Magazine voor ouders van kinderen met koemelkallergie bambino
BAMBINO Team KinderCare Voorwoord Dit magazine Bambino wordt u aangeboden door Team KinderCare van Sorgente. Wij ondersteunen u graag bij de voedingszorg voor uw kindje. In dit magazine vindt u dan ook veel nuttige informatie over koemelkallergie. Daarnaast leest u meer over dieetzuigelingenvoeding. U krijgt tevens praktische handvaten en tips om uw kindje te laten wennen aan bijvoeding en deze uit te breiden naar een volledige dagvoeding. Wilt u na het lezen van dit magazine meer weten over de bijvoeding, gebruikstips en oplossingen bij voedingsproblemen? Achterin het magazine ziet u welk voorlichtingsmateriaal u gratis kunt bestellen bij Sorgente. Uiteraard vindt u alle informatie op onze website www.sorgente.nl. Via onze webwinkel kunt u dieetzuigelingenvoeding (bij) bestellen. Voor vragen of meer informatie kunt u ons bereiken via e-mail teamkindercare@sorgente.nl of telefoonnummer 030 634 62 64. Voor spoedeisende vragen of problemen zijn wij 24/7 bereikbaar. De medewerkers en diëtisten van Team KinderCare Heeft u opmerkingen over de inhoud van dit magazine? Of tips ter verbetering? Wij horen dit graag om u zo goed mogelijk van dienst te zijn. Doe mee met de Sorgente fotowedstrijd! Heeft u een mooie foto van uw kindje? Mail deze naar ons toe en maak kans op een leuke verrassing! Elk kwartaal kiezen wij de leukste foto uit. Als uw foto gekozen wordt, kunt u deze ook een heel kwartaal bewonderen op de website en de Facebookpagina van Sorgente. Wie weet heeft u de mooiste foto. Wij zien uw foto graag tegemoet! U kunt uw foto mailen naar: fotowedstrijd@sorgente.nl NB: De foto kan voor commerciële doeleinden worden gebruikt. 1
BAMBINO Diagnose Koemelkallergie Wat is koemelkallergie? Het lichaam van een baby is volop in ontwikkeling. Doordat de darm van een baby nog niet helemaal is volgroeid, kunnen niet volledig verteerde eiwitten uit de voeding in het bloed komen. Bij koemelkallergie beschouwt het lichaam koemelkeiwit als indringer en treedt het afweersysteem in werking. De antistoffen die het lichaam maakt tegen deze eiwitten veroorzaken allergische klachten, zoals eczeem, diarree of juist verstopping, luchtwegklachten, krampjes en/of spugen. Als sprake is van een koemelkallergie bij een baby zijn meestal meerdere van deze klachten aanwezig. De genoemde klachten kunnen verschillende oorzaken hebben en hoeven dus niet het gevolg te zijn van een koemelkallergie. Diagnose Om vast te stellen of bij uw kindje sprake is van koemelkallergie, wordt een zogenaamde eliminatieprovocatie-eliminatie-test (EPE-test) uitgevoerd. Deze test gaat als volgt: Stap 1 eliminatie: Bij verdenking van koemelkallergie schrijft uw arts of diëtist een koemelkvrije voeding voor gedurende vier weken. Dit kan bij borstvoeding door het volgen van een koemelkvrij dieet door de moeder. Krijgt uw baby flesvoeding dan wordt gekozen voor een hypoallergene voeding. Als de klachten bij het gebruik van deze voeding verdwijnen of duidelijk verminderen dan is het aannemelijk dat er sprake is van een koemelkallergie. Het is dan echter nog NIET bewezen! Stap 2 provocatie: Tijdens het provoceren krijgt uw kindje de oorspronkelijke voeding met koemelk. Als er daadwerkelijk sprake is van koemelkallergie, dan keren de oorspronkelijke klachten binnen twee weken terug. Deze stap gebeurt altijd onder toezicht van een arts. Deze beslist, afhankelijk van het risico, om te starten met een provocatie thuis, op het consultatiebureau of in het ziekenhuis. Stap 3 re-eliminatie: Tijdens de re-eliminatie wordt de koemelkvrije voeding opnieuw geïntroduceerd. Zorgt dit wederom voor het verdwijnen van de klachten, dan kan de diagnose koemelkallergie worden gesteld. N.B.: Een bloedtest en/of huidpriktest zijn onvoldoende om een koemelkallergie met zekerheid vast te stellen. Vergoeding Als de koemelkallergie is aangetoond met een EPE-test dan vergoedt uw zorgverzekeraar de hypoallergene zuigelingenvoedingen vanaf de datum van de provocatie. De diëtist of arts vraagt de vergoeding aan via de Verklaring Dieetpreparaten van de zorgverzekeraar waar uw kindje verzekerd is. Deze verklaring kunt u downloaden op www.sorgente.nl. 2
BAMBINO Overzicht dieetzuigelingenvoeding bij koemelkallergie Onderstaande tabel geeft een overzicht van de verschillende soorten dieetzuigelingenvoeding die worden gebruikt bij koemelkallergie. Sorgente heeft alle merken uit voorraad leverbaar. Welk merk het meest geschikt is voor uw kindje wordt bepaald door uw diëtist of arts. Alle merken komen voor vergoeding in aanmerking mits er sprake is van een bewezen koemelkallergie. Leeftijd Allergie Allergie en verterings-/resorptiestoornissen Ernstige Allergie 0-6 maanden Nutrilon Pepti 1 (Nu) Pregestimil (MJ); bevat 55% MCT-vet Neocate LCP (Nu) Hero Baby Pep 1 (HB) Nutrilon Pepti Junior (Nu); bevat 50% MCT-vet Nutramigen Puramino (MJ) Nutramigen 1 (MJ) Hero Baby Allergy Care (HB) Vanaf 6 Nutrilon Pepti 2 (Nu) Pregestimil (MJ); bevat 55% MCT-vet Neocate LCP (Nu) maanden Hero Baby Pep 2 (HB) Nutrilon Pepti Junior (Nu); bevat 50% MCT-vet Neocate Spoon (Nu) Nutramigen 2 (MJ) Nutramigen Puramino (MJ) Hero Baby Allergy Care (HB) Vanaf 12 maanden Neocate Advance (Nu) Neocate Active (Nu) Nu = Nutricia, NN = Nestlé Nutrition, MJ = Mead Johnson, HB = Hero Baby Speciale toevoegingen in dieetzuigelingenvoeding Soms zitten in dieetzuigelingenvoeding speciale toevoegingen. Hieronder leggen we uit om welke toevoegingen het gaat en wat voor functie dit in het lichaam heeft. Prebiotische vezels (GOS en FOS) Prebiotische vezels zitten van nature in moedermelk in de vorm van oligosachariden (oplosbare voedingsvezels). Prebiotische vezels helpen een gunstig milieu te creëren voor goede darmbacteriën. Dit heeft een positief effect op de darmpassage. Probiotica Probiotica zijn levende micro-organismen die wanneer in voldoende hoeveelheden aanwezig, een gunstig effect hebben op de gezondheid. Er zijn aanwijzingen dat probiotica in dieetzuigelingenvoeding een gunstige werking hebben op de darm, dit is echter nog onvoldoende bewezen. Omega-3 vetzuren en nucleotiden EPA en DHA zijn Omega-3 vetzuren die van nature voorkomen in vis. Daarom worden ze ook wel visvetzuren genoemd. Vetzuren zijn de bouwstenen van vet. EPA en DHA spelen een belangrijke rol bij de ontwikkeling van het gezichtsvermogen en het zenuwstelsel. Er zijn aanwijzigen dat deze vetzuren een gunstig effect hebben op het leervermogen. Nucleotiden zijn bouwstenen voor DNA en RNA die van nature voorkomen in de moedermelk. Nucleotiden stimuleren de groei en rijping van het darmkanaal en gaan daardoor het binnendringen van micro-organismen tegen. Tips voor het klaarmaken van dieetzuigelingenvoeding Volg zorgvuldig de gebruiksaanwijzing op de verpakking, tenzij uw arts of diëtist anders adviseert. Gebruik het (afgestreken) maatschepje dat bij de verpakking zit voor de juiste dosering. Werk met schone handen, een schoon werkoppervlak en schoon materiaal. Maak maximaal 2 flessen van tevoren klaar. Dek vooraf klaargemaakte voeding goed af en bewaar deze maximaal acht uur (achterin) de koelkast bij 4 ºC. Gooi restjes voeding altijd weg. Meer informatie over het bereiden van de flesvoeding, vindt u op de verpakking of via de website www.voedingscentrum.nl (ga naar: 'Mijn kind en ik > 'Borstvoeding en flesvoeding > 'Lees meer over flesvoeding'. 3
BAMBINO Starten met bijvoeding bij koemelkallergie Vanaf zes maanden verandert de ontwikkeling van uw kindje. Hij of zij beweegt meer, slaapt minder, eet meer, krijgt tandjes en leert kauwen. Bijvoeding voorziet in de nieuwe voedingsbehoefte van uw kindje. Uw diëtist is de aangewezen persoon om u te begeleiden bij het introduceren van de bijvoeding. Staat uw kindje niet (meer) onder begeleiding van een diëtist? Sorgente helpt u graag bij het vinden van een gespecialiseerde diëtist in de buurt! Leeftijd Mits uw kindje er aan toe is, kan er tussen de leeftijd van vier en zes maanden worden gestart met bijvoeding, tenzij uw arts/diëtist anders adviseert. Het zijn dan nog 'oefen' hapjes en deze komen nog niet in de plaats van borst- of flesvoeding. De hapjes tussen de vier en zes maanden zijn extra en komen niet in de plaats van borstvoeding of dieetzuigelingenvoeding. Vanaf ongeveer acht maanden worden de hapjes steeds meer echte maaltijden. De hoeveelheid dieetzuigelingenvoeding of borstvoeding wordt dan geleidelijk minder. Vitamine D Voor kinderen tot 4 jaar wordt 10 microgram extra vitamine D geadviseerd. Of flesvoeding voldoende vitamine D bevat, is afhankelijk van het merk en het gebruiksadvies per dag. Daarom adviseert het ministerie van Volksgezondheid om ook bij het gebruik van flesvoeding vitamine D druppels of tabletjes te gebruiken. Vitamine K Kinderen hebben tot en met de leeftijd van 12 weken, 150 microgram extra vitamine K nodig in de vorm van vitamine K druppels. Bij het gebruik van 500 ml dieetzuigelingenvoeding of meer, is de hoeveelheid vitamine K toereikend en is geen aanvulling nodig. Mogelijke reacties Reacties die op kunnen treden bij de introductie van nieuwe voedingsmiddelen zijn: jeuk, uitslag, eczeem, astma, slijmvorming, buikpijn, diarree, obstipatie, braken en krampen. Niet iedere klacht wijst op een voedselovergevoeligheid. Een kindje moet ook wennen aan de nieuwe smaak en structuur. Verandering in de samenstelling van de voeding heeft vaak ook effect op de vastheid, geur en kleur van de ontlasting. Het is handig om het voedingsmiddel dat u introduceert te noteren in een dagboek. Zo kunt u bijhouden hoe uw zoon of dochter reageert op dit voedingsmiddel. U kunt dan gemakkelijk nagaan welke producten goed gaan en welke niet. Vooral bij twijfel over een product is het goed om de reactie van uw kindje erbij te zetten. U kunt een dagboekschema downloaden op onze website www.sorgente.nl of opvragen bij Team KinderCare (030-634 62 64 of via e-mail teamkindercare@sorgente.nl) 4
Voorbeeld dagmenu BAMBINO Hieronder volgt een voorbeeld van een dagmenu. De samenstelling van dit voorbeeld is afhankelijk van welke voedingsmiddelen al worden verdragen en/of zijn geïntroduceerd. Voorbeeld dagmenu vanaf 6 maanden * Ontbijt Borst-, fles- of papvoeding Voorbeeld dagmenu van 9-12 maanden * Ontbijt Borst-, fles- of papvoeding Voorbeeld dagmenu van 12-18 maanden Ontbijt 150 ml borst- of flesvoeding 1 sneetje brood met een beetje margarine en beleg; zoals: appelstroop, pindakaas, jam, kaas of vleeswaar (ham, kipfilet) OF papvoeding Een groente- en/of fruithapje 1 flesje (100 ml) water of lauwe ongezoete thee Een fruithapje 1 bekertje (100 ml) water, lauwe ongezoete thee of verdunde vruchtensap of groentesap 1 stuk fruit 1 beker (150 ml) water, lauwe ongezoete thee of verdunde vruchtensap of groentesap Middag maaltijd Borst- of flesvoeding Middag maaltijd Borst- of flesvoeding 1 sneetje brood met een beetje margarine en beleg; zoals: appelstroop, jam of vleeswaar (ham, kipfilet) Middag maaltijd 150 ml borst- of flesvoeding 1-2 sneetjes brood met een beetje margarine en beleg zoals: appelstroop, pindakaas, jam of vleeswaar (ham, kipfilet) Oefenen met een korstje brood of soepstengel Avondmaaltijd 1-2 eetlepels gepureerde aardappel, rijst of pasta 3 eetlepels gepureerde groente 1 eetlepel gemalen vlees, kip Tussendoor (avond) Borst-, fles- of papvoeding 1 bekertje (100 ml) water, lauwe ongezoete thee of verdunde vruchtensap of groentesap Avondmaaltijd 2-3 eetlepels fijngemaakte aardappel, rijst of pasta 3 eetlepels fijngesneden groente 1 eetlepel fijngesneden vlees, kip of vis (zonder graatjes). Tussendoor (avond) Borst-, fles- of papvoeding 1 rijstwafel of soepstengel 1 beker (150 ml) water, lauwe ongezoete thee of verdunde vruchtensap of groentesap Avondmaaltijd 1-2 opscheplepel (fijngemaakte) aardappel, rijst, pasta of peulvruchten 1-2 opscheplepel groente 50 gram** vlees, kip, vis (zonder graatjes) of ei 1 toetje op basis van fruit ** Inclusief vleeswaren Tussendoor (avond) 1 beker (150 ml) water, lauwe ongezoete thee of verdunde vruchtensap of groentesap * De hoeveelheid borst-, fles- of papvoeding is afhankelijk van het gewicht van uw kindje en wordt geadviseerd door de arts of diëtist. Let op: Brood of andere tarweproducten kunt u geven vanaf zes maanden als daarvoor geen overgevoeligheid bestaat. Soms wordt soja in de vorm van een sojatoetje verdragen boven de 9 maanden. Overleg dit altijd eerst met de diëtist. De avondmaaltijd kunt u natuurlijk ook s middags geven. Kies een koemelkvrije margarine met zo min mogelijk verzadigd vet (knijpfles of kuipje). Geef uw kindje vóór zijn of haar eerste verjaardag géén honing op brood. Honing kan besmet zijn met bacteriën die een jong kindje ziek kunnen maken. Voeg geen zout toe aan het eten. In ieder geval niet tot uw kind één jaar is, maar het liefst zo lang mogelijk. 5
p de hoogte g geven. U lengen van waarmee u gen ek ere kinderen de producten adplegen ijhouden atie over voeding, ding, raten en voeding SO530 juli 2014 SO480 sep 2014 Datum en tijd SO490 sep 2014 Reactie Tijdstip van reactie BAMBINO Andere uitgaven Sorgente Deze voorlichtingsmaterialen en nog meer nuttige informatie vindt u op onze website www.sorgente.nl. Ook kunt u dieetzuigelingenvoeding via de webwinkel (na)bestellen. Met een persoonlijk online Mijn Sorgente account kunt u onder andere details van uw bestelling zien en de verzendstatus volgen. EDISCHE VOEDING ggen op n Sorgente) mailen naar l (vermeld in uw adresgegevens). eel informatie en en. Uw gegevens ersoonlijke pagina aan kunt melden. Mijn Sorgente? pnieuw) bestellen iging(en) inzien: a track & trace op de website Informatie over ziek zijn en medische Het downloaden of bestellen van voorlichtingsmaterialen Recepten en variatiemogelijkheden Eiwitarme dieetproducten Informatie over bijvoeding Tips bij veel voorkomende voedingsproblemen Bambino, een magazine voor ouders van kinderen met koemelkallergie Doorgeven van wijzigingen Wijzigingen in uw gegevens vallen onder de Algemene Voorwaarden van Sorgente B.V. Dit betekent dat: 1. U verplicht bent Sorgente binnen vijf dagen in kennis te stellen van veranderingen in naam- of adresgegevens; 2. U verplicht bent Sorgente binnen vijf dagen in kennis te stellen van iedere verandering van zorgverzekeraar; 3. Schade en de daarmee samenhangende kosten ten gevolge van het niet tijdig doorgeven van bovengenoemde punten zijn voor uw rekening. Klachten en retouren us 281 3990 GB Houten Telefoon: 030-634 62 64 Mocht u niet tevreden zijn over producten of de dienstverlening neemt u dan direct contact op met Team KinderCare. U kunt ook een e-mail sturen naar afdelingkwaliteit@sorgente.nl. De voorwaarden voor het retour sturen van producten kunt u opvragen bij de medewerkers van Team KinderCare. www.sorgente.nl stap voor stap NAAR HUIS MET MEDISCHE VOEDING Stap voor stapkaart Deze brochure geeft stap voor stap informatie over het bestellen van medische voeding voor uw kindje. DAGBOEKSCHEMA Voedingsmiddel Bereiding en hoeveelheid van het voedingsmiddel (bijv. diarree, huiduitslag) Bijzonderheden Naam van voedingsmiddel dat wordt verdragen Dagboekschema bambino.indd 1 23-10-2008 14:28:31 Dagboekschema Dit schema kunt u gebruiken als uw kindje voor het eerst bijvoeding krijgt. Hierop kunt u bijhouden welke voedingsmiddelen u aan uw kindje geeft en hoe het daarop reageert. De introductie van bijvoeding Vanaf vier maanden kunt u al beginnen met de eerste hapjes, dit geldt ook als uw kindje een koemelkallergie heeft. De hapjes tussen de vier en zes maanden zijn om te oefenen en komen niet in de plaats van borstvoeding of dieetzuigelingenvoeding. Vanaf zeven à acht maanden heeft uw kindje meer nodig en wordt het aantal flessen minder. Nieuwe structuren en smaken zijn best even wennen voor uw kindje. Ook leert uw kindje happen van een lepel. Daarom geeft deze infokaart u tips voor het geleidelijk introduceren van de eerste hapjes. Ook leest u op welke volgorde u de verschillende voedingsmiddelen kunt introduceren. Thuiszorgdiëtist Nicole Broeren over het starten met bijvoeding Mevrouw Broeren is sinds 1990 werkzaam bij thuiszorgorganisatie ZuidZorg in Veldhoven. Zij adviseert regelmatig ouders over het starten met bijvoeding. Rijstebloem Pap van rijstebloem kunt u als eerste vaste voedsel aan uw kindje aanbieden. Bouw de hoeveelheid op. Start met één eetlepel pap van rijstebloem met hypoallergene voeding en geef de rest van de melk daarna met de fles. Opbouwen is nodig, omdat baby s anders verstopping kunnen krijgen. Als er toch verstopping optreedt óf als uw kindje altijd al een moeilijke stoelgang heeft, kies dan voor volkoren rijstebloem (reformzaak). Vanaf zes maanden mag uw kindje ook andere granen zoals tarwe eten. Groenten en fruit Als uw kindje gewend is aan de structuur van de rijstebloem kunt u groenten en fruit geven. Begin met soorten die een zachte smaak hebben zoals worteltjes, bloemkool, courgette, peer, banaan en perzik. Eerst prakt u het hapje fijn. Geleidelijk mag het steviger zijn. Fruit is minder goed verteerbaar en heeft een zoete smaak. Daarom kan het makkelijker zijn om uw kindje eerst te laten wennen aan groenten die bitter van smaak zijn. U kunt groenten voor uw baby gemakkelijk bereiden. Snijd de groenten in kleine blokjes, voeg hier een klein scheutje water aan toe en kook de groenten zonder zout in de magnetron of in een pannetje. Laat het wat afkoelen en pureer het geheel. Er bestaan ook handige keukenmachines van bijvoorbeeld Béaba of Phillips Avent die de groenten eerst stomen en daarna blenden. introductie van bijvoeding INFOKAART Informatiekaart: Introductie van bijvoeding. Nuttige internetsites Vind een arts/ diëtist www.kinderdietisten.nl Op deze website van het netwerk kinderdiëtisten kunt u een diëtist in de eerstelijns gezondheidszorg zoeken met een specifieke deskundigheid met betrekking tot voedings- en dieetadvisering voor kinderen van 0-19 jaar. www.kiesbeter.nl Kiesbeter.nl is een openbaar zorgportaal waar u een consultatiebureau of diëtist bij u in de buurt kunt zoeken. www.nvdietist.nl Op deze website van de Nederlandse Vereniging van Diëtisten kunt u een diëtist zoeken op postcode of aandachtsgebied. Stichtingen www.voedingscentrum.nl Het Voedingscentrum biedt wetenschappelijk onderbouwde en onafhankelijke informatie over een gezonde, veilige en meer duurzame voedselkeuze voor u en uw kindje. 6 Advies bij veel voorkomende voedingsproblemen Veel baby s krijgen vroeg of laat te maken met ongemakken die het drinken van borst- of dieetzuigelingenvoeding in de weg kunnen zitten. Deze kaart geeft informatie over de oorzaak van veel voorkomende voedingsproblemen en biedt handvaten om de klachten te verlichten. Spugen De meeste baby s geven na het drinken van een fles wat voeding terug. Meestal heeft uw kindje hiervan zelf geen last. Een belangrijke oorzaak is het maagklepje dat nog niet volledig afsluit waardoor voeding makkelijk omhoog komt. Waarop kunt u letten? Zorg ervoor dat u rustig kunt voeden. Neem hiervoor voldoende tijd. Laat uw kind een beetje rechtop zit. Geef kleine hoeveelheden per keer, maar let er wel op dat uw kind voldoende voeding krijgt (hoeveelheid volgens voorschrift diëtist/arts). Drinkt uw kind gulzig, gebruik dan een speen met een kleiner gat. Let erop dat de speen steeds goed gevuld is met melk, zodat uw kind geen extra lucht binnenkrijgt tijdens het drinken. Zorg ervoor dat er in de buurt van uw baby niemand rookt. Tabaksrook kan spugen stimuleren. U kunt de voeding, in overleg met uw behandelend arts/diëtist, verdikken met johannesbroodpitmeel (een tot twee maatschepjes per 100 ml). Krampjes Krampjes beginnen meestal twee weken na de geboorte en worden vaak na drie tot vier maanden minder. Door onrustig of gulzig drinken kan uw kind te veel lucht binnen krijgen. Dit kan een oorzaak zijn van krampjes. Krampjes zijn vervelend, maar meestal onschuldig. Als uw kind veelvuldig huilt of minder goed drinkt dan is het raadzaam om contact op te nemen met uw arts of diëtist. Enkele tips: Houd uw kindje zoveel mogelijk rechtop bij het voeden. Hij of zij kan dan gemakkelijk een boertje kwijt en de lucht komt niet in de darmen terecht. Zorg ervoor dat uw kind voldoende drinkt, zodat hij of zij geen honger en dorst heeft. Probeer de pijn van de krampjes te verlichten. Het kan helpen uw baby in een warm bad te doen of een warme doek tegen uw baby s buikje te leggen. Los dieetzuigelingenvoeding volgens de gebruiksaanwijzing op. Gebruik nooit meer of minder poeder dan aangegeven. Veel voorkomende voedingsproblemen INFOKAART Informatiekaart: Advies bij veel voorkomende voedingsproblemen. www.voedselallergie.nl De Stichting Voedselallergie is een patiëntenorganisatie voor mensen met een voedselallergie en een nietallergische voedselovergevoeligheid. Op de website vindt u onder andere informatie over de diagnose, behandeling en preventie van koemelkallergie. Fabrikanten Op de website van de fabrikanten van de dieetzuigelingenvoedingen vindt u informatie over de verschillende merken. Ook kunt u hier contact opnemen met een voedingskundige. www.hero.nl www.nutramigen.nl (Mead Johnson) www.nutriciavoorjou.nl (Nutricia) www.nestlebabyvoeding.nl
Geraadpleegde bronnen: Richtlijn Diagnostiek van koemelkallergie bij kinderen in Nederland, Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde (NVK), september 2012, laatste revisie: 15 januari 2014, www.nvk.nl JGZ-Richtlijn Voedselovergevoeligheid, Nederlands Centrum jeugdgezondheid (NCJ), Utrecht, 2013, www.ncj.nl Brochure Koemelkallergie, Voedingscentrum, Den Haag, D752-12 Brochure De eerste hapjes, Voedingscentrum, Den haag, D752-3 Websites: - www.voedselallergie.nl - www.hero.nl - www.nutramigen.nl (Mead Johnson) - www.nutriciavoorjou.nl (Nutricia) - www.nestlebabyvoeding.nl - www.nvdietist.nl - www.kiesbeter.nl - www.who.int - www.rijksoverheid.nl: brief aan Tweede kamer over gebruik van vitamine K bij pasgeboren baby s, Kamerstuk: Kamerbrief, 08-02-2011, VWS - www.kinderdietisten.nl Colofon Bambino is een uitgave van Sorgente B.V. Houten Dit is de 8 e herziene druk. Jaargang 16-2015 Postbus 281 3990 GB Houten Tel.: 030 634 62 64 Email: teamkindercare@sorgente.nl Website: www.sorgente.nl Redactie: Femke Belder Simone van Vegten Ontwerp: Edwin van de Bilt Druk: Revon Drukkerij B.V. te Leerdam 2015 Sorgente B.V. Sorgente kan niet aansprakelijk worden gesteld voor de gevolgen van het (onjuist) opvolgen van de in deze uitgave gegeven adviezen. www.facebook.com/sorgentebv www.twitter.com/sorgentebv www.sorgente.nl SO730 september 2015