7-3-2014 Inleiding presentatie Weidevogelbeheer Vereniging Noardlike Fryske Wâlden Weidevogelaantallen 2009-2012 Plasdras voor meer weidevogels Netwerken voor vitale populaties De kern ligt bij plasdras Henk Oud Dokkum Vereniging NFW weidevogels Overzichtskaart mozaïeken NFW Buitenpost Sinds 2009 worden binnen het werkgebied van de vereniging NFW alle broedende scholeksters, tureluurs, kieviten en grutto s geteld in 21 mozaïeken. In 2012 had de vereniging NFW in totaal 8.681 hectare weidevogelgrond in beheer Vogelwachters zoeken en markeren nesten, tellen broedparen en doen alarmtellingen. De beheerregisseur en de nazorgcoördinator coördineren de werkzaamheden van de vogelwachters. Het beheer wordt aangestuurd op basis van gegevens over nesten en over alarmerende vogels. De vogelwachters registreren, dit jaar met de APP. Vereniging NFW voorbeeldmozaïek Leeuwarden Drachten Legenda A-X = in analyse betrokken mozaïekgebieden Aantallen 2009-2012 1
Aantal 7-3-2014 Aantallen 2009-2012 algemeen Aantallen 2009-2012 trend 5.048 weidevogels in 2012, 1.028 paar grutto s (11,8/ 100 ha.) 2.119 paar kieviten (24,4/ 100 ha.) 1.060 paar scholeksters (12,2/ 100 ha.) 841 paar tureluurs (9,6/ 100ha.) 3000 2500 2000 1500 grutto scholekster Tussen 2009 en 2012 is het totaal met gemiddeld 19% afgenomen: grutto s -21% kieviten -22% scholeksters -14% tureluurs -11% 1000 500 0 2009 2010 2011 2012 Jaar tureluur kievit Aantallen 2009-2012 Verschillen tussen mozaïeken Een klein deel van de afname (4%) wordt verklaard door een afname in het totale oppervlak aan weidevogelmozaïek. Grote verschillen tussen deelgebieden! 6 van de 21 weidevogelmozaïeken laten een stijging zien Wat zit hierachter en wat kunnen we daaruit leren? plasdras analyse Een aantal kenmerken op het vlak van inrichting en beheer van de 21 mozaïekgebieden zijn geanalyseerd. Is er verband tussen gebiedskenmerken en de voor- en achteruitgang? Er is geanalyseerd met multiple lineaire regressie. De factor die de veranderingen het beste verklaarde, was het percentage van de oppervlakte dat tussen 15 februari en 15 juni plasdras stond Dus naarmate in een mozaïekgebied een grotere oppervlakte plasdras stond, was de toename tussen 2009 en 2012 groter. De plasdras trekt dus weidevogels aan. De relatie tussen plasdras als percentage van de oppervlakte van een mozaïekgebied, en de procentuele verandering in dichtheden van grutto s, scholeksters, kieviten en tureluurs in 20 mozaïekgebieden over 2009-2012. Het percentage dichtheidsverandering is voor statistische doeleinden omgerekend naar een logaritmische schaal. Het percentage plasdras verklaart 40% van de dichtheidsverandering. Dit is een sterk effect. 2
plasdras literatuur Uit de figuur valt verder op te maken dat er minimaal ca 0,7 procent aan oppervlakte plasdras in een mozaïek aanwezig moet zijn, wil een stijging mogelijk zijn in de dichtheid van de vogels. Wanneer er minder dan 0,7 ha plasdras per 100 ha is, vond er over het algemeen een daling plaats. Er zijn weinig onderzoeksgegevens van effecten van plasdras op weidevogels. Kleijn et al (2009) vonden geen effect op de plaats van vestiging van Grutto's in het weidevogelreservaat Wormer- en Jisperveld in Noord-Holland. Dit komt mogelijk omdat dat hele gebied een hoog waterpeil kent en ook elders natte stukken heeft. Oosterveld et al. (2013) vonden dat langs hoogwatersloten in het broedseizoen drie keer meer weidevogels voorkomen dan langs laagwatersloten op gangbaar landbouwpeil. De drasse randen van hoogwatersloten vertonen overeenkomst met plasdraslocaties. Met plas/dras kun je vogels dirigeren naar de, voor hun meest geschikte plaats. NFW willen vitale netwerkpopulaties laten ontstaan door het zwaardere beheer te concentreren rond plasdrasplekken, bij voorkeur op plaatsen waar zich al weidevogelclusters bevinden. Legselbeheer Pakket extensieve beweiding Pakketten uitgesteld maaien Kruidenrijk weidevogelgrasland Plas-dras Netwerken (voor weidevogels) Waar gaan we broeden?? Naast de plas/dras. 3
NFW zet in op realisatie van effectieve netwerkstructuren. Wel gecombineerd met economisch rendabele bedrijfsvoering. In 2013 gelukkig weer een toename van de aantallen weidevogels (ten opzichte van 2012), 14 paar grutto s per 100 ha (2012: 11,8), 28 paar kieviten per 100 ha. (2012: 24,4) 15 paar scholeksters per 100 ha. (2012: 12,2) 11 paar tureluurs per 100 ha. (2012: 9,6) Per saldo dus nog een afname sinds 2009. Effectief beheer lukt dus onvoldoende. Meer draagvlak voor beheer is nodig Te lage vergoeding. Starre pakketten. Starre controles, mn op plas/dras Predatie druk. Voorlichting. (2016) plasdras It Reidfjild is een van de gebieden in Noordoost-Fryslân die het succes van een goed gekozen clustering van beheermaatregelen illustreren. Winter 2009/2010 een laag gelegen perceel van 3,75 ha ingericht als (greppel)plasdras en 22,38 ha extensief, flankerend beheer gerealiseerd Vanaf 2010 groeiden de populaties van de vier steltlopersoorten explosief. 4
In het gebied werd een hoge jongenproductie gerealiseerd. Gemiddeld 2011-2013 haalden de grutto's hier een BTS van 98% en de tureluurs van zelfs 121%. BTS > 100% wijst erop dat gezinnen met jongen van buiten het gebied naar de plasdras trokken. 2008 2009 2010 2011 2012 2013 kievit 23 13 26 27 51 43 grutto 5 5 15 12 19 25 tureluur 2 3 7 10 21 19 scholekster 7 3 5 20 16 19 Toekomst A B Met het hier gepresenteerde onderzoek zijn we ingrediënten van een effectief weidevogelmozaïek op het spoor. Er staan op dit vlak nog veel vragen open, Welke omvang moeten de verschillende onderdelen van het netwerk hebben? wat mag de maximale tussenruimte zijn tussen beheer- en broedclusters? hoe moet het tussenliggende gebied eruit zien? Welke aanpassingen maken SNL pakketten effectiever? daarnaast is de vraag of dit beheer inpasbaar is op de moderne landbouwbedrijven (afschaffing melkquota in 2015). Toekomst De vereniging NFW heeft echter het volste vertrouwen dat met voldoende draagvlak van beheerders, de juiste inpassing binnen de bedrijfsvoering en samen met overheden, terreinbeherende organisaties en vrijwilligers vitale weidevogelpopulaties in de benen gehouden kunnen worden. Dank voor uw aandacht Vragen? 5