Lokaal Alle Lichten Op Groen: coalities onderweg naar energieneutrale huizen een inkijkje In 2012 zetten alle zes de coalities in Amersfoort, Apeldoorn, Amsterdam, Hoorn, Den Bosch en Wageningen hun handtekening onder de overeenkomst met Energie- sprong Platform 31 voor het project Lokaal Alle Lichten Op Groen. Minstens 20 woningeigenaren per coalitie gaan op weg naar energieneutrale huizen. Eind 2014 loopt het project af. Hoe brengt de coalitie het er vanaf? Samenwerken, hoe doen ze dat? Waar lopen ze tegenaan? Welke lichten gaan op groen? Wat gaat goed en wat is niet voor herhaling vatbaar? We namen een kijkje in de coalitiekeuken van Amsterdam- centrum, de Weteringbuurt. Van wereldverbeteraar naar buurtverbeteraar Kleine schaal - grote ambitie Tekst: Gabriel de Grauw AMSTERDAM Een buurt met mensen die vooral hoog zijn opgeleid en bovenge- middeld verdienen. En daar middenin zitten wij dan, in een anti- kraakpand, lacht voorzitter Maartje Romme van de Stichting Wetering Duurzaam. Het is niet het meest chique kantoor dat ik ooit heb gehad, beaamt de langslopende penning- meester Leonard van der Aar, die voorheen werkzaam was bij Shell. Maar wel het meest enerverende. 2 Wetering Duurzaam is het enige Lokaal alle Lichten op groen- project in Nederland dat niet op initiatief van de gemeente is ontstaan, maar voortkomt uit bewoners. Aan- stichtster was Romme, die iets met duurzaamheid in de buurt wilde. Dat was heel logisch voor me, ik had een vader die me dat met de paplepel had ingegoten. Het gerucht ging dat Maison Descartes hier op de hoek te koop zou komen. Daar sloeg mijn fantasie van op hol: dat zou hét voorbeeldproject moeten worden voor duur- zaam samenleven in Amsterdam op het gebied van voedsel, energie, enzovoorts. Uiteindelijk werd het helemaal niet te koop aangeboden. Toen moest ik met mijn fantasie een heel andere kant op en heb ik aangeklopt bij de buurtvereniging. En daar kwam het Wetering Duurzaam- project aan de rol. Zwaan kleef aan Dat er uiteindelijk werd ingestroomd in Lokaal alle Lichten op groen, kwam door An- ton Brunt, inmiddels de technische man van het team. Romme voerde gesprekken over mogelijkheden met verduurzaming op de universiteit, waar hij aanhaakte. De gemeente was juist bezig om bewonersparticipatie te stimuleren, en vond het Wete- ring Duurzaam initiatief daarin kansrijk. We kregen dus een kleine gemeentelijke ondersteuning om onderzoek en de aanvraag voor Lokaal alle Lichten op groen te kunnen doen. Een soort zwaan- kleef- aan- principe, aldus Romme. Ook Milco Aarts kleefde zo aan. Hij kwam op de koffie, net op het moment dat er een grote klus lag in de communicatie: alle bewoners informeren. Romme: Eerder hadden we al iets aangekondigd in een buurtkrantje, maar dat ging ter ziele. Nu kre-
gen we opeens iemand die een wekelijks nieuwsbrief organiseerde. Daarmee kwam de boel echt goed op gang. Huilbaby Aarts: Nou ja, we hadden nog wel de huilbabyaffaire natuurlijk. Romme: Daar heb ik een nacht van wakker gelegen, ja. Idee was dat mijn huis een voorbeeldproject zou zijn, dus we hadden een energieadviesbureau gevraagd om inzicht te geven in wat daarin allemaal wel en niet kon op energiegebied. Dat advies zouden we op die eerste bijeenkomst groots gaan presenteren. Maar de jongen die dat advies uit zou brengen, had een huilbaby. Hij reed s nachts in zijn auto het hele land door om dat arme kindje stil te krijgen, en moest na zo n slapeloze nacht dan overdag aan de slag om ons advies te schrijven. Aarts: En dan ook nog over een am- bitie die veel hoger lag dan gebruikelijk, ook voor hem: energieneutraal. Dat pakte niet goed uit, aldus Romme: Vlak voor de bijeenkomst bleek het advies totáál on- bruikbaar. De eerste bijeenkomst Aarts: De bijeenkomst was een groot succes trouwens, ondanks dat we er slapeloze nachten van hadden. Romme: Dankzij Platform 31, die ons op korte termijn nog ie- mand tipte die met een goed verhaal langs wilde komen. Er waren meer dan 60 men- sen. Al vrij snel was duidelijk dat er in de Weteringbuurt een soort tweesporenbeleid no- dig was: onderzoek naar individuele energiebesparende maatregelen in de groten- deels monumentale huizen, en naar wat daarin voor opties bestonden. En tegelijk een onderzoek naar hoe collectief duurzame energie kan worden opgewekt voor de buurt. BOOM uit Delft boog zich over het eerste deel, DWA over het tweede. De prijs van het individuele onderzoek was ongeveer 700 euro, waarvan de helft in eerste instantie door bewoners zelf diende te worden betaald. De helft kon uit de financiële steun van de gemeente. Als we dan subsidie vanuit Lokaal alle Lichten op groen zouden krijgen, zou de bewonershelft weer terug worden betaald, en dat was een risico dat bewoners kennelijk wel wilden nemen. Ze kregen er ook een rapport voor over hun woning, natuurlijk. Communiceren en transparant zijn Aarts: We wilden zoveel mogelijk communiceren en onze keuzes transparant maken, dus we hebben alle offertes die we kregen voor dat onderzoek ook online gezet. Dat vonden al die bedrijven helemaal niet prettig. Dat was voor hen ook echt wennen denk ik, aan een nieuw soort klant: burgers. Ook de uiteindelijke rapporten van BOOM en DWA gingen online. De volgende stap Het is in het hele traject voortdurend zoeken naar wat een wijze volgende stap zal zijn, stelt Romme. In het begin klapperen je oren van het dampopen versus damp- dicht, laagtemperatuurverwarming versus hoogtemperatuurverwarming, enzovoorts.
In het proces raken de meest wenselijke opties stap voor stap uitgekristalliseerd. De eerste keuzes waren vaak toch ezeltje prik, beaamt Aarts. Romme: Nog steeds denken we wel eens dat het niet gaat lukken. Ik wel in elk ge- val. Maar niet zo vaak. Ik denk wél minstens drie keer in de week: Hoe doe ik dit, in hemelsnaam? Aarts: Ik heb het zelf even heel moeilijk gehad toen we het als kern- team een periode zo druk hadden dat we niet meer communiceerden. Ik kan niet tegen mijn verlies, dus als ik denk dat het niet goed gaat, kan ik ontzettend boos worden. Blok: En er komen natuurlijk elke keer nieuwe obstakels op de weg. De rol van de gemeente bijvoorbeeld, dat blijft echt zoeken. Romme: Ze zijn betrokken, de contactpersoon die we hebben is goed bereikbaar, maar ze zoeken net zo hard als wij naar wat hun rol eigenlijk is, en vinden duidelijk dat burgerparticipatie eigenlijk liefst helemaal zonder hen moet. Blok: Als je dan ziet hoe de gemeente in andere Lokaal alle Lichten op groen- projecten meedenkt en faci- liteert, dat zou hier ook wel erg mooi zijn. Hier duurt en duurt het maar, ze zijn nu al erg lang bezig met een advies over de daken bijvoorbeeld, aangaande eventuele zon- nepanelen. Mensen bij elkaar brengen Hoe hou je de vaart dan toch in het project en mensen betrokken? Aarts: Door men- sen steeds weer bij elkaar te brengen. Laatst hadden we een LED- party: een tupper- wareparty maar dan anders. Kwam er een vrouw met zo n vliegtuigkoffertje vol lam- pen. Mensen leren elkaar kennen, er ontstaat een sfeer van gezamenlijkheid. En je bent met elkaar voor een goed doel bezig. Dat blijkt te werken. What s in it for them? Daar moet je voortdurend naar op zoek. Grote betrokkenheid bij duurzaamheid Wetering Duurzaam is voor Romme geslaagd als alle 800 tot 1000 huishoudens ener- gieneutraal zijn. Maar ik ben ook al heel tevreden als de komende periode 40 men- sen daarvoor heel hard in beweging komen. Aarts: Ik zou echt trots zijn als we ons eigen energiebedrijf van de grond krijgen. Typisch ook een verschil tussen mannen en vrouwen in zo n project, stelt hij. Mannen willen stappen zetten, resultaten. Daar kunnen we over opscheppen in de kroeg. Vrouwen willen veel meer mensen met elkaar in beweging brengen de goede kant op, zij letten op het proces. Blok: Groot voordeel is dat het hier steeds meer weer een buurt begint te worden, met een buurtgevoel. Ook dankzij onze gemeenschappelijke vijand: de Noord- Zuidlijn. Dat werkt verbindend. Aarts: De betrokkenheid bij duurzaamheid is enorm groot. In het begin dachten we dat we dat woord beter niet konden gebruiken, maar het is voor mensen juist een reden om zich in te willen zetten. Mijn theorie? Hier wonen bovengemiddeld opgeleide, bovenmodaal verdienende mensen. Vroeger had je er veel wereldverbeteraars tussen. Maar de wereld is zo enorm gecompliceerd geworden, kijk maar hoe weinig er op zo n top in Doha wordt gerealiseerd. Inmiddels zijn het dus buurtverbeteraars. De schaal is klein, maar de ambities zijn net zo groot.
Wie Milco Aarts - communicatie & sociale cohesie Maartje Romme voorzitter Stichting Monica Blok bestuurslid Leonard van der Aar penningmeester Juke Westendorp organisatie Anton Brunt technische man Do s - Transparant zijn in wat je doet. Anders haken mensen af. - Mensen betrekken in alle stappen die worden gezet. - Mensen persoonlijk aanspreken. Dat werkt duizend keer beter dan een stan- daardbrief of een mooie folder die meteen bij het oud papier gaat. Don ts - Te veel zaken voorkauwen voor mensen. Dan gaan ze achterover leunen en ra- ken gefrustreerd omdat het initiatief hen uit handen wordt genomen. - Te veel vragen van mensen. Dan haken ze af, of ze zweven teveel. Wat is het? Wetering Duurzaam is het Lokaal Alle Lichten Op Groen- project van de Amster- damse Weteringbuurt. Het project is, in tegenstelling tot andere Lokaal alle Lich- ten op groen - initiatieven, niet gestuurd door de gemeente, maar door de buurt- bewoners zélf. Via één fanatieke bewoner vond het een weg via de buurtvereni- ging die samen met de gemeente de eerste subsidieaanvraag deed, naar de hui- dige organisatie. Die bestaat uit een stichting met een onbezoldigd bestuur uit de buurt zelf met daarnaast een kernteam van experts die op zzp- basis het project ondersteunen op communicatief, organisatorisch (intern en extern), en technisch gebied. Doel is middels twee sporen naar een energieneutrale buurt: enerzijds door besparingsmaatregelen in de individuele huishoudens, anderzijds door juist collectief duurzame energie op te wekken. De Weteringbuurt bestaat uit ongeveer 2000 bewoners in zo n 800 tot 1000 huishoudens, een beetje afhankelijk van waar je de buurtgrens trekt. Wetering Duurzaam digitaal Weteing Duurzaam is op het web te vinden op facebook, twitter en op de website weteringduurzaam.nu.