Jaarverslag Tureluurnest op maïsakker. Weidevogelwerkgroep "De Marel" Bunschoten-Spakenburg jaarverslag 2009

Transcriptie

1 Pagina 1 Colofon Tureluurnest op maïsakker Weidevogelwerkgroep "De Marel" Bunschoten-Spakenburg jaarverslag 29 "De Marel" is een oudhollandse benaming voor grutto en betekent: "Boodschapper van het nieuwe voorjaar". Doelstelling van de Marel is het beschermen van weidevogelnesten tegen onnatuurlijke verliesoorzaken. Samenstelling en tekst: Henk van Twillert Oplage : 6 Bestuur De Marel : Fons Hemels, voorzitter Douwe Beukers, penningmeester Henk van Twillert, secretaris Gerard Voskuilen, agrariër Wilhelm Bos, vrijwilliger Contact en informatie : Overname uit dit verslag is toegestaan mits met bronvermelding: Twillert H.A. van 29 Jaarverslag weidevogelwerkgroep "De Marel" Bunschoten- Spakenburg

2 Pagina 2 Inhoud Inhoud...2 Voorwoord door de voorzitter...3 Samenvatting van het seizoen...4 Gevonden nesten...4 Uitgekomen nesten...4 Beschermingsmaatregelen...5 Nieuwkomer...5 Dankwoord...5 Resultaten...6 Steltlopers...6 Gevonden legsels vanaf Uitkomstpercentages vanaf Aantal broedparen e kievitsei...9 Verliesoorzaken...13 Verliesoorzaak nr. 1: predatie...13 Verliesoorzaak nr. 2: verlaten...13 Beschermingsmaatregelen...15 Grutto...15 Kievit...15 Locaties van gevonden nesten...17 Slotwoord secretaris...18

3 Pagina 3 Voorwoord door de voorzitter Over het weidevogelseizoen 29 wil ik in dit voorwoord wat ervaringen van mijzelf en van mijn collega weidevogelbeschermer Jents Visser naar voren brengen. Het seizoen begon voor ons op 2 maart. De dagtemperatuur was toen 11 C. De eerste nesten werden uitsluitend op maïspercelen gevonden, die later voor een groot deel werden verlaten doordat er een paar stevige nachtvorsten waren geweest. Door de vele werkzaamheden op de maïspercelen eind april zijn opnieuw nesten verlaten. Uiteindelijk is maar 1/3 van de eerste legsels op de maïspercelen uitgekomen. Wat er van de kwetsbare kuikens op deze druk bewerkte percelen terecht is gekomen blijft een raadsel. Mogelijk is een deel van hen ondergeploegd of op een andere wijze om het leven gekomen. Na de inzaai kwam er eindelijk rust en liep het aantal nesten snel op. Voor deze nieuwe nesten hadden wij een uitkomstpercentage van ongeveer 9%! Op grasland vonden wij op 6 april de eerste nesten. Alle op graspercelen gevonden nesten hebben een vorm van nestbescherming gekregen. Dankzij de beschermende maatregelen bedroeg het uitkomstpercentage ongeveer 75%. Een deel van de nesten werd overigens verlaten doordat het nest werd overwoekerd door zeer snel groeiend gras. De predatiedruk was dit jaar beperkt. Vorig jaar waren de verliezen veel groter en kwamen toen vooral voor rekening van de zwarte kraai. Van de in totaal 7 gevonden weidevogelnesten op grasland en maïspercelen tezamen zijn er 44 uitgekomen. Ook voor grasland is het onduidelijk wat er uiteindelijk van de jongen terecht komt. Zullen ze de nieuwe bemestingsperiode overleven? En zijn ze al genoeg ontwikkeld om de snel volgende tweede maaiperiode te overleven? Wellicht is uitgesteld maaibeheer toch de beste methode om de jongen vliegvlug te laten worden. De agrariër kan de uitgestelde eerste snee, die een hoger ruwe celstofgehalte bevat, wellicht goed van pas laten komen in zijn kuilvoorraad. Deze globale indruk zal ongetwijfeld afwijken van de totaalcijfers die in het jaarverslag 29 staan vermeld, maar ik heb getracht wat van onze ervaringen weer te geven. Tenslotte wil ik alle agrariërs en vrijwilligers bedanken voor hun medewerking, betrokkenheid en inzet in het afgelopen weidevogelseizoen en van de bestuursleden wil ik in het bijzonder Henk van Twillert bedanken voor de samenstelling van dit jaarverslag. Fons Hemels

4 Pagina 4 Samenvatting van het seizoen Gevonden nesten Met een aantal van 921 gevonden nesten op 122 hectare zijn er iets meer nesten gevonden dan vorig jaar (917). De vorig jaar geconstateerde stijging van het aantal gruttonesten blijkt slechts eenmalig te zijn geweest. Dit jaar is het aantal weer gedaald tot het niveau van twee jaar geleden. De sinds 24 ingezette dalende lijn voor de kievit is gelukkig gestopt. Om een goed beeld te krijgen is in de onderstaande grafiek het aantal gevonden nesten per 1 hectare weergegeven. De aantallen van de tureluur en de scholekster zijn nagenoeg gelijk gebleven. Per 1 hectare worden er in ons gebied ongeveer 75 nesten van kritische weidevogels gevonden. Deze gegevens zijn onder andere gebruikt voor het nieuwe subsidiestelsel Natuur- en Landschapsbeheer (SNL). aantal gevonden nesten per 1 hectare kievit grutto tureluur scholekster Uitgekomen nesten Het gemiddeld percentage uitgekomen nesten van de kritische weidevogels vertoont met 7,4% een lichte stijging ten opzichte van vorig jaar (69,5%). Dit wordt met name veroorzaakt door de flinke stijging van het aantal uitgekomen nesten van de scholekster. Dit compenseert de lichte daling van de drie andere soorten. Opvallend is dat de tureluur de laatste vijf jaar een veel hoger uitkomstpercentage laat zien dan de overige weidevogels. De nesten van de tureluurs zijn niet alleen door de vrijwilligers maar ook

5 Pagina 5 door de predatoren moeilijker te vinden! Predatie en verlaten nesten zijn ook dit jaar weer de belangrijkste redenen dat de nesten niet zijn uitgekomen. De predatie is ten opzichte van vorig jaar weer flink gestegen (van 16,2 naar 21,3%). Uit de gegevens blijkt tevens dat de predatiedruk in de Bikkerspolder (het gebied ten westen van Bunschoten tot de Eem) het hoogst is (23,8%), gevolgd door de Polder de Haar (het gebied ten zuiden van Bunschoten) met 18,3%. De Oostpolder (ten oosten van Bunschoten) heeft met 15,6% de laagste predatie. Beschermingsmaatregelen Bij een derde van alle gevonden nesten moesten beschermingsmaatregelen worden toegepast. Er zijn 88 nestbeschermers geplaatst en bij het maaien moesten 77 nesten worden ontzien. ieuwkomer De nieuwkomer van vorig jaar, de oeverloper, is dit jaar niet gesignaleerd. Wel is de Kluut weer terug. Deze was in 26 voor het laatst gesignaleerd. Dankwoord Als bestuur willen we alle agrariërs en vrijwilligers weer hartelijk danken voor hun medewerking aan de bescherming van de weidevogels in onze polder.

6 Pagina 6 Resultaten Soort Resultaten 29 Resultaten 28 Totaal Bekend Nesten Nesten % uit Totaal Bekend aantal resultaat niet uit uit aantal resultaat gevonden gevonden legsels legsels Nesten niet uit Nesten uit Orde: steltlopers Kievit ,% ,6% Grutto ,1% ,8% Tureluur ,6% ,7% Scholekster ,8% ,9% Oeverloper % Kluut % Subtotaal Orde: Eendvogels Wilde eend % % Kuifeend % % Slobeend % Krakeend % % Zomertaling % % Canadese gans ,7% % Grauwe gans - - Knobbelzwaan 2 % % Subtotaal Orde: Zangvogels Veldleeuwerik % 1 % Subtotaal Overigen Meerkoet ,7% Waterhoen - Subtotaal Totaal % uit Aantal Hectare s 122 hectare 1162 hectare Steltlopers Het aantal gevonden nesten van de steltlopers is in vergelijking met 28 nagenoeg gelijk gebleven. Dit wordt veroorzaakt door een daling van de grutto en een stijging van de overige steltlopers. De oeverloper is helaas niet meer gesignaleerd. Wel is de kluut weer terug. Deze was in 26 voor het laatst gesignaleerd. Gevonden legsels vanaf 22 De dalende lijn van het aantal gevonden nesten van de kievit heeft zich dit jaar niet doorgezet. Er is weer een lichte stijging te zien. Het aantal gevonden nesten per hectare is nagenoeg gelijk gebleven (zie grafiek in samenvatting) omdat er dit jaar weer meer hectares zijn afgezocht. De hoopvolle stijgende lijn van het aantal gruttonesten is helaas

7 Pagina 7 gestopt en is weer terug op het niveau van 27. De tureluur stijgt nog steeds en dat is een positieve ontwikkeling. Soort Kievit Grutto Tureluur Scholekster Oeverloper Kluut Uitkomstpercentages vanaf 1999 De uitkomstpercentages van de tureluur, grutto en kievit zijn dit jaar ongeveer met een gelijk percentage gedaald (resp. van 81,7% naar 76,6%, van 72,8% naar 69,1% en van 7,6 naar 66,%). Het uitkomstpercentage van de scholekster is na de flinke duikeling vorig jaar weer terug op het normale niveau (van 52,9% naar 69,8%). De grafiek laat duidelijk zien dat de tureluur de laatste jaren een veel hoger uitkomstpercentage heeft dan de overige weidevogels. 9 Uitkomst percentages per soort percentage Uitkomst percentages per soort (Het MKZ jaar 21 is buiten beschouwing gelaten) Aantal broedparen Om vast te kunnen stellen hoeveel broedparen er van een soort aanwezig zijn wordt het aantal uitgekomen nesten per 1 hectare als uitgangspunt genomen. De dichtheid wordt berekend aan de hand van uitgekomen nesten en niet van gevonden nesten om eventuele vervolglegsels uit te sluiten. Het beschermde gebied in de polders rondom Bunschoten is 122 hectare groot. Dit is 55,5% van het totale weidegebied in de gemeente (22 ha).

8 Pagina 8 De dichtheid op basis van het aantal uitgekomen gruttonesten per 1 hectare bedraagt 9,2. Dit aantal is helaas 2% lager dan de dichtheid van 28 (11,2). Extrapoleren we deze dichtheid door dan betekent dit dat er 22 broedparen van de grutto in ons gebied aanwezig waren. En dat is weer gelijk aan het aantal van 27. Gaan we uit van het aantal gevonden nesten omdat het aantal vervolglegsels van de grutto over het algemeen wel meevalt dan komen we uit op een dichtheid van 14,3 voor de grutto. Dit betekent dat er 316 broedparen aanwezig zijn. In de grafiek nemen we de 22 broedparen op omdat daar de cijfers zijn opgenomen op basis van het aantal uitgekomen nesten. Aantal berekende broedparen Grutto Aantal broedparen Jaar Aantal berekende broedparen van de grutto in het poldergebied binnen de gemeente Bunschoten op basis van aantal uitgekomen nesten. De dichtheid van het aantal uitgekomen kievitsnesten per 1 hectare bedraagt 3,8. Vorig jaar was de dichtheid 32,1. Berekenen we deze aantallen door dan betekent dit dat er 678 broedparen van de kievit in ons gebied aanwezig waren. In 28 waren dit er nog 75.

9 Pagina 9 1 e kievitsei Het eerste kievitsnest werd dit jaar gevonden op 13 maart door Iwan Bos op het bedrijf van Jan van de Hengel, Zevenhuizerstraat 279a. Hall of fame vinders 1e kievitsnest Jaar Datum Vrijwilliger Bedrijf maart Lammert van Goor W. Heuveling maart Roel ter Burg P. ter Beek 2 17 maart Henk Hopman J. ter Beek maart Max Boekhout H. van Dasselaar, Gasthuisweg maart Esmeralda Voskuilen G. Voskuilen, Eemdijk maart Henk van Twillert Maatschap Beekhuis, Eemdijk maart Wilhelm Bos Jan v.d. Hengel, Zevenhuizerstraat 279a maart Bernhard Bos W. Schaap, Fokjesweg maart Max Boekhout H. van Dasselaar, Gasthuisweg maart 13 maart Aart de Graaf Iwan Bos S. Huigen, Groeneweg 5 Jan van de Hengel, Zevenhuizerstr 279a 1 21 was het jaar met de MKZ

10 Pagina 1 Het eerste gruttonest werd gevonden op 31 maart door Bernhard Bos op het bedrijf van J. ter Beek, Groeneweg 1. Hall of fame vinders 1 e Gruttonest Jaar Datum Vrijwilliger Bedrijf april Henk van Twillert Maatschap Beekhuis, Eemdijk april Henk van Twillert Maatschap Beekhuis, Eemdijk maart Henk van Twillert Maatschap Beekhuis, Eemdijk april Esmeralda Voskuilen G. Voskuilen, Eemdijk april Jents Visser W. Hartman, Lodijk april Max Boekhout H. van Dasselaar, Gasthuisweg maart Douwe Beukers J. Beukers, Gasthuisweg april Bernhard Bos J. ter Beek, Groeneweg maart Douwe Beukers J. Beukers, Gasthuisweg maart 31 maart Jents Visser Bernhard Bos J. Middelaar, Zevenhuizerstraat 281 J. ter Beek, Groeneweg 1

11 Pagina 11 Het eerste tureluurnest werd op 5 april gevonden door Wilhelm Bos bij Arno van de Hengel, Zevenhuizerstraat 257 op een maïsakker! Hall of fame vinders 1 e tureluurnest Jaar Datum Vrijwilliger Bedrijf april Jan van Twillert J. ter Beek april Menda Koops S. Huijgen 2 Geen opgave 22 4 april Jentsje Visser W. Hartman, Lodijk april Jentsje Visser W. Hartman, Lodijk april Wouter Koelewijn L.J. Schaap, Eemdijk april Wilhelm Bos J. Huijgen, Eemlandhoeve 26 6 april Cor Heek P. Nagel, Zevenhuizerstraatweg april Gerrit Ruizendaal L.J. Schaap, Eemdijk april 5 april Hans van Dasselaar Wilhelm Bos H. van Dasselaar, Gasthuisweg 5 Arno van de Hengel, Zevenhuizerstr 257

12 Pagina 12 Het eerste scholeksternest werd op 15 april gevonden door Bernhard Bos bij Ruth Beukers, Gasthuisweg 3. Hall of fame vinders 1 e scholeksternest Jaar Datum Vrijwilliger Bedrijf 25 5 april Duijst jr. J. Duijst, Eemdijk april Weimy Koelewijn L.J. Schaap, Eemdijk april Douwe Beukers J. Beukers, Gasthuisweg april 15 april Wilhelm Bos Bernhard Bos J. van de Hengel, Zevenhuizerstraat 279a Ruth Beukers, Gasthuisweg 3.

13 Pagina 13 Verliesoorzaken Van de 87 gevonden nesten, waarvan het resultaat bekend is, zijn er in totaal 278 nesten niet uitgekomen. Onderstaande tabel geeft de verliesoorzaken per vogelsoort weer. Soort Predatie Verlaten Beweiden Werkzaamheden Overig Onbekend Kievit Grutto Tureluur Scholekster 12 1 Canadese gans 1 Wilde eend 1 Krakeend 1 Totaal Verliesoorzaak nr. 1: predatie Van de 278 niet uitgekomen nesten zijn er 185 door predatie verloren gegaan. Dat is 21,3% van het aantal gevonden nesten waar het resultaat van bekend was (87 nesten). Ten opzichte van vorig jaar een flinke stijging van 5,1%. Bekijken we het percentage per soort weidevogel dan zien we grote verschillen: soort Predatie percentage scholekster 27,9 grutto 18,5 kievit 23,1 tureluur 1,4 Verliesoorzaak nr. 2: verlaten De tweede verliesoorzaak zijn de verlaten nesten. 48 nesten zijn als verlaten genoteerd Dit is 5,5% van het aantal nesten waarvan het resultaat bekend was. In vergelijking met vorig jaar een lichte daling van,7%.

14 Pagina 14 Verliesoorzaken in % 3 26,6 25 Predatie 2 Verlaten Onbekend 19,7 21,3 P e r c e n t a g e ,9 5,4 3,1 1,6 7,9 7,9 7,9 6,3 5,7 4,5 4,84,6 6,9 4 5,8 4,8 13,7 7,1 1,9 16,2 6,2 3,4 5,5 2, Jaar Door de jaren heen is predatie de grootste verliesoorzaak en verlaten een goede tweede.

15 Pagina 15 Beschermingsmaatregelen Dit seizoen zijn er 38 nesten beschermd. Ten opzichte van het aantal gevonden nesten is dat 33,4%. 88 nesten moesten beschermd worden tegen beweiden, 6 nesten tegen bemesten, 26 nesten bij het ploegen en eggen, 38 tegen gewasbescherming, 77 bij het maaien, 6 tijdens het zaaien en poten. Grutto 32% van de gevonden gruttonesten moesten worden beschermd. 3 nesten zijn beschermd tijdens het maaien, 14 nesten tegen beweiden en 9 bij het bemesten. Na het dieptepunt in 23 (18%) blijft het aantal beschermde gruttonesten redelijk stabiel. Percentage beschermde gruttolegsels per jaar grutto procent , , Jaar Kievit 33% van de gevonden kievitsnesten moesten worden beschermd. Dit percentage is hoger dan vorig jaar (27,8%). Het grootste aantal nesten (53) moest beschermd worden tegen beweiden. 43 nesten zijn beschermd tijdens het mesten en om 24 nesten is heen gemaaid. De nesten op het bouwland zijn beschermd tegen ploegen en eggen (25) en gewasbescherming (37). De laatste zeven jaar zijn minder kievitsnesten beschermd dan de periode daar voor. Maar zoals uit de grafiek is afgelezen naderen we weer het niveau van voor 24.

16 Pagina 16 Percentage beschermde kievitsnesten per jaar kievit percentage ,8 26,9 22,7 27, Jaar

17 Pagina 17 Locaties van gevonden nesten Dit jaar zijn weer de locaties van de gevonden nesten ingevoerd op basis van de ingeleverde plattegronden. Het onderstaande overzicht geeft een overzicht van de gevonden locaties per vogelsoort: Indien we de locaties van de gevonden nesten vergelijken met het overzicht van 28 dan valt op dat het aantal gevonden nesten in het gebied ingesloten tussen de Eem, de Bisschopsweg, de Vinkenweg en de Bloklandsweg beduidend minder is dan voorgaand jaar. De kieviten geven blijkbaar de voorkeur aan de meer Noord-Westelijk gelegen maïsvelden. Waar de grutto s van vorig jaar zijn gebleven is nog een raadsel.

18 Pagina 18 Slotwoord secretaris Op een paar uitzonderingen na zijn de gegevens van de nesten dit jaar keurig aangeleverd. Samen met Wilhelm Bos zijn alle nestgegevens ingevoerd in het computersysteem van landschapsbeheer inclusief de locaties van de nesten. Dat geeft mooi vergelijkingsmateriaal met voorgaande jaren. Een paar conclusies kunnen we wel trekken: 1) Het aantal gevonden nesten van de kritische weidevogels lijkt zich redelijk te stabiliseren. In onze polders zullen dat er gemiddeld 75 per 1 hectare zijn 2) Het uitkomst percentage van de kritische weidevogels zal gemiddeld rond de 7% liggen 3) Van de 3% die niet uitkomt gaat het merendeel verloren door predatie 4) De tureluur heeft het minste last van predatie 5) Er zitten rond de 3 gruttoparen in onze polders.