Beheerevaluatie 2018 weidevogels

Transcriptie

1 Beheerevaluatie 2018 weidevogels Auteur Opdrachtgever Status Stichting Landschapsbeheer Gelderland Collectief Veluwe Definitief Datum

2 Inhoud 1 Inleiding Polder Oosterwolde Gegevens Netwerk Ecologische Monitoring Nestsucces Kuikenoverleving Beheer in Actiepunten en aanbevelingen Broeklanden Gegevens Netwerk Ecologische Monitoring Nestsucces Kuikenoverleving Beheer in Actiepunten en aanbevelingen Doornspijk Gegevens Netwerk Ecologische Monitoring Nestsucces Kuikenoverleving Beheer in Actiepunten en aanbevelingen Putterpolder Gegevens Netwerk Ecologische Monitoring Nestsucces Kuikenoverleving Beheer in Actiepunten en aanbevelingen Nijkerkerpolder Gegevens Netwerk Ecologische Monitoring Nestsucces Kuikenoverleving Beheer in Actiepunten en aanbevelingen Achterhoek-Veenhuis Gegevens Netwerk Ecologische Monitoring Nestsucces Kuikenoverleving

3 7.4 Beheer Actiepunten en aanbevelingen Aersoltweerde-Gelderse waard Gegevens Netwerk Ecologische Monitoring Nestsucces Kuikenoverleving Beheer in Actiepunten en aanbevelingen Hoenwaard Gegevens Netwerk Ecologische Monitoring Nestsucces Kuikenoverleving Beheer in Actiepunten en aanbevelingen Wapenveldse broek Gegevens Netwerk Ecologische Monitoring Nestsucces Kuikenoverleving Beheer in Actiepunten en aanbevelingen Wilperwaarden Gegevens Netwerk Ecologische Monitoring Nestsucces Kuikenoverleving Beheer in Actiepunten en aanbevelingen Conclusies Bijlagen Bijlage 1 Begrenzingen weidevogelgebieden Bijlage 2 Resultaten BTS-tellingen

4 1 Inleiding In opdracht van het collectief Veluwe is in 2016 in een aantal gebieden gestart met beheermonitoring van weidevogels. In 2017 zijn alle 10 gebieden al grotendeels geteld in 2018 zijn alle gebieden volledig gemonitoord. In alle weidevogelgebieden van het collectief Veluwe zijn beheermaatregelen afgesproken met deelnemers aan ANLb. De beheermonitoring is gecoördineerd door Stichting Landschapsbeheer Gelderland en uitgevoerd door vrijwilligers in nauwe samenwerking met het collectief en de lokale agrarische natuurverenigingen. De resultaten van zowel de beheermonitoring als ook de nestregistratie en het uitgevoerde beheer zijn opgenomen in de volgende hoofdstukken. Dank gaat uit naar Sovon voor het delen van de resultaten van het Netwerk Ecologische Monitoring. De kaartjes hiervan zijn opgenomen als aparte bijlage. Bijlage 1 geeft een beeld van de grenzen van de BTS-telgebieden t.o.v. de begrenzing van het leefgebied open grasland nat en de grenzen van de telgebieden van de NEM-monitoring uitgevoerd door Sovon. De kaartjes van de uitgevoerde BTS tellingen in 2018 zijn opgenomen in bijlage 2. 4

5 Aantal 2 Polder Oosterwolde 2.1 Gegevens Netwerk Ecologische Monitoring Delen van de polder Oosterwolde zijn opgenomen in het Netwerk Ecologische Monitoring van de Provincie Gelderland en wordt zodoende al jaren gemonitord door SOVON. Hieronder staan de gegevens van de boerenlandvogels vanaf 2012 weergegeven in tabel en grafiek. Als bijlage is het kaartje met de telgegevens van SOVON van 2018 opgenomen. 134 ha Kleine woldweg totaal grutto dichtheid grutto 32 per 100 ha 7 per 100 ha 80 Kleine Woldweg soortgroep weidevogels grutto

6 Aantal 162 ha Eektermerk totaal grutto dichtheid grutto 28 per 100 ha 6 per 100 ha 80 Eektermerk soortgroep weidevogels grutto De trend van de weidevogels in de polder Oosterwolde lijkt een stijging te hebben ingezet. De dichtheden in de polder Oosterwolde liggen nog wel redelijk laag. 2.2 Nestsucces Bij uitvoering van de weidevogelbescherming door vrijwilligers hebben zij de mogelijkheid om het uitkomstresultaat en de eventuele verliesoorzaak per gevonden nest te registreren. In de gebieden van de NMC Randmeerkust wordt al vanaf 2008 goed bijgehouden wat het uitkomstpercentage en de verliesoorzaak per nest is. De grafiek hieronder geeft aan dat het percentage dat verloren is gegaan door predatie wisselend is per jaar, variërend van 2 tot 32 %. De laatste jaren ligt het gemiddelde predatieverlies op 20%, dit is net iets boven het Gelderse gemiddelde. In 2018 lag het verlies aan legsels door predatie op 18%, dit is normaal. Wel hebben de vrijwilligers aangegeven dat pleksgewijs de verliezen door predatie dit seizoen op meer dan 50% uitkwamen. Met name in de omgeving Nunspeet werd veel last van kraaien ondervonden en bij Oosterwolde was in 2018 sprake van een rattenplaag, het is onzeker of dit de oorzaak van de predatie van de nesten is geweest. 6

7 2.3 Kuikenoverleving In de meeste Gelderse weidevogelgebieden worden BTS-tellingen uitgevoerd om het zogenaamde Bruto Territoriaal Succes (BTS) van de grutto te kunnen berekenen. Dit wordt gedaan door het berekenen van het aantal alarmerende gruttopaartjes als percentage van het aantal gruttoparen in de broedfase. Een laag BTS geeft daarbij aan dat er weinig gruttokuikens vliegvlug zijn geworden. Om de sterfte in een gruttopopulatie te compenseren door aanwas, moet het BTS tenminste 65% bedragen. Het BTS is een graadmeter van de kuikenoverleving, maar biedt geen informatie omtrent de oorzaak van een eventuele lage kuikenoverleving. Die oorzaak zou kunnen liggen in ziekte, voedseltekort, verdrinking, landbouwwerkzaamheden etc. Echter omdat onderzoek heeft aangetoond dat predatie de belangrijkste verliesoorzaak van kuikens is, mag worden aangenomen dat een laag BTS voor een belangrijk deel wordt veroorzaakt door predatie. Maar ook de lokale veldsituatie, zoals het aanwezige beheermozaïek speelt hierbij een grote rol. In de polder Oosterwolde worden sinds 2017 BTS-tellingen uitgevoerd. De broedsucces cijfers van 2017 waren erg laag, namelijk 11, 28 en 17 %. In 2018 kwamen de BTS-cijfers uit op 150%, 75% en 46,7%, een flinke verbetering. Het lijkt er op dat er dit jaar veel meer grutto s vliegvlug zijn geworden in deze polder, maar de vrijwilligers hebben de kanttekening gemaakt dat een week na de tweede telling grote delen van het gebied zijn gemaaid waardoor waarschijnlijk nog kuikens verloren zijn gegaan door werkzaamheden en door predatie vanwege de grote hoeveelheid kaal land. De vrijwilligers hebben ook aangegeven dat in 2018 sprake was van een grote spreiding van vestiging van de grutto. Omdat de groep Randmeerkust redelijk vroeg in het seizoen de eerste telling heeft uitgevoerd, hebben ze waarschijnlijk een aantal broedparen grutto s gemist, die pas later zijn gaan broeden. Dit heeft invloed op de resultaten van de telling. Hierdoor komt het BTS in het gebied Oosterwolde 1 bijvoorbeeld boven de 100% uit. Omdat volgens de vrijwilligers geen sprake is van uitwisseling met de andere gebieden kan overloop worden uitgesloten. Het BTS% is het gebied Oosterwolde 3 ligt het laagst. Dit wordt zeer waarschijnlijk veroorzaakt door de hoge predatiedruk in dit gebied, met name door roofvogels en kraaien. 7

8 Over het algemeen bestaat het idee bij de vrijwilligers dat grutto-ouders zonder jongen mee gaan alarmeren met andere grutto-gezinnen, dit zorgt voor een overtelling in de 2 e ronde en een vertekend beeld van het BTS. Het is zaak hier extra alert op te zijn in de toekomst. 8

9 2.4 Beheer in 2018 Stelregel is dat er minimaal 1,4 ha kuikenland per gruttobroedpaar aanwezig moet zijn waarvan 0,7 ha kruidenrijk weidevogelgrasland. Polder Oosterwolde: 194 ha kruidenrijk grasland voor 62 grutto s is in principe voldoende. Onder voorwaarde dat de ha s binnen bereik van de kuikens en van voldoende kwaliteit zijn. Verdeling weidevogelpakketten in de polder Oosterwolde Polder Oosterwolde 1361 ha Extensieve beweiding 6,57 ha 0,90% Plas dras 5,63 ha 0,80% kruidenrijke rand 6,73 ha 1% kruidenrijk grasland 194,36 ha 27,7% grasland met rustperiode 115,33 ha 16,4% legselbeheer 373,17 ha 53,2% Totaal 698,44 ha In principe is de verdeling van de pakketten goed, in verhouding redelijk veel ha s legselbeheer. Dit is een pakket dat weinig bescherming en voedsel voor opgroeiende kuikens biedt. De ha s plas-dras zijn mooi verdeeld maar nog maar beperkt van oppervlakte. Meer extensieve beweiding zou een pre zijn voor het gebied. Momenteel wordt met mate gebruik gemaakt van de inzet van last-minute beheer, het is belangrijk dat hier in de toekomst meer op ingezet wordt. Hierdoor kunnen vogels en hun kuiken tijdens het seizoen namelijk beter beschermd worden. 2.5 Actiepunten en aanbevelingen Verminderen aandeel legselbeheer Vergroten van de oppervlakte plas-dras Vergroten aandeel extensieve beweiding (Nog) meer gebruik maken van last-minute beheer Vergroten kwaliteit kruidenrijk weiland Meer gebruik maken van de inzet van randenbeheer/kuikenstroken om de opgroeimogelijkheden voor kuikens te vergroten 9

10 Aantal Nestbezoek beperken Preventieve maatregelen tegen predatie inzetten 3 Broeklanden 3.1 Gegevens Netwerk Ecologische Monitoring Een deel van de Broeklanden, Koemkolkweg e.o., is opgenomen in het Netwerk Ecologische Monitoring van de Provincie Gelderland en wordt zodoende al jaren gemonitord door SOVON. Hieronder staan de gegevens van de boerenlandvogels vanaf 2012 weergegeven in tabel en grafiek. Als bijlage is het kaartje met de telgegevens van SOVON van 2018 opgenomen. 140 ha Koemkolkweg totaal grutto dichtheid grutto 88,57 per 100 ha 12 per 100 ha 140 Koemkolkweg soortgroep weidevogels grutto De trend van de soortgroep weidevogels vertoont na een aantal jaren stijging een stabilisatie. De aantallen grutto s zijn redelijk stabiel. Er is ook sprake van hoge dichtheden. 10

11 3.2 Nestsucces Zie Oosterwolde 3.3 Kuikenoverleving In 2017 is in de Broeklanden voor het eerst een BTS-telling uitgevoerd door de vrijwilligers. Het gebied was ingedeeld in 3 telgebieden, maar de resultaten gaven aan dat er zeer waarschijnlijk toch sprake is van in- en uitloop van grutto s, met name tussen gebied 2 en 3. Daarom zijn voor het seizoen 2018 en met terugwerkende kracht ook voor 2017 de gebieden Broeklanden 2 en 3 samengevoegd. Het BTS van Broeklanden 1 komt voor 2018 uit op 129,7% en van Broeklanden 2 op 210%. Dit is erg hoog en betekent dat er meer gezinnen dan broedparen zijn geteld. Dit wordt veroorzaakt door de zeer gespreide aankomst van de grutto dit jaar. In de 2 e ronde zaten nog een flink aantal gruttoparen op de eieren. Dit verklaart waarom er een ondertelling van broedparen in de 1 e ronde is opgetreden. Ook is er relatief vroeg geteld in Algemene conclusie is wel dat de kuikenoverleving in 2018 goed was, maar kanttekening van de vrijwilligers is dat na de 2 e telling waarschijnlijk nog kuikens verloren zijn gegaan door maaiwerkzaamheden en predatie. 11

12 3.4 Beheer in 2018 Stelregel is dat er minimaal 1,4 ha kuikenland per gruttobroedpaar aanwezig moet zijn waarvan 0,7 ha kruidenrijk weidevogelgrasland. Broeklanden: 53 ha kruidenrijk grasland voor 37 grutto s is in principe voldoende mits het kruidenrijk weiland binnen bereik van de kuikens is en van voldoende kwaliteit. Verdeling weidevogelpakketten ANLb in de Broeklanden Broeklanden 341 ha Extensieve beweiding 2,18 ha 1% kruidenrijk grasland 53,44 ha 25% grasland met rustperiode 16,05 ha 7,5% Legselbeheer 139,98 ha 65,4% plas-dras 2,32 ha 1,1% Totaal 213,97 ha De verdeling van de pakketten is redelijk ongelijk, er is in verhouding erg veel legselbeheer. Dit is een pakket dat weinig bescherming en voedsel voor opgroeiende kuikens biedt. In de Broeklanden is een kleine plas-dras, vergroting van de aantal ha s die vernat zijn zou een verbetering voor het gebied betekenen. Meer extensieve beweiding zou ook voordelen bieden voor het gebied. Momenteel wordt met mate gebruik gemaakt van de inzet van last-minute beheer, het is belangrijk dat hier in de toekomst meer op ingezet wordt. Hierdoor kunnen vogels en hun kuiken tijdens het seizoen namelijk beter beschermd worden. 3.5 Actiepunten en aanbevelingen Verminderen aandeel legselbeheer Vergroten van de oppervlakte plas-dras Vergroten aandeel extensieve beweiding Meer gebruik maken van last-minute beheer Nestbezoek beperken Preventieve maatregelen tegen predatie inzetten 12

13 Aantal 4 Doornspijk 4.1 Gegevens Netwerk Ecologische Monitoring Twee delen van het begrensde weidevogelgebied bij Doornspijk zijn opgenomen in het Netwerk Ecologische Monitoring van de Provincie Gelderland en wordt zodoende al jaren gemonitord door SOVON. Hieronder staan de gegevens van de boerenlandvogels vanaf 2012 weergegeven in tabel en grafiek. 211 ha t Goor Totaal grutto Dichtheid Grutto 26 per 100 ha 3 per 100 ha 60 NEM 't Goor soortgroep weidevogels grutto

14 Aantal 114 ha Doornspijk Middelbeek totaal grutto Dichtheid Grutto 34 per 100 ha 4 per 100 ha NEM Doornspijk Middelbeek soortgroep weidevogels grutto De trend van de weidevogels in t Goor vertoont een stijgende lijn. Voor het gebied Middelbeek zijn te weinig gegevens bekend om uitspraken te kunnen doen. De dichtheden liggen in beide gebieden niet heel erg hoog. 4.2 Nestsucces Zie Oosterwolde 4.3 Kuikenoverleving In het weidevogelgebied bij Doornspijk worden sinds 2017 BTS-tellingen uitgevoerd. De broedsucces cijfers van 2017 waren erg laag, namelijk 34 en 13 %. Dit is zwaar onvoldoende. In 2018 is een extra telgebied Polsmaten gerealiseerd. BTS van Doornspijk 1, 2 en Polsmaten was in 2018 respectievelijk: 0%, 62,5% en 14,3%, dit ligt gemiddeld iets hoger dan in 2017 maar is nog niet voldoende om de gruttopopulatie te laten groeien. De aantallen getelde broedparen van de grutto liggen erg laag. Hierbij is een kanttekening dat de tellingen redelijk vroeg in het seizoen zijn uitgevoerd waardoor er in de 1 e ronde sprake kan zijn van een ondertelling van broedparen. 14

15 15

16 Gebied t Goor bij Doornspijk (1) heeft erg veel last van predatie gehad in Er zijn wel veel tureluurs gezien hier, met name bij de plas-dras. 4.4 Beheer in 2018 Stelregel is dat er minimaal 1,4 ha kuikenland per gruttobroedpaar aanwezig moet zijn waarvan 0,7 ha kruidenrijk weidevogelgrasland. Doornspijk en t Goor opgeteld: 49 ha kruidenrijk grasland voor 17 grutto s is in principe voldoende, mits binnen bereikbare afstand voor de kuiken en van voldoende kwaliteit. Verdeling weidevogelpakketten in de weidevogelgebieden van Doornspijk Doornspijk 427 ha Extensieve beweiding 23,24 ha 7,7% Plas dras 1,09 ha 0,4% kruidenrijk grasland 48,74 ha 16,2% grasland met rustperiode 16,77 ha 5,6% Legselbeheer 210,34 ha 69,9% kruidenrijke rand 0,57 ha 0,2% Totaal 300,76 ha De verdeling van de pakketten is redelijk ongelijk, er is in verhouding erg veel legselbeheer. Dit is een pakket dat weinig bescherming en voedsel voor opgroeiende kuikens biedt. In het weidevogelgebied Doornspijk is een kleine plas-dras, vergroting van de aantal ha s die vernat zijn zou een verbetering voor het gebied betekenen. Momenteel wordt met mate gebruik gemaakt van de inzet van lastminute beheer, het is belangrijk dat hier in de toekomst meer op ingezet wordt. Hierdoor kunnen vogels en hun kuiken tijdens het seizoen namelijk beter beschermd worden. 16

17 Aantal 4.5 Actiepunten en aanbevelingen Verminderen aandeel legselbeheer Vergroten van de oppervlakte plas-dras Meer gebruik maken van last-minute beheer Vergroten kwaliteit kruidenrijk weiland Meer gebruik maken van de inzet van randenbeheer/kuikenstroken om de opgroeimogelijkheden voor kuikens te vergroten Nestbezoek beperken Preventieve maatregelen tegen predatie inzetten 5 Putterpolder 5.1 Gegevens Netwerk Ecologische Monitoring Drie delen van de Putterpolder zijn opgenomen in het Netwerk Ecologische Monitoring van de Provincie Gelderland en worden zodoende gemonitord door SOVON. Hieronder staan de gegevens van de boerenlandvogels van 2 of 3 jaren weergegeven in tabel en grafiek. Als bijlage zijn de kaartjes met de telgegevens van SOVON van 2018 opgenomen. Putterpolder west 207 ha 2018 niet geteld territoria grutto's dichtheid per 100 ha grutto dichtheid NEM Putterpolder west Soortgroep weidevogels Grutto

18 Aantal Putterpolder zuidoost 157 ha territoria grutto's dichtheid per 100 ha grutto dichtheid NEM Putterpolder zuidoost Soortgroep weidevogels Grutto Putterpolder SBB 157 ha territoria grutto's dichtheid per 100 ha grutto dichtheid

19 Aantal 250 NEM Putterpolder SBB Soortgroep weidevogels Grutto Het is moeilijk wat te zeggen over de aantalsontwikkeling op basis van 2 of 3 jaar. In de Putterpolder west lijkt de populatie dalende in de andere delen lijkt het redelijk stabiel. Dichtheden zijn redelijk tot goed. 5.2 Nestsucces Bij uitvoering van de weidevogelbescherming door vrijwilligers hebben zij de mogelijkheid om het uitkomstresultaat en de eventuele verliesoorzaak per gevonden nest te registreren. De nestgegevens van de vrijwilligers van de BAO zijn jarenlang niet per nest ingevoerd in de database boerenlandvogels, wel zijn ze apart bijgehouden, sinds 2016 is een begin gemaakt met noteren van gegevens in de boerenlandvogelmonitor. Dus het is momenteel moeilijk om uitspraken over meerdere jaren te doen, maar in ieder geval valt te concluderen dat de verliezen door predatie in 2016 en 2017 erg hoog waren in het werkgebied van de BAO maar dat het percentage verloren door predatie in 2018 weer lager is: 22%. Dit ligt iets hoger dan het Gelderse gemiddelde. Het uitkomstpercentage van de nesten lag in 2018 op 70%, dit is een goed resultaat. In de polder Arkemheen is pleksgewijs sprake van hoge predatiedruk, oa door hermelijn, die wordt zelfs overdag regelmatig gezien. 19

20 5.3 Kuikenoverleving In de Putterpolder-west is in 2017 voor het eerst een BTS-telling uitgevoerd. Het broedsucces van de grutto kwam hierbij uit op 38%, dit is niet voldoende om de populatie te laten groeien. In 2018 lag het getelde BTS in de Putterpolder west op 132% en in de Putterpolder oost op 111%, dit is meer dan 100% en daarmee helaas onbetrouwbaar. Wel valt er vanaf te lezen dat het broedsucces goed is geweest in de Putterpolder. Er is zeer waarschijnlijk sprake van uitwisseling van gezinnen met het reservaat in het noorden van de Putterpolder. Ook was de vestiging de grutto en de start van de eileg zeer verspreid dit jaar. En doordat de gezinnentelling op 2 dagen is gedaan kan er ook sprake zijn van dubbeltelling vanwege gezinnen die verplaatst zijn. BTS Putterpolder west 140,00% 131,71% 120,00% 100,00% 80,00% 60,00% 40,00% 37,65% 20,00% 0,00%

21 BTS Putterpolder oost 120,00% 111,11% 100,00% 80,00% 60,00% 40,00% 20,00% 0,00% Beheer in 2018 Stelregel is dat er minimaal 1,4 ha kuikenland per gruttobroedpaar aanwezig moet zijn waarvan 0,7 ha kruidenrijk weidevogelgrasland. Putterpolder: 88 ha kruidenrijk grasland voor 35 grutto s is in principe voldoende, mits het bereikbaar is voor de kuikens en van voldoende kwaliteit is. Sinds 2017 heeft de BAO ook een particulier wedevogelreservaat in beheer in de Putterpolder. Hier is nu ook plas-dras gerealiseerd, dus het wordt erg interessant om hier de ontwikkelingen in de komende jaren te gaan volgen. Verdeling weidevogelpakketten ANLb in de Putterpolder Putterpolder 479 ha ha % rustperiode op grasland 137,44 37,2% legselbeheer 153,04 41,5% kruidenrijk grasland 64,5 17,5% kruidenrijke rand 0,25 0,1% extensieve beweiding 13,87 3,8% Totaal 369,09 In principe is de verdeling van de pakketten goed. In sommige kruidenrijke percelen lijkt ridderzuring de overhand te vinden en daar lijken de vogels weg te trekken. Er zijn relatief veel legselbeheer pakketten die weinig meerwaarde voor het gebied en de weidevogels hebben. Het aandeel extensieve beweiding is al verhoogd, maar (nog) meer inzet van extensieve beweiding zou een pre zijn en daar waar mogelijk vernatting van percelen. Momenteel wordt met mate gebruik gemaakt van de inzet van last-minute beheer, het is belangrijk dat hier in de toekomst meer op ingezet wordt. Hierdoor kunnen vogels en hun kuikens tijdens het seizoen namelijk beter beschermd worden. 5.5 Actiepunten en aanbevelingen Verhogen kwaliteit kruidenrijk grasland Verminderen aandeel legselbeheer Meer variatie in rustperioden aanbrengen in gecontracteerde percelen 21

22 Aantal Vergroten van de oppervlakte greppel-plas-dras Vergroten aandeel extensieve beweiding Meer inzetten op randenbeheer/kuikenstroken Gebruik maken van last-minute beheer d.m.v. de inzet van vrijwilligers Gedragsregels opstellen voor grondgebruikers in de polder, bijv. niet in het donker maaien Nestbezoek beperken Overleggen met SBB over delen gegevens BTS-telling en/of toestemming om terrein te betreden tbv BTS telling Inzetten preventieve predatiemaatregelen 6 Nijkerkerpolder 6.1 Gegevens Netwerk Ecologische Monitoring Meerdere delen van de Nijkerkerpolder zijn opgenomen in het Netwerk Ecologische Monitoring van de Provincie Gelderland en wordt zodoende al jaren gemonitord door SOVON. Hieronder staan de gegevens van de boerenlandvogels weergegeven in tabellen en grafieken. Als aparte bijlage zijn de kaartjes met de telgegevens van SOVON van 2018 opgenomen. Doornsteeg Holk dichtheid 2018 grutto dichtheid 126 ha per 100 ha 10 per 100 ha NEM Doornsteeg Holk Soortgroep weidevogels Grutto 22

23 Aantal Nekkeveld oost dichtheid 2018 grutto dichtheid 90 ha per 100 ha 56 per 100 ha 250 NEM Nekkeveld Soortgroep weidevogels Grutto Pompstation Holk 150 ha territoria grutto's dichtheid per 100 ha grutto dichtheid

24 Aantal Aantal NEM Pompstation Holk Soortgroep weidevogels Grutto Ark Boeijegeersche bk SBB 216 ha territoria grutto's dichtheid per 100 ha grutto dichtheid NEM Ark Boeijegeersche bk SBB Soortgroep weidevogels Grutto

25 Astitel Arkemheen Riesbeek 177 ha territoria grutto's dichtheid per 100 ha grutto dichtheid NEM Arkemheen Riesbeek Soortgroep weidevogels Grutto Arkemheen Kromme beek 90 ha territoria grutto's dichtheid per 100 ha grutto dichtheid

26 Aantal 60 NEM Arkemheen Kromme beek Soortgroep weidevogels Grutto In een aantal gebieden in de Nijkerkerpolder nemen de aantallen af, maar er zijn ook gebieden waar de aantallen in de lift te lijken zitten. In de reservaten van Staatbosbeheer lijken de aantallen redelijk stabiel. De dichtheden in de Nijkerkerpolder liggen over het algemeen hoog, vooral in vergelijking met de rest van Gelderland 6.2 Nestsucces Zie Putterpolder. 6.3 Kuikenoverleving In de Nijkerkerpolder worden sinds 2016 BTS-tellingen gedaan. In 2018 is de polder gebiedsdekkend geteld, behalve het terrein van SBB, omdat de vrijwilligers de reservaten van Staatsbosbeheer niet mogen betreden. Het is daarom moeilijk om uitspraken over de resultaten van de BTS-telling te doen omdat de gegevens niet 100% betrouwbaar zijn, maar de telling van 2018 geeft wel een indicatie van het broedsucces van de grutto en die was vrij laag, 39%. Veel gezinnen slagen er niet in om jongen groot te krijgen. 26

27 BTS Nijkerkerpolder 100,00% 90,00% 80,00% 70,00% 60,00% 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% 33,33% 39,35% : 186 broedparen, 73 alarmerende gezinnen (grutto) De start van de eileg van de grutto was dit jaar zeer verspreid. Er waren zowel vroege als ook erg late grutto s en grutto s die na verlies van de eieren weer opnieuw zijn begonnen. Dit heeft grote invloed op de resultaten van de BTS-tellingen gehad. 6.4 Beheer in 2018 Stelregel is dat er minimaal 1,4 ha kuikenland per gruttobroedpaar aanwezig moet zijn waarvan 0,7 ha kruidenrijk weidevogelgrasland. Nijkerkerpolder: 71 ha kruidenrijk grasland voor 186 grutto s is te weinig. Er is wel nog een substantieel aandeel kruidenrijk grasland in het reservaat van SBB en in het particulier reservaat. Verdeling weidevogelpakketten ANLb in de Nijkerkerpolder Nijkerkerpolder (872 ha) ha % rustperiode op grasland 129,38 26,7% legselbeheer grasland 273,27 56,3% kruidenrijk grasland ,30 14,7% extensieve beweiding 11,23 2,3% Totaal 530,84 In de Nijkerkerpolder zijn heel veel legselbeheerpakketten die onvoldoende bijdragen aan de bescherming van de weidevogels. Nestenclaves bieden weinig bescherming en geen voedsel voor de kuikens. Als er dan in de nabije omgeving geen kruidenrijkgrasland in de buurt is, hebben de kuiken geen kans. In de Nijkerkerpolder zijn geen plas-dras pakketten afgesloten, dit is een gemis. Wel is er in 2017 plas-dras gerealiseerd in het particulier natuurreservaat van de BAO. Verhoging van het waterpeil zou een ideale oplossing voor de weidevogels zijn in dit gebied. Verder zijn er veel grote blokken die gelijktijdig gemaaid worden, dit is funest voor de vogels die zich op dat moment in die percelen bevinden. Het mozaiekbeheer kan nog verbeterd worden door meer maaitrappen in te bouwen en te zorgen voor variatie inde de situering van de pakketten. Momenteel wordt er steeds meer gebruik gemaakt van de inzet van last-minute beheer, dit is een positieve ontwikkeling, het is belangrijk dat hier in de 27

28 toekomst meer op ingezet wordt. Hierdoor kunnen vogels en hun kuiken tijdens het seizoen namelijk beter beschermd worden. 6.5 Actiepunten en aanbevelingen Vergroten aandeel kruidenrijk grasland Verhogen kwaliteit kruidenrijk grasland Verminderen aandeel legselbeheer Meer variatie in rustperioden aanbrengen in gecontracteerde percelen Zorgen voor variatie in situering van de pakketten Vergroten van de oppervlakte (greppel-)plas-dras of verhoging van het waterpeil Vergroten aandeel extensieve beweiding Meer inzetten op randenbeheer/kuikenstroken Gebruik maken van last-minute beheer d.m.v. de inzet van vrijwilligers Gedragregels opstellen voor grondgebruikers in de polder, bijv. niet in het donker maaien Nestbezoek beperken Overleggen met SBB over delen gegevens BTS-telling en/of toestemming om terrein te betreden tbv BTS telling Inzetten preventieve predatiemaatregelen 7 Achterhoek-Veenhuis 7.1 Gegevens Netwerk Ecologische Monitoring Het weidevogelgebied Achterhoek-Veenhuis wordt niet geteld door SOVON in het kader van het netwerk Ecologische Monitoring. 7.2 Nestsucces Zie Putterpolder. 7.3 Kuikenoverleving In het gebied Achterhoek-Veenhuis is in 2018 voor het eerst een BTS telling uitgevoerd. Hoerwel de aantallen laag zijn was het resultaat van de telling zeer positief, 100% broedsucces van de grutto. 28

29 7.4 Beheer Verdeling weidevogelpakketten in Achterhoek-Veenhuis Achterhoek Veenhuis 410 ha ha % rustperiode 8 juni 0,93 2% legselbeheer grasland 43,59 91% kruidenrijk grasland 2,83 6% Kievitrand 0,48 1% Totaal 47,83 In het gebied Achterhoek-Veenhuis is het merendeel van de afgesloten overeenkomsten legselbeheer. Dit pakket biedt te weinig bescherming en voedsel voor opgroeiende kuikens. Er is geen plas-dras en maar in beperkte mate kruidenrijk weiland. Achterhoek-Veenhuis is meer een kievit-gebied dan een grutto-gebied. Hier dient ook het beheer op te worden aangepast. Meer randenbeheer zou effectief kunnen zijn en ook greppel-inundatie zou een goede maatregel voor de kieviten kunnen zijn. Verder meer inzetten op uitgestelde bewerkingen. Puur alleen legselbeheer biedt onvoldoende beschermings- en opgroeimogelijkheden voor kuikens. De afgesloten beheerpakketten in het gebied Achterhoek-Veenhuis liggen maar op een beperkt deel van de oppervlakte van het gebied. 7.5 Actiepunten en aanbevelingen Vergroten van de oppervlakte greppel-plas-dras Meer inzetten op randenbeheer/kuikenstroken Verminderen aandeel legselbeheer Pakket rustperiode op bouwland inzetten t.b.v. de kievit Vergroten aandeel extensieve beweiding Gebruik maken van last-minute beheer d.m.v. de inzet van vrijwilligers Gedragsregels opstellen voor grondgebruikers in de polder, bijv. niet in het donker maaien Nestbezoek beperken Inzetten preventieve predatiemaatregelen 29

30 Aantal 8 Aersoltweerde-Gelderse waard 8.1 Gegevens Netwerk Ecologische Monitoring Aersoltweerde en de Gelderse waard (Hattemerwaarden) zijn opgenomen in het Netwerk Ecologische Monitoring van de Provincie Gelderland en wordt zodoende al jaren gemonitord door SOVON. Hieronder staan de gegevens van de boerenlandvogels vanaf 2012 weergegeven in tabel en grafiek, 2018 is niet geteld. Aersoltweerde dichtheid grutto dichtheid 65 Territoria Grutto's per 100 ha 3 per 100 ha 60 Territoria NEM Aersoltweerde Soortgroep weidevogels grutto's

31 Aantal 71 ha Hattemerwaarden Territoria Grutto's dichtheid 2017 grutto dichtheid 38 per 100 ha 4 per 100 ha Territoria NEM Hattemerwaarden Soortgroep weidevogels grutto's De trend van de aantallen weidevogels vertoont een licht dalende lijn en de dichtheden grutto s liggen laag. De dichtheid van het totaal aantal soorten uit de weidevogelgroep is nog redelijk. 8.2 Nestsucces In de noordelijke IJsselvallei wordt door de St. Vrienden van het Boerenland al vanaf 2008 goed bijgehouden wat de uitkomstpercentages en verliesoorzaken per nest zijn. De grafiek hieronder geeft aan dat het percentage dat verloren is gegaan door predatie wisselend is per jaar en varieert van 6 tot 31%, dit is redelijk hoog. Het uitkomstpercentage is in ,38%. Het % verloren gegaan door predatie kwam in 2018 op 27,14%, dit is relatief hoog. De predatiedruk in de IJsselvallei is erg hoog, met name door vossen, marters en kraaien. Kanttekening bij de uitkomstresultaten van de legsels is dat de gegevens grotendeels zijn gebaseerd op nestvondsten buiten de begrensde gebieden voor weidevogels omdat de nesten binnen de gebieden niet worden opgezocht omdat de pakketten voldoende bescherming bieden aan de legsels. Ook wordt in de weidevogelgebieden in de noordelijke IJsselvallei al een aantal jaren met schrikdraadinstallaties gewerkt om predatie door vossen te voorkomen. Bij een aantal van deze installaties heeft Sovon in 2018 onderzoek gedaan naar het nestsucces. Hieruit bleek dat hier het nestsucces met 97% heel hoog was. 31

32 8.3 Kuikenoverleving In 2016 is in de Noordelijk IJsselvallei gestart met BTS-tellingen. Het eerste jaar kon de gezinnentelling niet worden uitgevoerd vanwege hoog water. Daardoor kon er geen BTS worden gemeten. In 2017 lukte dit wel en kwamen de percentages in de Aersoltweerde en Gelderse waard uit op 0 en 33% uit. Dit is erg laag. Ook de getelde aantallen grutto s waren erg laag. De telling van 2018 leverde in de Aersoltweerde een BTS van 20% op, slechts 1 van de getelde broedparen van de grutto werd nog gezien met 1 of meerdere jongen. Het BTS van de Gelderse waard1 kwam uit op 120%, d.w.z. er werden 6 alarmerende gezinnen geteld tijdens de 2 e ronde ten opzichte van 5 broedparen in de 2 e ronde. Volgens de vrijwilligers kan er sprake zijn van late vestiging van grutto s maar is het ook mogelijk dat er sprake is van inloop van gezinnen vanuit de binnendijkse percelen. In de Gelderserse waard2 zijn geen grutto s aangetroffen, dus hier kon geen BTS worden berekend. 32

33 8.4 Beheer in 2018 Stelregel is dat er minimaal 1,4 ha kuikenland per gruttobroedpaar aanwezig moet zijn waarvan 0,7 ha kruidenrijk weidevogelgrasland. Aersoltweerde: 0 ha kruidenrijk grasland onder ANLB, maar wel nog een groot aantal ha s kruidenrijk grasland bij SBB. Voor de aanwezige grutto s lijkt dit voldoende. Verdeling weidevogelpakketten in Aersoltweerde Aersoltweerde ha % legselbeheer op grasland 3,50 8% Grasland met rustperiode 1-6 4,89 11% Grasland met rustperiode ,26 5% Weidevogelgrasland in beheer bij SBB 33,58 76% Totaal 44,23 Totale gebied 65 ha Creëren van een plas-dras situatie zou een pre zijn en inzetten van extensieve beweiding ook. Verdeling weidevogelpakketten in de Gelderse waard Gelderse waard ha % Grasland met rustperiode ,84 7% legselbeheer 11,67 28% botanisch hooiland 11,77 29% kruidenrijk grasland 8,32 20% Weidevogelgrasland BBL 6,54 16% Totaal 41,14 Totale gebied 128,5 ha 33

34 In principe is de verdeling van de pakketten in de Gelderse waard goed, maar vernatting zou meerwaarde bieden in het gebied. 8.5 Actiepunten en aanbevelingen Creëren plas-dras-situatie Vergroten aandeel extensieve beweiding 9 Hoenwaard 9.1 Gegevens Netwerk Ecologische Monitoring Een deel van de Hoenwaard, de Hoenwaardse strang, is opgenomen in het Netwerk Ecologische Monitoring van de Provincie Gelderland en wordt zodoende al jaren gemonitord door SOVON. Hieronder staan de gegevens van de boerenlandvogels vanaf 2012 weergegeven in tabel en grafiek. Als aparte bijlage is het kaartje met de telgegevens van SOVON van 2018 opgenomen. Hoenwaard Strang dichtheid 2018 grutto dichtheid 50 ha Territoria Grutto's per 100 ha 6 per 100 ha 34

35 Aantal 45 Territoria NEM Hoenwaard strang Soortgroep weidevogels grutto's De trend van de weidevogels in de Hoenwaard vertoonde een dalende lijn, maar vanaf 2016 lijken de territoria van de soortgroep weidevogels weer in de lift te zitten. Wel zijn de dichtheden redelijk laag. De aantallen grutto s liggen onder de 5. Om een succesvol weidevogelgebied te worden, moeten de aantallen territoria nog wel stijgen. 9.2 Nestsucces Zie Aersoltweerde. 9.3 Kuikenoverleving In de Hoenwaard is in 2018 een BTS telling uitgevoerd. 1 van de 17 grutto-paren bleek aan het einde van het seizoen nog 1 of meerdere kuikens te hebben, dat komt neer op een BTS van 6% en dat is erg laag, zeker in tegenstelling tot het goede jaar van In de Hoenwaard wordt gewerkt met een elektrisch raster ter bescherming van de legsels, dit heeft een positief effect op de uitkomstresultaten van de legsels maar biedt onvoldoende bescherming voor de kuikenfase. 35

36 9.4 Beheer in 2018 Stelregel is dat er minimaal 1,4 ha kuikenland per gruttobroedpaar aanwezig moet zijn waarvan 0,7 ha kruidenrijk weidevogelgrasland. Hoenwaard: 15 ha kruidenrijk grasland voor 12 grutto s is aan de lage kant, maar in het particuliere reservaat liggen ook nog ha s kruidenrijk weiland. Verdeling weidevogelpakketten in de Hoenwaard Hoenwaard ha % Grasland met rustperiode ,87 1% legselbeheer 39,14 38% botanisch hooiland 8,50 8% kruidenrijk grasland 14,76 14% particulier natuurbeheer tbv weidevogels 20,17 20% Botanisch beheer GLK 9,31 9% Extensieve beweiding GLK 10,56 10% Totaal 103,31 Totale gebied 377 ha In principe is de verdeling van de pakketten goed, in verhouding redelijk veel ha s legselbeheer en geen plas-dras, maar vernatting is gerealiseerd binnen het particuliere reservaat en bij GLK. 9.5 Actiepunten en aanbevelingen Meer inzetten op randenbeheer om tot verbinding van deelgebieden te komen 36

37 Aantal 10 Wapenveldse broek 10.1 Gegevens Netwerk Ecologische Monitoring Een deel van het Wapenveldse broek is opgenomen in het Netwerk Ecologische Monitoring van de Provincie Gelderland en wordt zodoende al jaren gemonitord door SOVON. Hieronder staan de gegevens van de boerenlandvogels vanaf 2012 weergegeven in tabel en grafiek en 2018 zijn niet geteld. 203 ha Wapenveldse broek Territoria Grutto's dichtheid 2016 grutto dichtheid 27 per 100 ha 3 per 100 ha Territoria NEM Wapenveldse broek Soortgroep weidevogels grutto's De trend van de weidevogels vertoont een licht dalende lijn de laatste jaren (tot 2016). De dichtheden van de soortgroep weidevogels ligt onder de gewenste dichtheid van 35 territoria per 100 hectare en de dichtheid van de grutto s is erg laag Nestsucces Zie Aersoltweerde. In het Wapenveldse broek is de predatiedruk erg hoog, in 2018 zijn veel roofvogels waargenomen en volgens de vrijwilligers heeft de vos de helft van de grutto-nesten opgegeten. 37

38 10.3 Kuikenoverleving In het Wapenveldse broek is in 2018 voor de tweede keer een BTS-telling uitgevoerd. Het BTS % komt voor 2018 op 45,5%. Het is de verwachting dat het daadwerkelijke broedsucces nog iets hoger ligt, want de 2 e telling is vrij laat uitgevoerd en waarschijnlijk waren er toen al een aantal kuikens vliegvlug. Opvallend is dat het aantal getelde grutto s in 2018 fors hoger ligt dan in Waarschijnlijk wordt dit veroorzaakt doordat de inrichting van de hoogwatergeul is afgerond Beheer in 2018 Stelregel is dat er minimaal 1,4 ha kuikenland per gruttobroedpaar aanwezig moet zijn waarvan 0,7 ha kruidenrijk weidevogelgrasland. Wapenveldse broek: 22 ha kruidenrijk grasland voor 9 grutto s is in principe voldoende. Verdeling weidevogelpakketten in het Wapenveldse broek WAPENVELDSE BROEK ha % rustperiode 1 juni 5,87 5% rustperiode 8 juni 6,68 6% rustperiode 15 juni 19,57 16% legselbeheer 61,32 51% kruidenrijk grasland ,11 13% kruidenrijk grasland ,79 6% extensieve beweiding 1,41 1% kievitrand 2,86 2% Totaal 119,61 Totale gebied 307,5 ha In principe is de verdeling van de pakketten goed, wel in verhouding nog veel ha s legselbeheer. Plasdras wordt gerealiseerd buiten het ANLB om. Meer extensieve beweiding kan voordelen hebben voor de weidevogels. Er wordt veel gebruik gemaakt van de inzet van last minute beheer, dit is goed. 38

39 10.5 Actiepunten en aanbevelingen Verminderen aandeel legselbeheer-pakketten Vergroten aandeel extensieve beweiding Inzetten op randenbeheer t.b.v. verbinding deelgebieden 11 Wilperwaarden 11.1 Gegevens Netwerk Ecologische Monitoring De Wilperwaarden behoren niet tot het netwerk ecologische monitoring van SOVON en zodoende zijn er ook geen gegevens van bekend Nestsucces Rondom de Wilperwaarden wordt door de weidevogelgroep al jaren goed bijgehouden wat de uitkomstpercentages en verliesoorzaken per nest zijn. De grafiek hieronder geeft aan dat het percentage dat verloren is gegaan door predatie wisselend is per jaar en varieert van 24 tot 44%, dit is erg hoog. Het uitkomstpercentage is in ,67%. Het % verloren gegaan door predatie kwam in 2018 op 43,75%, dit is relatief hoog. De predatiedruk in de IJsselvallei is erg hoog, met name door vossen, marters en kraaien. Kanttekening bij de uitkomstresultaten van de legsels is dat de gegevens grotendeels zijn gebaseerd op nestvondsten buiten het begrensd gebied voor weidevogels omdat de nesten binnen de gebieden niet worden opgezocht omdat de pakketten voldoende bescherming bieden aan de legsels Kuikenoverleving In 2018 is voor de derde keer een volledige BTS-telling uitgevoerd in de Wilperwaarden. Het broedsucces van de grutto was niet goed, 1 van de 12 broedparen werd in de tweede ronde nog gezien met kuiken. Dit is een BTS van 8,3% en niet voldoende om de populatie te laten groeien. 39

40 11.4 Beheer in 2018 Stelregel is dat er minimaal 1,4 ha kuikenland per gruttobroedpaar aanwezig moet zijn waarvan 0,7 ha kruidenrijk weidevogelgrasland. Wilperwaarden: 16 ha kruidenrijk grasland voor 7 grutto s is in principe voldoende. Verdeling weidevogelpakketten in de Wilperwaarden Wilperwaarden ha % Grasland met rustperiode ,83 1% botanisch hooiland 20,41 20% legselbeheer op grasland 17,46 17% kruidenrijk grasland 16,27 16% Botanisch grasland SBB 38,88 37% particulier natuurbeheer (botanisch grasland) 10,44 10% Totaal 104,29 In principe is de verdeling van de pakketten goed. Wel mist er plas-dras en zou de inzet van extensieve beweiding voordelen kunnen bieden voor de weidevogels Actiepunten en aanbevelingen Creëren plas-dras situatie Vergroten aandeel extensieve beweiding 40

41 12 Conclusies Overleg met SBB voor de Nijkerkerpolder, Putterpolder en Polder Oosterwolde over meenemen terreinen SBB bij BTS-tellingen is zeer noodzakelijk. De aantallen/dichtheden weidevogels in de weidevogelgebieden binnen het collectief Veluwe variëren van laag tot erg hoog. De polder Arkemheen blijft een top-gebied voor weidevogels, maar de dalende trend in een aantal deelgebieden hier baart zorgen. Kuikenoverleving is in 2018 beter dan in 2017, maar blijft in een aantal gebieden een kritiek punt. Er zijn nog verbeteringen haalbaar op het gebied van het aandeel en de kwaliteit van kruidenrijk grasland en vermindering van het aandeel pakket legselbeheer. Er worden goede vorderingen gemaakt met het realiseren van plas-dras situaties, gezien de aantrekkingskracht en het positieve effect van de plas-dras heeft het de voorkeur dit pakket op nog meer locaties in te zetten. Invloed van predatie lijkt in de weidevogelgebieden van het collectief Veluwe een groot probleem te zijn. De verliezen door predatie van nesten maar ook van kuikens zijn hoog. Inzet op preventieve predatiemaatregelen en beheer van predatoren lijkt noodzakelijk. Het aantal vrijwilligers die aan nestbescherming en BTS-tellingen doen is momenteel voldoende. In onderstaande tabel staat weergegeven wat de huidige situatie is per weidevogelgebied wat betreft dichtheden, nestsucces, kuikenoverleving en beheer in De kleur groen geeft aan dat de situatie goed is, geel betekent gemiddeld en voor verbetering vatbaar, rood betekent onvoldoende. De criteria voor het behalen van een groene kleur zijn: Dichtheid territoria soortgroep weidevogels > 35 en/of grutto >15 per 100 ha. Nestsucces > 70%, kuikenoverleving >65%. De beoordeling van het beheer is gemaakt op basis van de verdeling van de pakketten en in hoeverre ze in de buurt komen van de gestelde percentages in de beheerstrategie. Een rode kleur wordt gegeven bij dichtheden soortgroep weidevogels < 30 en/of grutto < 8, nestsucces < 50% en kuikenoverleving < 50%. Geel is alles wat er tussenin valt. Het doel is om deze tabel jaarlijks te actualiseren en te streven naar verbetering Weidevogelgebied Dichtheid 1 Oosterwolde 2 Broeklanden 3 Doornspijk 4 Putterpolder 5 Nijkerkerpolder 6 Achterhoek-Veenhuis niet beschikbaar 7 Aersoltweerde 8 Gelderse waard 9 Hoenwaard 10 Wapenveldse broek 11 Wilperwaarden niet beschikbaar Nestsucces Kuikenoverleving Beheer 41