EOV: WIE DOET ER WAT MEE?

EOV: WIE DOET ER WAT MEE? Door: Majoor G.W. Gijsbertsen, Beleidsmedewerker EOV bij het Command and Control Support Centrum Onderstaand artikel is gebaseerd op de Beleidsvisie EOV, welke momenteel wordt samengesteld door de sectie Beleidsondersteuning en Architectuur van het C2SC. In deze visie wordt de rol van de eov geschetst binnen het operationele optreden van de Koninklijke Landmacht in de komende 10-15 jaar. ALGEMEEN De toenemende afhankelijkheid van informatie- en communicatietechnologie, en de andere vormen van gebruik van het elektromagnetisch spectrum (em-spectrum) voor bijvoorbeeld sensoren en wapengeleidingssystemen, het heeft tot gevolg dat beheersing van dit em-spectrum steeds meer aan belangrijkheid wint. Het snel verkrijgen van een betrouwbare 'situational awareness' is een wezenlijke voorwaarde voor het succes van een operatie. Bij inzet van militaire middelen is het daarom van essentieel belang dat effectief gebruik gemaakt kan worden van het em-spectrum, en dat dit tegelijkertijd aan een tegenstander wordt ontzegd. Elektronische Oorlogvoering speelt hierin een sleutelrol. Elektronische oorlogvoering (eov) is als volgt te definiëren: "De militaire handelingen waarbij elektromagnetische energie wordt aangewend om het gebruik van het elektromagnetisch spectrum door de vijand te bepalen, uit te buiten, te beperken of te verhinderen en de handelingen om zelf het elektromagnetisch spectrum met succes te kunnen blijven gebruiken." de kern zijn deze organisatie en doctrine nog altijd geënt op het klassieke grootschalige conflict. Alle ESM en ECM middelen zijn organisatorisch ondergebracht bij 102 Eovcie. Deze zelfstandige compagnie is opgenomen in het DGC (Divisie Gevechtssteun Commando) van C-1 Divisie "7 december". Op brigadeniveau en daaronder zijn geen eovmiddelen ingedeeld. De huidige middelen en hun onderlinge samenhang zijn het resultaat van een langdurig ontwikkelproces en tijdrovende verwervingsprocedures. Het systeem is geoptimaliseerd tegen de communicatiesystemen van het gevechtsveld van de jaren '90. Om gedurende vredesoperaties de KL van adequate eovondersteuning te kunnen voorzien, is er naast het organieke 'zware' eov-systeem van 102 Eovcie een eenvoudiger, 'licht' eovsysteem ingevoerd. Dit systeem wordt veelvuldig gemodificeerd en is een verantwoordelijkheid van OPS-BLS. Het betreft alleen materieel. Bij inzet van deze middelen wordt het personeel betrokken uit het vredes eov functiebestand. Voor het lichte eovsysteem is geen organieke taak voorzien in een eventueel grootschalig conflict. Eov bestaat uit drie deelgebieden, te weten: ESM (Electronic Warfare Support Measures): Het deelgebied van de elektronische oorlogvoering dat bestaat uit activiteiten gericht op het opsporen, intercepteren en identificeren van uitgestraalde elektromagnetische energie en het lokaliseren van de oorsprong hiervan om een onmiddellijke dreiging te onderkennen. ECM (Electronic Counter Measures): Het deelgebied van de elektronische oorlogvoering dat bestaat uit activiteiten waarbij em-energie wordt toegepast om effectief gebruik van het em-spectrum door de vijand te voorkomen of te beperken. Er wordt onderscheid gemaakt in storen, misleiden en neutraliseren. EPM (Electronic Protection Measures): Het deelgebied van de elektronische oorlogvoering dat bestaat uit activiteiten met als doel het effectief gebruik van het elektromagnetisch spectrum door eigen eenheden te waarborgen ondanks het gebruik van elektromagnetische energie door de vijand. EOV-ORGANISATIE IN DE KONINKLIJKE LANDMACHT De basis van de huidige eov-organisatie en doctrine binnen de KL is gelegd in de jaren '80. Na het einde van de Koude Oorlog hebben daarin weliswaar wijzigingen plaats gevonden, maar in Licht Eov station in een bergachtig inzetgebied EPM is een verantwoordelijkheid van de eenheden en gebruikers zelf. De secties S6 dienen hierin een centrale rol te spelen. Voor training op het gebied van EPM beschikt de KL over het ECCM-trainingspeloton 1, dat organisatorisch is ondergebracht bij 106 Vbdbat. Op korte termijn zal de taakstelling van deze een- 1 ECCM: Electronic Counter Counter Measures. Een verouderd begrip, waarvoor tegenwoordig de term EPM wordt gebruikt. 43

heid mogelijk worden uitgebreid: naast eov-training tevens computerbeveiliging, zoals beschreven in masterplan studie 23A. Het vakgebied eov omvat echter meer dan datgene wat nu binnen de KL is gerealiseerd. Naast militaire en civiele communicatiemiddelen, werken ook radarsystemen, infrarood- en lasertechniek, GPS, slimme munitie en diverse sensor- en geleidingssystemen in het em-spectrum. Al deze elementen kunnen doelwit worden van ESM of ECM, en dus zijn ook hier beschermingsmaatregelen noodzakelijk. TOEKOMSTIGE CONFLICTEN Hoe en waar de KL in de toekomst zal worden ingezet, is niet te voorspellen. Vele scenario's zijn denkbaar. Er worden echter drie grondvormen van operationele inzet onderkend: Het symmetrisch conflict, het asymmetrisch conflict en de inzet als 'derde partij'. Bij een symmetrisch conflict is er sprake van oorlogvoering met een andere, gelijksoortige, moderne, goed uitgeruste en getrainde gemechaniseerde reguliere krijgsmacht. Het is een gewapend treffen tussen twee of meer staten: een interstatelijk conflict. De kans op een dergelijk (grootschalig) conflict, waarbij de gehele Nederlandse krijgsmacht direct betrokken is, wordt binnen West-Europa voor de komende 10-15 jaar laag ingeschat ('non-foreseeable article V operation'). Grenzend aan, of buiten het NATO-verdragsgebied is een dergelijk conflict wèl mogelijk ('foreseeable article V operation'). In principe zal door de KL in dat geval niet meer dan een eenheid van brigadegrootte worden ingezet (PE-brigade). Bij een asymmetrisch conflict staat een moderne troepenmacht tegenover organisaties die niet noodzakelijkerwijs Staten vertegenwoordigen en die ongestructureerd zijn (irreguliere strijdgroepen). Het is een gewapende strijd binnen een Staat: intrastatelijk conflict. Kenmerkend voor een dergelijk conflict is het guerrilla-achtige optreden, de chaos, het ontbreken van normen en waarden en een sterk wisselend geweldsniveau naar soort en plaats. Bij de inzet als 'derde partij' maken eenheden van de KL deel uit van een onpartijdige multinationale troepenmacht voor vredesondersteunende operaties. Hierbij kan de KL meerdere, verschillende, eenheden inzetten met een maximum van drie eenheden van bataljonsgrootte gelijktijdig in drie verschillende inzetgebieden. MILITAIRE ONTWIKKELINGEN Het gevechtsveld in toekomstige conflicten wordt gekenmerkt door het feit dat er in grotere gebieden met minder troepen moet worden opgetreden. Door in een hoog tempo over grote afstanden en in de diepte te opereren, is het mogelijk een tegenstander 'uit te manoeuvreren'. Alle ingezette militaire middelen zullen dit hoge operationele tempo moeten kunnen volgen. Hierbij worden bijzondere eisen gesteld aan mobiliteit/contra-mobiliteit, vuursteun, inlichtingen en bescherming. Eenheden zullen op het 'uitgedunde gevechtsveld' in staat moeten zijn zelfstandig te opereren. Een decentrale uitvoering kenmerkt de commandovoering. Commandanten dienen hiervoor direct over de benodigde middelen en ondersteuning te kunnen beschikken. Er is niet altijd sprake van een duidelijke scheidslijn tussen de partijen. Soms vinden de operaties plaats verspreid over het hele gebied. In het slechtste geval is er sprake van een min of meer 'regulier' optreden langs een frontlijn, terwijl de strijdmacht gelijktijdig wordt geconfronteerd met veelvuldige guerrilla-activiteiten in het 'achtergebied'. Een Mobile Electronic Warfare Team (MEWT) tijdens een inzet in Bosnië De spreiding van eenheden, zowel vriend als vijand, over het gevechtsveld zal toenemen. Deze spreiding is noodzakelijk om aan waarneming en vernietiging te ontkomen. Ook zal er meer dan in het verleden sprake zijn van optreden in verstedelijkte gebieden. Er ontstaat hierdoor een toenemende behoefte aan verbeterde waarnemingsmiddelen en een gevechtsveldidentificatiesysteem om vriend en vijand uit elkaar te kunnen houden. Eén van de nieuwe waarnemingsmiddelen is de UAV (Unmanned Aerial Vehicle). In de verkenningsrol kan zo'n onbemand vliegtuig een keuze uit een grote diversiteit aan sensoren mee voeren. UAV's kunnen verder dienen als communicatierelais of als drager van ESM en ECM apparatuur. In de toekomst zal het mogelijk zijn dat UAV's sensoren of stoorzenders uitwerpen boven vijandelijk gebied. UAV's kunnen worden ingezet met een SEAD-taak (suppression of enemy air defence) door het lokaliseren en uitdagen van vijandelijke luchtverdedigingssystemen. Ook kunnen deze kleine vliegtuigjes zelf wapens op doel brengen in een UCAV-rol (Unmanned Combat Aerial Vehicle). UAV's zullen ook door een tegenstander kunnen worden ingezet. Bescherming tegen UAV's is daarom noodzakelijk. Naast passieve bescherming (camouflage, bepantsering, EPM-technieken) zal actieve bescherming ontwikkeld moeten worden. Dit betekent het opsporen en neutraliseren van de UAV, zijn dataverbinding of zijn grondstation. TECHNISCHE EN MAATSCHAPPELIJKE ONTWIKKELINGEN De westerse maatschappij heeft momenteel een enorme voorsprong op de rest van de wereld op technologisch gebied. Dit heeft tot gevolg dat geen enkele militaire macht zich op het slagveld zal kunnen meten met een westerse coalitie. Dat brengt voor het westen een aantal risico's met zich mee. Allereerst kan het gevoel van superioriteit een zekere arrogantie en onverschilligheid veroorzaken. Problemen en conflicten in bepaalde regio's worden daardoor niet tijdig en niet volledig geanalyseerd, waardoor de echte oorzaken niet worden onderkend en aangepakt. Alle problemen in de wereld worden met een 'westerse blik' benaderd, waarbij cultuurverschillen worden genegeerd. Verder zal een tegenstander, die overtuigd is van deze westerse superioriteit, de strijd niet op het slagveld aanbinden. Hij zal proberen het westen te treffen op de meest kwetsbare plaats: de open maatschappij zelf. Door aanslagen en bedreigingen zal de publieke opinie worden beïnvloed en de regering onder druk worden gezet. Met deze vorm van 'psyops' zal worden getracht het doel te bereiken ondanks een gebrek aan militair vermogen. 44

De technologische voorsprong van het westen doet zich op alle gebieden gelden. Zo zijn tot nu toe de bij de krijgsmachten in gebruik zijnde communicatiemiddelen veelal het resultaat geweest van jarenlange eigen militaire ontwikkelingen. Militaire technologie was 'leading'. Deze situatie is drastisch gewijzigd. De ontwikkelingen op de civiele markt gaan zo snel, dat voor eigen ontwikkeling geen tijd meer is. Steeds meer worden civiele ontwerpen aangepast voor militair gebruik, of ongewijzigd bij de krijgsmacht ingevoerd. Dit 'kopen van de plank' (Civil off the shelf - COTS; Military off the shelf - MOTS) is standaard procedure geworden. Informatie voor militair gebruik wordt steeds meer in digitale vorm aangeboden en verzonden, dit geldt voor spraak, data en beeld. Door digitalisatie blijft de kwaliteit van de informatie tijdens het transport behouden. Voor de kwaliteit van de informatieoverdracht is daardoor de keuze voor het soort transmissiemedium relatief onbelangrijk geworden, dit kan zowel draadloos als via allerlei soorten bekabeling plaats vinden. Encryptie van signalen wordt een standaard procedure. De diverse (militaire) communicatiesystemen worden in netwerken samengebracht. Dit kunnen zowel lokale als gebiedsbedekkende netwerken zijn, statisch en mobiel. Voor het maken van koppelingen is het noodzakelijk dat de systemen voldoen aan diverse (civiele) standaarden. De gewenste interoperabiliteit geldt voor nationale en internationale systemen. Koppeling op civiele netwerken (ISDN, internet) heeft gevolgen voor de beveiliging van de via dit netwerk verzonden of te benaderen gerubriceerde informatie. Vooralsnog zullen de huidige militaire HF, VHF en UHF-communicatiemiddelen van groot belang blijven. Deze zullen in sommige gevallen zelf-configurerende netwerken vormen, waarbij elke radio als knooppunt in een netwerk functioneert. Hierdoor is minder zendvermogen benodigd, en zullen verbindingsknooppunten (= locatie van communicatiecentra of commandoposten) moeilijker te detecteren zijn. Ook zal er in de toekomst voor militaire communicatie gebruik gemaakt gaan worden van civiele en militaire satellietcommunicatie, cellulaire systemen (GSM, TETRA) en draadloze communicatie voor korte afstand in het GHz- en infrarood gebied. Technologische ontwikkelingen bieden steeds meer de mogelijkheid apparatuur en systemen op afstand te bedienen. In combinatie met het streven de uitzenddruk voor het personeel terug te dringen heeft dit tot gevolg dat deze mogelijkheden ook gebruikt gaan worden om vanuit de vredeslocatie apparatuur te beheren. Hierdoor wordt het operatiegebied feitelijk vergroot met het Nederlandse grondgebied. Het is niet ondenkbaar dat als reactie op deze ontwikkeling tegenacties in Nederland zullen worden uitgevoerd. Dit vereist adequate beschermingsmaatregelen. De moderne strijdkrachten maken zich steeds meer afhankelijk van hoogwaardige ICT-middelen. De ontwikkelingen op ICT-gebied zorgen voor een snellere, vollediger en betrouwbaarder beschikbaarheid van alle soorten informatie op alle niveaus en voor nauwkeuriger wapensystemen. Gezien de grote voordelen die allerlei nieuwe technieken bieden, kan een moderne strijdmacht het zich niet veroorloven deze ontwikkelingen te negeren. Aan deze ontwikkelingen zit ook een keerzijde. Er blijkt in deze afhankelijkheid geen weg terug te zijn. De ICT-omgeving vormt enerzijds de grote kracht van de organisatie, maar anderzijds tevens de grootste kwetsbaarheid. Wanneer de ICT-middelen kunnen worden verstoord of misleid, wordt daarmee direct de slagkracht van een moderne strijdmacht aangetast. Alternatieven zijn dan nauwelijks meer voorhanden. Uitgaande van onder meer de afhankelijkheid van ICT-middelen is het C2 Warfare (Command & Control Warfare) concept ontwikkeld. Een verdere uitbreiding van deze manier van optreden wordt met het begrip Information Operations aangeduid. C2 Warfare (Command & Control Warfare) is de geïntegreerde toepassing van misleiding, psychologische operaties, elektronische oorlogvoering, operationele veiligheid en fysieke vernietiging, ondersteund door inlichtingen en een adequaat communicatie en informatie systeem (CIS), om de capaciteit en effectiviteit van de commandovoering van de vijand te beperken of te neutraliseren. Hierbij wordt gelijktijdig de eigen commandovoeringscapaciteit veilig gesteld. IO (Informations Operations) betreft alle acties die ten doel hebben het beïnvloeden van degenen die beslissingen nemen, om zo het bereiken van politieke en militaire doelen te ondersteunen. Deze acties omvatten het manipuleren van informatie, van op informatie gebaseerde processen, van commandovoeringssystemen en van communicatie- en informatiesystemen van anderen, terwijl de eigen systemen en processen optimaal worden gebruikt en beschermd. Ook het bewerken van de publieke opinie maakt hier deel van uit. Groeperingen, die niet over moderne middelen beschikken, hebben hiervan niet de voordelen. Echter, zij zijn daardoor op dit gebied ook niet kwetsbaar Civiele ontwikkelingen worden geïntegreerd in militaire systemen, en omgekeerd zijn (westerse) militaire ontwikkelingen voor de civiele markt beschikbaar gekomen. Dit betekent dat ook irreguliere strijdende partijen dergelijke middelen kunnen verwerven. Zo is bijvoorbeeld het GPS (Global Positioning System) niet meer weg te denken. GPS wordt niet alleen gebruikt als navigatiesysteem, maar ook voor synchronisatie van communicatiesystemen (GPS-klok). Navigational Warfare De belangrijkste informatie waarover een commandant dient te beschikken is de positie van eigen en vijandelijke eenheden. Hiervoor zijn technische middelen beschikbaar, die nauwkeurig deze locaties kunnen weergeven. Navigational warfare omvat het bestrijden van deze (technische) mogelijkheden bij een tegenstander, en het beschermen van deze middelen, in gebruik bij de eigen troepen, tegen vijandelijke verstoring of misleiding. Bij alle inzet-scenario's van de Nederlandse krijgsmacht geldt dat eigen verliezen in onze maatschappij niet of nauwelijks meer worden geaccepteerd, en dat het aan voldoende capaciteit ontbreekt om verloren gegaan materieel of personeel op korte termijn te kunnen vervangen. Aan bescherming van eigen eenheden en installaties is een hoge prioriteit toegekend. Onnodige schade als gevolg van eigen optreden aan met name burgerdoelen (collateral damage) leidt tot een snelle afname van de publieke en politieke steun voor de betreffende operatie. De ontwikkeling van precisiewapens en 'slimme munitie' heeft daardoor naast het militaire nut en de financiële voordelen ook een niet te onderschatten maatschappelijk belang gekregen. DE ROL VAN EOV ESM-TECHNIEKEN Door de toenemende digitalisering en vercijfering van communicatiesystemen nemen de mogelijkheden af de inhoud te achterhalen. De accentverschuiving van minder spraakverkeer naar meer dataverkeer zal zich verder voortzetten. De ontwikkelingen op ESM-gebied zullen meer richting technische interceptie gaan. Ondanks deze ontwikkeling zal spraakinterceptie blijvend mogelijk zijn, zij het op beperktere schaal. Het expeditionaire 45

breid. In de toekomst kan worden beschikt over een modern radarverkenningssysteem, dat vijandelijke radars kan intercepteren, lokaliseren en analyseren. Daarnaast speelt ESM een belangrijke rol in de bescherming van de eigen eenheden, wat hierna onder 'force protection' beschreven zal worden. ECM-TECHNIEKEN Bij commandanten bestaat er in toekomstige conflicten de behoefte aan meer mogelijkheden en gradaties bij het toepassen van geweld. Dit geldt met name in de diverse vormen van vredesoperaties. Niet-letale wapens vormen hierbij een serieuze optie. Met ECM kan een tegenstander op niet-letale wijze worden bestreden (neutralisatie). De technische mogelijkheden nemen nog steeds toe, met name op het gebied van Directed Energy. Hierbij moet niet alleen gedacht worden aan het storen of neutraliseren van communicatieapparatuur, maar ook aan het bestrijden van alle systemen die (bedoeld of onbedoeld) zijn gebaseerd op de werking in het em-spectrum. Anders dan bij de klassieke vuurkracht is voor ECM bovendien geen veelomvattende bevoorrading met munitie nodig. Het peilstation Fuchs ingezet ten behoeve SFOR karakter van de KL stelt echter eisen aan de benodigde taalcapaciteit. Tot op heden vormde de Russische taal de basis voor de KL-taalcapaciteit welke voornamelijk gericht is op de Slavische talen. Om in de toekomst echter het vermogen tot spraakinterceptie te handhaven, zal deze zich meer onafhankelijk gaan maken van een specifieke taal. Onbemande vliegende platforms, uitgerust met ESM-ontvangers zullen in toenemende mate gebruikt worden om het bereik te vergroten. De noodzaak hiertoe wordt vergroot door het gebruik door een tegenstander van hogere frequenties (met korter bereik), door de spreiding van eenheden in het 'uitgedunde' gevechtsveld en door het toenemend belang van 'diepe operaties'. De verwerking van geïntercepteerde signalen zal worden verbeterd en versneld door de ontwikkeling van nieuwe bewerkingsmethoden. Toepassing van moderne technieken zal de analyse van gegevens sterk verbeteren. Nu nog moeilijk te detecteren signalen, 'verstopt' in de ruis (spread spectrum), zullen zichtbaar gemaakt kunnen worden. Met breedbandige ontvangers worden frequency hoppers 'gevangen' en gevolgd. Uiteindelijk zal de optie van 'finger-printing' binnen bereik komen, waardoor identificatie van individuele zenders mogelijk zal zijn. Ontwikkelingen op het gebied van peilapparatuur en -methoden geven aan dat de nauwkeurigheid van richting- en plaatsbepaling zal worden vergroot; een factor twee lijkt haalbaar. ESM-middelen kijken op dit moment voornamelijk richting tegenstander. Op het toekomstige gevechtsveld kan die tegenstander echter overal zitten. De ESM-apparatuur zal dus rondom moeten waarnemen, en zelfs omhoog (naar UAV's). Een goed overzicht van de eigen middelen en systemen is dan essentieel. Hiervoor is een nauwe samenwerking met de S/G6 een vereiste. Voor het monitoren van het 'achtergebied' zijn geen middelen voorzien. De inzet van de lichte eov-middelen, gecombineerd met personeel van het ECCM-peloton, is hierbij echter een reële optie. Controle van de eigen verbindingsbeveiligingsprocedures kan dan gelijktijdig met het opsporen van vijandelijke elementen in het achtergebied (verkenningseenheden, special forces, guerrilla-groeperingen) plaatsvinden. Het werkingsgebied van ESM zal binnen de KL worden uitge- De stoorstation Hummel Gebruik van COTS apparatuur door een tegenstander doet de doeltreffendheid van ECM-middelen alleen maar toenemen, aangezien civiele apparatuur niet of nauwelijks bescherming biedt tegen ECM. Het gebruik van 'unattended expandable jammers' zal eenvoudiger worden door miniaturisering en massaproductie van onderdelen voor toepassing bij hoge frequenties. Verspreiding van deze middelen zal met UAV's en artillerie snel en op betrekkelijk eenvoudige wijze kunnen plaatsvinden. ECM kan tevens beschermend van aard zijn. Dat zal hieronder bij 'force protection' verder worden uitgewerkt. EPM-TECHNIEKEN Technische ontwikkelingen ter bescherming van het eigen gebruik van het em-spectrum zijn zeer divers. Allereerst worden methoden ontwikkeld waarbij eigen em-middelen (zenders) slecht detecteerbaar zijn, zodat het vaststellen van de aanwezigheid en het peilen/lokaliseren van deze zenders wordt bemoeilijkt. Wanneer eigen signalen toch opgevangen kunnen worden door een tegenstander, wordt met diverse technieken gepoogd te voorkomen dat de informatie die deze signalen bevatten door een tegenstander kan worden benut. Tenslotte worden technieken ontwikkeld om te voorkomen dat eigen em-middelen in hun functioneren worden beperkt door toepassing van vijandelijke ECM. Inzicht in de basisprincipes en de werking van em-apparatuur is van wezenlijk belang voor een doeltreffende en beveiligde inzet 46

van de diverse systemen. Voortdurende (bij)scholing zal noodzakelijk zijn. Personeel dat hiervoor over de juiste kwaliteiten beschikt, is ook op de civiele markt erg gewild. De KL zal hier als werkgever concurrerend moeten gaan optreden. FORCE PROTECTION Een onderbelichte rol van de eov is de functie van bescherming. Met ESM kan een onmiddellijke dreiging worden geconstateerd en gelokaliseerd, met ECM kan deze dreiging worden bestreden. Voorbeelden hiervan zijn laser- en radar-waarschuwingssystemen, gekoppeld aan laser- en radar-jammers. Dergelijke geïntegreerde systemen, welke op gevechtsvoertuigen kunnen worden toegepast, worden aangeduid met de term Defensive Aid Suites. Bij luchtmacht en marine zijn dergelijke systemen niet meer weg te denken, bij de landmacht is dit een helaas nog nauwelijks ontgonnen gebied. Ook stealth technologie (het beperken van de reflectie en emissie van elektromagnetische straling door toepassing van absorberende materialen en het vermijden van 'loodrechte' oppervlakken) zal bij grondgebonden platforms toegepast gaan worden. Grote logistieke installaties, commandoposten en communicatiecentra kunnen met eov-technieken tegen slimme munitie worden beschermd door de GPS-sturing te verstoren, de nabijheidsbuizen voortijdig in werking te stellen, radar-, infrarood- en lasergeleiding te verstoren of misleiden, etc. Op het gebied van force protection ligt nog veel werk WIE DOET ER WAT MEE? Binnen de KL wordt er op diverse niveaus aan en met eov gewerkt. 102 Eovcie is een moderne eenheid, die binnen NATO tot de best uitgeruste wordt gerekend. Het aan 102 Eovcie verbonden trainingselement (DC-Eov) staat internationaal zeer goed aangeschreven. Beide eenheden zullen in de nabije toekomst worden verplaatst van Eibergen naar de Veluwe. 102 Eovcie zal met personeel worden uitgebreid en gereorganiseerd, en in de komende jaren van vernieuwd en verbeterd materieel worden voorzien. Het eov-onderwijs wordt gegeven bij de Instructiegroep Eov, welke nu nog tot de School Verbindingsdienst behoort. Naast opleiding van al het personeel voor 102 Eovcie, worden ook cursussen gegeven aan verbindingsdienstpersoneel, officieren en onderofficieren van de KL, aan personeel van het KCT, van het Korps Mariniers en van de Klu, aan Belgische militairen en aan PfP-cursisten. Training van de eenheden te velde en voorbereiding van uit te zenden eenheden, wordt verzorgd door het ECCM-trainingspeloton dat veelvuldig op pad is en over een schat aan praktijkvoorbeelden beschikt. De Directie Materieel heeft naast haar werkzaamheden ter modernisering van 102 Eovcie en het DC-Eov een belangrijke taak in de ondersteuning van de G6 van OPS-BLS, voor zover het de eov-inzet betreft. In Bosnië bevindt zich al vele jaren een Nederlandse eov-eenheid ter ondersteuning van commandant MND (SW) 2. Binnen de Landmachtstaf is het vakgebied eov ondergebracht bij LAS/BO/OB. Het voormalig kenniscentrum eov van de School Verbindingsdienst zet haar taken binnen de sectie Beleidsondersteuning en Architectuur van het C2SC voort. Er wordt momenteel gewerkt aan verbetering van 102 Eovcie en aan de Beleidsvisie Eov welke dit jaar ter goedkeuring aangeboden zal worden. Uit de beleidsvisie zullen afgeleide studies volgen naar toepassing van eov binnen Defensive Aid Suites, eov in luchtmobiel optreden, eov in achtergebied operaties, eov in special operations, eov tijdens operaties in verstedelijkt gebied, de eovdreiging tegen het nationale grondgebied, toepassing van unattended expandable jammers, toepassing van directed energy weapons, aanpassing van het eov-systeem voor inzet tegen dreigingen in de derde dimensie, etc. Voldoende stof om ook in komende nummers van de Intercom eov voor het voetlicht te brengen. De DM, de LAS en het C2SC worden op technisch gebied ondersteund door het TNO/FEL 3, dat gerichte studies doet en aan de basis heeft gestaan van het trainingssysteem van het DC- Eov. Uiteindelijk dient echter iederéén iets met eov te doen. Een bewust omgaan met em-middelen is een zaak die iedereen aangaat, en zeker al het personeel van de verbindingsdienst. Beveiliging van de informatieoverdracht door het toepassen van de juiste technieken, middelen en procedures is van levensbelang. Wanneer u niets doet met eov, doet eov wel iets met u! 2 MND(SW): Multi-National Division (South West). De divisie van SFOR waarin Canada, Tsjechië, het Verenigd Koninkrijk en Nederland samenwerken. 3 TNO/FEL: Nederlandse Organisatie voor toegepast natuurwetenschappelijk onderzoek/fysisch en Elektronisch Laboratorium. Gevestigd in Den Haag. DINSDAG 9 APRIL 2002 KUMPULAN BRONBEEK ARNHEM Noteer deze datum nu in uw agenda voor het jaar 2002. Wees onze gast bij het Symposium "Cyber Warfare" van de Vereniging van Officieren van de Verbindingsdienst (VOV) en de Vereniging Informatici Defensie (VID). 10.30-12.30 uur: Algemene Ledenvergadering VOV (alleen voor leden) 14.00-17.00 uur: Symposium "Cyber Warfare" 17.00-20.00 uur: Social Voor details wordt verwezen naar Intercom maart 2002 en de te verzenden uitnodigingen. 47