Zo begon het in Engeland

Inleiding Voor de kroniek van 75 jaar EHBO-Vereniging Noordwijkerhout ben ik enthousiast aan de slag gegaan met het verzamelen van gegevens over de periode 1938 tot 2014. Dat viel niet mee want vanwege brand in de nacht van donderdag 24 op vrijdag 25 juni 2010 is de Porrelhoek in Noordwijkerhout, waar de vereniging in gevestigd was, en waar ook het 72-jarig archief zich bevond, geheel in vlammen opgegaan. Daardoor heb ik dus niet kunnen putten uit het archief. Ook alle lesmaterialen zoals reanimatiepoppen, verbandmaterialen, laptop en Beamer zijn verloren gegaan. Gelukkig had ik thuis persoonlijk ook een eigen klein archief en kon ik putten uit mijn eigen herinneringen. Ook de vele opgeslagen gegevens in mijn computer hebben mij een eind op weg geholpen. Zelf ben ik al ruim 44 jaar nauw verbonden met de EHBO-Vereniging in Noordwijkerhout als verpleegkundige/medisch docent en al die jaren heb ik de lessen verzorgd. In 2000 werd ik noodgedwongen voorzitter, ad interim gevraagd door het bestuur, en in april 2001 als voorzitter gekozen tot heden. Dat biedt een schat aan herinneringen en ervaringen. Het wil overigens niet zeggen dat deze kroniek u als lezer een compleet beeld over 75 jaar EHBO in Noordwijkerhout geeft. Ik heb een bewuste keuze moeten maken, wat uiteraard ook te maken heeft met het ontbreken van het archief. Er zullen misschien ook mensen vergeten zijn die een bijdrage hebben verleend aan onze vereniging. Ik heb mijn uiterste best gedaan om het zo volledig mogelijk te schrijven. Voor eventuele onjuistheden of mensen die vergeten zijn, bied ik op voorhand mijn excuses aan. In 75 jaar EHBO in Noordwijkerhout hebben zich vele mensen ingezet, en zeker van de beginjaren was niet alle informatie meer voorhanden. Over de ervaring van de EHBO ers in de oorlogsjaren 1940-1945 is vrijwel niets bekend. Uit vrees voor de bezetter werden de verenigingsbescheiden vernietigd. Persoonlijk kijk ik met grote dankbaarheid terug op mijn lange carrière in de EHBO-Vereniging Noordwijkerhout waar vele mensen mij in de afgelopen jaren hebben geaccepteerd als bestuurder, maar vooral als instructeur en adviseur van de vereniging. De Noordwijkerhoutse gemeenschap kan met grote dankbaarheid terug kijken naar de vele bestuurders en artsen die het gedurende de afgelopen 75 jaar mogelijk maakten om een EHBO-diploma te halen, maar vooral ook naar de leden die vaak tot in de kleine uurtjes Eerste Hulp verleenden bij de vele evenementen in onze Noordwijkerhoutse dorpsgemeenschap. Mijn dank gaat ook uit naar al degenen die mij informatie hebben verstrekt, zoals oud bestuurleden die thuis nog wat notulen en foto s hadden voor dit boek, of in gesprekken, of per e-mail. Kortom eenieder heeft zo zijn eigen herinneringen van de afgelopen 75 jaar weergegeven. Bedankt allemaal! Piet Noordhuizen ~ 1 ~

Zo begon het in Engeland Het was de arts John Furley die in 1877 een vrijwillige eerste hulp organisatie in Engeland oprichtte om mensen op te leiden voor het EHBO-diploma. In 1887 waren er al meer dan 100.000 gediplomeerde EHBO ers. Oprichting Eerste Hulp Bij Ongelukken in Nederland Oprichting Het Oranje Kruis De Amsterdamse arts C.B. Tilanus jr. haalde het idee naar ons land. Aanvankelijke namen de artsen in Nederland het standpunt in dat de eerste hulp niet kon en mocht worden toevertrouwd aan leken. Maar toch groeide het enthousiasme en werden pogingen ondernomen om de EHBO-kennis te verspreiden. In 1893 werd de Nederlandse Vereniging EHBO opgericht. De EHBO-lessen werden gegeven door artsen. Iedereen deed dat naar eigen inzicht en elke arts vertelde wat hij zelf belangrijk vond. Want officiële richtlijnen ontbraken. Oprichting Het Oranje Kruis Op initiatief van ZKH Prins Hendrik werd in 1909 "Het Oranje Kruis" opgericht met het doel eenheid te bevorderen in hulpverlening en opleidingen. De eerste druk van het Oranje Kruis Boekje verscheen in 1912. Het werd hèt boekje voor de opleiding voor het EHBO-diploma en is al vele malen in een herziene druk verschenen. De meest recente is de 26e druk waarin het bedienen van de automatische externe defibrillator is opgenomen. In 1938 verscheen het eenheidsdiploma EHBO. Er zijn momenteel Rond de 350.000 Nederlanders zijn in het bezit van een diploma/certificaat van Het Oranje Kruis ~ 2 ~

Oprichting EHBO-Vereniging Noordwijkerhout Op 19 januari 1938 werd op voorstel van Dr. J.A.W. van Embden de oprichtingsvergadering gehouden in de bovenzaal van Hotel Couwenberg Zeestraat in Noordwijkerhout (nu Hotel Van der Geest). Het eerste bestuur Dhr. A. Rietvink voorzitter Dhr. D.J. Hoek secretaris Dhr. W.A. Versluis penningmeester 17 dames en 22 heren meldden zich als lid aan. Tijdens deze oprichtingsvergadering werden mej. A. Waaning en dhr. Westrik als verbandcommissaris aangewezen. Zij organiseerden op 9 strategische punten in het dorp verbandposten bij gediplomeerde EHBO ers die lid waren van de EHBO-Vereniging Noordwijkerhout.De gedachte hierachter was dat men ook hulp kon vragen bij ongevallen in de thuisituatie.een goede gewoonte in die dagen, want bij mensen thuis ontbraken vaak de juiste verbandmiddelen en ook vaak een goed ontsmettingsmiddel. Maar ook handig als ze tijdens een evenement eerste hulp moesten verlenen, want dan had je de verbandkoffer al in je bezit. En uiteraard was het wel jouw verantwoordelijkheid dat de verbandtrommel goed gevuld bleef. Dit kon in overleg met de verbandcommissaris die over een voorraad materialen beschikte voor aanvulling van de verbandtrommels. Verbandposten in Noordwijkerhout Zichtbaar aan de gevel van het huis hing een bord verbandtrommel. De EHBO-Vereniging Noordwijkerhout heeft zich na de oprichting aangesloten bij de Koepelorganisatie De Koninklijke Nederlandse Vereniging Eerste Hulp Bij Ongelukken. logo Koninklijke Nederlandse Vereniging Eerste Hulp Bij Ongelukken ~ 3 ~

In de vorige eeuw was het gebruikelijke patroon, dat organisaties werden opgericht naar geloofsrichting of maatschappelijke oriëntatie (verzuiling). Zo ontstond in 1949 de Katholieke Nationale Bond voor EHBO. Katholieke vereniging Noordwijkerhout In 1967 werden de verenigingen autonoom. De bestuurlijke organisatie werd aangepast. Het Rooms-katholieke karakter van de organisatie verminderde door de gestage ontkerkelijking (afname van de verzuiling). In 1991 werd besloten niet langer het predicaat 'katholiek' te voeren en ging de organisatie verder als Nationale Bond voor EHBO. Nieuwe logo Oprichting R.K. EHBO-Vereniging St. Rafaël in Noordwijkerhout In die dagen was van samenwerking tussen Rooms Katholieken en andersdenkende nog geen sprake. En zeker was de oecumene nog niet aan de horizon verschenen, tot maanden later, op 13 oktober 1938, de Rooms Katholieke EHBO-Vereniging St. Rafaël werd opgericht door de Zeereerwaarde Heer Pastoor H.J. Maas, pastoor van de St. Jozefparochie. In hotel Couwenberg was een vergadering belegd met als doel te komen tot oprichting van de R.K. EHBO te Noordwijkerhout. Ondanks de slechte opkomst werd het beoogde doel toch bereikt. Het is toepasselijk dat de naam Rafaël gekozen is. Het was de patroonheilige van artsen, apothekers, verplegend personeel, zieken en van gehuwden (vanwege zijn rol bij de bruid Sara in het boek Tobit). Op grond van datzelfde verhaal is hij ook patroon van alle mensen die op reis of onderweg zijn. Daartoe behoren ook schippers, pelgrims, emigranten, vakantiegangers, dagjesmensen en spoorwegpersoneel. En ook van mijnwerkers, bergbewoners, dakdekkers en arme zielen (die hij begeleidt tot voor Gods troon). Hij wordt aangeroepen tegen oogziekten en tegen de pest. Pastoor H.J. Maas St. Jozefparochie Noordwijkerhout (1936) ~ 4 ~

Een voorlopig bestuur is gekozen: Mej. C. van Eeden, mej. J. Van Denzen, dhr. C. Geerlings, dhr. Th. Langeveld dhr. M.T. Versteege. Op deze vergadering gaven 25 mensen zich als lid op, echter verschillende leden zijn nooit meer gekomen. Eerste EHBO-cursus St. Rafael Voortvarend startte een maand later de eerste EHBO-cursus op donderdag 3 november 1938 met de eerste lesavond van de EHBO-cursus die 34 cursisten telde. Elke week werd één lesavond gegeven door Dr. Bots, en later Dr. B.C.C. Wösten. Deze gaven de theorie. Het praktijkgedeelte werd door bestuursleden gegeven, waarvan er enkele verplegers waren op St. Bavo. De praktische vaardigden moesten de mannelijke en vrouwelijke cursisten gescheiden in aparte ruimten gaan oefenen. Zo ging dat in die dagen. Het examen vond plaats op dinsdag 4 april 1939, totaal 34 kandidaten. Uitslag: 29 geslaagden en 5 afgewezen. Eerste ledenvergadering Donderdag 17 november 1938 was de eerste ledenvergadering. Ook aanwezig was de geestelijk adviseur pastoor H.J. Maas. Als belangrijkste punt stond de verkiezing van het eerste definitief bestuur Katholieke vereniging Noordwijkerhout op de agenda. Lange tijd begint en eindigt een vergadering met de Christelijke groet en wel tot in de zestiger jaren: Christelijke groet, allen gingen staan. Gelooft zij Jezus Christus, zei de geestelijke adviseur en alle aanwezigen antwoorden: In alle eeuwigheid, Amen. Daarna gingen ze weer zitten. Dan startte de vergadering. Bij afwezigheid van de Geestelijk adviseur nam de voorzitter deze taak waar. Het voorlopig bestuur verzocht uit de kandidatenlijst drie heren en twee dames te kiezen. Aantal uitgebrachte stemmen: 29, waarvan 25 geldig en vier van onwaardeverkiezing. Uitslag stemming Zr. Cornelissen 20 stemmen Mej. C. V. Eeden 12 stemmen Mej. J. V. Denzen 18 stemmen Dhr. T. Brama 3 stemmen Dhr. N. v.d.klauw 24 stemmen Dhr. Th.J. Langeveld 24 stemmen Dhr. M.T. Versteege 24 stemmen Op voorstel van de kiescommissie is er een herstemming gehouden onder de 3 leden met 24 stemmen. Met algemene stemmen, 33 in totaal is Nico van de Klauw tot voorzitter gekozen. Hij was werkzaam op St. Bavo als verpleger. Later heeft hij ook als docent les gegeven aan de vereniging, samen met een arts. ~ 5 ~

Het eerste bestuur Zr. Cornelissen Mej. J. V.Denzen Dhr. Th. J. Langeveld Dhr. M.T. Versteege K. v.d. Veek secretaris Dhr. N. van de Klauw voorzitter Nico v.d. Klauw Eerste voorzitter RK. EHBO-Vereniging Rafael. Brief letterlijk overgenomen uit archief van de R.K. EHBO- Vereniging St. Rafaël Noordwijkerhout Katholieke vereniging Noordwijkerhout Aan besturen der Rooms Katholieken Verenigingen Te Noordwijkerhout Noordwijkerhout 1 juli 1949. Het zal u misschien niet bekend zijn, dat alhier bestaat een R.K. vereniging voor E.H.B.O. genaamd H. Rafaël deze vereniging stelt zich o.a. ten doel bij eventuele sportdagen of andere gebeurtenissen, waarbij veel publiek verwacht kan worden, eerste hulp te verlenen. Wij verwachten bij die gebeurtenissen met speciale Katholieke inslag, welke medewerking belangeloos door onze vereniging gegeven wordt, hierbij ingeschakeld zal worden. Hoogachtend, N. v.d. Klauw, voorzitter K. v.d. Veek, secretaris ~ 6 ~

Richtlijnen voor de EHBO ers om een Rooms Katholiek slachtoffer bij te staan in het uur van sterven uit 1939 wanneer er sprake zou zijn van mogelijk snel overlijden. Geestelijke bijstand was voor de katholieke kerk ook van groot belang in tijd van mogelijk stervensgevaar van een slachtoffer. Daarom hier de afgebeelde richtlijnen uit die dagen. Dus bij het eerste hulpverlenen door een rooms katholieke hulpverlener moest hij buiten zijn verplichte lesstof ook deze regels nog in acht nemen. In die dagen moest je direct een arts waarschuwen bij ongeval en indien nodig ook een priester. ~ 7 ~

Alle gegevens die bekend zijn van de Rafael EHBO-Vereniging Oorlogsjaren 1940-1945 Over de ervaring van de EHBO ers in de oorlogsjaren is vrijwel niets bekend. Uit vrees voor de bezetter werden de verenigingsbescheiden vernietigd. Mond op mond beademing, en hartmassage. Vanaf 1940 wordt de rechtstreekse beademing door middel van de mond-op-mond methode toegepast. In 1960 wordt de hartmassage daaraan toegevoegd. De Resusci Anne werd geïntroduceerd in 1960. 1998 Reanimatie en Automatische Externe Defibrillator. De laatste jaren van de 20e eeuw is het gebruik van een Automatische Externe Defibrillator(AED) toegestaan, zelfs door personen zonder medische opleiding of ervaring ~ 8 ~

In 2002 is dit definitief uit de wet BIG gehaald. Iedereen met een basiscursus reanimatie en een Automatische Externe Defibrillator opleiding is AED-bediener. Ook door iemand met een geldig Eerste Hulpdiploma mag deze AED worden bediend. In geval van ventrikelfibrillatie is een AED het meest effectief. Een geweldige vooruitgang. Geen fusie, wel verplichtingen In 1951 verdween na 13 jaar de Rooms Katholieke EHBO-Vereniging St. Rafaël van het toneel. Er was geen sprake van een fusie geweest, maar sinds die tijd was het de gewoonte om een evenredige verdeling van bestuursposten tussen hervormden en Rooms katholieken te handhaven in onze EHBO vereniging Noordwijkerhout. Niemand weet waar die bepaling vandaan is gekomen. Uiteraard is dit al lang niet meer niet meer van toepassing in de huidige tijd. Aartsengel St. Rafaël EHBO-Cursussen Rafaël Vele jaren zijn de EHBO-cursussen op de in die dagen psychiatrische inrichting Sint Bavo gegeven. Door de heren Nico v.d. Klauw en door Gerard van Basten, beide verplegers en op de Bavo werkzaam. Ondanks dat de R.K. Rafaël EHBO Vereniging was opgeheven werd er op de St. Bavo af en toe een eigen EHBO opleiding gegeven. Deze was alleen toegankelijk voor de Eerwaarde broeders en personeel van St. Bavo. In mei 1962 heb ik daar mijn EHBO-diploma gehaald met nog 15 collega s. Het examen vond plaats in de polikliniek van St. Bavo en werd in de avonduren afgenomen door dr. De Jager. Daarna was er een feestje in refter. Het werd in die dagen aanbevolen om als verpleegkundige ook je EHBO-diploma te halen. Op St. Bavo werden de EHBO-cursussen van de R.K. EHBO-Vereniging Gegevens St. Rafaël. ~ 9 ~

Alle gegevens van de R.K. EHBO-Vereniging St. Rafaël stond in een oud schrift met ringband. In keurig handschrift werd alles beschreven door dhr. K. v.d. Veek, secretaris. Ook dit is helaas in vlammen opgegaan tijdens de brand in de Porrelhoek. Gelukkig heb ik voor het 70-jarig bestaan van onze vereniging een PowerPoint presentatie met vele gegevens uit dit schrift gemaakt en tijdens de feestelijke jaarvergadering gepresenteerd. Deze presentatie lag bij mij thuis, dus zijn deze gegevens gelukkig bewaard gebleven. Uit eigen verzameling Tweede druk Bron: EHBO Lekkerkerk ~ 10 ~