Streefpeilbesluit attentiegebied Groote Peel

Streefpeilbesluit Attentiegebied Groote Peel Documenttitel Streefpeilbesluit attentiegebied Groote Peel Status Definitief Datum 11 januari 2016 Project GGOR landbouw & natuur Groote Peel Projectnummer 72.36.09.58 Opdrachtgever Waterschap Aa en Maas Pagina 1 van 16

INHOUDSOPGAVE INHOUDSOPGAVE... 2 1. AANLEIDING EN DOEL... 3 2. LIGGING EN BEGRENZING PLANGEBIED... 4 4. BESCHRIJVING VAN DE STREEFPEILEN... 6 5. EFFECTEN VAN HET PLAN... 8 6. BESCHRIJVING VAN DE TE TREFFEN VOORZIENINGEN, GERICHT OP HET ONGEDAAN MAKEN OF BEPERKEN VAN NADELIGE GEVOLGEN... 9 6.1 Beperken nadelige gevolgen van de streefpeilen... 9 6.2 Financieel nadeel... 9 7. SAMENWERKING...10 8. ZIENSWIJZEN...11 Bijlagen...12 Pagina 2 van 16

1. AANLEIDING EN DOEL Waterschap Aa en Maas is belast met het peilbeheer van alle oppervlaktewaterlichamen in het gehele beheergebied. Het waterschap heeft zich in zowel in zijn Waterbeheerplan 2010-2015 als in het ontwerp waterbeheerplan 2015-2021 ten doel gesteld om zowel verdroging in natuur- als in landbouwgebied aan te pakken. Hiervoor is een GGOR - Gewenst Grond- en Oppervlaktewater Regime opgesteld waarin maatregelen en streefpeilen ter verbetering van het waterbeheer zijn uitgewerkt. Met het vaststellen van streefpeilen voor het oppervlaktewater wordt getracht de grondwaterstanden ook positief te beïnvloeden. Met behulp van de GGOR methodiek zijn de nieuwe streefpeilen bepaald. In een open proces met alle belanghebbenden is een afweging gemaakt van de eisen en wensen die de verschillende ruimtelijke en waterhuishoudkundige functies (landbouw en natuur) stellen aan het watersysteem. Belangrijk uitganspunt voor dit streefpeilbesluit is de op 5 juni 2015 door het Algemeen Bestuur vastgestelde Nota peilbeheer in vrij afwaterend gebied. Het peilbeheer in het plangebied van het project Peilopzet Groote Peel dient twee belangen. Enerzijds dient de waterhuishoudkundige situatie voor de landbouw geoptimaliseerd te worden, (voldoende water op het juiste moment, niet te veel, niet te weinig), anderzijds dient bijgedragen te worden aan de anti-verdrogingsdoelstellingen van het Nationaal Park de Groote Peel. De Groote Peel maakt deel uit van het Europees netwerk van natuurgebieden genaamd Natura 2000. In het natuurgebied bevinden zich enkele habitattypen die zeer gevoelig zijn voor verdroging, met name hoogveen. Belangrijke randvoorwaarde is dat de doelstellingen in samenhang worden opgepakt en bereikt. In onderhavig streefpeilbesluit is het vaststellen van streefpeilen voor dit projectgebied van bestaande opgenomen. Hiermee wordt beoogd belanghebbenden zo veel mogelijk duidelijkheid en zekerheid te bieden ten aanzien van de na te streven peilen. In het kader van dit project worden ook 2 nieuwe stuwen aangelegd. Het vaststellen van de streefpeilen hiervan vindt plaats via de projectplan Waterwetprocedure, die nodig is voor het aanleggen van nieuwe stuwen. Beide procedures worden gelijktijdig doorlopen. Pagina 3 van 16

2. LIGGING EN BEGRENZING PLANGEBIED Het project Peilopzet Groote Peel ligt ten zuidoosten van Asten en ten noorden van het Nationaal Park de Groote Peel. Het projectgebied heeft een oppervlakte van circa 3.100 ha (zie figuur 1). Het projectgebied ligt volledig op grondgebied van de provincie Noord-Brabant en hoofdzakelijk in de gemeente Asten en Deurne. Figuur 1: Overzichtskaart met grens projectgebied (rode contour) en 2km attentiegebied Groote Peel (paarse contour); zie ook bijlage voor A3 formaat. Pagina 4 van 16

3. HUIDIGE GRONDGEBRUIK EN AANDACHTSPUNTEN Het gebied bestaat grotendeels uit landbouwgrond, met enkele kleine natuurgebieden. Het grondgebruik is hoofdzakelijk gras en mais. Aan de zuidkant wordt het gebied begrensd door het Limburgse deel van het Nationaal Park Groote Peel en landbouwgronden op Limburgs grondgebied. Voor het natuurgebied de Groote Peel zijn instandhoudings- en ontwikkeldoelstellingen vastgesteld. Deze worden beschreven in het Beheerplan N2000, dat binnenkort (zomer 2015) ter inzage zal worden gelegd door de provincie Noord-Brabant. Met name de habitattypen die gericht zijn op het herstel van hoogveen zijn richtinggevend voor de anti-verdrogingsmaatregelen. Gevolg is dat stabiele hoge streefpeilen bijdragen aan de natuurdoelen in de Groote Peel. Rondom de Groote Peel ligt een attentiegebieden met een gemiddelde breedte van 2 km. Binnen een attentiegebied gelden speciale regels met betrekking tot het waterbeheer. Deze zijn onder meer vastgelegd in de Keur van het waterschap. Het attentiegebied is erop gericht om verdere verdroging van het natuurgebied te voorkomen. Dit betekent in het kort dat verlaging van de waterpeilen binnen een attentiegebied niet is toegestaan, het zogenaamde stand still principe. Het gebied watert af in noordwestelijke richting via de waterlopen Aa, Eeuwselsche Loop en Astense Aa. De westelijke grens van het gebied wordt gevormd door de Zuid-Willemsvaart. De oostelijk grens is de rug waarop Neerkant is gelegen. Binnen het projectgebied liggen 31 stuwen. Vanuit het Kanaal van Deurne is via de Astense Aa wateraanvoer mogelijk naar de Voordeldonkse Broekloop en de Eeuwselsche loop via de Beekerloop. Het westelijke deel van het projectgebied (Ospelerdijk en omgeving) kan momenteel niet van wateraanvoer worden voorzien waarbij sprake is van droogteschade voor de landbouw op een areaal van circa 650 ha volgens een studie van ZLTO Projecten en het Waterschap (Lit. 1.) Pagina 5 van 16

4. BESCHRIJVING VAN DE STREEFPEILEN De nota peilbeheer (Lit. 3) licht toe hoe de gebruiksfuncties worden vertaald naar eisen en wensen ten aanzien van de grond- een oppervlaktewaterpeilen. Binnen het plangebied wordt al in een groot deel van het gebied gestuurd op een peil van 40 cm beneden maaiveld in de zomer en 70 cm beneden maaiveld in de winter. Met het vaststellen van dit streefpeilbesluit worden met name de winterpeilen verhoogd. Bij 5 stuwen gaat ook het zomerpeil omhoog. Daarmee wordt jaar rond een waterpeil nagestreefd van gemiddeld 40cm beneden het laagste maaiveld in een peilvak, conform het op 5 juni 2015 vastgesteld Nota Peilbeheer in vrij afwaterend gebied, enkele uitzonderingen daargelaten. De uitzonderingen hebben betrekken op streefpeilen waar het al langere tijd gebruikelijk is deze hoger in te stellen dan 40cm beneden het laagste maaiveld. Naast hanteren van een jaarrond waterpeil wordt gebruik gemaakt van een beheermarge van 25 cm. De term beheermarge wordt in hoofdstuk 5 toegelicht. De huidige en nieuwe stuwstanden staan per stuw weergegeven in tabel 1 en figuur 2. Het betreft 26 stuwen van de 31 in het projectgebied. De resterende vijf stuwen worden in een ander project van het waterschap meegenomen, namelijk beekherstel Aa-dal Zuid. Omdat jaarrond waterstanden van 40cm-mv worden nagestreefd, gaat het hier in principe om alleen een beheermarge van 25cm naar beneden. Tabel 1 : Overzicht van de streefpeilen De nieuwe peilen worden ingesteld na vaststelling van het streefpeilbesluit en voor zover van belang nadat de stuwen zijn aangelegd/geautomatiseerd. Naar verwachting zal voor niet te automatiseren stuwen dit eind 2015 plaats vinden en voor de te automatiseren stuwen zal dit waarschijnlijk 2016 worden. Pagina 6 van 16

Figuur 2. Kaart met streefpeilen; zie ook bijlage 1 voor A3 formaat. Pagina 7 van 16

5. EFFECTEN VAN HET STREEFPEILBESLUIT Het vaststellen van het streefpeilbesluit creëert duidelijkheid voor agrariërs, natuurorganisaties en waterschap over de in de praktijk te hanteren peilen. Het gaat in dit gebied om streefpeilen. De maakbaarheid is beperkt en het peilbeheer is voor een groot deel afhankelijk van het weer. Binnen een bandbreedte is er flexibiliteit om te beheren. Deze bandbreedte wordt in dit streefpeilbesluit beheermarge genoemd. Het waterschap maakt van de beheermarge gebruik op het moment dat weersomstandigheden in combinatie met grondwaterstanden, wateroverlast zouden kunnen veroorzaken. In grote lijnen worden de streefpeilen ingesteld op jaar rond 40 cm beneden het laagste maaiveld binnen een peilvak. De beheermarge is voor dit streefpeilbesluit alleen 25 cm naar beneden waarmee getracht wordt zoveel mogelijk natschade te voorkomen. In het schema in figuur 3 is bovenstaande werkwijze geschematiseerd. Figuur 3: Werkwijze peilbeheer waterschap Aa en Maas conform nota beleid Peilbeheer Het instellen van de nieuwe streefpeilen voor de 26 stuwen zal er voor zorgen de peilen langer op een hoger niveau staan waardoor water minder snel afgevoerd wordt, met als gevolg dat er meer water beschikbaar is en de mogelijkheid ontstaat om het water langer te laten infiltreren naar het grondwater. De risico s op wateroverlast worden beheersbaar gehouden door een aantal stuwen te automatiseren en met behulp van de beheermarge van 25 cm. Het automatiseren heeft tot gevolg dat een stuw sneller reageert dan een stuw die handmatig wordt bediend. Daarnaast is in dit gebied weinig wateroverlast bekend, ook bij meer extreme weersomstandigheden omdat de waterlopen en de bodem voldoende bergingscapaciteit hebben. Pagina 8 van 16

6. BESCHRIJVING VAN DE TE TREFFEN VOORZIENINGEN, GERICHT OP HET ONGEDAAN MAKEN OF BEPERKEN VAN NADELIGE GEVOLGEN 6.1 Beperken nadelige gevolgen van de streefpeilen In hoofdstuk 5 zijn de effecten globaal beschreven van het streefpeilbesluit. Er zijn geen noemenswaardige nadelige gevolgen van het plan vastgesteld. De streefpeilen zijn tijdens de bijeenkomsten in de Hoizulder in algemene zin (streven 40cm-maaiveld) aan de orde gesteld en in concept schriftelijk voorgelegd aan de streek. Hierop zijn geen bezwaren binnen gekomen. De effecten zijn tevens getoetst aan de praktijkkennis van medewerkers van het waterschap en in de streek tijdens verschillende bijeenkomsten. Monitoring Voorafgaande aan de start van het project Verdrogingsbestrijding Groote Peel is een netwerk aan grondwaterpeilbuizen ingericht. In de peilbuizen wordt per kwartier een grondwaterstand gemeten en digitaal vastgelegd. Door monitoring van de grondwaterstand wordt inzicht verkregen in het watersysteem en kan er zo nodig bijgestuurd worden voor een optimaal operationeel beheer. Daarvoor dient dan wel een nieuwe streefpeilbesluit te worden genomen. Daarnaast is de monitoring belangrijk voor de communicatie met de agrariërs. Via de nieuwsbrief aan agrariërs is opgeroepen om zelf ook alert te zijn op veranderingen. De monitoringsgegevens wordt voor iedereen beschikbaar gesteld via het internet. Op de webpagina van het waterschap is binnenkort terug te vinden hoe men kan beschikken over de gegevens. 6.2 Financieel nadeel Als gevolg van de uitvoering van dit streefpeilenbesluit is geen financiële schade voorzien. Indien een belanghebbende ten gevolge van dit besluit toch schade lijdt of zal lijden, die redelijkerwijs niet of niet geheel te zijnen laste behoort te blijven en ten aanzien waarvan de vergoeding niet of niet voldoende anderszins is verzekerd, kan op grond van artikel 7.14 van de Waterwet een verzoek om schadevergoeding worden ingediend. Voor de wijze van indiening van een dergelijk verzoek en voor de procedure wordt verwezen naar de verordening schadevergoeding waterschap Aa en Maas, te vinden via www.aaenmaas.nl. Pagina 9 van 16

7. SAMENWERKING Het waterschap is verantwoordelijk voor peilbeheer in het gebied, maar heeft daarvoor nadrukkelijk de samenwerking gezocht met de streek en de lokale ZLTO afdeling. Bij de start van het project was het uiteindelijke resultaat nog niet helder. Het doel was om samen met de ondernemers uit het gebied te kijken wat mogelijk en wenselijk was om de watervoorziening te verbeteren. Het waterschap had daarbij de randvoorwaarde om duidelijke afspraken te maken met het gebied over het te hanteren peilbeheer, gericht op het zo veel als mogelijk conserveren (vasthouden) van water. Met behulp van bijeenkomsten is bij de grondeigenaren (met meer dan 2 ha) opgehaald wat wensen, ideeën en knelpunten waren over een optimalere watervoorziening. De uitkomsten zijn in de rapportage van de ZLTO Projecten (Lit. 2.) weergegeven. Deze informatie is aangevuld met watersysteemkennis van het waterschap. Vervolgens zijn opnieuw een drietal werksessies met de streek georganiseerd waarbij voorstellen zijn teruggekoppeld en reactie zijn verzameld. Samen is gekozen voor de boodschap: vasthouden als het kan, afvoeren als het moet. Het waterschap heeft vervolgens de maatregelen opnieuw onderzocht en geprioriteerd. Uitkomst daarvan is een apart projectplan voor aan te leggen en/of te wijzigen kunstwerken en waterlopen, naast een streefpeilenbesluit. Mei/Juni 2015 is het streefpeilbesluit in concept schriftelijk voorgelegd aan de streek en de Uitvoeringscommissie Groote Peel. Ter verduidelijking zijn enkele keukentafelgesprekken gevoerd, maar er zijn geen bezwaren ontvangen. Pagina 10 van 16

8. ZIENSWIJZEN Zienswijzen Het ontwerp-streefpeilenbesluit is op 31 augustus 2015 vastgesteld door het Dagelijks Bestuur van het waterschap Aa en Maas en daarna bekend gemaakt. Het ontwerp-streefpeilbesluit plan heeft gedurende zes weken ter inzage gelegen van 10 september tot 22 oktober 2015 in het Waterschapshuis, Pettelaarpark 70 te s- Hertogenbosch en in het districtskantoor te Deurne. Voordat het waterschapsbestuur het ontwerp-streefpeilbesluit definitief vast heeft gesteld zijn belanghebbenden en ingezetenen gedurende deze periode in de gelegenheid gesteld hun zienswijze op het ontwerpstreefpeilenbesluit kenbaar te maken. Er zijn echter geen zienswijzen ingediend. Beroep Tegen het Streefpeilenbesluit staat na vaststelling geen bezwaar of beroep open. Pagina 11 van 16

Bijlagen Bijlage 1. Literatuurlijst Bijlage 2. Peilenkaart nieuwe streefpeilen en verandering streefpeilen Bijlage 3. Werkwijze en aannames bepaling streefpeilen Pagina 12 van 16

Bijlage 1. Literatuurlijst 1. Knelpunten en factsheets GGOR landbouw, juli 2008, ZLTO Projecten, in opdracht van waterschap Aa en Maas 2. Rapportage Wensinventarisatie GGOR Groote Peel, juni 2013, ZLTO Projecten, in opdracht van waterschap Aa en Maas 3. Nota peilbeheer in vrij afwaterende gebieden, juni 2015, Waterschap Aa en Maas Pagina 13 van 16

BIJLAGE 2a. Kaart nieuwe streefpeilen Pagina 14 van 16

275JF 275JE 292WBN SP 26,64 292OSW 292VBN K SP 26,30 K 275M 275N 275O SP 28,25 275L 292G 292KOK K 275PA 275P 292F 275JJ 287J Noodoverloop bij calamiteiten 287I Neerkant 201JSL B watergang Stroomrichting beheerregister Projectgrens GGOR Landbouw Groote Peel Vaste stuw KLKJ A watergang Natte Natuurparels Beschermingszone (2.000m) Categorie Stuwen beheerregister Handmatig Regelbaar stuw, automatisch LOP - - SP = streefpeil jaarrond in m tov NAP - BM = beheermarge in m Watergangen_legger GBKN, Kadastrale en Topografische ondergrond Copyright dienst voor het kadaster en de openbare registers, Apeldoorn, 2007; Alterra; Adviesdienst Geo-informatie en ICT Rijkswaterstaat; Copyright Aerodata Int. Surveys, aerogrid NL 2007; Provincie Noord-Brabant 2940102 294EB Legenda SP 26,60 222 SP 26,40 294EA 292E SP 27,25 201T 275KA 2030426 294E SP 26,08 201S SP 26,70 275JI 292GPW292KSB 292AC 292PLW 287GB 292MEW 287H 292BA 294A 294D 292AD 287GA 292AB: SP 23,70 292C 292D 287G 275JD 294C SP 25,70 SP 26,30 SP 25,60 SP 27,55 SP 26,90 292AA 201R 292AB 201KKW 292KLW Someren-Eind 292B SP 24,75 275JK 0 275 292A: SP 23,00 294B 292KEW SP 23,30 201R: SP 24,00 SP 24,00 287GRW SP 25,70 275K 291BHP 287DD 275JL 275JH 275JC 292KHW 287DC SP 24,85 287F SP 25,45 SP 25,75 SP 26,40 275JIA 275JR 275JM 287E 287DJ 287DB 275JB 275JA 287DI SP 25,05 275JBA 275JP Heusden SP 24,60 275J 275JG 287DH 287D Someren 275ONW SP 25,70 287DG 287DF 287B 201Q 287A GGOR Groote Peel Nieuwe streefpeilen 0 250 Gemaakt door: J.M.L. de Wilt Gemaakt op: 20-07-2015 Versie: 500 1.000 Meters Projectnummer: ± Bladnummer: Papierformaat: A3 Aan deze kaart kunnen geen rechten worden ontleend

BIJLAGE 2b. Kaart verandering streefpeilen Pagina 15 van 16

292OSW K 292KOK K K 201JSL Winter + 0,10 28 00 25 9 28 00 26 1 GBKN, Kadastrale en Topografische ondergrond Copyright dienst voor het kadaster en de openbare registers, Apeldoorn, 2007; Alterra; Adviesdienst Geo-informatie en ICT Rijkswaterstaat; Copyright Aerodata Int. Surveys, aerogrid NL 2007; Provincie Noord-Brabant 275L 275M Stuwen beheerregister Natte Natuurparels Beschermingszone (2.000m) Projectgrens GGOR Landbouw Groote Peel Handmatig Regelbaar stuw, automatisch LOP KLKJ Vaste stuw - Stroomrichting beheerregister 275O B watergang Winter 0,00 A watergang 292F 292G 292VBN Categorie 292WBN 201S Watergangen_legger 2940102 Legenda 287J 275JJ Zomer nvt Winter nvt 294EB 292PLW Neerkant 201T 294EA 287I 275JI Zomer nvt Winter nvt 294E Zomer + 0,30 Winter + 0,30 292BA Zomer nvt Winter nvt 2030426 Winter 0,0 294A 294D 292E Winter + 0,25 292GPW292KSB Someren-Eind 294C 292C 292MEW287H 275KA 292AD 292D Winter 0,00 Winter + 0,25 292AB: Winter + 0,20 292B 292AC 294B 292KLW Winter 0,00 Winter 0,00 201R 292AB 201KKW Winter 0,00 287G 287GB 287GA 222 292A Winter + 0,25 292AA Winter + 0,25 275JD 0 275 2800258 201R: Winter 0,00 287DD 287GRW Winter + 0,25 Winter + 0,05 Winter 0,00 292KEW 287F 287DC 292KHW 291BHP 292A: Winter -0,00 Winter + 0,20 275K Winter + 0,25 Winter 0,00 Winter + 0,15 275JL 275JIA 275JH 275JC 275JR 275JK 287DJ 275JP 287DI Winter + 0,25 287E 275JB 275JA Zomer + 0,20 Winter + 0,40 275JBA 275J 275JG 275ONW 287D 287DB Heusden Winter + 0,25 287DH Someren 287DG 287DF 287B 287A201Q Zomer = verandering huidig zomerpeil tov toekomstig streefpeil jaarrond (m) Winter = verandering huidig winterrpeil tov toekomstig streefpeil jaarrond (m) GGOR Groote Peel Verandering streefpeilen 0 250 Gemaakt door: J.M.L. de Wilt Gemaakt op: 20-07-2015 Versie: 500 ± 1.000 Meters Projectnummer: Bladnummer: Papierformaat: A3 Aan deze kaart kunnen geen rechten worden ontleend

BIJLAGE 3. Werkwijze en aannames bepaling streefpeilen Inleiding Een van de belangrijkste maatregelen om water te conserveren is het instellen van hogere waterpeilen in de leggerwaterlopen. Via de GGOR wordt dit opgepakt met gedegen en gedragen afspraken over streefpeilen als resultaat. De vraag is: hoe organiseren we dit op een consistente en transparante manier. Naast de aanpak zijn een aantal technische keuzes van belang. Deze hebben een grote invloed op de mate waarin je water kunt conserveren en wateroverlast op kan treden. Uitgangspunten Als uitgangspunt voor de te hanteren drooglegging zijn de waterstanden gebruikt zoals die uit de GGOR studie Groote Peel zijn benoemd. Uit deze GGOR studie komt naar voren dat jaarrond gestreefd moet worden naar een drooglegging van 40cm-mv in een attentiegebied rondom de Groote Peel. In de Beleidsnota Peilbeheer is gesteld dat het hier gaat om het laagste maaiveld langs het betreffende peilvak. Aanpak 1. Theoretisch onderzoek: Het waterschap heeft in eerste plaats de streefpeilen bepaald met behulp van technisch beschikbare gegevens zoals maaiveldhoogtekaarten. Het streefpeil is bepaald met behulp van een verhanglijn vanaf de stuw van 10cm per km en het laagste maaiveld. 2. Praktijkproef: Het waterschap heeft op een 8-tal gevoelige locaties een praktijkproef uitgevoerd. Hierbij wordt de stuw fysiek opgezet naar het niveau dat hoort bij een drooglegging van 40cm-mv bij het laagste deel in dat peilvak. Twee dagen later is de drooglegging in deze peilvakken ingemeten en is bekeken of inderdaad aan de drooglegging van 40cm-mv is voldaan 3. Doorvertaling resultaten proef: De praktijkproef levert kennis over de relatie van stuwopzet met de peilen die dat oplevert. Met deze kennis is per peilvak bekeken welk waterpeil hoort bij een drooglegging van 40cm-mv op het laagst gelegen deel langs dat peilvak. Hierbij is de veldkennis van de betrokken peilbeheerder gebruikt. Pagina 16 van 16