Docenten hoger onderwijs en hoogleraren Financieel specialisten en economen Gebruikersondersteuning ict Gespecialiseerd verpleegkundigen Hoveniers, tuinders en kwekers Kassamedewerkers Kelners en barpersoneel Laders, lossers en vakkenvullers Managers ict Medisch vakspecialisten Meubelmakers, kleermakers en stoffeerders Productcontroleurs Productiemachinebedieners Schoonmakers Technici bouwkunde en natuur Timmerlieden Transportplanners en logistiek medewerkers Verpleegkundigen (mbo) Vertegenwoordigers en inkopers Zeer krap Artsen Assemblagemedewerkers Bouwarbeiders afbouw Elektriciens en elektronicamonteurs Elektrotechnisch ingenieurs Ingenieurs (geen elektrotechniek) Keukenhulpen Lassers en plaatwerkers Loodgieters en pijpfitters Machinemonteurs Metaalbewerkers en constructiewerkers Productieleiders industrie en bouw Software- en applicatieontwikkelaars Vrachtwagenchauffeurs Vuilnisophalers en dagbladenbezorgers Bron: UWV, Bewerking Kennispunt Twente, januari 2019 Emancipatiemonitor: arbeidsduur vrouwen stijgt Met de groei van de economie is de gemiddelde arbeidsduur van vrouwen gestegen. Tot 2015 zat er weinig beweging in de arbeidsduur van vrouwen, maar tussen 2015 en 2017 is deze met een uur toegenomen tot gemiddeld 28 uur per week. Steeds meer vrouwen hebben een grote in plaats van een kleine deeltijdbaan. Daarnaast daalt ook het aandeel deeltijd sinds 2013 licht (van 75,5 procent in 2013 naar 73,9 procent in 2017).Dus vrouwen werken ook vaker in een voltijdsbetrekking (minimaal 35 uur per week). Hoewel Nederland nog steeds koploper is qua aandeel deeltijdwerkers, is de groei van de arbeidsduur bij vrouwen van groot belang in relatie tot de huidige krapte op de arbeidsmarkt en de benutting van beschikbaar arbeidspotentieel. Arbeidsmarktmonitor Regio Twente 2018-4 VRAAG & AANBOD 13

AANBOD Arbeidsmarktmonitor Regio Twente 2018-4 AANBOD 14

WERKLOOSHEID Twentse werkloosheid nadert landelijk gemiddelde In 2017 was het gemiddelde werkloosheidspercentage in Twente gedaald tot 5,2 procent. In 2018 heeft de daling van het aantal werklozen zich doorgezet. Eind december van dit jaar zijn er in Twente zo n 12.000 personen werkloos. Het regionale werkloosheidspercentage is in het vierde kwartaal 0,2 procentpunt lager dan het voorgaande kwartaal. In het vierde kwartaal van 2018 is 3,7 procent van de Twentse beroepsbevolking werkloos, wat net als in de voorgaande twee kwartalen 0,1 procentpunt lager is dan het Nederlandse percentage. Werkeloosheidspercentage per kwartaal en jaar Nederland en Twente Kwartaalgemiddelde Jaargemiddelde 3 Nederland 1 Twente 2 Nederland Twente 2015 6,9% 7,1% 2016 6,0% 6,7% 2017 4,9% 5,2% 2018 1ste kwartaal 4,1% 4,3% 2de kwartaal 3,9% 4,0% 3de kwartaal 3,8% 3,9% 4de kwartaal 3,6% 3,7% 1 = driemaandelijks gemiddelde CBS, berekening Kennispunt Twente 2 = berekening Kennispunt Twente en Regio Twente 3= CBS, 2018 Toelichting Raming Twentse werkloosheidspercentage Het CBS berekent éénmaal per jaar het werkloosheidspercentage voor regio s en gemeenten. Het gaat hierbij om een jaarlijks gemiddeld werkloosheidspercentage. Voor de regio en de Twentse gemeenten zijn deze CBS-cijfers voor de jaren 2003 tot en met 2017 weergegeven op de pagina Arbeidsaanbod en werkloosheid van de digitale versie van de Twentse Arbeidsmarktmonitor. Om in de behoefte van een Twents kwartaalwerkloosheidspercentage te voorzien, maakt Kennispunt Twente in samenwerking met de Regio Twente een driemaandelijkse raming van de Twentse werkloosheid. Hiervoor maken wij gebruik van de meest recente gegevens in de ontwikkeling van werkzoekenden, arbeidsplaatsen, aantal WW en WWB-uitkeringen, beroepsbevolking en vacatures. Daarnaast wordt de berichtgeving over de ontwikkeling van de regionale economie gebruikt. Arbeidsmarktmonitor Regio Twente 2018-4 VRAAG 15

Toelichting Geen directe relatie tussen werkloosheid en uitkeringen Er is geen directe relatie tussen werkloosheid en uitkeringen. Een werkloze kan een uitkering ontvangen, maar dat hoeft niet. Omgekeerd kan een uitkeringsgerechtigde (in deeltijd) werkzaam zijn. Werkloos en (geregistreerd) werkzoekend zijn geen equivalenten. Veel deeltijdwerkers (niet werkloos!) zijn op zoek naar ander of aanvullend werk (dus werkzoekend). Omgekeerd is een deel van de personen zonder werk, die geregistreerd staan als werkzoekend, om allerlei redenen niet actief op zoek naar werk en daarmee niet werkloos conform de CBS definitie. Deze CBS-definitie luidt als volgt: Personen zonder betaald werk, die recent naar werk hebben gezocht en daarvoor direct beschikbaar zijn. Twente en de Brexit In de afgelopen twee jaar hebben verschillende studies de vraag behandeld in hoeverre het VK en andere EU-landen door de Brexit zullen worden getroffen. Uit een analyse van de (mogelijke) impact van de Brexit op regionaal niveau blijkt dat naast de Britse regio s vooral regio s in Zuid-Duitsland - met veel hightech-productie economisch effecten zullen ondervinden van de Brexit (6-7 procent van het regionale arbeidsinkomen blootgesteld aan de Brexit). Ook de overige aan Nederland grenzende Duitse regio s hebben een hoger (economische) blootstelling dan in Nederland. Uit de doorrekening komt voor de Nederlandse provincies een totaal gemiddeld Brexit-effect van zo rond de 3-4 procent. Verschillen zijn er per sector: voor de primaire sector (landbouw) is het blootstellingsniveau in Overijssel 11 procent en voor de secundaire sector (industrie) 10 procent. Beide zijn belangrijke en sterk vertegenwoordigde sectoren in Twente. Arbeidsmarktmonitor Regio Twente 2018-4 VRAAG 16

GEREGISTREERDE WERKZOEKENDEN BIJ UWV Sinds het tweede kwartaal van 2018 is het aantal Geregistreerd Werkzoekenden bij het UWV (GWU) getoond als indicator voor het aantal mensen dat zich aanbiedt op de arbeidsmarkt. Specifiek gaat het hier om de geregistreerd werkzoekenden die geen dienstverband hebben (zie het kader voor een uitgebreide toelichting op dit cijfer). Aantal geregistreerde werkzoekenden in Twente is verder gedaald In september 2018 (de meest recente cijfers) waren er in Twente 30.168 GWU ers. De eerste GWU-gegevens komen uit oktober 2017, toen er circa 31.447 inwoners van Twente als werkzoekende zonder dienstverband stonden ingeschreven. Na de piek in februari, met 33.541 GWU ers in Twente, zette vervolgens de daling in en nadert de 30.000. Twente laat dezelfde trend zien als heel Nederland. De daling gaat in Twente wel sneller dan in Nederland als geheel. In Twente ligt het aantal GWU ers in september 10,1 procent lager dan in de piekmaand februari. Landelijk is het verschil kleiner, namelijk 8,8 procent. Ten opzichte van de startmaand van het GWU ligt het aantal GWU ers in september 2018 in Twente 4,1 procent en in Nederland 1,9 procent onder het niveau van oktober 2017. Ontwikkeling geregistreerde werkzoekenden UWV (GWU) zonder dienstverband Nederland en Twente vanaf oktober 2017 116 Nederland Twente 112 108 104 100 96 92 Oktober 2017 November 2017 December 2017 Januari 2018 Februari 2018 Maart 2018 April 2018 Mei 2018 Juni 2018 Juli 2018 Augustus 2018 September 2018 Arbeidsmarktmonitor Regio Twente 2018-4 AANBOD 17

Minder dan 3.500 GWU ers jonger dan 27 jaar in september 2018 September 2018 telde Twente 3.415 GWU ers jonger dan 27 jaar. In februari waren dat er nog 3.969. Vooral in de daaropvolgende maanden maart en april daalde het aantal jongere GWU ers in Twente. De periode mei tot en met augustus 2018 stabiliseerde de ontwikkeling zich, om in september vervolgens weer in omvang te krimpen. In vergelijking met oktober 2017 is in Twente het aantal jongere werkzoekenden in september 5,3 procent lager. Landelijk ligt het aantal jongere werkzoekenden in september 3,4 procent onder het niveau van oktober 2017. Aan het eind van het vorige kwartaal kenden zowel Twente als Nederland nog meer jonge werkzoekenden dan najaar 2017. Ontwikkeling geregistreerde werkzoekenden UWV (GWU) zonder dienstverband < 27 jaar Nederland en Twente vanaf oktober 2017 116 112 108 104 100 96 92 Nederland Twente Oktober 2017 November 2017 December 2017 Januari 2018 Februari 2018 Maart 2018 April 2018 Mei 2018 Juni 2018 Juli 2018 Augustus 2018 September 2018 Toelichting Geregistreerde Werkzoekenden bij UWV (GWU) Dit cijfer geeft een beter beeld van het aantal werkzoekenden op de arbeidsmarkt dan het eerder gehanteerde cijfer niet werkende werkzoekenden (NWW). Het cijfer bestaat uit werkzoekenden met WW- of AG-uitkering met arbeidsvermogen. Ook alle mensen met een bijstandsuitkering maken onderdeel uit van GWU. Dit is mogelijk sinds de automatische koppeling tussen Sonar en de polisadministratie is gerealiseerd. Naast personen met een uitkering maken ook personen die geen uitkering van UWV ontvangen, maar toch gebruik maken van werk.nl om een baan te zoeken onderdeel uit van het nieuwe aanbodcijfer. Voorwaarden bij de laatste groep is dat zij een actief CV op werk.nl hebben staan. Zonder en met dienstbetrekking Naast de arbeidsmarktmonitor gepresenteerde cijfers van het aantal Geregistreerde werkzoekenden bij UWV zonder dienstverband ontsluit UWV ook cijfers van het aantal Geregistreerde werkzoekenden bij UWV met dienstverband. Hiermee maakt UWV inzichtelijk hoeveel mensen op zoek zijn naar werk, maar tegelijkertijd brengt het UWV ook in beeld hoeveel mensen al een dienstverband hebben. Arbeidsmarktmonitor Regio Twente 2018-4 AANBOD 18

UITKERINGEN Arbeidsmarktmonitor Regio Twente 2018-4 UITKERINGEN 19

UITKERINGEN: WW-RECHTEN Daling aantal WW-rechten zet door, in Twente harder dan in heel Nederland Eind december 2018 telt Twente 9.117 WW-uitkeringen. Daarmee is het aantal WW- uitkeringen 24,9 procent gedaald ten opzichte van december 2017. Voor Nederland als geheel daalt het aantal WW- uitkeringen in deze periode met 20,4 procent tot 262.749. In Twente is het aantal WW- uitkeringen de afgelopen 12 maanden dus sneller gedaald. De afname ging ook in het vierde kwartaal van 2018 sneller in Twente (-6,0%) dan in Nederland (-3,9%). In absolute zin worden er in Twente 578 minder WW-rechten uitgegeven dan een kwartaal geleden. Een kwartaal eerder betrof de afname 390. Daarmee werd voor het eerst sinds 2012 onder de grens van 10.000 WW-uitkeringen gedoken. Ontwikkeling aantal WW-rechten Nederland en Twente vanaf januari 2017 110 100 90 80 70 60 50 40 30 Januari 2017 Februari 2017 Maart 2017 April 2017 Mei 2017 Juni 2017 Juli 2017 Augustus 2017 September 2017 Oktober 2017 November 2017 December 2017 Januari 2018 Februari 2018 Maart 2018 April 2018 Mei 2018 Nederland Juni 2018 Juli 2018 Augustus 2018 September 2018 Oktober 2018 Twente November 2018 December 2018 Twee derde WW ers vindt binnen jaar werk Gemiddeld vindt bijna twee derde van de WW ers binnen een jaar een baan. Onder 50-minners ligt het werkhervattingspercentage het hoogst. 73% vindt binnen een jaar een baan. Bij 50-plussers heeft 45% binnen een jaar een nieuwe baan gevonden. Dat is meer dan een jaar geleden, toen was dat nog 41%. De kansen op werk van 50-plussers zijn vooral toegenomen voor verkoopmedewerkers, productieleiders en bouwarbeiders. Ook leidsters kinderopvang, conciërges en managers zorginstellingen zien hun kansen op de arbeidsmarkt toenemen. UWV onderzoekt periodiek hoeveel personen met een WW-uitkering werk vinden binnen een jaar na het begin van de uitkering. Arbeidsmarktmonitor Regio Twente 2018-4 AANBOD 20

Aantal WW-rechten Twentse jongeren in tweede helft 2018 niet verder gedaald Eind december 2018 werden er in Twente 576 WW-rechten verstrekt aan jongeren tot 27 jaar, 111 minder dan een jaar eerder. Dit is een daling van 16,2 procent. Landelijk daalde het aantal met 13,8 procent. De afname vond zowel in Twente als landelijk vooral in de eerste helft van 2018 plaats. In Twente werd in juni met 492 WW-rechten het laagste punt behaald. In het derde kwartaal van 2018 schommelde het aantal WW-uitkeringsrechten aan jongeren, met positieve en negatieve maandmutaties. In het vierde kwartaal zien we een toename van 3 procent, een absolute stijging van 19 uitkeringen. Het gaat dus om kleine aantallen. Algemeen geldt dat door seizoensinvloeden het aantal in het voorjaar harder daalt dan in het najaar en de winter. Dit beeld is zichtbaar bij zowel het totaal aantal WW-rechten als het aantal WW-rechten aan jongeren. Ontwikkeling aantal WW-rechten < 27 jaar Nederland en Twente vanaf januari 2017 110 100 90 80 70 60 50 40 30 Nederland Twente Januari 2017 Februari 2017 Maart 2017 April 2017 Mei 2017 Juni 2017 Juli 2017 Augustus 2017 September 2017 Oktober 2017 November 2017 December 2017 Januari 2018 Februari 2018 Maart 2018 April 2018 Mei 2018 Juni 2018 Juli 2018 Augustus 2018 September 2018 Oktober 2018 November 2018 December 2018 Toelichting Personen en uitkeringsrechten Het aantal personen dat een uitkering krijgt en het aantal uitkeringsrechten is geen één op één relatie. Een persoon kan meerdere WW-uitkeringsrechten hebben. Deze persoon komt dan meerdere keren voor in de genoemde cijfers. Ook is het mogelijk dat een uitkering Euro 0,- bedraagt. Ook deze uitkeringen komen in de tellingen voor. Een WW-uitkering is persoonsgeboden, een WWB-uitkering is een huishoudensuitkering. Een WWB-uitkering kan betrekking hebben op één of meerdere personen. Dit is afhankelijk van de huishoudingssamenstelling. Arbeidsmarktmonitor Regio Twente 2018-4 UITKERINGEN 21

WWB-UITKERINGEN Aantal WWB-uitkeringen in Twente onder de 14.000 Eind december 2018 worden er in Twente 13.901 WWB-uitkeringen verstrekt. Dit is 2,0 procent minder dan eind september, een kwartaal eerder. Ten opzichte van een jaar eerder, december 2017, daalde het aantal met 4,8 procent. De daling van het aantal WWB-uitkeringen in Twente loopt achter op de landelijke daling. Waar het aantal uitkeringen in heel Nederland tussen januari 2017 en oktober 2018 (meest recent beschikbare cijfer voor Nederland) met 8,0 procent gedaald is, bedraagt de daling in Twente over dezelfde periode 6,0 procent. In de maanden augustus en september is het aantal WWB-uitkeringen in Twente wel duidelijk sterker gekrompen dan de voorgaande maanden, waardoor het procentuele verschil tussen Twente en Nederland wel kleiner is dan in het voorjaar 2018. Ontwikkeling aantal uitkeringen WWB tot pgl, Nederland en Twente 110 Nederland Twente 105 100 95 90 Januari 2017 Februari 2017 Maart 2017 April 2017 Mei 2017 Juni 2017 Juli 2017 Augustus 2017 September 2017 Oktober 2017 November 2017 December 2017 Januari 2018 Februari 2018 Maart 2018 April 2018 Mei 2018 Juni 2018 Juli 2018 Augustus 2018 September 2018 Oktober 2018 November 2018 December 2018 Arbeidsmarktmonitor Regio Twente 2018-4 UITKERINGEN 22

Aantal Twentse jongeren met een WWB-uitkering in 4e kwartaal licht afgenomen Het aantal Twentse jongeren (jonger dan 27 jaar) met een WWB-uitkering is het afgelopen kwartaal teruggelopen. Maar de daling is minder groot dan in het derde kwartaal van 2018. Eind september 2018 waren er 1.634 WWB-uitkeringsgerechtigden onder de jongeren in Twente. Drie maanden later zijn dat er 1.608. Dat zijn er 1,6 procent minder dan aan het einde van het derde kwartaal. In de laatste twaalf maanden is het aantal Twentse jongeren met een WWB-uitkering met 8,2 procent gekrompen. Dit is ruim 3 procentpunt meer dan de ontwikkeling van het totaal aantal WWB-uitkeringen in Twente. Ontwikkeling aantal uitkeringen WWB < 27 jaar Twente (Januari 2017=100) 110 Twente 105 100 95 90 Januari 2017 Februari 2017 Maart 2017 April 2017 Mei 2017 Juni 2017 Juli 2017 Augustus 2017 September 2017 Oktober 2017 November 2017 December 2017 Januari 2018 Februari 2018 Maart 2018 April 2018 Mei 2018 Juni 2018 Juli 2018 Augustus 2018 September 2018 Oktober 2018 November 2018 December 2018 NB: Cijfers over de situatie in heel Nederland zijn niet voor verschillende leeftijdsgroepen en niet maandelijks beschikbaar, daarom wordt hier alleen de Twentse situatie weergegeven. Arbeidsmarktmonitor Regio Twente 2018-4 UITKERINGEN 23

SPECIALS Arbeidsmarktmonitor Regio Twente 2018-4 SPECIALS 24

TWENTE: (OOK) OP ZOEK NAAR VERVANGING Doorrekening op basis van Regionale Arbeidsmarktprognoses 2017-2022 De groei van de economie vertaalt zich in aanhoudende vraag naar personeel en steeds meer krapte op de arbeidsmarkt. In de tweede en derde kwartaalrapportage van de Twentse Arbeidsmarktmonitor (2018) zijn we reeds ingegaan op de arbeidsmarktperspectieven voor de verschillende onderwijsniveaus. In deze bijdrage zoomen we verder in op de omvang en samenstelling van de toekomstige vraag naar personeel. Deze bijdrage is gebaseerd op de arbeidsmarktprognoses van het Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA) voor de periode 2017-2022. De prognoses zijn in opdracht van de provincie Overijssel uitgevoerd voor de drie regio s in de provincie (Regio Zwolle, Stedendriehoek en Noordwest Veluwe en Twente). De prognoses kijken naar de verhouding tussen het verwachte aanbod en de verwachte vraag op de arbeidsmarkt. Uitbreidings- en vervangingsvraag versus arbeidsmarktinstroom De toekomstige arbeidsvraag bestaat uit twee componenten: uitbreidingsvraag als gevolg van een groei van de onderneming en vervangingsvraag als gevolg van uitstroom door bijvoorbeeld pensionering, arbeidsongeschiktheid of (tijdelijke) arbeidsmarktuittreding. De omvang van en verhouding tussen uitbreidings- en vervangingsvraag verschilt per sector en ook naar opleidingsniveau. Dit vertaalt zich in de regionale toekomstige arbeidsvraag per opleidingscategorie. Door per opleidingsniveau de geprognotiseerde uitbreidings- en vervangingsvraag te confronteren met de verwachte instroom van nieuwe arbeidskrachten ontstaat inzicht in de ruimte op de arbeidsmarkt, alsook een indicatie van de opgaven/het belang om arbeidsmarktbetreders te binden aan de regio. Vervangingsvraag groter dan instroom bij BO/VMBO en WO De regionale baanperspectieven zijn gunstig voor het basisonderwijs en voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs. Dit is vooral een gevolg van een grote verwachte vervangingsvraag. Daarbij dient te worden opgemerkt dat voor een groot deel van de beschikbaar komende banen de loopbaanperspectieven matig zijn (veel kleine banen, weinig doorgroeimogelijkheden). Ook voor wo-schoolverlaters is de toekomstige arbeidsvraag groter dan de verwachte instroom van nieuwe arbeidskrachten. Vooral de vervangingsvraag zorgt voor goede baanperspectieven voor Twentse arbeidsmarktinstromers. Arbeidsmarktmonitor Regio Twente 2018-4 SPECIALS 25

Doorrekening toekomstige vervangings- en uitbreidingsvraag en verwachte arbeidsmarktinstroom (periode tot 2022). 18.000 17.160 uitbreidingsvraag vervangingsvraag instroom saldo instroom minus vraag 16.520 15.840 13.500 12.540 10.830 9.000 8.580 8.260 5.900 6.840 7.020 6.210 4.500 0 2.640 2.695 2.205 735-245 2.360 2.280 1.710 1.980 1.320 1.350-2.160-4.500-9.000-11.220 BASISONDERWIJS EN VMBO HAVO/VWO MBO 2/3 MBO 4 HBO WO Naar opleidingscategorie wordt het verwachte overaanbod voor mbo-opleidingen zichtbaar. Naast mbo 2/3 techniek, zorg en economie heeft ook mbo 4 economie en hbo economie de komende zes jaar in Twente naar verwachting een aanzienlijke grotere instroom dan arbeidsvraag. Hbo onderwijs heeft verhoudingsgewijs de beste baanperspectieven. Vervangingsfactor* Twente naar opleidingscategorie (periode tot 2022). hbo onderwijs Vervangingsfactor* hbo techniek Twente naar opleidingscategorie (periode tot 2022). wo gedrag en maatschappij wo techniek wo medisch wo taal en cultuur wo economie en recht wo landbouw en natuur mbo 4 techniek hbo landbouw en natuur mbo 4 groen wo onderwijs hbo taal en cultuur hbo gedrag en maatschappij hbo gezondheidszorg mbo 4 zorg en welzijn mbo 2/3 groen mbo 2/3 techniek mbo 4 economie mbo 2/3 economie mbo 2/3 zorg en welzijn hbo economie -3.000-2.250-1.500-750 0 750 1.500 * Saldo uitbreidings- en vervangingsvraag minus arbeidsmarktinstroom Bron: ROA; bewerking Kennispunt Twente. Arbeidsmarktmonitor Regio Twente 2018-4 SPECIALS 26

Twente vergeleken Voor de Twentse arbeidsmarkt zijn ook de vraag-aanbod ontwikkelingen in de aangrenzende arbeidsmarktregio s van belang. Immers, de arbeidsmarkt is niet regionaal afgepaald. Werkgevers, schoolverlaters en andere werkzoekenden zijn in hun arbeidsoriëntatie niet regiogebonden. In dat opzicht concurreren regio s met elkaar. Bij vergelijking van Twente met Regio Zwolle en Regio Stedendriehoek (inclusief Noordwest-Veluwe) blijkt dat vooral ook de Regio Zwolle de komende jaren een uitbreidings- en vervangingsvraag heeft die de instroom van schoolverlaters overtreft. Het binden en aantrekken van schoolverlaters en werkzoekenden zal de komende jaren dan ook vooral voor beroepen met een wo-opleidingsniveau van toenemend belang zijn. Vervangingsfactor* Twente vergeleken met Regio Zwolle en Regio Stedendriehoek en Noordwest-Veluwe (periode tot 2022). Abs. Twente Als % van Werkenden Abs. Regio Zwolle Als % van Werkenden Regio Stedendriehoek en NWV Abs. Als % van Werkenden BO en VMBO 11.220 17% 8.190 18% 2.080 16% HAVO/VWO 245 1% 945 7% 200 5% MBO 2/3-5.900-10% -1.460-4% -600-6% MBO 4-1.710-3% -2.100-5% -550-5% HBO -1.320-2% 1.260 3% 260 2% WO 2.160 8% 2.240 14% 660 12% TOTAAL 6.020 2% 11.820 6% 2.280 4% * Saldo uitbreidings- en vervangingsvraag minus arbeidsmarktinstroom Bron: ROA; bewerking Kennispunt Twente. Kijken we naar de Twentse arbeidsmarkt als geheel dan zijn voor schoolverlaters en werkzoekenden de arbeidsmarktperspectieven redelijk voor de periode 2017-2022. Vergeleken met de regio s Zwolle en Stedendriehoek voorziet het ROA in Twente een relatief beperkte uitbreidingsvraag en een wat grotere instroom op de arbeidsmarkt. Als gevolg hiervan is het algehele perspectief voor schoolverlaters en werkzoekenden ongeveer gelijk aan de andere regio s in de provincie. Het arbeidsmarktperspectief in Twente is voor mbo-geschoolden matig, voor hbo-geschoolden redelijk en voor wo-geschoolden goed. Vanuit werkgeversperspectief betekenen de matige vooruitzichten voor (technische) mbo-opleidingen naar verwachting weinig wervingsproblemen bij het invullen van vacatures voortkomend uit een uitbreidings- of vervangingsvraag. Het ROA heeft op het niveau van arbeidsmarktregio s ook de verwachte uitbreidingsvraag tot 2022 per bedrijfssector in procentuele groeicijfers gevat. De grootste procentuele uitbreidingsvraag is voorzien in de zorgsector, gevolgd door groothandel en metaalindustrie. Als er sprake is van een werkgelegenheidsdaling, is de uitbreidingsvraag negatief. Dit is onder meer het geval in de bedrijfssectoren onderwijs en landbouw. Arbeidsmarktmonitor Regio Twente 2018-4 SPECIALS 27

Verwachte uitbreidingsvraag tot 2022 per bedrijfssector, Twente vergeleken. Zorg Groothandel Metaalindustrie Specialistische zakelijke dienstverlening Bouwnijverheid Welzijn Informatie en communicatie Totaal Horeca Vervoer en opslag Detailhandel Cultuur sport en recreatie Overige industrie Openbaar bestuur en overheidsdiensten Verhuur en overige zakelijke dienstverlening Chemische industrie Overige dienstverlening Financiële dienstverlening en onroerend goed Energie Voedings- en genotmiddelenindustrie Onderwijs Landbouw, bosbouw en visserij -12-9 -6-3 0 3 6 9 12 Regio Twente Regio Zwolle Regio Stedendriehoek en NWV Achterhoek Arbeidsmarktprognoses Twente 2017-2022 (ROA-F-2018/8b) Arbeidsmarktmonitor Regio Twente 2018-4 SPECIALS 28

TWENTSE JONGEREN OP DE ARBEIDS- MARKT Voor het toekomstig functioneren van de arbeidsmarkt en economie is beschikbaarheid van voldoende jonge arbeidskrachten essentieel. Belangrijk speerpunt in het regionaal arbeidsmarktbeleid is gericht op het binden en aantrekken van jong talent. Een van de vier actielijnen van de Agenda voor Twente richt zich ook specifiek op het versterken van de regionale aantrekkingskracht en carrièremogelijkheden voor (technisch) talent. In deze korte bijdrage schetsen we in het kort de huidige omvang, samenstelling en positie van het groene deel van de Twentse bevolking. Aantal jongeren in Twente vooral in jaren negentig sterk teruggelopen In 1988 kende Twente ruim 100.000 jongeren. Dit aantal is in de jaren negentig in rap tempo teruggelopen. In twaalf jaar tijd kromp het aantal jongeren met zo n 25.000. Deze (sterke) daling is conform het landelijke ontgroeningsbeeld. Het daaropvolgende decennium kenmerkt zich door stabilisering, waarna vanaf 2008 het aantal 15-25 jarigen weer geleidelijk groeide in Twente. Prognosecijfers van het CBS gaan voor de eerstvolgende jaren uit van een lichte toename gevolgd door een periode van krimp. Een nieuwe ontgroeningsgolf zal Twente midden jaren twintig bereiken. Ontwikkeling aantal jongeren (15 tot en met 25 jaar) in Twente, 1988-2018 en 2019-2040 (prognose) Geïndexeerde ontwikkeling aantal jongeren (15 tot en met 25 jaar) en totale bevolking in Twente, 1988-2018 en 2019-2040 (prognose) = Totaal = 15-25 jarigen Arbeidsmarktmonitor Regio Twente 2018-4 SPECIALS 29

Meer jongeren die niet werken en geen onderwijs volgen De laatste jaren neemt het aantal jongeren in Twente toe. De Twentse werkgelegenheid kent een meer schommelend verloop met een banenkrimp tussen 2011 en 2014, om vervolgens met het aantrekken van de economie een positieve werkgelegenheidsontwikkeling. Wat betekent dit voor de arbeidsmarktsituatie van jongeren in Twente? Uit cijfers van het CBS over de arbeidsmarktsituatie van jongeren (15 tot 27 jaar) blijkt dat Twentse jongeren in 2016 vaker werken en leren vergeleken met tien jaar eerder (34 procent in 2006 versus 38 procent in 2016). En het aandeel jongeren dat werkt en daarbij geen opleiding (meer) volgt is gekrompen. Dit beeld is zowel regionaal als landelijk zichtbaar. Jongeren leren langer door. Daarnaast geldt echter ook dat het aantal jongeren dat niet werkt en ook geen opleiding volgt tussen 2006 en 2016 is gegroeid. Arbeidsmarktsituatie jongeren (15 tot 27 jaar); Twente, 2006-2011-2014-2016 100.000 7.100 7.400 8.800 8.900 75.000 24.500 24.700 26.800 25.300 50.000 28.800 26.200 24.400 24.600 25.000 31.200 34.900 33.000 35.900 0 2006 2011 2014 2016 Niet-werkzaam, geen regulier onderwijs Niet-werkzaam, regulier onderwijs Werkzaam, volgt geen regulier onderwijs Werkzaam, volgt regulier onderwijs Vergeleken met landelijk nemen jongeren in Twente in iets sterkere mate deel aan regulier onderwijs. De nabije aanwezigheid van Mbo-, Hbo- en Wo-onderwijsvoorzieningen kan positief bijdragen aan de keuze voor doorleren (en werken). Voor de toekomstige arbeidsmarktpositie van Twentse jongeren is dit van belang, mede om de grote vervangingsvraag die de komende jaren op gang zal komen goed in te kunnen vullen. Procentuele verdeling arbeidsmarktsituatie jongeren (15 tot 27 jaar), Twente en Nederland, 2006 en 2016 2006 2016 Bron: CBS Twente Nederland Twente Nederland Werkzaam, volgt regulier onderwijs 34,0% 32,7% 37,9% 35,1% Werkzaam, volgt geen regulier onderwijs 31,4% 32,6% 26,0% 28,8% Niet-werkzaam, regulier onderwijs 26,7% 26,4% 26,7% 26,0% Niet-werkzaam, geen regulier onderwijs 7,7% 8,4% 9,4% 10,1% Totaal 100% 100,0% 100,0% 100,0% Arbeidsmarktmonitor Regio Twente 2018-4 SPECIALS 30

Het aandeel werkende jongeren dat geen onderwijs (meer) volgt, is tussen 2006 en 2016 met ongeveer 5 procentpunt afgenomen, terwijl het percentage jongeren dat leert en werkt is opgelopen. Van de ongeveer 79 duizend jongeren in Twente, behoren er in 2017 55 duizend tot de beroepsbevolking. Binnen de beroepsbevolking in de leeftijd van 15 tot 25 jaar omvat de werkzame beroepsbevolking 50 duizend personen en de werkloze beroepsbevolking 5.000 personen. De netto arbeidsparticipatie van jongeren in Twente schommelt zo ongeveer tussen de 60 en 65 procent. In de crisisjaren lag die er net iets onder. Het groeijaar 2017 toont een grotere arbeidsdeelname bij Twentse jongeren en ouderen. Vergeleken met landelijk is de netto arbeidsparticipatie van jongeren in Twente ongeveer identiek. Landelijk bedraagt in 2017 de participatiegraad 62,3 procent en in Twente is deze 62,7 procent. Netto arbeidsparticipatie, naar leeftijdsgroepen, Twente, 2003-2017 15-25 jaar 25-45 jaar 45-75 jaar 90% 85% 80% 75% 70% 65% 60% 55% 50% 45% 40% 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Netto arbeidsparticipatie: het aandeel van de werkzame beroepsbevolking in de bevolking (beroeps- en niet-beroepsbevolking Bron: CBS Werkloosheid onder jongeren relatief hoog en conjunctuurgevoelig Als we kijken naar het werkloosheidspercentage (dat wil zeggen het werkloze deel van de beroepsbevolking gerelateerd aan de totale Twentse beroepsbevolking) dan ligt deze bij jongeren continu hoger. Daarnaast zijn de veranderingen in het werkloosheidspercentage ook groter. Conjuncturele schommelingen hebben veel effect op de omvang van de jeugdwerkloosheid. Sinds 2013 is het werkloosheidspercentage gedaald van 13,9 naar 9,7 procent. Twente onderscheidt qua verloop niet van Nederland. Alleen is sinds 2011 het werkloosheidspercentage in de groep 15-25 jarigen in Twente jaarlijks licht boven het landelijke percentage gelegen. In 2017 heeft Twente een jeugdwerkloosheidspercentage van 9,7 procent, landelijk is dat 8,9 procent Arbeidsmarktmonitor Regio Twente 2018-4 SPECIALS 31

Ontwikkeling werkloosheidspercentage, naar leeftijdsgroepen, Twente, 2003-2017 15-25 jaar 25-45 jaar 45-75 jaar 16% 14% 12% 11% 9% 7% 5% 4% 2% 0% 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Bron: CBS Concluderend kan gesteld worden dat veruit het grootste deel van de Twentse jongeren leert en/of werkt. Ten opzichte van 2006 geleden is de onderwijsdeelname in 2016 groter, wat aansluit bij de trend langer door te leren. De groep die geen opleiding volgt en ook niet aan het werk is, is beperkt maar wel groter geworden. Waarschijnlijk is echter dat het aandeel NEETs (Not in Employment, Education or Training) in 2017 en 2018 kleiner is geworden, mede gezien terugloop in het werkloosheidspercentage van jongeren. Arbeidsmarktmonitor Regio Twente 2018-4 SPECIALS 32

WAAR GAAN AFGESTUDEERDEN NAAR TOE? Dit artikel brengt met behulp van LinkedIn data de bindingskracht van Twente voor wo-afstudeerders in kaart. Hoeveel alumni van de Universiteit Twente blijven na hun studie in Twente? En hoeveel vertrekken er en waar naartoe? Om de Twentse situatie beter te kunnen duiden wordt een vergelijking gemaakt met andere Nederlandse universiteiten, met een focus op de andere drie technische universiteiten. Hoe groot is de bindingskracht van Twente bijvoorbeeld vergeleken met Eindhoven, waar de Brainport regio net als Twente haar afgestudeerden graag voor de regionale technische arbeidsmarkt wil behouden. En hoe groot is juist de aantrekkingskracht van de Randstad of het buitenland voor alumni van deze universiteiten? Met behulp van de alumni-functionaliteit van LinkedIn is gekeken waar UT alumni die tussen 1968 en 2015 een bachelor- of masteropleiding hebben afgerond op dit moment wonen. De jaren na 2015 zijn niet meegenomen om te voorkomen dat er bachelor afgestudeerden worden meegeteld die nu nog een master doen aan dezelfde universiteit. Deze groep woont vaak nog in de universiteitsregio en heeft de keuze om te blijven of vertrekken nog niet hoeven maken. Voor beginjaar 1968 is gekozen om, met een ruime marge, iedereen die nu nog actief is op de arbeidsmarkt mee te nemen in de analyse. Bijna kwart UT-alumni woont in Enschede en omgeving Ruim 23 procent van de tussen 1968 en 2015 afgestudeerde UT-alumni woont in Enschede en omgeving, een gebied gelijk aan de regio Twente. Na de eigen regio is de grootste groep alumni te vinden in de regio Utrecht (12 procent). De andere trekker in de Randstad is de regio Amsterdam, met 8 procent van de UT-alumni. De Gelderse regio s Apeldoorn e.o. en Nijmegen e.o. hebben beide zo n 6 procent van de Twentse alumni binnen hun grenzen. Bijna 4 procent van de UT alumni woont in Duitsland. Dit percentage ligt hoger bij de meest recente alumni, zo is 8 procent van de in 2015 afgestudeerden woonachtig in Duitsland. Dit komt door het gestegen aantal Duitse UT studenten, waarvan een groot deel na hun studie weer terugkeert naar Duitsland. Woonomgeving alumni Universiteit Twente (1968-2015) Enschede e.o. Utrecht e.o. 11,8% Amsterdam e.o. 8,0% Apeldoorn e.o. 6,0% Nijmegen e.o. 5,7% Den Haag e.o. 5,6% Eindhoven e.o. 4,1% Duitsland 3,9% Rotterdam e.o. 3,7% Groningen e.o. 3,5% Zwolle e.o. 2,7% Almere e.o. 1,9% Verenigde Staten 1,8% Tilburg e.o. 1,3% Bron: LinkedIn, bewerking Kennispunt Twente, januari 2019 23,4% Arbeidsmarktmonitor Regio Twente 2018-4 SPECIALS 33

Vergeleken met andere universiteiten is regiobinding UT-alumni relatief laag Met 23 procent van de alumni woonachtig in de eigen regio scoort de UT relatief laag, als we de vergelijking met andere Nederlandse universiteiten maken. Alleen de Universiteit Tilburg en de Universiteit Maastricht hebben een kleiner aandeel alumni in de eigen regio. De twee universiteiten in de regio Amsterdam hebben met afstand het hoogste percentage alumni dat na hun studie in de regio gevestigd blijft. 55 procent van de UvA-alumni woont in de regio Amsterdam, voor de Vrije Universiteit is dit 53 procent. Ook de meeste andere universiteiten in de Randstad hebben een hoger bindingspercentage dan de universiteiten buiten de Randstad. De vijf universiteiten met het kleinste aandeel in de eigen regio wonende alumni liggen allemaal buiten de Randstad. Van de alumni van de technische universiteiten van Delft en Eindhoven woont respectievelijk 42 en 36 procent nog in de eigen regio, duidelijk meer dan bij de Universiteit Twente. Percentage alumni woonachtig in omgeving universiteit (alumni 1968-2015) UvA VU TU Delft UU RU TU/e Leiden EUR RUG WUR UT UvT UM 54% 51% 42% 38% 38% 36% 36% 35% 33% 26% 23% 21% 19% 0% 25% 50% 75% 100% Bron: LinkedIn, bewerking Kennispunt Twente, januari 2019 Arbeidsmarktmonitor Regio Twente 2018-4 SPECIALS 34

Woonoriëntatie TU-alumni vergeleken Hiervoor werd duidelijk dat de Universiteit Twente een relatief laag bindingspercentage heeft voor de eigen alumni. Dit gaat gepaard met een relatief grote groep alumni die naar de Randstad of overig Nederland trekt, zoals in de figuur hieronder te zien is. Woonomgeving alumni 4TU (alumni 1968-2015) 100% Omgeving universiteit Randstad Overig Nederland Buitenland 90% 22% 17% 26% 18% 80% 70% 60% 15% 25% 21% 28% 50% 21% 22% 40% 27% 30% 30% 20% 10% 42% 36% 26% 23% 0% TU Delft TU Eindhoven Wageningen Universiteit Universiteit Twente *Randstad bevat de deelregio s Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht. Vergeleken met de andere drie technische universiteiten wonen de UT-alumni vooral binnen Nederland relatief verspreid. Van de vier TU s heeft de Universiteit Twente het kleinste percentage alumni in de eigen regio (23 procent) maar het grootste aandeel alumni in de Randstad (30 procent) en het grootste aandeel in andere Nederlandse regio s (28 procent). In de Randstad bevinden UT ers zich voornamelijk in Utrecht (11 procent) en Amsterdam (8 procent). In overig Nederland gaat het vooral om de regio s Apeldoorn en Nijmegen (beide 6 procent) en Eindhoven (4 procent). Daarnaast woont 18 procent van de UT-alumni in het buitenland. Vergeleken met de UT hebben de TU Delft en de TU Eindhoven een sterkere binding met de eigen regionale arbeidsmarkt. Dit duidt op een goede aansluiting van de aangeboden technische opleidingen op de technische arbeidsmarkt in deze regio s, waardoor er veel alumni in de regio aan de slag gaan. In het algemeen kennen de vier technische universiteiten vrij hoge percentages in het buitenland woonachtige alumni. Met 26 procent is deze groep bij de Wageningen Universiteit het hoogst. Dit illustreert dat deze universiteiten ook sterk gericht zijn op de internationale arbeidsmarkt. Het geeft echter ook aan dat er bij de alumni van deze universiteiten potentieel ligt om het aanbod van hoger opgeleide technici in Nederland te vergroten. Vier van de tien UT-alumni hebben binnen 3 jaar de regio verlaten Sommige studenten blijven na hun afstuderen eerst in de regio van de universiteit wonen maar vertrekken na een aantal jaar toch. Om te bekijken in welke fase van hun arbeidsloopbaan alumni de regio verlaten worden in onderstaande grafiek twee cohorten vergeleken. De eerste groep alumni is de groep die in 2015 is afgestudeerd (3 jaar alumnus). Voor deze groep zien we bij alle vier de technische universiteiten dat een aanzienlijk deel de universiteitsregio al verlaten heeft. Het bindingspercentage van de Universiteit Twente is na drie jaar nog 44 procent. Dit is een vrij groot aandeel vergeleken met de 23 procent wanneer naar alle alumni tussen 1968 en 2015 wordt gekeken, zoals eerder in dit artikel. Dit duidt erop dat veel alumni na hun afstuderen nog wel een eerste baan in de regio hebben, maar met hun volgende (carrière)stap Twente toch verlaten. De tweede groep is tussen 2008 en 2014 afgestudeerd. Deze groep is nu 4 tot 10 jaar klaar met hun studie. De figuur laat zien dat in deze loopbaanfase nog veel alumni uit Twente vertrekken. Voor de TU Delft en de TU Eindhoven is het verschil tussen recente afstudeerders en de groep die 4 tot 10 jaar afgestudeerd is veel minder groot. Mogelijk zijn er in deze regio s meer mogelijkheden voor doorgroei in de carrière dan in Twente. Arbeidsmarktmonitor Regio Twente 2018-4 SPECIALS 35

Ontwikkeling percentage alumni in omgeving universiteit (4TU) 100% 75% 50% 25% 0% Student 3 jaar alumnus 4-10 jaar alumnus Student 3 jaar alumnus 4-10 jaar alumnus Universiteit Twente 100% 44% 32% TU Eindhoven 100% 50% 43% TU Delft 100% 55% 48% Wageningen Universiteit 100% 41% 30% Bron: LinkedIn, bewerking Kennispunt Twente, januari 2019 Braindrain versus braingain De LinkedIn data laten zien dat veel alumni van de Universiteit Twente de regio verlaten. In Nederland hebben alleen de Universiteit Maastricht en de Universiteit Tilburg een lager bindingspercentage dan de 23 procent van de UT. Van de UT-alumni komt 30 procent in de Randstad terecht, 28 procent in overig Nederland en 18 procent in het buitenland. Van de vier technische universiteiten is het Twentse bindingspercentage het laagst. Alle universiteitsregio s krijgen in de eerste jaren na afstuderen te maken met uitstroom van alumni. Voor Twente is de uitstroom relatief groot. Daar staat instroom van alumni (als verhuizer of als pendelaar) tegenover. Het is dus van belang om ook de grootte van deze braingain voor de regio in kaart te brengen. Arbeidsmarktmonitor Regio Twente 2018-4 SPECIALS 36

BIJLAGEN Arbeidsmarktmonitor Regio Twente 2018-4 BIJLAGEN 37