Droogte in Oost-Afrika Ethiopië Addis-Ababa 120.000 Djibouti Djibouti Somalië 3.200.000 2.500.000 600.000 Oeganda Kenia Mogadishu Kampala 3.500.000 Naïrobi noodgebied crisisgebied beperkte noodtoegang vluchtelingenkampen kwetsbare bevolking Bron: OCHA 1
Informatie In de Hoorn van Afrika zijn ruim 10 miljoen mensen slachtoffer geworden van de aanhoudende droogte en bijbehorende gevolgen. Volgens de Verenigde Naties is dit de langste droogteperiode in zestig jaar in de regio. Het getroffen gebied beslaat delen van Ethiopië, Djibouti, Kenia, Somalië en Oeganda. Het uitblijven van regen leidt op grote schaal tot mislukte oogsten, het overlijden van vee en sterk gestegen voedselprijzen. Steeds meer mensen slaan op de vlucht op zoek naar voedsel en water. Onder andere in Kenia stromen de vluchtelingen toe. Alexander Matheou, Rode Kruisafgevaardigde voor Oost- Afrika vertelt: Landen als Somalië, Kenia, Ethiopie en Djibouti zijn erop voorzien om droogtes te overleven. Maar door oorlog en socio-economische problemen vluchten mensen de grenzen over. In combinatie met de droogte breekt nu ondervoeding uit, kinderen verlaten hun school en moeten een hele dag op zoek naar water, voedselprijzen stijgen en het levensonderhoud gaat achteruit. Veel van deze zaken kunnen vermeden worden door nu in actie te treden. Het Rode Kruis is al jarenlang actief in Oost-Afrika ook in het conflictueuze Somalië. Door de huidige noodsituatie werden de inspanningen in de regio verder opgedreven. De eerste acties richten zich op het redden van levens. In de meest getroffen gebieden deelt het Rode Kruis water en voedsel uit. Mobiele klinieken reizen rond om medische hulp te bieden. Tegelijk werkt het Rode Kruis aan de verdere ontwikkeling in de regio om noodsituaties in de toekomst te voorkomen. Het Rode Kruis probeert mensen en gemeenschappen weerbaarder te maken voor periodes van extreem weer. Dat doet het onder andere door waterputten te herstellen en samen met de gemeenschap te zoeken naar nieuwe landbouwmethodes en gewassen die minder afhankelijk zijn van water. Kind dat water gaat halen. Omdat door de extreme droogte sommige waterputten droog staan, moeten mensen steeds verder op zoek naar water. Kinderen gaan niet meer naar school omdat ze de hele dag bezig zijn met het halen van water. Soms duurt het wel zes uur voordat ze water vinden. 2
Extra oefeningen Ga in je atlas op zoek naar een kaart van Oost-Afrika en zoek de volgende landen op: Ethiopië, Djibouti, Kenia, Somalië en Oeganda. Gebruik hiervoor het register achteraan in je atlas. > Wat kom je allemaal te weten? Voor je deze oefening start, kan je met de leerlingen een bordschema met de mogelijkheden van een atlas opbouwen. Hierin bespreek je de functie van een atlas, de dingen die er in opgezocht kunnen worden en de opzoekingmethode. Je kan de leerlingen de hoofdsteden laten invullen op de kaart op de eerste pagina van de fiche. Stimuleer daarna de leerlingen om zoveel mogelijk informatie te verzamelen: continent, buurlanden, hoofdsteden, bevolkingsdichtheid per land, landschap, zee, religie Je kan de leerlingen in groepen verdelen en hen elk een land of twee landen toewijzen. Dat kan je doen aan de hand van krantenartikels die verschijnen. Daarna stellen de leerlingen aan elkaar hun land voor. Je kan hen zelf een schets laten maken van de regio: welke landen grenzen aan elkaar? Welk land grenst aan de zee? > Door welke landen van Afrika loopt de evenaar? Gabon, Congo, Oeganda, Kenia, Somalië > Welk klimaat heerst er in de getroffen landen? Droog klimaat Kies een land uit de regio en zoek op. > Het land dat je gekozen hebt: Je kan nog enkele extra vragen stellen aan leerlingen die deze opdrachten zeer snel uitvoeren. Je kan de leerlingen vragen een aantal gegevens van België en het land in kwestie te vergelijken: het aantal inwoners, de totale oppervlakte. > Dit land heeft volgende buurlanden: > Dit is de hoofdstad van het land: > Dit is de godsdienst van het land: 3
Lees het volgende interview. Journalist: Ik ben (naam journalist) voor het nieuws en sta op dit moment in Somalië. Naast mij staat Aziza van de Somalische Rode Halve Maan. Goeiemiddag, Aziza, kan u even vertellen wat u aan het doen bent? Aziza: We zijn nu bezig met het uitdelen van voedsel en water. Dat is nodig omdat hier op dit moment echt een noodsituatie is. Somalië heeft een droog klimaat. Dat vinden we geen probleem. Wij weten hier in Somalië hoe je daarmee om moet gaan. Dat doen we al generaties lang. Alleen is de droogte in zestig jaar nog nooit zo erg geweest. De oogsten waar we normaal van kunnen leven, zijn al een paar keer achter elkaar mislukt. Het vee sterft omdat het niet voldoende gras vindt. De waterbronnen komen helemaal droog te staan. Normaal worden zij in het regenseizoen bijgevuld, maar nu dus niet. Journalist: De oogsten mislukken toch niet in het hele land. Waarom kopen mensen dan geen voedsel op de markt in een andere stad? Aziza: Daar zijn verschillende redenen voor. Ten eerste, als je oogst mislukt, kan je zelf niets verkopen en dus heb je geen inkomen. Dat is al een belangrijk probleem. Zelfs als er voldoende eten is, heeft niet iedereen genoeg geld om het te kopen. Ten tweede, is in heel de wereld de prijs van het voedsel gestegen. Ook de brandstof voor de wagen is veel duurder geworden. Dat moet u in België toch ook gemerkt hebben? Ten derde, is het in Somalië niet overal veilig. Er is een oorlog tussen verschillende groepen. De mensen hebben schrik om naar andere steden te reizen. Wij van de Rode Halve Maan en het Rode Kruis kiezen nooit partij bij die conflicten. Wij kunnen de mensen dus wel helpen door voedsel en water te brengen. Journalist: Jullie delen nu voedsel en water uit. Hoe lang gaan jullie dit blijven doen? Aziza: Zeker tot de nieuwe oogsten er zijn in januari 2012. Maar let op: het uitdelen van water en voedsel is niet het enige wat we doen. Samen met de boeren, blijven we zoeken naar nieuwe manieren om de grond te bewerken en naar planten die minder water nodig hebben. We herstellen ook waterputten zodat mensen niet meer zo ver moeten lopen om aan water te geraken. Journalist: Jullie doen duidelijk ook aan heropbouw en niet alleen aan noodhulp. Aziza: Dat klopt. We werken hier al lang samen met de mensen om ervoor te zorgen dat ze zelf voldoende eten hebben, ook in dit droge klimaat. Wat nu gebeurt, is gewoon te ernstig om helemaal zelf op te lossen. Daarom hebben ze nu echt hulp nodig. En daarvoor is er het Rode Kruis! Voor je begint: Je kan onderstaand interview op verschillende manieren benaderen: Je kan de rollen verdelen en twee leerlingen de situatie laten spelen. Je kan de leerlingen ook in groepen van twee indelen en hen elkaar laten interviewen. Je kan ook zelf één van de rollen opnemen. De bespreking is belangrijk. We hebben geen richtvragen in de bundel van de leerlingen gedrukt zodat je vrij bent om de bespreking zelf in te vullen. We geven je wel richtvragen en antwoorden mee die wij belangrijk achten voor dit onderwerp. Context: Een journalist voor een kinderjournaal interviewt een persoon van de Somalische Rode Halve Maan die bezig is met de verdeling van zakken voedsel en het aanleggen van namenlijsten van mensen die in aanmerking komen voor voedselhulp. Vragen: Waarom is er nu een noodsituatie in Somalië (Oost-Afrika)? Ergste droogte in zestig jaar in de regio waardoor oogsten al een paar keer achter elkaar mislukten, vee sterft, voedselreserves die de mensen aanleggen om de regenperiodes te overbruggen raken uitgeput en waterbronnen die normaal gezien tijdens de regenperiodes aangevuld worden, raken leeg. Wereldwijd zijn de voedsel- en brandstofprijzen gestegen (In Kenia is de prijs voor maïs het afgelopen jaar gestegen met maar liefst 240%) > Amartya Sen, winnaar van de Nobelprijs voor de Economie, verklaart: Hongersnood betekent niet dat er niet genoeg eten is, het betekent wel dat sommige mensen niet genoeg eten hebben. (m.a.w. niet genoeg geld hebben om eten te kopen) De mensen moeten ook steeds verder op zoek naar water waardoor kinderen dan weer niet meer naar school kunnen omdat ze water moeten gaan halen, soms op zes uur lopen van huis. Met andere woorden: niet zozeer de klimatologische en geografische omstandigheden liggen aan de basis van het probleem, maar wel de klimaatverandering en de wereldwijde stijging van voedsel- en brandstofprijzen. Menselijke factoren dus Wat doet het Rode Kruis? Heropbouw Het Rode Kruis probeert mensen en gemeenschappen weerbaarder te maken voor periodes van extreem weer. Dat doet het onder andere in de Hoorn van Afrika door waterputten te herstellen en samen met de gemeenschap te zoeken naar nieuwe landbouwmethodes en gewassen die minder afhankelijk zijn van water. Noodhulp Desondanks is er nu sprake van een noodsituatie, met een levensbedreigende situatie voor miljoenen mensen. Daarom heeft het Rode Kruis zijn activiteiten uitgebreid met noodhulp, zoals voedsel- en waterbedelingen en het bieden van onderdak en beschutting aan de mensen die op de vlucht zijn voor het conflict in Somalië of de droogte. De noodhulpoperatie loopt nog tot minstens de volgende oogst in januari 2012. Rode Kruis is trouwens een van de weinige hulporganisaties die overal in de regio actief is, ook al lang voor de ramp. Het heeft ook toegang tot de afgelegen en afgeschermde gebieden in Somalië. Op onze website vindt u een lijst van acties die Rode Kruis in het kader van deze ramp onderneemt. www.rodekruis.be 4
Informatiemuur / informatiebord Journalist voor één dag Bouw met al het materiaal dat de leerlingen verzameld hebben een informatiemuur of -bord op in de klas. Je kan kiezen voor een chronologische of thematische ordening van de artikels. Je hebt nu heel veel geleerd over droogte en over het oosten van Afrika. Gebruik al je kennis om een interessante tekst te schrijven. Kies één van de foto s hieronder en schrijf hierbij een artikel van ongeveer 10 zinnen. Laat de leerlingen een foto kiezen. Laat hen hierbij een artikel schrijven van ongeveer 10 zinnen. De leerlingen die dezelfde foto kiezen, kan je in groepen bij elkaar zetten. Nadien kunnen de leerlingen elkaar hun artikel voorlezen en het kort bespreken. Deze oefening kan een aanzet zijn naar een natuurrampenkrant die de leerlingen zelf maken. De krant kan als opzet hebben de hele school te informeren, maar kan ook deel uitmaken van een fondsenwervingsactie ten voordele van de slachtoffers van de recente natuurramp. Foto 1: Jongen bij een waterpunt. Het Rode Kruis herstelt en bouwt waterplaatsen waar zowel mensen als dieren kunnen drinken. Foto 2: Mensen spenderen bijna al hun energie aan de zoektocht naar water. Ook de dieren hebben het moeilijk: omdat alles zo droog is, vinden ze bijna nergens graasland of water. Er zijn dan ook al veel vee en geiten gestorven door de droogte. Foto 3: Kind schept water uit een klein stroompje. Het is steeds moeilijker om drinkbaar water te vinden. Foto 4: Kinderen aan een waterpomp. Het Rode Kruis bouwt en herstelt waterputten zodat mensen niet meer uren moeten wandelen op zoek naar water. 5